Zakres przekazyw anych informacji

Katechezy powołaniowe zajmują bardzo dużo miejsca zarówno w programie nauczania religii Świadek Chrystusa, jak i Żyć, aby wierzyć i kochać. W związku z tym podręczniki do religii i przewodniki metodyczne Wydawnictwa JEDNOŚĆ, Wydawnictwa WAM i Księgarni św. Wojciecha zawierają wiele katechez o powołaniu człowieka przez Boga. Temat ten podjęty jest w kontekście uczestnictwa ochrzczonych w posłannictwie Chrystusa polegającym na włączeniu się w misję kapłańską, królewską i prorocką.

Zagadnienie to podjęte jest w katechezie Udział w misji Chrystusa20 21 22, w której autorzy ukazują, że poprzez chrzest wierni - każdy na swój sposób - stają się uczestnikami potrójnej: kapłańskiej, prorockiej i królewskiej misji Jezusa, czyli zostają powołani do apostolstwa. Ten sam temat podejmuje Wydawnictwo św. Wojciecha w dwóch katechezach: Powołanie świeckich do apostolstwa21 i Moja misja w Kościele22. Uczniowie dowiadują się, że misja kapłańska oznacza łączenie całego życia z Ofiarą Eucharystyczną.

Wchodząc do Ludu Bożego przez wiarę i chrzest, otrzymuje się uczestnictwo w szczególnym powołaniu tego ludu: w jego powołaniu kapłańskim. Chrystus Pan, Kapłan wzięty spośród ludzi, nowy lud uczynił królestwem i kapłanami Bogu i Ojcu swemu.

Ochrzczeni zaś poświęceni są przez odrodzenie i namaszczenie Duchem Świętym jako dom duchowy i święte kapłaństwo23.

Misja prorocka oznacza głoszenie Chrystusa słowem i życiem. Nowy Testament określa w wielu miejscach Jezusa jako Proroka zapowiadanego w Starym Testamencie.

Prorocki urząd Chrystusa przejawia się w nauczaniu Kościoła. Uczniowie Chrystusa uczestniczą w Jego funkcji prorockiej, gdy trwają w wierze i pogłębiają jej zrozumienie.

Świeccy wypełniają swoją misję również przez ewangelizację, która nabiera swoistego charakteru i szczególnej skuteczności przez to, że dokonuje się w zwykłych warunkach właściwych światu. Tego rodzaju apostolstwo polega na szukaniu okazji do głoszenia Chrystusa słowem również niewierzącym24.

Królewska misja wiąże się z doskonaleniem siebie i świata w duchu Ewangelii.

Królowanie Boga przychodzi w Jezusie Chrystusie, w Jego krzyżu i wywyższeniu, stąd

20 PM-WAM-II-z.6, s. 53-64; PU-WAM-II, s. 247-250.

21 PM-P-I, s.l 15-116; PU-P-I, s. 209-214.

22 PM -P-l.s. 117-118; PU-P-1, s. 215-219.

23 K.K.K 784.

24 KK.K 905.

Nowy Testament nazywa Chrystusa Królem. Królewskość Jezusa polega na tym, że daje świadectwo Prawdzie. Królestwo Chrystusa jest królestwem świętości i łaski, królestwem sprawiedliwości, miłości i pokoju. Lud Boży uczestniczy w królewskiej funkcji Chrystusa.

Jezus Król przyciąga do siebie wszystkich ludzi przez swoją śmierć i zmartwychwstanie, stając się sługą wszystkich, bowiem nie przyszedł, aby Mu służono, łecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu (Mt 20,28). Dla chrześcijanina ta służba przejawia się szczególnie w trosce o ubogich i cierpiących, w których Kościół rozpoznaje obraz ubogiego i cierpiącego Mistrza. Lud Boży urzeczywistnia swoją „królewską godność”, żyjąc zgodnie z powołaniem do służby z Chrystusem25.

