The basic tasks of ensuring the air security of the Euro-Atlantic area are carried out by the military air forces of the EU and NATO countries (including strategic and tactical US airpower based in Europe), supported by ground air defence forces.
Aerospace and AD troops are the main components of the Alliance’s integrated air and missile defence system (NATINAMDS). Military users of space are also other branches of armed forces (land forces, navy, special forces), equipped with manned and unmanned aerial vehicles.
Air and Missile Defence in the State Air Security System
The air security of the Euro-Atlantic area is directly dependent on the efficiency of the integrated air defence and missile defence system. The air defence of each state, and in accordance with the contemporary assumptions of the NATO Alliance covering common territory, is to create a fully integrated system using all branches of armed forces and their means of surveillance the airspace (sensors), combat means (shooters) and electronic warfare of air targets and integrating them command, con-trol, communication and computer systems (links). In the air defence system, the de-cision-making teams play a dominant role (personnel of Command Posts of various levels and Command Centres of the AD areas).
The modern AD system should fulfil the task of effective protection of the territo-ry, population and armed forces and counter effectively the full spectrum of current and prospective air threats (manned and unmanned aircraft and helicopters, cruise
246 Bezpiec zna Europa w lepszym świecie – Europejska Strategia Bezpieczeństwa, Brussels, 12.12.2003.
247 See: K. Miszczak, Reforma Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, [in:] Traktat z Li-zbony. Główne reformy ustrojowe Unii Europejskiej, red. J. Barcz, UKIE, Warsaw 2009, p. 249.
oraz rakietowych pocisków samosterujących i balistycznych). Ponadto powinien speł-niać wymóg stosowania protokołów informacji, umożliwiających pełne jej wykorzy-stanie w systemach dowodzenia sił powietrznych (np. w NATO: Air Command and Control System – ACCS)248.
Podstawą uzyskania wysokiej skuteczności obrony przeciwlotniczej są dwa elemen-ty: 1) działający w czasie realnym system rozpoznania powietrznego i 2) podsystem wymiany informacji pomiędzy środkami obrony przeciwlotniczej sił lądowych, po-wietrznych i morskich. O wysokiej sprawności systemu decyduje również możliwość wykorzystania informacji uzyskanej przez środki rozpoznania przestrzeni powietrznej rodzajów sił zbrojnych przez dowolne środki ogniowego i elektronicznego rażenia na-rodowego systemu OPL.
Reasumując, podsystem musi dostarczać aktualną i precyzyjną informację na po-trzeby aktywnych środków walki, wystarczającą do uniemożliwienia wykonania zada-nia bojowego przez załogowe i bezzałogowe środki napadu powietrznego (z rakietami balistycznymi włącznie) lub ich zniszczenie przed wykonaniem przez nie uderzeń na osłaniane siły i środki wojskowe oraz obiekty cywilne.
Współczesne koncepcje tworzenia i funkcjonowania systemów OPL opierają się na idei integracji i sieciocentrycznego dysponowania informacją o sytuacji w przestrze-ni powietrznej. Istotą integracji nowoczesnych narodowych systemów obrony ciwlotniczej, w ramach połączonego sojuszniczego systemu takiej obrony, jest prze-kazanie przez poszczególne państwa, powołanemu wspólnemu dowództwu (w NATO SACEUR), zarówno odpowiedzialności i upoważnień do obrony terytorium, wojsk i ludności, jak i niezbędnych do tego celu sił i środków. Zaznaczyć należy, że państwa NATO mogą rezerwować sobie część uprawnień w odniesieniu do prowadzenia obrony przeciwlotniczej nad swoim terytorium i nie przekazywać ich dowódcom sojuszni-czym. Dotyczy to przede wszystkim okresu pokoju i kryzysu.
Zakłada się, że siły i środki narodowych systemów obrony przeciwlotniczej nie-przekazane w podporządkowanie operacyjne dowództwom sojuszniczym będą w cza-sie kryzysu i wojny prowadziły działania bojowe samodzielnie i według decyzji naro-dowych organów dowodzenia. Przykładowo, w NATO ustalono, że siły i środki obrony przeciwlotniczej pozostające w podporządkowaniu narodowych organów dowodze-nia będą respektować ustaledowodze-nia zawarte w planach i rozkazach o kontroli przestrzeni powietrznej dowódców sił sojuszniczych. Oznacza to przyjęcie przez kraje Sojuszu proceduralnych środków i przedsięwzięć w zakresie współdziałania sił zintegrowanej obrony (NATINAMDS) z siłami narodowych systemów obrony przeciwlotniczej.
