Polityka strukturalna realizowana w ramach WPR

W podrozdziale tym została p rzedstaw iona po lity k a s tru k tu ra ln a , fin an ­ sow ana ze śro d k ó w Sekcji G w aran cji F E O G A , poniew aż fundusze Sekcji O rientacji, E uropejski F und u sz R ozw oju R egionalnego, E u ro pejski F u n d u sz Społeczny, F u n d u sz Spójności oraz F inansow y In stru m e n t O rientacji R y b o ­ łów stw a służą finansow aniu w spólnej polityki regionalnej (stru k tu ra ln e j) - nazw tych używ a się zam iennie.

W latach 2000 2006 łączne w ydatki na W PR oraz na politykę stru k tu raln ą sięgną praw ie 82% ogółu w ydatków budżetow ych, z tym , że łączne w ydatki na cele stru k tu ra ln e będą m niejsze niż koszty interw encjonizm u n a rynku rolnym . W ro k u 2000 stanow iły one 99% w ydatków na cele rynkow e, w 2001 r. 92,3% , a planow any n a rok 2003 ich u dział wyniesie 87,8% (w kolejnych latach nieco w zrośnie - do ok o ło 90% w 2005 i 2006). D la tego sam ego okresu średnioroczne w ydatki Sekcji G w aran cji n a interw encję rynkow ą w yniosą 38,1 m ld € , a na cele rozw ojow e 4,3 m ld € , co stanow i

” N a p rzy k ład w e W łoszech w 2000 r. spożycie w ynosiło 16 m in t, a k w o ta 10 m in t. P. P i o t e t , Ewolucja wspólnej p o lity k i rolnej, [w:] W spólna p o lity k a rolna..., s. 38. W latach g o sp o d arczy ch 2000/2001 i 2001/2002 w odniesieniu d o pięciu k rajó w p o d n iesio n o k w oty p ro d u k c y jn e (dla W łoch o 600 tys. t, d la H iszpanii o 550 tys. t, d la G recji o 70 tys. t, dla Irlan d ii o 150 tys. t i d la W ielkiej B rytanii o praw ie 20 tys. t). I. J ę d r z e j e w s k i , op. cit., s. 229. Z w iększone lim ity p o d n o sz ą w sp ó ln o to w ą k w otę m leczną o 1,2% , od 2005 r. dla w szystkich p ań stw członkow skich przew iduje się p o dniesienie lim itów o kolejne 1,2% . P o d ­ w yższenie lim itów od 2005 r. zw iązano z obniżeniem cen interw encyjnych. R e k o m p e n sa tą dla p ro d u c en tó w m leka będą p łatn o ści b ezpośrednie, k tó re jedynie w 50% w y ró w n ają straty, w ynikłe z obniżenia cen. P atrz: E. P e t e l , A genda 2000, [w:] W spólna p o lity k a rolna..., s. 195. K w o ta m leczna d la P olski wynosi 8,9 m in t; w ram ach tej k w o ty polskie m leczarnie m ogą p rzetw o rzy ć 8,5 m in t (obecnie faktyczny p rzeró b naszych m leczam i szacuje się n a 7,4 m in t).

10,1% w y d a tk ó w tej sekcji. R oczne udziały w y d a tk ó w s tru k tu ra ln y c h w w ydatk ach ogółem Sekcji G w arancji są d o tej średniej b ard zo zbliżone - w ah ają się w granicach od 9,9% w 2003 r. d o 10,5% w 2006 r .3n

Przytoczone dane skłaniają do sform ułow ania wątpliwości, czy deklarow ana przez w ładze U nii chęć reorientacji polityki w spólnotow ej n a rzecz w zm oc­ n ienia d ziała ń rozw ojow ych kosztem in terw en cjo n izm u ry n k o w eg o m a rzeczywiście miejsce. Z drugiej stro ny sam ą stabilizację relacji w yd atkó w na cele rynkow e i stru k tu ra ln e m o żn a in terp reto w ać ja k o sukces opcji pro- stru k tu raln e j, gdy pam iętać będziem y o wcześniejszym dyn am iczn ym ich wzroście (w latach 70. na cele s tru k tu ra ln e p rzeznaczano jed yn ie o k o ło 4% budżetu).

