Powszechne powołanie do świętości i życia wiecznego z Bogiem

W biblijną koncepcję powołania wpisuje się powszechne powołanie do świętości i życia wiecznego z Bogiem. Wiedza młodzieży maturalnej szkół licealnych na ten temat stała się przedmiotem badań, których wyniki w ujęciu ilościowym zostały zaprezentowane w tabeli 5.

1 M. ŚNIEŻYŃSK1, Dialog edukacyjny, Kraków 2001, s. 242.

4 T. PANUŚ, Główne kierunki katechetyczne X X wieku, dz. cyt., s. 103; A. DŁUGOSZ, B. STYPUŁKOWSKA, Wprowadzenie do dydaktyki biblijnej, Kraków 2000, s. 14; ]. SZPET, Dydaktyka katechezy, dz. cyt., s. 103;

W. PlKOR, Hermeneutyka biblijna w katechezie. Interpretacja Pisma Świętego w świetle polskich opracowań katechetycznych, „Katecheta” 6/2007, s. 3-11.

5 A.E. KUCH, Gatunki literackie w Biblii zadaniem dla katechezy, „Katecheta” 9/2006, s. 46-51; Z. MAREK, Podstawy i założenia katechetyki fundamentalnej, Kraków 2007, s. 58; B. POLOK, Zasady interpretacji Pisma Świętego, [w:] Wokół katechezy posoborowej. Księga pamiątkowa dedykowana Ks. Biskupowi Gerardowi Kuszowi, wykładowcy Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, z okazji 65. rocznicy urodzin, red.

R. Chałupniak, J. KOCHel, J. KOSTORZ, W. Spyra, Opole 2004, s. 441-442; R. Sarek, Wymiar biblijny w katechezie, [w:] Katechetyka materialna, red. J. STAŁA, Tarnów 2002, s. 47-48; J. CHARYTAŃSKI, W kręgu zadań i treści katechezy, Kraków 1992, s. 45.

Tabela 5. Opis biblijnej koncepcji powołania do świętości i życia z Bogiem w opinii

Zaprezentowane wyniki uzyskane na podstawie testu kompetencyjnego wypełnianego przez respondentów są podstawą do analizy w pierwszej kolejności poziomu

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

wiedzy uczniów na temat chrześcijańskiego personalizmu. Nurt ten obecny w filozofii XX- wiecznej głosi, że każdy człowiek, ponieważ został stworzony na obraz Boga, a ponadto odkupiony w Jezusie Chrystusie, odznacza się niezbywalną osobową godnością, stanowiąc jedność duszy i ciała. Największą trudność z prawidłową odpowiedzią na pytanie o zdefiniowanie pojęcia „personalizmu chrześcijańskiego” mieli chłopcy mieszkający na wsi. 90,6% (29 osób) nie udzieliło żadnej odpowiedzi. Zastanawiająca jest niechęć maturzystów mieszkających na wsi do pamięciowego przyswajania definicji, która okazała się trudna zarówno w pytaniu o „personalizm chrześcijański”, jak i w pytaniu o zdefiniowanie biblijnej koncepcji powołania (zob. tabela 2.). Można przypuszczać, że ta grupa respondentów nie lubi zapamiętywania i dokładnego odtwarzania definicji.

W środowisku wiejskim dużo lepiej ze zdefiniowaniem pojęcia „chrześcijańskiego personalizmu” poradziły sobie dziewczęta. 32 spośród nich (57,1%) udzieliło prawidłowej odpowiedzi, uzyskując maksymalną liczbę punktów. Jeden punkt, odpowiadając częściowo poprawnie na postawione pytanie, uzyskało 12 dziewcząt (21,4%).

Szczegółowa analiza testu kompetencyjnego wykazała dużą wiedzę na temat

„personalizmu chrześcijańskiego” respondentek mieszkających w mieście. 96 spośród nich (60,7%) udzieliło prawidłowej odpowiedzi. 33 maturzystki (20,8%) uzyskały po jednym punkcie, odpowiadając częściowo poprawnie na pytanie o definicję pojęcia „personalizmu chrześcijańskiego". Również większość chłopców mieszkających w mieście (49 osób - 51,0%) prawidłowo odpowiedziała na pytanie o definicję „chrześcijańskiego personalizmu". 28 licealistów (29.1%) częściowo poprawnie odpowiedziało na zadane pytanie. Powyższe zestawienie wskazuje, iż trudności z prawidłową odpowiedzią na interesujące nas pętanie miało: 12 dziewcząt mieszkających na wsi (21, 4%), 29 dziewcząt mieszkających wmieście (18,3%) oraz 19 chłopców mieszkających w mieście (19,7%). Analiza powyższych badań i bardzo wysoki procent braku odpowiedzi ze strony maturzystów mieszkających na wsi (90,6% - 29 osób) potwierdza tezę, że respondenci ci nie są zwolennikami toku podającego lekcji.