W ujęciu operacyjnym, współczesna obrona przeciwlotnicza jest systemem złożo-nym, zintegrowazłożo-nym, przestrzennie głęboko urzutowanym i obejmującym praktycznie
248 SDP 10901 D, dz. cyt., Situation, pkt 1. a, (2) i (3).
and ballistic missiles). In addition, it should meet the requirement to use information protocols that enable its full use in air force command systems (e.g., NATO: Air Command and Control System – ACCS)248.
The basis for obtaining high efficiency of air defence are two elements: 1) re-al-time air surveillance system and 2) subsystem of information exchange between air defence subsystems of land, air and naval forces. The high efficiency of the sys-tem is also determined by the possibility of using the information obtained by the surveillance subsystem of the airspace of all branches of armed forces, as well as by any combat means and electronic warfare available for the national AD system.
In summary, the surveillance subsystem must provide current and accurate infor-mation for the needs of active combat means, sufficient to prevent the execution of a combat task by manned and unmanned enemy air attack means (including ballistic missiles) or their destruction before they hit the protected military forces and civilian objects.
Contemporary concepts of establishing and operations of AD systems are based on the idea of integration and network-centric dissemination of information about the air situation. The essence of the integration of modern national air defence sys-tems, within the framework of a combined allied defence system, is the transfer of responsibility and authority to the appointed joint command (in NATO SACEUR) for protection of territory, troops and population. The joint command will also take over operational control from particular states over the forces and resources necessary for carrying out these tasks. It should be noted that NATO countries may reserve some of their rights in respect of conducting AD defences over their territory and not transfer them to allied commanders. It refers mainly to peacetime and crisis.
It is assumed that the forces and resources of national air defence systems that are not delegated to operational control of Allied commands will conduct combat oper-ations independently and according to decisions of national commands during the crisis and war. For example, in NATO it was determined that the air defence forces and resources remaining under authority of the national commands would respect the arrangements contained in the plans and orders to control the airspace of the joint commands of allied forces. This means the adoption by NATO countries such proce-dural measures in the forces of national air defence systems, which are applied to the allied integrated defence forces (NATINAMDS).
248 SDP 10901 D, ibid, Situation, point 1. a, (2) and (3).
cały obszar działań bojowych oraz ważne obiekty na zapleczu. Tworzą ją podsystemy obrony przeciwlotniczej wojsk lądowych i marynarki wojennej oraz podsystem obrony przeciwlotniczej ważnych rejonów lub obiektów cywilnych podporządkowany siłom powietrznym249. Systemowi współcześnie przyporządkowuje się wymaganie obrony przed atakiem rakietowym.
Obrona przeciwlotnicza na obszarze kraju lub operacji, tworząca spójny system, posiada niżej wymienione elementy struktury operacyjnej. Należą do nich:
• podsystem kierowania walką (rozpoznania, łączności i dowodzenia);
• podsystem aktywnych środków walki obrony przeciwlotniczej, na który składają się jednostki rakietowe i artyleryjskie oraz walki elektronicznej;
• podsystem pasywnej obrony przeciwlotniczej.
Współczesną obronę przeciwlotniczą Sojuszu tworzy się w sposób zintegrowany.
W wielu przypadkach, zwłaszcza podczas działań o charakterze asymetrycznym, spo-tykamy dwa podsystemy obrony przed uderzeniami z powietrza. Jeden z nich stanowi podsystem obrony przeciwlotniczej wojsk operacyjnych, a drugi – podsystem obrony przeciwlotniczej obiektów, kierunków lub rejonów, z zasady, podporządkowany Siłom Powietrznym. W strukturze tego podsystemu, równorzędne i wspierające role spełniają wojska obrony przeciwlotniczej, wojska radiotechniczne i lotnictwo (wojska lotnicze), spinane sprawnymi podsystemami dowodzenia, wykorzystującymi sprzęt i zasoby jed-nostek łączności, rozpoznania i walki elektronicznej. Funkcjonowanie tych wojsk za-bezpiecza podsystem logistyczny.
W dokumentach normatywnych NATO wyróżniane są trzy podstawowe warianty organizacji sił i środków systemu obrony przeciwlotniczej, stosowane podczas zwal-czania środków napadu powietrznego:
• scentralizowany (Centralized);
• zdecentralizowany (Semi-Autonomous);
• autonomiczny (Autonomous)250.
