Znajomość prawdy o tym, że Pan Bóg powołuje do małżeństwa

Biblijna koncepcja powołania związana jest również z powołaniem do małżeństwa i życia w rodzinie. Jak pisze M. Śnieżyński: rodzina jest podstawową grupą, od której zależy osobisty los jednostki, w której kształtuje się pogląd na świat i system preferowanych wartości. Przeprowadzony wśród młodzieży licealnej klas maturalnych Diecezji Sosnowieckiej test kompetencyjny zawierał pytania, których celem było zbadanie poziomu wiedzy religijnej respondentów na ten temat. Wyniki przeprowadzonych badań w sposób ilościowy prezentuje tabela 7.

Co to jest

cudzołóstwo? 115 72,8 47 83,9 54 56,3 12 37,5

Czym jest rozwód? 112 70,9 44 78,6 41 42,7 12 37,5

Która z adhortacji Jana Pawła II poświęcona jest istocie i zadaniom

rodziny?

128 81,0 45 80,4 79 82,3 24 75,0

Źródło: badania własne

Odwołując się do zaprezentowanych wyników, należy dokonać wnikliwej analizy wiedzy respondentów na temat życia małżeńskiego i rodzinnego. W pierwszej kolejności definiowane było, czym jest sakrament małżeństwa. Za prawidłową odpowiedź na to pytanie respondenci w teście kompetencyjnym mogli uzyskać maksymalnie dwa punkty. Za częściowo poprawną odpowiedź - jeden. Analiza przeprowadzonych testów wskazuje, że tylko chłopcy mieszkający na wsi mieli problemy z udzieleniem jakiejkolwiek odpowiedzi, gdyż 59,3% nie udzieliło żadnej (19 osób). Prawidłowej, katechizmowej odpowiedzi: Sakrament małżeństwa to przymierze małżeńskie, poprzez które ochrzczeni mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa9 udzieliło 60,7%

(34 osoby) dziewcząt mieszkających na wsi; 74,6% (118 osób) dziewcząt mieszkających w mieście; 64,5% (62 osoby) chłopców mieszkających w mieście i 31,2% (10 osób) chłopców mieszkających na wsi. Częściowo prawidłowych odpowiedzi na pytanie o to, czym jest sakrament małżeństwa, udzielili: respondentki mieszkające na wsi - 39,3%

(22 osoby); maturzystki mieszkające w mieście - 25,4% (40 osób); chłopcy mieszkający w mieście - 35,5% (34 osoby) i 9,5% (3 osoby) maturzyści mieszkający na wsi.

Zaprezentowane wyniki z jednej strony wskazują na dużą wiedzę katechizmową respondentów. Z drugiej strony ponownie zastanawia problematyka werbalnego formułowania definicji przez maturzystów mieszkających na wsi. Można jednak przypuszczać, że Katechizm Kościoła katolickiego często pojawia się na lekcjach katechezy maturalnej w liceach Diecezji Sosnowieckiej.

Maturalni respondenci nie mieli również trudności z odpowiedzią na pytanie:

„Kto sprawuje sakrament małżeństwa?”. Wyniki analizy testu kompetencyjnego zobrazowano na wykresie 18.

“ K K K 1601.

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

W ykres 18. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i m a tu r z y s tó w na p y ta n ie : „ K to s p r a w u je sa k r a m e n t m a łż e ń stw a ? ”

Ź ró d ło : b ad an ia w łasn e

Spośród w yso kich w skaźników , praw idło w ych odpow iedzi udzielonych na postaw ione pytanie, zw raca uwagę fakt, iż respondenci m ieszkający na w si u d zielili w ięcej dobrych odpow iedzi niż licea liści m ieszkający w m ieście. 7 5 ,0 % dziew cząt (42 osoby) i 7 1 ,9 % chłopców (23 osoby), którzy reprezentują środow isko w iejskie, w ykazało się w iększą w ied zą na ten temat, udzielając p raw idło w ej odpow iedzi:

„now ożeńcy” . Tej samej odpow iedzi u d z ieliły dziew częta m ieszkające w m ieście w 6 2 ,7 % (99 osób) i ch łop cy m ieszkający w m ieście w 5 4 ,2 % (52 osoby). Lep szy w yn ik m aturzystów m ieszkających na w si w skazyw ać może na w iększe ku ltyw o w an ie religijn ej trad ycji, obrzędów zw iązanych z sakram entem m ałżeństw a czy w reszcie w iększe przyw iązanie do tradycyjnego m odelu m ałżeństw a i rodziny.