Bardzo ciekawym uzupełnieniem powyższych badań jest odpowiedź licealistów na pytanie o głównych przedstawicieli „personalizmu chrześcijańskiego”, które prezentuje wykres 10.

W ykres 10. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i m a tu r z y s tó w n a p y ta n ie : „ K to j e s t g łó w n y m p r z e d s ta w ic ie le m p e r s o n a liz m u c h r ze śc ija ń sk ie g o ? ”______ ___________ ______________ ________

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

D ziew częta m ieszkające na w si i chłopcy z m iasta w w iększości praw idłow o w skazali na K a ro la W o jty łę , Jacquesa M aritain a, Em m anuela M ouniera. W y n ik i te ko relu ją z odpow iedziam i na pytanie o defin icję „personalizm u chrześcijańskiego” , w których respondenci w sw oich grupach rów nież przekroczyli próg 5 0 % p raw id ło w ych odpowiedzi.

Z uzasadnionym zdziw ieniem należy przyjąć w yn ik dziew cząt m ieszkających w m ieście, które p o tra fiły podać pełrtą defin icję pojęcia „personalizm chrześcijański” , w ykazując jednocześnie brak w ied zy na temat jego przedstaw icieli. Po d kreślić należy w tym kontekście zupełnie odw rotną sytuację respondentów m ieszkających na w si, w śród których znajom ość d e fin icji jest bardzo niska (2 praw idłow e odpow iedzi - 6 ,2 % ), natom iast aż 4 6 ,9 % (15 osób) badanych m aturzystów praw idło w o w skazało głów nych przed staw icieli personalizm u chrześcijańskiego. Prezentow ane dane potw ierdzają, że chłopcy m ieszkujący na w si nie posiadają um iejętności syntetycznego w yciąg an ia w niosków i budow ania d e fin icji w oparciu o posiadane w iadom ości szczegółowe.

N atom iast w grupie dziew cząt m ieszkających w m ieście w id o czn y jest brak um iejętności przyporządkow ania konkretnych osób do prezentow anych przez nich poglądów.

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

Filozoficzny nurt „personalizmu chrześcijańskiego” obecny jest w całym przesłaniu Jana Pawła II, dlatego poddano badaniu również znajomość nauczania papieża na temat czynników decydujących o wielkości człowieka. Analiza wyników testu kompetencyjnego wskazuje, że tylko 16,0% - 9 dziewcząt mieszkających na wsi potrafiło udzielić pełnej, prawidłowej odpowiedzi, wymieniając: godność, wolność i rozumność.

Również niewielki procent - 6,2% - 2 chłopców mieszkających na wsi udzieliło pełnej, prawidłowej odpowiedzi. 13,2% (21 osób) dziewcząt mieszkających w mieście poradziło sobie z prawidłową odpowiedzią na postawione pytanie. Tylko 1 chłopiec mieszkający w mieście (1,0%) potrafił prawidłowo wymienić czynniki, które w ujęciu Jana Pawła II decydują o wielkości człowieka. Powyższa analiza pozwala przypuszczać, że katecheci klas maturalnych w minimalnym stopniu wykorzystują jedno z podstawowych źródeł katechetycznego przepowiadania, którym jest Urząd Nauczycielski Kościoła.

W opisywanym przypadku znajomość encykliki Redemptor hominis okazuje się niedostateczna. Trzeba zatem w katechezie szkół licealnych Diecezji Sosnowieckiej dowartościować nauczanie Kościoła i na jego podstawie pogłębiać wiedzę religijną respondentów.

„Personalizm chrześcijański” ściśle wiąże się z biblijną koncepcją powołania do świętości i życia wiecznego z Bogiem. Test kompetencyjny wykazał niewielką znajomość biblijnego cytatu, który bezpośrednio wzywa respondentów do świętości. Wyniki udzielonych odpowiedzi prezentuje wykres 11.