Katechizowani dowiadują się również, że pod nazwą świeckich rozumie się wszystkich wiernych chrześcijan nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego, a zatem wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa zostają ustanowieni Ludem Bożym26 27 28. Intelektualny aspekt tych katechez zwraca uwagę na apostolstwo, które należy rozumieć jako realizację wszelkiego dobra duchowego czy doczesnego, które da się osiągnąć. Celem apostolstwa świeckich ma być przede wszystkim ukazywanie światu czynem i słowem ewangelicznego orędzia Chrystusa wzywającego do świętości i życia wiecznego w Bogu.

Wydawnictwo JEDNOŚĆ omawianą tematykę podejmuje w trzech katechezach.

W pierwszej Wystąpić w dobrych zawodach27 autorzy wyjaśniają biblijne pojęcie dobrych zawodów w rozumieniu realizacji chrześcijańskiego powołania do świętości. Uczniowie potrafią przytoczyć teksty św. Pawła na ten temat: Walcz w dobrych zawodach o wiarę, zdobądź życie wieczne: do niego zostałeś powołany i [o nim] złożyłeś dobre wyznanie wobec wielu świadków (1 Tm 6,12) oraz Bracia, ja nie sądzę o sobie samym, że ju ż zdobyłem ale to jedno [czynię]: zapominając o tym, co za mną, a wytężając siły ku temu, co przede mną, pędzę ku wyznaczonej mecie, ku nagrodzie, do jakiej Bóg wzywa w górę w Chrystusie Jezusie (Flp 3,13-14).

W katechezie Chrześcijańska wizja człowieka28 uczeń ma zrozumieć, że człowiek otrzymał powołanie do życia wiecznego z Bogiem w związku z prawdą, że jest stworzony na obraz i podobieństwo Boże. Dokonując szczegółowej egzegezy Rdz 1,26-27, autorzy chcą odpowiedzieć na pytanie, co to znaczy, że Bóg stworzył człowieka na swój obraz

25 KKK 786.

“ KK31.

27 PM-J-II-z.5, s. 56-60; PU-J-II, s. 218-220.

28 PM-J-III-z.l, s. 8-11; PU-J-III, s. 8-10.

Rozdział II - Idea powołania w podstawie programowej, programach i podręcznikach do nauczania religii

i podobieństwo, a analiza Rdz 3,1-7 ma uświadomić uczniom, że człowiek z ranami zadanymi przez grzech może ulec pokusom szatana. Dopełnieniem tej tematyki jest katecheza Personalizm chrześcijański29 30. Uczeń dowiaduje się, że realizacja misji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej ucznia Chrystusa możliwa jest przy odpowiednim zdefiniowaniu pojęć: osoba, personalizm, godność osoby ludzkiej wyjaśnianych na gruncie chrześcijaństwa. Katechizowany poznaje również przedstawicieli personalizmu chrześcijańskiego: Karola Wojtyłę, Jacquesa Maritaina i Emmanuela Mouniera. Autorzy podręcznika, cytując fragment konstytucji soborowej: Czym zaś je st człowiek (...) Pismo Święte uczy bowiem, że człowiek został stworzony na obraz Boży, zdolny do poznania i miłowania swego Stwórcy, ustanowiony przez Niego panem wszystkich stworzeń ziemskich, aby rządził i posługiwał się nimi, dając chwałę Bogu30 oraz fragmenty dwóch encyklik papieskich: Jakąż wartość musi mieć w oczach Stwórcy człowiek, skoro zasłużył na takiego i tak potężnego Odkupiciela (...) głębokie zdumienie wobec wartości i godności człowieka nazywa się Ewangelią, czyli Dobrą Nowiną. Nazywa się też chrześcijaństwem31 32 33 i Kościół, rozważając wnikliwie tajemnicę odkupienia, uświadamia sobie tę wartość zawsze z tym samym zdumieniem i czuje się powołany, by głosić ludziom wszystkich czasów tę Ewangelię - źródło niezłomnej nadziei i prawdziwej radości dla każdej epoki dziejów22, uświadamiają katechizowanym czynniki decydujące o wielkości człowieka, a mianowicie:

godność, wolność i mądrość. Jednocześnie podają przejawy poniżania godności człowieka we współczesnym świecie i sposoby zapobiegania temu zjawisku.

Poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie: „Kim jest człowiek?” w duchu personalizmu chrześcijańskiego oraz elementów określających człowieczeństwo zajmują się kolejne dwie katechezy poznańskiej serii podręczników. W pierwszej katechezie Kim jest człowiek?22 uczeń dowiaduje się, co to znaczy być człowiekiem stworzonym na obraz i Boże podobieństwo oraz co to znaczy posiadać godność: Człowiek, ponieważ został stworzony na obraz Boży, posiada godność osoby: nie jest tylko czymś, ale kimś. Jest zdolny poznawać siebie, panować nad sobą, w sposób dobrowolny dawać siebie oraz tworzyć

2 ,PM-J-I1I-z.1 ,s. 12-15; PU-J-III,s. 11-13.

30 K.DK 12.

31 RH 10.

32 EV 2.

33 PM-P-I, s. 17-19, PU-P-I, s. 32-36.

wspólnotę z innymi osobami; przez łaskę jest powołany do przymierza ze swoim Stwórcą, do dania Mu odpowiedzi wiary i miłości, jakiej nikt inny nie może za niego dać34 35.

Katecheza Doskonałość chrześcijańska - nowy styl życia35 uświadamia wezwanie do doskonałości, która opiera się na biblijnym świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty (Kpł 11,44; 1 P 13,16). Autorzy podręcznika przedstawiają szczegółowe omówienie cnót kardynalnych: roztropności, sprawiedliwości, umiarkowania, męstwa i pobożności, które warunkują sukces w drodze do osiągnięcia świętości, czyli do życia wiecznego z Bogiem.

Ukazaniem wielu aspektów chrześcijańskiej świętości, jak również poznaniem prawdy o tym, że świętość osiąga się w życiu codziennym przez wierne spełnianie powierzonych zadań, zajmują się również katechezy przygotowane przez Wydawnictwo WAM. W katechezie Życie wieczne w Chrystusie36 * uczeń zostaje zapoznany z podstawowymi prawdami eschatologii. Poznanie katolickiej nauki o niebie, piekle i czyśćcu uświadamia uczniowi istnienie dwóch wymiarów ludzkiego życia: ziemskiego i wiekuistego. Wraz ze śmiercią człowieka kończy się jego ziemska egzystencja, ale nie kończy życie w ogóle. Bóg przeznaczył człowiekowi udział w wiecznym, niekończącym się życiu, ale to przeznaczenie może się spełnić tylko poprzez wolną decyzję człowieka.

Autorzy podręcznika podkreślają, że człowiek składa się z duszy i ciała. Obie te rzeczywistości stanowią o jedności osoby ludzkiej. Oznacza to, że do świętości i życia wiecznego z Bogiem przeznaczony jest cały, integralny człowiek - zarówno w swoim bycie fizycznym, jak i duchowym. Dzięki swemu duchowi człowiek uczestniczy w nadprzyrodzonym porządku, który przekracza naturę człowieka i umożliwia mu otwarcie się na Boga.

Prawdę o tym, iż świętość człowieka jest udziałem w życiu Boga, przekazuje katecheza Wezwani do świętości31. Świętym jest przede wszystkim Bóg. Świętość człowieka oznacza natomiast udział w świętości i życiu samego Boga. To Bóg jest inicjatorem świętości człowieka. Apostoł Paweł tłumaczy, że Bóg w Chrystusie powołuje każdego człowieka do świętości: Albowiem tych, których od wieków poznał, tych też przeznaczył na to, by się stali na wzór obrazu Jego Syna, aby On był pierworodnym między wielu braćmi. Tych zaś, których przeznaczył, tych też powołał, a których powołał - tych też Rozdział II ^- Idea powołania w podstawie programowej, programach i podręcznikach

do nauczania religii

34 KKK 357; KONGREGACJA NAUKI Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego o współdziałaniu mężczyzny i kobiety w Kościele i święcie, Kraków 2004, 5-6.