Ś rodki na rozw ój wsi, pochodzące z funduszy Sekcji G w aran cji, prze­ w idziane na lata 2000-2006 ro zd zielo n o n astęp u ją co : F ra n c ja o trz y m a 17,5% , Niem cy 16,1% , W łochy 13,7% , H iszp a n ia 10,6% , Irla n d ia 7,3% (czyli te pięć państw o trzym a pon ad 65% śro d k ó w ), n a to m ia st D a n ia , H o lan d ia i Belgia otrzy m ają po nieco p o n ad 1% przew idzianych funduszy, zaś uboższe kraje U nii P o rtu g alia i G recja, o trzy m a ją o dp o w ied n io po 4,6 % i 3,0% śro d k ó w 31.

Z a d a n ia p olityki s tru k tu ra ln e j n a la ta 20 00 -2 00 6 sk o n k re ty z o w a n o w trzech głów nych celach:

1. pro m o w an ie rozw oju i do sto so w ań stru k tu raln y c h w regio nach o p ó ź ­ nionych. G łów nym kryterium upraw niającym d o o trz y m a n ia pom ocy w ra ­ m ach tego celu jest niski poziom PK B na jedn ego m ieszkańca regionu. M usi być niższy niż 75% średniego PKB na m ieszkańca W spólnoty (liczonego w edług siły nabyw czej) Celem tym objęto rów nież tereny n iedostatecznie zalu d n io n e i peryferyjne.

2. w spieranie ekonom icznych i społecznych przem ian w regionach zm a­ gających się ze szczególnymi problem am i stru k tu raln y m i. O b jęte są nim także u pad ające obszary rolnicze.

3. ud zielanie pom ocy w przeciw działan iu b ez ro b o ciu , d y sk ry m in acji etnicznej, lub ze względu na wiek i płeć, w spieranie p rog ram ów edukacyjnych i m odernizacyjnych 32.

F u n d u sze Sekcji G w arancji służą finansow an iu tych p ro g ram ó w rozw oju wsi i rolnictw a, k tó re nie są objęte celem n r 1. Z tego fun du szu m o g ą więc być finansow ane inwestycje w g ospo d arstw ach roln ych , p o m o c d la m łodych ro ln ik ó w , szkolenia zaw odow e, up raw y leśne i p rzem ian y s tru k tu ra ln e

10 O bliczenia w łasne n a p odstaw ie: General R eport on the A ctivities o f the European Union

1999, E u ro p e a n C om m ission, B ru ssels-L u x e m b o u rg 2000, s. 332; The com m on agricultural po licy..., s. 17; General budget o f the European Union fo r the fin a n c ia l yea r 2002 - the fig u res,

E C D ire cto rate G en eral fo r the B udget 2002, s. 7, 13, 19. 11 The com m on agricultural policy..., s. 12.

obszarów wiejskich na tych terenach, gdzie P K B na jed n eg o m ieszkańca p rzekracza 75% średniego PKB w całej W spólnocie.

Te sam e p rog ram y, w regionach upraw n ionych d o k o rz y sta n ia z pom ocy udzielanej w ram ach polityki stru k tu raln e j, finanso w an e są z funduszów Sekcji O rientacji. P o n a d to Sekcja O rientacji, na terenie całej W spólnoty, finansuje tzw. inicjatyw ę L eader -+. Inicjatyw a ta m a służyć p ro m o w an iu lokalnych pom ysłów rozw iązyw ania problem ów środo w isk a wiejskiego. M a tak że pom óc w m iędzynarodow ej w ym ianie dośw iadczeń. P riorytetow ym i za g ad n ien iam i są: w ykorzystanie tech n ik in fo rm aty czn y ch w re g io n ach ro ln icz y ch , p o p ra w a jak o ści życia sp ołeczności w iejskich, p ro m o w a n ie p ro d u k tó w lokalnych, w ykorzystanie w ja k najlepszy sposób środow iskow ych zasobów n a tu ra ln y c h i w alorów sp o łecz n o -k u ltu ro w y ch , w yrów nyw anie szans m łodzieży i k o b iet” .