W ykres 11. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i re sp o n d e n tó w na p o le c e n ie : „ W ska ż b ib lijn y cytat,

Ja k w idać, 15,8% (25 osób) dziew cząt m ieszkających w m ieście i podobny procent dziew cząt m ieszkających na w si (1 6 ,1 % - 9 osób) praw idłow o przytoczyło cytat z K sięg i K apłańskiej Starego Testam entu: B ą d ź c ie św ięty m i, bo J a je s te m św ięty, P a n , B ó g w a sz!

(K p ł 19,2). Dużo gorzej z poleceniem poradzili sobie ch łop cy m ieszkający zarówno w m ieście (4 osoby) ja k i na w si (2 osoby), którzy zaledw ie w 6 ,3 % poradzili sobie ze w skazaniem konkretnego cytatu bezpośrednio w zyw ającego każdego człow ieka do św iętości. A n aliz a w yn ik ó w badań ponownie pozw ala zauw ażyć w iększe zainteresow anie w iedzą re lig ijn ą ze strony licealistek niż licealistów .

Zaprezentow any w niosek potw ierdzają w yn ik i an alizy odpow iedzi na pytanie:

„D o czego po w ołan y je st czło w iek w zw iązku z tym , że B ó g stw orzył nas na Sw ó j obraz i podobieństw o?” . W y n ik i przedstaw ia w ykres 12.

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

W ykres 12. P o p r a w n e o d p o w ie d z i m a tu rzy stó w n a p y ta n ie : „ D o c z e g o p o w o ła n y j e s t k a ż d y c z ło w ie k w z w ią z k u z tym , ż e B ó g s tw o r z y ł n a s n a S w ó j o b r a z i p o d o b ie ń s tw o ? ”

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

Ponow nie w ięcej p raw id ło w ych odpow iedzi u d z ie liły m aturzystki.

2 2 ,8 % dziewczajt m ieszkających w m ieście (36 osób) i 19,6% m aturzystek m ieszkających na w si (11 osób) w ykazało się znajom ością pierwszego rozdziału K się g i Rodzaju Starego Testam entu, praw idło w o w skazując na pow ołanie do św iętości i ż ycia wiecznego z Bo g iem (R d z 1,26-27). W iększe trudności z odpow iedzią na to pytanie m ieli respondenci zarówno z m iasta ja k i ze w si, którzy uzyskali po 15,6% p raw id ło w ych odpow iedzi (15 osób - m iasto, 5 osób - w ieś).

B ib lijn a koncepcja po w ołan ia do św iętości i ż ycia w iecznego z Bo g iem ro zw ija się na kartach N ow ego Testam entu, szczególnie w teolog ii św. Paw ła. Sposób realizacji pow ołania do św iętości, dzięki którem u stajem y się synam i B o ż ym i, A p o sto ł N arodów określa w L iś c ie do G alatów . Obraz praw idło w ych odpow iedzi w tym zakresie przedstaw ia w ykres 13.

W ykres 13. P r a w id ło w e o d p o w ie d zi u c z n ió w n a p y ta n ie : „ W j a k i sp o só b , re a lizu ją c p o w o ła n ie d o ś w ię to ś c i, staj e m y s ię s y n a m i B o ży m i? ”________ ______________ ________________

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

Zasadniczo respondenci w e w szystkich grupach badaw czych po radzili sobie z odpow iedzią na to pytanie, zaznaczając w teście kom petencyjnym p raw id ło w ą odpowiedź: „przez w ia rę ” . W grupie dziew cząt znajom ość sposobu realizacji pow ołania do św iętości kształtow ała się na poziom ie 7 5 ,9 % (m iasto - 120 osób) i 7 6 ,8 % (w ieś - 43 osoby). R ó w n ie dobre w yn ik i osiągnęli m aturzyści: w m ie śc ie - 7 7 ,1 % (74 osoby) praw id ło w ych odpow iedzi, m ieszkający na w si - 6 8 ,8 % (22 osoby). N asuw a się przypuszczenie, że znajom ość biblijn ej koncepcji po w ołan ia na kratach N ow ego Testam entu je st m aturzystom znana lepiej niż ta z kart Starego Testam entu. Przypuszczenia te potw ierdza rów nież w yso ki procent praw idło w ych odpow iedzi udzielonych przez licealistó w na pytanie: „C o to znaczy, że jesteśm y «dziedzicam i B o g a » ?” , które w ym agało znajom ości L istu do Rzym ian . O m aw iane dane prezentuje w ykres 14.