35 PM-P-I, s. 103-106; PU-P-I, s. 186-191.

36 PM-WAM-Il-z.6, s. 45-52; PU-WAM-II, s. 242-246.

31 PM-WAM-llI-z.l, s. 11-19; PU-WAM-11I, s. 21-24.

usprawiedliwił, a których usprawiedliwił - tych też obdarzył chwałą (Rz 8,29-30). Autorzy wyjaśniają znaczenie pojęcia „świętość”, wskazując na samo jej źródło, czyli na Boga.

Powołanie natomiast człowieka do świętości, do życia w Bogu i z Bogiem realizuje się we wspólnocie Kościoła, który jest wspólnotą miłości.

W ostatniej na ten temat katechezie zaproponowanej przez Wydawnictwo WAM Święci na co dzień* autorzy przedstawiają Chrystusa jako najdoskonalszego nauczyciela świętości. Świętość na wzór Chrystusa jest dana człowiekowi jako zadanie i wymaga nieustannego jej rozwijania. Stopień świętości zależy od tego, w jakiej mierze człowiek żyje miłością. Istnieje wiele aspektów i form chrześcijańskiej świętości. Jedni powołani są do świętości w stanie kapłańskim, inni przez prowadzenie życia zakonnego, jeszcze inni poprzez życie małżeńskie i rodzinne czy też życie w samotności. Świętość na co dzień dostępna jest więc dla każdego. Kościół naucza, że wszyscy chrześcijanie jakiegokolwiek stanu i zawodu powołani są do pełni życia chrześcijańskiego i do doskonałości miłości;

dzięki zaś tej świętości chrześcijanin także w społeczności ziemskiej rozwija bardziej godny człowieka sposób życia'9.

Podręczniki do religii i przewodniki metodyczne wykorzystywane przez katechetów w badanych liceach ogólnokształcących Diecezji Sosnowieckiej, rozwijają temat dążenia do świętości i życia wiecznego z Bogiem na drodze realizacji powołania do kapłaństwa i życia konsekrowanego, jak również do małżeństwa i życia w rodzinie.

Na uwagę zasługuje w pierwszej kolejności pogłębiona analiza biblijnej idei powołania do kapłaństwa i różnych form życia konsekrowanego. Znajduje ona odzwierciedlenie w wielu katechezach przygotowanych na podstawie programów nauczania Świadek Chrystusa oraz Żyć, aby wierzyć i kochać.

Katecheza Drogi wiary osób powołanych40 zakłada zapoznanie ucznia z historią powołania Abrahama, Mojżesza oraz proroków: Izajasza, Jeremiasza i Jonasza. Podręcznik ucznia przytacza biblijny fragment powołania Szymona Piotra (Łk 5,1-2), jak również szczegółowy opis powołania św. Pawła. Zapoznanie ucznia z powołanymi przez Boga postaciami biblijnymi oraz ich reakcjami zakłada również katecheza Biblijne losy powołanych4'. Poznański podręcznik daje możliwość zapoznania z historiami powołań:

Abrahama, Jeremiasza, Izajasza, Andrzeja i Piotra oraz Szawła. Biblijna historia każdego 38 * 40 41

38 PM-WAM-III-z.l, s. 46-50; PU-WAM-11I, s. 41-44.

35 KK 40.

40 PM-J-l-z.4, s. 17-19; PU-J-I, s. 143-146.

41 PM-P-II1, s. 28-31; PU-P-111, s. 26-32.

powołania jest dialogiem między Bogiem a człowiekiem, to znaczy między miłością Boga, który wzywa, a wolnością człowieka, który Mu z miłością odpowiada. Ewangelia św. Marka ukazuje te dwa nierozłączne elementy powołania, darmowy dar Boga i odpowiedzialną wolność człowieka w następujących słowach: Potem Jezus wyszedł na górę i przywołał do siebie, których sam chciał, a oni przyszli do Niego (Mk 3,13).