N a obszarze całej W spólnoty ze środków Sekcji G w arancji finansuje się następujące program y: przechodzenia na wcześniejsze em erytury, pom ocy dla obszarów słabo rozw iniętych lub z ograniczeniam i środow iskow ym i, zalesień i ochrony środow iska n atu ra ln eg o w rolnictw ie.

Ja k widać, w części dotyczącej w spierania wsi i ro lnictw a podział na politykę rolną i politykę stru k tu ra ln ą m a właściwie fo rm aln y c h a ra k te r i w ynika z przyjętego system u ich finansow ania.

U zyskanie pom ocy udzielanej w ram ach polityki rozw oju wsi i rolnictw a w ym aga spełnienia szeregu kryteriów . M o żna je podzielić na dw ie części. Pierw sza o k re śla m eryto ry czn e w aru n k i p rz y zn an ia p om o cy , w drugiej zw arte są zasady w spółfinansow ania p rogram ów rozw ojow ych.

P om oc inw estycyjna dla gospodarstw rolnych m a przyczynić się do w zrostu ich dochodow ości i popraw y w aru n k ó w bytow ych rod zin ro l­ niczych. M ogą ją otrzym ać tylko ci farm erzy, k tórzy p o siad ają w ym agane kw alifikacje i p rzed staw ią w iarygodny p ro g ram p o p ra w y efektyw ności g o sp o d a rstw a , u w zg lęd niający w a ru n k i o c h ro n y śro d o w isk a i ho d o w li zw ierząt.

P om oc dla m łodych rolników m oże być p rzyzn ana tym , którzy nie ukończyli 40 ro k u życia, m ają w ystarczające kw alifikacje, nie prow adzili wcześniej w łasnego gospodarstw a, a to, k tó re zam ierzają o bjąć m usi spełniać kry teria efektyw nościow e i ochrony środow iska.

W cześniejszą em eryturę m oże otrzym ać rolnik, k tó ry bezpo śred nio przed osiągnięciem wieku upraw niającego d o jej otrzy m an ia, czyli 55 lat, co najm niej 10 lat prow adził gospo darstw o. Jego następ ca m usi p osiadać w ym agane kw alifikacje rolnicze.

P o d obne k ryteria cfektyw nościow o-ekologiczne stosuje się w odniesieniu d o pozostałych rodzajów subwencji.

K w oty, k tó re m oże otrzym ać państw o członkow skie w ram ach realizacji polityki stru k tu raln e j są negocjonow ane na szczeblu K om isji E uropejskiej. P odstaw ę negocjacji stanow ią n aro d o w e p ro g ram y rozw oju. M uszą być one zgodne z prio ry tetam i przyjętym i przez W spó ln o tę i m u szą zaw ierać in fo r­ m acje, k tórych priorytetow ych celów do tyczą. Jeśli p rog ram y naro d o w e uzyskają akceptację W spólnoty, kierow ane są d o o dpow iednich instytucji krajow ych i lokalnych, opracow ujących p rog ram y operacyjno -finanso w e. U dział W spólnoty w bezzw rotnym finansow aniu p ro g ram ó w rozw ojow ych w zasadzie nie przekracza 50% , p o zo stała część p ro jek tu m usi być sfin an ­ so w an a ze śro d k ó w b u d żetu p ań stw a , b u d że tu lo k aln eg o , a ta k ż e ze środków beneficjenta51. Z budżetu W spólnoty m o żn a uzyskać pom oc na cele stru k tu raln e w kwocie nie przekraczającej 4 % PK B k raju przyjm ującego, poniew aż - według K om isji E uropejskiej - jest to gran ica efektyw nego jej w ykorzystania.