Z n ajo m o ścią nauczania P a w ła V I i e n cyk lik i H u m a n a e v ita e w yk azali się respondenci, odpow iadając na pytanie o cechy m iłości m ałżeńskiej. W y n ik i przedstawia w ykres 19.

N iem al w szystkie grupy respondentów przekro czyły próg 7 0 ,0 % praw idłow o udzielonych odpow iedzi, w skazując za papieżem Paw łem V I, że do istotnych cech m iłości m ałżeńskiej należy: nastaw ienie na um acnianie się, w zrost i pełnię, ja k rów nież w ierność, w yłączność i płodność. T ylko dziew częta m ieszkające na w si w 6 9 ,6 % (39 osób) w skazały p raw id ło w ą odpowiedź. N a le ż y podkreślić bardzo w yso ki procent popraw nych odpow iedzi respondentek m ieszkających w m ieście - 7 5 ,9 % (120 osób), chłopców m ieszkających na w si 7 5 ,0 % (24 osoby) i licealistó w m ieszkających w m ieście 7 1 ,9 % (69 osób).

Pow yższe w yn ik i sugerują, że tem atyka m iłości m ałżeńskiej i kato licka koncepcja sakram entu m ałżeństw a nie są obce m łodzieży m aturalnej. Szczegółow a znajom ość cech m iłości m ałżeńskiej pozw ala dom niem yw ać, że jest to w ym arzony przez m łodych ludzi m odel zw iązku kobiety i m ężczyzny.

Szczeg ółow ą analizę badań w iedzy respondentów na tem at po w ołania do m ałżeństw a uzupełniają w ypow iedzi na pytanie o skutki sakram entu m ałżeństwa.

N ajlep iej z p ra w id ło w ą odpow iedzią na to pytanie po radziły sobie m aturzystki m ieszkające w m ieście, które w 5 6 ,3 % (89 osób) u d z ieliły odpow iedzi, w skazując na w ieczysty i w yłącz n y ze swej natury w ęzeł m ałżeński. R ó w n ie zadaw alający je st poziom w iedzy W ykres 19. Z n a jo m o ś ć ce ch m iło ś c i m a łż e ń s k ie j w ś r ó d r e s p o n d e n tó w

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

na ten temat chłopców m ieszkających w m ieście, spośród których 5 4 ,1 % (52 osoby) znało p raw id ło w ą odpowiedź, ja k rów nież licealistek m ieszkających na w si, które w 4 2 ,9 % (24 osoby) u d z ieliły dobrej odpowiedzi. Pytanie o skutki sakram entu m ałżeństwa najw iększe trudności spraw iło chłopcom m ieszkającym na w si, którzy tylko w 2 8 ,1 % (9 osób) poradzili sobie z udzieleniem poprawnej odpow iedzi.

C ałościow e om ów ienie problem atyki sakram entu m ałżeństw a na lekcjach licealnej katechezy zw iązane jest z przedstaw ieniem m aturzystom w ykroczeń przeciw godności m ałżeńskiej. Sęośród pięciu: cudzołóstwo, rozwód, kazirodztw o, w o ln y zw iązek i poligam ia, respondenci w teście kom petencyjnym zostali zapytani o dw a z nich.

W pierw szym z tej serii pytań ankietow ani zostali poproszeni o napisanie, czym jest cudzołóstwo. Procentow o najw ięcej praw idło w ych odpow iedzi u d z ie liły licealistk i m ieszkające na w si - 8 3 ,9 % (47 osób), pisząc: n ie w ie r n o ś ć m a łż e ń s k a ; d o c h o d z i d o n ie j g d y d w o je p a r tn e r ó w; z k tó ry c h p r z y n a jm n ie j j e d e n j e s t w z w ią z k u m a łż e ń s k im n a w ią zu je sto s u n k i p łc io w e , n a w e t p r z e lo tn elu. Obraz praw idłow ych odpow iedzi na to pytanie prezentuje w ykres 20.