Tak więc z jednej strony mamy absolutnie wolną decyzję Jezusa, a z drugiej pójście za Mistrzem z Nazaretu. Jest to nieodzowny element każdego powołania: proroków, apostołów, kapłanów, zakonników, wiernych świeckich, każdego człowieka42.

Autorzy przewodnika metodycznego i podręcznika dla ucznia przygotowanych przez Wydawnictwo JEDNOŚĆ przypominają wiadomości z zakresu sakramentologii zdobyte w gimnazjum. Na ich bazie rozwijają wiedzę ucznia na temat sakramentów w służbie komunii. W temacie Sakramenty w służbie wspólnoty Kościoła43 podają istotę i skutki tych sakramentów, zapoznają ucznia z formą i treścią sakramentu kapłaństwa oraz przekazują wiadomości na temat, kto i w jaki sposób sprawuje te sakramenty. Te same wiadomości znajdują się w przewodniku metodycznym i podręczniku ucznia przygotowanych przez Wydawnictwo WAM. W katechezie Powołanie kapłańskie w rodzinie44 autorzy ukazują sens powołania kapłańskiego i zakonnego oraz przekazują wiadomości na temat roli, jaką winna odegrać wspólnota Kościoła, wspierając powołania.

Wspomniany przewodnik metodyczny proponuje do wykorzystania cztery teksty z Pastores dabo vobis mówiące o Jezusie Chrystusie Wiecznym i Najwyższym Kapłanie45, niewymownym dialogu między Bogiem a człowiekiem46, trosce o powołania i związaną z tym odpowiedzialnością powierzoną wszystkim bez wyjątku członkom Kościoła47 oraz roli rodziny i wspólnoty parafialnej w dziele wychowania w wierze48.

Należy zwrócić uwagę, że Wydawnictwo WAM już na poziomie pierwszej klasy licealnej przygotowało katechezę Służba wspólnocie49, która przybliża prawdę o tym, że chrześcijaństwo związane jest z wykonywaną na różne sposoby służbą zarówno wobec Rozdział I I - Idea powołania w podstawie programowej, programach i podręcznikach

do nauczania religii

PM-WAM-1Il-z.4, s. 67-73; PU-WAM-III, s. 207-210.

PDV 20.

PDV 36.

PDV41.

PDV 68.

49 PM-WAM-l-z.3, s. 64-70; PU-WAM-I, s. 100-103.

wspólnoty wierzących, jak i też całej społeczności ludzkiej. W tym kontekście sakrament kapłaństwa został przedstawiony przede wszystkim jako rzeczywistość uzdalniająca do służby drugiemu człowiekowi. Podręcznik ucznia wyjaśnia pojęcie „służba”, zwracając uwagę, że dzięki Objawieniu wiadomo, że największą miłością jest sam Bóg. Na podstawie Objawienia katechizowany potrafi też powiedzieć, że Bóg - w osobie Jezusa - z miłości wydaje się ludziom na służbę. Dla wypełnienia tej miłości i służby Jezus Chrystus dał swojemu Kościołowi sakrament święceń. Poprzez ich przyjęcie wierzący otrzymuje od Boga, przez Jezusa, w Duchu Świętym dar i moc do służenia innym, w tym także wspólnocie Kościoła. Dlatego o tym sakramencie mówi się, że udziela szczególnego posłania w Kościele i służy budowaniu Ludu Bożego50.