Sposób scentralizowany zapewnia zachowanie jedności wysiłku w obronie po-wietrznej oraz ogranicza dublowanie oddziaływania aktywnych środków walki, przy-czyniając się do realizacji zasady ekonomii wysiłku251. Scentralizowane dowodzenie siłami systemu obrony przeciwlotniczej ułatwia synchronizację użycia aktywnych środków walki oraz koncentrację wysiłku na osłonie kluczowych obiektów i obszarów;
zwiększa możliwość wzajemnego wsparcia przez poszczególne aktywne środki walki,
249 Rozdział opracowano z wykorzystaniem wydawnictwa DWL pt. Pokonywanie obrony przeciwlot-niczej nieprzyjaciela. Organizacja i prowadzenie szkolenia taktycznego personelu latającego, Po-znań 1983.
250 D. Baltrusaitis, Quest The High Ground: The Development of SEAD Strategy, SAAS, Maxwell AFB, 1997, s. 32-33.
251 N. Friedman, Desert Victory: The war for Kuwait, Naval Institute Press, Annapolis 1991, s. 149.
In operational terms, modern air defence is a complex system, integrated, spatially deeply deployed and covering practically the whole area of combat operations and important facilities at the rear. It consists of air defence subsystems of land forces and navy and air defence subsystem of air force, deployed in important areas or around valuable civilian objects249.
The air defence system is presently also responsible for ballistic missile defence.
Air defence on the territory of the country or area of operation, creating a coherent system. It has the following elements of the operating structure:
• combat command & control subsystem (surveillance & reconnaissance, com-mand, control, communications and computers);
• Air defence combat means subsystem, including missile and artillery air de-fence units, electronic warfare units;
• passive air defence subsystem.
The contemporary air defence of the NATO Alliance has been created in an inte-grated way. In many cases, especially during asymmetric operations, we encounter two subsystems of defence against air attacks. One of them is the air defence sub-system of operational troops of land component, and the other one is the Air Force air defence subsystem protecting objects and particular areas. In the structure of this subsystem, equivalent and supporting roles are played by ground based air defence forces, radar surveillance troops and aviation branch, enhanced by efficient command
& control subsystem, using equipment and resources of communication units, sur-veillance & reconnaissance and electronic warfare. The operations of these troops is secured by the logistics subsystem.
In the NATO normative documents, three basic variants of the organisation of forces and resources of the air defence system used in the combat against air attack means are distinguished:
• Centralised;
• Semi-Autonomous;
• Autonomous250.
The centralised method ensures the unity of effort in air defence and reduces the duplication of operations of active combat means, contributing to the implementa-tion of the principle of the economy of effort251 251. Centralised command & control of the air defence system facilitates the synchronisation of the use of active combat
249 This chapter has been prepared with the use of Air Force Command publication: Pokonywanie obrony przeciwlotniczej nieprzyjaciela. Organizacja i prowadzenie szkolenia taktycznego personelu latającego, Poznań 1983.
250 D. Baltrusaitis, Quest The High Ground: The Development of SEAD Strategy, SAAS, Maxwell AFB, 1997, pp. 32-33.
251 N. Friedman, Desert Victory: The war for Kuwait, Naval Institute Press, Annapolis 1991, p. 149.
a także umożliwia skuteczną realizację zadań w głębi ugrupowania252. Potencjalną sła-bością systemu obrony przeciwlotniczej działającego w sposób scentralizowany jest możliwość przeładowania informacjami szczebla dowodzenia podejmującego decy-zje o zwalczaniu środków napadu powietrznego, co może spowolnić lub sparaliżować działanie szczebli wykonawczych253.
W przypadku zdecentralizowanego użycia sił i środków systemu obrony przeciwlot-niczej, działania prowadzone są w oparciu o decyzje wyższego szczebla dowodzenia, ale sposób ich realizacji określany jest przez szczebel wykonawczy. W systemie obro-ny funkcjonującym w sposób zdecentralizowaobro-ny, centralne stanowisko dowodzenia obroną przeciwlotniczą może nie mieć ciągłego kontaktu z podległymi mu organami dowodzenia. Stawianie zadań w takim przypadku może odbywać się za pośrednictwem sieci dowodzenia łączących poszczególne stanowiska dowodzenia sektorów obrony przeciwlotniczej, które umożliwiać będą również dystrybucję informacji wczesnego ostrzegania o zagrożeniach powietrznych254.