Rozdział IV -Z najom ość biblijnej koncepcji powołania

W ykres 14. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i m a tu rzy stó w n a p y ta n ie : „ C o to zn a czy, ż e je s te ś m y

« d z ie d zic a m i B o g a » ? ”

Źródło: badania własne

A n aliz a udzielonych przez respondentów odpow iedzi w skazuje na lepszą znajom ość tego fragm entu Pism a Św iętego przez m aturzystów niż przez m aturzystki.

A ż 6 5 ,6 % (21 osób) chłopców m ieszkających na w si i 6 0 ,4 % (58 osób) chłopców m ieszkających w m ieście udzieliło praw idłow ej odpow iedzi, w skazując na:

„w spó łcierp ien ie z Chrystusem , b y m ieć udział w ch w ale” (R z 8,17-18). W ięcej niż połow a dziew cząt m ieszkających w m ieście poradziła sobie z odpow iedzią na to pytanie (5 0 ,6 % - 80 osób). N ajm niej trafnych odpow iedzi u d z ie liły dziew częta m ieszkające na w si (4 1 ,1 % - 23 osoby). A n aliza badań sugeruje, że chłopcom klas m aturalnych może b yć bliższy obraz cierpiącego Chrystusa niż ich rów ieśniczkom .

N ow otestam entow a teologia Apostoła N arodów b ib lijn ą koncepcję pow ołania przyrów nuje do „d o brych zaw odów ” . R ów n ież w tym przypadku respondenci w yk az ali się dużą w iedzą relig ijn ą, potw ierdzając tezę o lepszej znajom ości N ow ego niż Starego Testamentu. W y n ik i zobrazowano na w ykresie 15.

W ykres 15. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i lic e a listó w n a p y ta n ie : „ K to j e s t tw ó rc ą b ib lijn e g o p o ję c ia « d o b ry c h z a w o d ó w » w r e a liza c ji p o w o ła n ia ? ”_______________________________________

Źródło: badania własne

N a św. P a w ła , jak o tw órcę biblijnego pojęcia „d o b rych zaw odów ” w realizacji pow ołania, w skazało najw ięcej chłopców m ieszkających w m ieście (5 0 ,0 % - 48 osób).

R ó w n ież chłopcy m ieszkający na w si w yk azali się w iedzą na ten tem at, uzyskując 4 0 ,6 % praw idło w ych odpow iedzi (13 osób). W y n ik i te m ogą sugerow ać, że rów nież w spółczesnym m aturzystom im ponuje postać W alecznego, mężnego A postoła N arodów , który odważnie głosi Ew an g elię Jezusa Chrystusa. Respondenci w tym w ieku chętnie utożsam iać się będą z w yrazistą postacią św. Paw ła. N iem niej A p ostoł okazuje się być b liską po stacią dla respondentek. 4 5 ,6 % dziew cząt m ieszkających w m ieście (72 osoby) i 4 8 ,2 % m aturzystek m ieszkających na w si (27 osób) praw idłow o w skazało na Apostoła N arodów . M ożna przypuszczać, że rów nież dla m aturzystek św. P a w e ł m oże b yć wzorem i in spiracją życia duchowego.

Prob lem y m aturzystów ze wskazaniem i cytow aniem konkretnych fragm entów Pism a Św iętego po tw ierdzają się przy próbie w skazania konkretnej księgi N ow ego Testam entu, z której pochodzi fragm ent: W alcz w d o b r y c h za w o d a c h , z d o b y w a j ż y c ie w ie c zn e ; d o n ie g o z o s ta łe ś p o w o ła n y i o n im z ło ż y łe ś d o b r e w y z n a n ie w o b e c w ielu ś w ia d k ó w (1 Tm 6,12). W y n ik i prezentuje w ykres 16.