Analogicznie Księgarnia św. Wojciecha przygotowała katechezę Powołani do życia w kapłaństwie51, po której uczeń powinien wiedzieć, że kapłaństwo to służba wspólnocie Kościoła. Nawiązując do przemówienia bł. Jana Pawła II, autorzy przedstawiają powołanie do życia w kapłaństwie jako dar i zadanie. Jest więc ono wyborem dokonanym przez Jezusa i dotyczy konkretnej osoby żyjącej w określonym środowisku rodzinnym, społeczności, cywilizacji i Kościele52. Odwołując się do nauki Soboru Watykańskiego II, autorzy przekazują uczniowi wiedzę dotyczącą istoty posługi kapłanów.

Przez posługę prezbiterów dokonuje się ofiara wiernych w zjednoczeniu z ofiarą Chrystusa, jedynego Pośrednika. Ofiarę tę składa się bezkrwawo i sakramentalnie w Eucharystii, przez ręce kapłanów w imieniu całego Kościoła, aż do czasu przyjścia samego Pana. Do tego zmierza i w tym znajduje swą pełnię posługa prezbiterów. Prezbiterzy, czy to oddając się modlitwie i adoracji, czy głosząc Słowo Boże, czy składając Ofiarę Eucharystyczną i udzielając innych sakramentów, czy też wykonując inne posługi dla ludzi, przyczyniają się do pomnażania chwały Bożej i wzbogacenia życia Bożego w ludziach53.

Autorzy omawianego wydawnictwa już w pierwszej klasie licealnej proponują katechezę Hierarchiczna struktura Kościoła54, w której zakładają zapoznanie ucznia z biblijnymi podstawami posługi kapłańskiej, jak również prymatu papieża. Przekazując wiedzę na temat posługi i prymatu papieża, odwołują się do Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła katolickiego. Podręcznik ucznia przywołuje fragment Mt 16,13-19, zwracając

50 KKK 1534.

51 PM-P-1II. s. 48-51; PU-P-III, s. 51-57.

52 Jan PAWEŁ II, Powołania kapłańskie. Audiencja generalna (29.09.1993r.), „L'Osservatore Romano” 1(1994), s. 36.

53 DK 2.

54 PM-P-I, s. 92-94; PU-P-I, s. 167-173.

uwagę na pytanie Jezusa postawione w okolicy Cezarei Filipowej: Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego (Mt 16,13). Tekst ten mówi o tym, że Chrystus, po wyznaniu przez Piotra wiary w Jego boską i mesjańską godność, zapewnił, że obdarzy go władzą religijną, dając mu szczególną łaskę wiary i zapowiadając przekazanie władzy - kluczy ze skutkami sięgającymi nieba. W tej samej katechezie autorzy przywołują tekst J 21,15-17 z brzemiennym w skutki pytaniem Jezusa: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci? (J 21,15). Fragment ten mówi o przekazaniu Piotrowi przez zmartwychwstałego Chrystusa pasterskiego kierownictwa nad Kościołem, Ludem Bożym. Jezus, który sam siebie nazywał pasterzem, przekazał swą troskę o Kościół Piotrowi i jego następcom.

Pasterzem w Kościele jest nadal sam Jezus, Piotr natomiast ma prowadzić Kościół w doczesnej historii zbawienia. W kontekście tej analizy zrozumiałym staje się często używany przez papieży tytuł zastępcy Chrystusa. Odwołując się natomiast do nauczania Katechizmu Kościoła katolickiego, twórcy katechezy, Hierarchiczna struktura Kościoła, przekazują wiadomości na temat posługi papieża i tytułów odnoszących się do papieża55, posługi i kolegialności biskupów56 oraz posługi kapłanów57 58.

Kolejny obszerny zakres wiadomości przekazywany uczniowi w kontekście biblijnej koncepcji powołania związany jest z wezwaniem do innych form życia konsekrowanego w Kościele. Problematykę tę podejmuje Wydawnictwo JEDNOŚĆ w dwuch tematach zaproponowanych w pierwszej klasie licealnej i jednym temacie w klasie drugiej. Wydawnictwo WAM w jednym temacie w klasie pierwszej licealnej;

również w jednym temacie w' klasie trzeciej licealnej Księgarnia św. Wojciecha.