W ykres 20. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i u c z n ió w n a p y t a n i e : ,, C o to j e s t c u d z o łó s tw o ? ”

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

10 KKK2380.

W yso k i procent praw idło w ych odpow iedzi u d z ieliły rów nież dziewczęta m ieszkające w m ieście - 7 2 ,8 % (115 osób). G orzej, w zestaw ieniu z licealistkam i, w yp ad li m aturzyści, którzy w 5 6 ,3 % - 54 chłopców, m iasto i w 3 7 ,5 % - 12 chłopców , w ieś u d zielili popraw nych odpow iedzi. Z w raca uwagę, że na pytanie o rozwód, k tó ry rów nież jest jed nym z w ykroczeń przeciw godności m ałżeńskiej, najlepiej procentow o odpow iedziały ponownie dziew częta m ieszkające na w si (7 8 ,6 % - 44 osoby). Fa k t ten prezentuje w ykres 21.

W ykres 21. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i resp o n d e n tó w n a p y ta n ie : „ C zym j e s t r o zw ó d ? ”_______

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

Podobnie, ja k w pytaniu o cudzołóstwo, najgorzej z odpow iedzią na pytanie o rozwód poradzili sobie licea liści m ieszkający na w si, uzyskując 3 7 ,5 % popraw nych odpow iedzi (12 osób). N ie w ie lu w ięcej respondentów zam ieszkujących m iasto popraw nie odpow iedziało na to pytanie (4 2 ,7 % - 41 osób). Popraw nej odpow iedzi na pytanie o rozwód, który jest p o w a ż n y m w y k ro c ze n ie m p r z e c iw p r a w u m o ra ln e m u ; zm ie rza d o z e r w a n ia d o b r o w o ln ie z a w a r te j p r z e z m a łż o n k ó w um ow y, b y b y ć ra ze m a ż d o ś m ie r c i11 odpow iedziało 7 0 ,9 % - 112 uczennic m ieszkających w m ieście. Z w raca uw agę najw yższy procent popraw nych odpow iedzi na pytania o cudzołóstwo i rozwód udzielonych przez

11 KKK2384.

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

m aturzystki pochodzące ze środow iska w iejskiego. W yd aje się, że szczególnie tej grupie respondentek b liskie są problem y zw iązane z pożyciem m ałżeńskim . M o ż liw e jest, że to w łaśnie środow iska w iejskie dzisiaj narażone są najbardziej na rozpad m ałżeństwa i do tykają je problem y, które w konsekw encji w iąż ą się z w ykroczeniam i przeciw m ałżeńskiej godności.

D użym optym izm em , w zakresie znajom ości nauczania papieskiego na temat pow ołania do m ałżeństw a i życia w rodzinie, napawa analiza odpow iedzi respondentów na temat znajom ości adhortacji Jan a P a w ła II, która pośw ięcona została zadaniom i istocie katolickiej rodziny. W y n ik i testu kom petencyjnego prezentuje w ykres 22.

T rzy grupy badanych respondentów p rzekro czyły próg 8 0 % praw idłow o udzielonych odpow iedzi. N a adhortację Jan a P a w ła F a m ilia r is c o n s o rtio w skazało: 8 2 ,3 % chłopców (79 osób) i 8 1 ,0 % licealistek m ieszkających w m ieście (128 osób) oraz 8 0 ,4 % m aturzystek m ieszkających na w si (45 osób). W yso k i procent popraw nych odpow iedzi osiągnęli rów nież ch łop cy m ieszkający na w si (7 5 ,0 % - 24 osoby).

Znajom ość adhortacji F a m ilia r is c o n s o rtio w iąże się z próbą zdefiniow ania pojęcia „ro d z in y chrześcijańskiej” , o którą respondenci zostali rów nież zapytani w teście W ykres 22. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i m a tu r z y s tó w n a p y ta n ie : „ K tó r a z a d h o r ta c ji J a n a P a w ła I I p o ś w ię c o n a j e s t isto c ie i za d a n io m ro d zin y? ”___________________________________

kompetencyjnym. W każdej z badanych grup znaleźli się uczniowie, którzy podali definicję