Rozdział IV -Z najom ość biblijnej koncepcji powołania

W ykres 16. Z n a jo m o ś ć w ś r ó d m a tu r z y s tó w k s ię g i N o w e g o T esta m en tu , z k tó r e j p o c h o d z i cyta t: ,, W alcz w d o b ry c h za w o d a c h , zd o b y w a j ż y c ie w ie c zn e ; d o n ie g o z o s ta łe ś p o w o ła n y i o n im z ło ż y łe ś d o b r e w y z n a n ie w o b e c w ielu ś w ia d k ó w ” (1 Tm 6 ,12) ____________

90%

80%

Z w raca uw agę fa k t że tylk o 18,8% (6 osób) respondentów m ieszkających na w si potrafiło praw idłow o wskazać Pierw szy L is t do Tym oteusza. Le p ie j z odpow iedzią n ap ytan ie po radzili sobie chłopcy m ieszkający w m ieście, uzyskując 30,2% (29 osób) popraw nych odpow iedzi. Znajom o ścią om awianego fragm entu biblijnego najlepiej w ykazały' się m aturzystki: spośród m ieszkających w m ieście 4 3 ,7 % (69 osób) znało odpowiedź, a spośród m ieszkających na w si 3 3 ,9 % (19 osób). Ponow nie w iedza religijn a dziew cząt okazała się w iększa niż chłopców .

Pow yższe badania uzupełnia i potw ierdza zbiorcze zestaw ienie w szystkich odpow iedzi respondentów na pytania dotyczące znajom ości b ib lijn ej koncepcji pow ołania do św iętości i ż ycia w iecznego z Bogiem . Szczegółow a w y n ik i prezentuje tabela 6.

i w ykres 17.

Tabela 6. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i u d zie lo n e p r z e z m a tu r z y s tó w n a w s z y s tk ie p y ta n ia d o ty c z ą c e w ie d z y n a te m a t p o w s z e c h n e g o p o w o ła n ia d o ś w ię to ś c i i ż y c ia w ie c zn e g o z B o g ie m ______ ____________________________________ ______ ______ ______ _______

Pleć Miejsce zamieszkania

dziewczęta (n=1498)

chłopcy ( n = 8 9 6 )

mieszkańcy miasta (n=1778)

mieszkańcy wsi (n=616)

liczba % liczba % liczba % liczba %

6 3 5 4 2 ,4 3 6 5 4 0 ,7 7 5 5 4 2 ,5 2 4 5 3 9 ,8

Źródło: b a d an ia w łasn e

W ykres 17. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i u d z ie lo n e p r z e z m a tu r z y s tó w n a w s z y s tk ie p y ta n ia d o ty c z ą c e w ie d z y n a te m a t p o w s z e c h n e g o p o w o ła n ia d o ś w ię to ś c i i ż y c ia w ie c zn e g o z B o g ie m_________ _____________________________________________________________

Źródło: badania własne

Ponow nie w iększym zasobem w iadom ości w yk az ały się dziew częta (4 2 ,4 % - 635 p raw id ło w ych odpow iedzi) oraz m ieszkańcy m iast (4 2 ,5 % - 755 praw idło w ych odpow iedzi) niż ch łop cy (4 0 ,7 % - 365 praw idło w ych odpow iedzi) i m ieszkańcy w si (3 9 ,8 % — 245 p raw id ło w ych odpow iedzi). W yn ik a ją ca jednocześnie z analizy przeprow adzonych badań różnica pom iędzy znajom ością Starego a N ow eg o Testam entu zw raca uw agę na konieczność uw zględniania przy korzystaniu z Pism a Św iętego

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

w katechezie z treści i jedności całego Pisma Świętego6. Stary Testament staje się zrozumiały w świetle Nowego, a Nowy Testament tkwi w Starym. Oba testamenty łączy wewnętrzna więź, Stary Testament poprzedza, zapowiada i przygotowuje Nowy. Kryterium to, które na nowo trzeba odkryć w katechezie licealnej Diecezji Sosnowieckiej, znajduje swoje potwierdzenie w nauczaniu Soboru Watykańskiego II: Bóg, sprawca natchnienia i autor ksiąg obydwu Testamentów, mądrze postanowił, by Nowy Testament był ukryty w Starym, a Stary w Nowym znalazł wyjaśnienie. Bo choć Chrystus ustanowił Nowe Przymierze we krwi swojej, wszakże księgi Starego Testamentu, przyjęte w całości na nauki ewangelicznej, w Nowym Testamencie uzyskują i ujawniają swój pełny sens i nawzajem oświetlają i wyjaśniają Nowy Testament1.

4.3. Znajomość praw dy o tym, że Pan Bóg powołuje do małżeństwa i życia