Wydawnictwo JEDNOŚĆ w katechezie Religijno-społeczna rola zakonów38 zakłada zapoznanie ucznia z różnymi etapami w dziejach formowania się życia zakonnego.

Autorzy zwrócili szczególną uwagę na eremitów, cenobitów, mnichów i zakonników. Po tej jednostce tematycznej uczeń będzie znał nazwy największych zgromadzeń zakonnych, wymieni największe osobowości w najbardziej znanych zakonach, jak również działania podejmowane przez różne zakony na przestrzeni dziejów. W tym kontekście uczeń zostanie zapoznany z działalnością charytatywną, społeczną i polityczną zakonów. Odwołując się do nauczania Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, autorzy podręcznika ucznia cytują: życie konsekrowane nie tylko w przeszłości było pomocą i oparciem dla Kościoła, ale stanowi

55 KKK 882.

56 KKK 883-896.

57 KKK 1564-1568.

58 PM-J-I-z.5, s. 25-28; PU-J-I, s. 190-193.

Rozdział II - Idea powołania w podstawie programowej, programach i podręcznikach do nauczania religii

cenny i nieodzowny dar także dla teraźniejszości i przyszłości Ludu Bożego59 oraz: Kościół patrzy ze szczególną uwagą w waszą stroną. Kościół i świat oczekuje od was świadectwa miłości. Potrzebuje autentycznego świadectwa konsekracji zakonnej jako nieustannego zaczynu zbawczej odnowy59 60. W związku z tym uczeń dowiaduje się, że w ciągu historii powstawało wiele zakonów, które odpowiadały na zapotrzebowanie swojego czasu.

Franciszkanie - działalność misyjna, dominikanie - nauka i uniwersytety, cystersi - uprawa ziemi i kultura rolna, zakony szpitalne - działalność charytatywna i opieka medyczna oraz jezuici - działalność misyjna i nauka.

Również w klasie pierwszej licealnej Wydawnictwo JEDNOŚĆ proponuje kolejną katechezę uzupełniającą omawiany temat Kulturotwórcza rola zakonów61. Po tej katechezie uczeń wymieni nazwy zakonów zasłużonych dla kultury, ze szczególnym zwróceniem uwagi na benedyktynów, pijarów, jezuitów; rozpozna następnie dzieła kultury będące zasługą zgromadzeń zakonnych; zrozumie, że szkolnictwo i piśmiennictwo wprowadzili zakonnicy; wymieni zabytki piśmiennictwa polskiego i zgromadzenia współcześnie zajmujące się szkolnictwem. Uczeń uświadomi sobie, że wszelkie inicjatywy społeczne inspirowane były przez Kościół. Życie kulturalne skupiało się w murach klasztornych, przy kościołach i na plebaniach. Dzięki działalności jezuitów i pijarów w Polsce w wieku XVII-

Również w klasie pierwszej licealnej Wydawnictwo JEDNOŚĆ proponuje kolejną katechezę uzupełniającą omawiany temat Kulturotwórcza rola zakonów61. Po tej katechezie uczeń wymieni nazwy zakonów zasłużonych dla kultury, ze szczególnym zwróceniem uwagi na benedyktynów, pijarów, jezuitów; rozpozna następnie dzieła kultury będące zasługą zgromadzeń zakonnych; zrozumie, że szkolnictwo i piśmiennictwo wprowadzili zakonnicy; wymieni zabytki piśmiennictwa polskiego i zgromadzenia współcześnie zajmujące się szkolnictwem. Uczeń uświadomi sobie, że wszelkie inicjatywy społeczne inspirowane były przez Kościół. Życie kulturalne skupiało się w murach klasztornych, przy kościołach i na plebaniach. Dzięki działalności jezuitów i pijarów w Polsce w wieku XVII-