„rodziny chrześcijańskiej”, wskazując, że jest komunią osób, znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna w Duchu Świętym. Jej aktywność w dziedzinie prokreacji i wychowania ma naśladować stwórcze dzieło, jakiego dokonał Bóg Ojciec. Jest ona wezwana do udziału w modlitwie i ofierze Chrystusa. Analiza odpowiedzi respondentów wskazuje po raz kolejny, że to chłopcy mają większe problemy z formułowaniem definicji niż dziewczęta. Maturzystki mieszkające w mieście w 41,8% (66 osób) i licealistki mieszkające na wsi w 39,2% (22 osoby) zaprezentowały prawidłową definicję chrześcijańskiej rodziny. 30,4% (17 osób) spośród dziewcząt mieszkających na wsi udzieliło częściowo poprawnej odpowiedzi. Zadowalająco na to pytanie odpowiedziało również 32,9% (52 osoby) dziewcząt mieszkających w mieście. Dużo gorzej poradzili sobie chłopcy. Mieszkańcy miasta tylko w 20,8% (20 osób) w pełni odpowiedzieli na postawione pytania, natomiast mieszkańcy wsi w 12,5% (4 osoby). Licealiści mieszkający w mieście w 18,7% (18 osób) udzielili częściowo poprawnej odpowiedzi, natomiast mieszkający na wsi w 15,6% (5 osób). Brak znajomości definicji „rodziny chrześcijańskiej” wykazało:

30,3% (17 osób) dziewcząt mieszkających na wsi, 25,3% (40 osób) dziewcząt mieszkających w mieście, aż 71,8% (23 osoby) chłopców mieszkających na wsi i 60,4%

(58 osób) chłopców mieszkających w mieście. Wyniki wskazują na trudności z formułowaniem i zapamiętywaniem definicji przez chłopców, co może być obrazem problemów metodycznych na katechezie. Można przypuszczać, że katecheci preferują indukcyjny a nie dedukcyjny tok nauczania, nie dostosowując do wieku i możliwości uczniów sposobu przekazywania prawd objawionych.

Tematyka biblijnej koncepcji powołania do życia w rodzinie wiąże się ze znajomością praw dziecka. W jednym z pytań testu kompetencyjnego respondenci zostali poproszeni o wypisanie praw dziecka na podstawie adhortacji Familiaris consortio.

We wszystkich grupach ankietowanych znalazły się osoby, które uzyskały maksymalną liczbę punktów, podając cztery prawidłowe odpowiedzi: prawo do życia od momentu poczęcia, prawo do miłości i troski oraz rzetelnej i czułej opieki, szacunek wobec dziecka oraz prawo do wychowania. Najwięcej w pełni wyczerpujących odpowiedzi udzieliły dziewczęta mieszkające w mieście - 16,5% (26 osób) oraz licealistki mieszkające na wsi 10,7% (6 osób). Tylko 1 młody człowiek mieszkający na wsi (3,1%) i w mieście (1,0%) udzielił pełnej prawidłowej odpowiedzi. W grupie badanych respondentów najmniejszą znajomością praw dziecka wykazali się licealiści mieszkający na wsi, którzy w 81,2%

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

(26 osób) nie udzielili żadnej prawidłowej odpowiedzi. Duży odsetek młodzieży w poszczególnych grupach badanych wykazuje brak wiadomości na ten temat, chłopcy mieszkający w mieście - 65,6% (63 osoby), licealistki mieszkające na wsi - 50,0%

(28 osób) i maturzystki mieszkujące w mieście - 48,7% (77 osób). Powyższe wyniki wskazują, że co drugi maturzysta Diecezji Sosnowieckiej nie potrafi wymienić przynajmniej jednego prawa, które należy się dziecku na podstawie Familiaris consortio.

Fakt ten stoi w opozycji wobec współczesnej mentalności młodych ludzi, którzy ciągle akcentują i domagają się poszanowania swoich praw przez rodziców, nauczycieli, wychowawców. Rodzi się pytanie, o jakie prawa walczą dzisiaj młodzi ludzie, skoro nie potrafią nazwać ich po imieniu.