Systemy obrony przeciwlotniczej, zoptymalizowane do funkcjonowania w sposób zdecentralizowany, muszą posiadać na relatywnie niskich szczeblach dowodzenia (sek-tor obrony powietrznej lub ośrodek dowodzenia i naprowadzania) wystarczającą liczbę środków rozpoznania, dowodzenia i łączności, kompensujących brak kompleksowego zobrazowania sytuacji powietrznej, gromadzonej i przetwarzanej przez centralne sta-nowisko dowodzenia obrony przeciwlotniczej. Zachowanie jedności i ekonomii wysił-ku w działaniach systemu obrony przeciwlotniczej funkcjonującego w sposób zdecen-tralizowany jest ograniczone do stosowania metod proceduralnych, w tym właściwie sformułowanych zasad użycia sił (Rules of Engagement – ROE) 255.
Działania sił i środków systemu obrony przeciwlotniczej w sposób autonomicz-ny definiowane są jako takie, w których użycie poszczególautonomicz-nych modułów ogniowych odbywa się na podstawie decyzji ich dowódców, w oparciu o ustalenia proceduralne określone przez nadrzędne szczeble dowodzenia obroną przeciwlotniczą. Wykrywa-nie obiektów powietrznych, ich śledzeWykrywa-nie oraz identyfikacja, a także zwalczaWykrywa-nie re-alizowane są bezpośrednio przez moduł ogniowy. Informacje z nadrzędnych organów dowodzenia obroną przeciwlotniczą oraz nakazowa kontrola działań modułów ognio-wych, w przypadku użycia sił i środków systemu obrony przeciwlotniczej sposobem autonomicznym, uznawane są za mało istotne z punktu widzenia ogólnej skuteczności zwalczania środków napadu powietrznego256.
252 A. J. Wilson, Technical Challenges and Opportunities for Future Air Defense, dz. cyt., s. 68.
253 N. Friedman, Desert Victory: The war for Kuwait, Naval Institute Press, dz. cyt., s. 151-152.
254 Zob. D. Baltrusaitis, Quest The High Ground: The Development of SEAD Strategy. School of Advanced Airpower Studies, Createspace Independent Pub, 2012.
255 M. B. Elsam, Air Defence, Brassey’s Airpower, Vol. 7, London 1989, s. 73-74.
256 J. R. Brugness, Setting the context: SEAD and Joint Warfighting in an uncertain Word, s. 166.
elements and the concentration of effort on protection of the key objects and areas;
it increases the possibility of mutual support for particular active combat elements, and enables effective implementation of tasks in the depth of the combat echelon252. A potential weakness of an air defence system operating in a centralised manner is the possibility of overload information at the command level that makes decisions on combating air attack means, which may slow down or paralyse the operations of combat elements253.
In the case of decentralised use of forces and resources of the air defence system, operations are carried out on the basis of decisions of senior command level, but the way of their carrying out is determined by the executive level. In a defence system operating in a decentralised manner, the central command post of air defence may not have continuously contact with subordinate command elements. Tasking in this case may be executed through a chain of command linking individual command positions of air defence sectors, which will also enable the distribution of early warning infor-mation about the air threats254.
Air defence systems, optimised for decentralised operations, must have a suffi-cient number of surveillance sensors, command, control and communication facili-ties on the relatively low command levels (air defence sector or command and control centre), compensating for the lack of comprehensive depiction of the air situation, collected and processed by the central position command of air defence. Maintaining the unity and economy of effort in the operations of the air defence system operations in a decentralised concept is limited to the use of procedural methods, including the properly formulated Rules of Engagement (ROE)255.
The operations of air defence system forces and resources in an autonomous way are defined as those in which the use of individual combat elements is based on the decisions of their commanders, which in turn are based on procedural arrangements determined by the superior levels of command. Detection of air targets, their tracking and identification, as well as combating are carried out directly by the fire modules.
Information from superior command & control elements of air defence and control of the operations of fire modules, in the case of the use of forces and means of the air defence system by an autonomous method, are considered as not relevant to the overall effectiveness of combating air attack means256.
252 A. J. Wilson, Technical Challenges and Opportunities for Future Air Defense, ibid, p. 68.
253 N. Friedman, Desert Victory: The war for Kuwait, Naval Institute Press, ibid, pp. 151-152.
254 See: D. Baltrusaitis, Quest The High Ground: The Development of SEAD Strategy. School of Ad-vanced Airpower Studies, Createspace Independent Pub, 2012.
255 M. B. Elsam, Air Defence, Brassey’s Airpower, Vol. 7, London 1989, pp. 73-74.
256 J. R. Brugness, Setting the context: SEAD and Joint Warfighting in an uncertain Word, p. 166.
Cechą charakterystyczną systemów obrony przeciwlotniczej, których siły i środki wykorzystywane są w sposób autonomiczny, jest ograniczona możliwość wykrywania, śledzenia i zwalczania środków napadu powietrznego.
Istotnym elementem systemu obrony powietrznej jest lotnictwo myśliwskie. W do-bie zmniejszania ilości elementów naziemnych systemu obrony przeciwlotniczej i od-delegowania od tworzenia obrony strefowej na rzecz koncentrowania wysiłku w obro-nie ważnych obiektów – rola lotnictwa myśliwskiego w systemie wzrasta lub przynaj-mniej utrzymuje się na dotychczasowym, wysokim poziomie. Lotnictwo myśliwskie zachowuje nadal swoją odrębność organizacyjną i operacyjną. Jest jednak w każdym z rozwiązań systemowych, omówionych wyżej, ważnym elementem wykonawczym o ściśle sprecyzowanych zadaniach. Lotnictwo myśliwskie jest niezbędne w systemie do reagowania na działanie środków napadu powietrznego, ponieważ cechuje się lep-szą od naziemnych elementów ogniowych – elastycznością i zdolnością koncentracji wysiłku na zagrożonych kierunkach.
Dysponowanie potencjałem bojowym lotnictwa myśliwskiego następuje poprzez wyższe szczeble dowodzenia, a więc typowym rozwiązaniem organizacyjnym systemu obrony przeciwlotniczej dla lotnictwa myśliwskiego jest centralizacja, a – w wyjątko-wej sytuacji – decentralizacja na poziomie sektora obrony przeciwlotniczej. Działania autonomiczne lotnictwa myśliwskiego w obronie powietrznej są współcześnie znacz-nie ograniczone tylko w działaniach regularnych.
W działaniach asymetrycznych, przy dominacji w powietrzu, lotnictwo myśliwskie ma szerokie możliwości działań autonomicznych. Sprzyja temu dobre wyposażenie pokładowe i uzbrojenie współczesnych samolotów myśliwskich. Cechują się one bar-dzo dużymi możliwościami penetracji przestrzeni powietrznej, wykrywania, identy-fikacji i rażenia przeciwnika z dużych odległości na daleko wysuniętych rubieżach, gwarantującymi obronę obiektów naziemnych i powietrznych oraz ważnych rejonów i kierunków w ugrupowaniu.
Wrażliwe elementy systemu OP, które mogą uzyskać priorytet w zwalczaniu przez siły przeciwnika, to:
• organa dowodzenia zintegrowanego systemu obrony przeciwlotniczej;
• stanowiska ogniowe przeciwlotniczych systemów rakietowych;
• artyleryjskie środki przeciwlotnicze;
• stacje radiolokacyjne wczesnego ostrzegania;
• umocnione składy (magazyny) przeciwlotniczych pocisków rakietowych;
• obsady bojowe i personel zabezpieczający funkcjonowanie poszczególnych ele-mentów obrony przeciwlotniczej przeciwnika257.
257 JP 3-01.2 Joint Doctrine for Offensive Operations for Countering Air and Missile Threats, s. IV-10.
A characteristic feature of air defence systems whose forces and resources are used autonomously is the limited ability to detect, track and combat air attack means.
An important element of the air defence system is fighter aviation. In the era of reducing the number of ground based air defence elements of the air defence system and deployment to create area defence rather than direct object defence – the role of fighter aviation in the system increases or at least maintains at the current high level.
Fighter aviation retains its organisational and operational autonomy. However, in each of the system solutions discussed above, fighter aviation is an important combat element with strictly defined tasks. Fighters are necessary in the system to react to the action of air attack means, because it is characterised by better than the ground based air defence combat elements – flexibility and the ability to focus effort in the endangered areas.
The combat potential of fighter aviation is available through higher levels of
The combat potential of fighter aviation is available through higher levels of