Znajomość koncepcji powołania do małżeństwa i życia w rodzinie związana jest z pamięciowym opanowaniem odpowiednich biblijnych cytatów. Analizę wiedzy licealistów na ten temat uzupełnia prośba zawarta w teście kompetencyjnym o wpisanie brakujących słów do biblijnych cytatów. Z Mt 16,9: I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na (ziemi), będzie związane w (niebie), a co rozwiążesz na (ziemi), będzie rozwiązane w (niebie). Większość respondentów poradziła sobie z prawidłowym wpisaniem słów: ziemi, niebie; ziemi, niebie. Najwięcej prawidłowych odpowiedzi udzieliły licealistki mieszkające na wsi - 60,7% (34 osoby). Dziewczęta mieszkające w mieście prawidłowo odpowiedziały w 54,4% (86 osób) i maturzyści mieszkający w mieście - 54,1% (52 osoby). Najmniejszy, choć równie wysoki, procent prawidłowych odpowiedzi uzyskali respondenci mieszkający na wsi - 46,9% (15 osób).

Najlepszą znajomością biblijnych cytatów związanych z powołaniem do małżeństwa i życia w rodzinie ponownie wykazały się dziewczęta mieszkające na wsi - 82,1% (46 osób), uzupełniając kolejny cytat Mk 10,9: Co więc Bóg (złączył), człowiek niech nie (rozdziela). Spośród respondentów mieszkających w mieście to również licealistki wykazały się lepszą znajomością tego biblijnego cytatu (81,6% - 129 osób).

Bardzo wysoki procent prawidłowych odpowiedzi udzielili respondenci mieszkający w mieście 64,6% - 62 osoby i chłopcy mieszkający na wsi 62,5% - 20 osób. Powyższe wyniki wykazują bardzo dobrą znajomość konkretnych biblijnych cytatów związanych z omawianym powołaniem. Może to być wynik z jednej strony dobrze przygotowanych i przeprowadzonych katechez, ale również udziału młodych ludzi w liturgii Kościoła, która posługuje się wskazanymi cytatami z kart Nowego Testamentu.

W całościow ym zestaw ieniu praw idłow ych odpow iedzi udzielonych przez m aturzystów na pytania dotyczące biblijnej koncepcji po w ołan ia do m ałżeństw a i życia w rodzinie ponow nie najw yższy poziom w iedzy religijn ej zaprezentow ały m aturzystki.

Szczegółow e w yn ik i przedstaw ia tabela 8. i w ykres 23.

Tabela 8. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i u d z ie lo n e p r z e z m a tu r z y s tó w n a w s z y s tk ie p y ta n ia d o ty c z ą c e w ie d z y n a te m a t p o w o ła n ia d o m a łże ń stw a i ż y c ia w ro d zin ie______________________

Płeć Miejsce zamieszkania

dziewczęta (n=1070)

chłopcy (n=640)

mieszkańcy miasta (n=1270)

mieszkańcy wsi (n=440)

liczba % liczba % liczba % liczba %

791 7 3 ,9 3 9 0 6 0 ,9 8 6 9 6 8 ,4 3 1 2 7 0 ,9

Ź ró d ło : b a d an ia w łasn e

W ykres 23. P r a w id ło w e o d p o w ie d z i u d zie lo n e p r z e z m a tu r z y s tó w n a w s z y s tk ie p y ta n ia d o ty c z ą c e w ie d z y n a te m a t p o w o ła n ia d o m a łże ń stw a i ż y c ia w ro d zin ie

IW%

mfti 7m y m u m m%

s m J M

m

fó c w a tts ctdspey m ^ztorry-nasts reeszksitc/vssi

Źródło: badania własne

Z w raca natom iast uw agę w iększa w iedza re lig ijn a m ieszkańców w si (7 0 ,9 % - 3 1 2 praw id ło w ych odpow iedzi) niż m iast (6 8 ,4 % - 869 p raw id ło w ych odpow iedzi) w badanym zakresie. M ożna przypuszczać, że pielęgnow ane w środow isku w iejskim

Rozdział IV - Znajomość biblijnej koncepcji powołania

tradycje zw iązane z życiem m ałżeńskim i rodzinnym w p łyn ę ły na w yższy poziom w iedzy licealistek i licealistó w w yw odzących się ze środow isk w ie jsk ich niż m iejskich.

W św ietle pow yższych badań w idać w yraźnie potrzebę aktu alizacji orędzia bib lijn eg o 12. U cz n io w ie klas m aturalnych liceó w ogólnokształcących D iecezji Sosno w ieckiej, przeżyw ając aktualizację słów, które kieru je do n ich Chrystus, będą w stanie utożsam iać się z konkretnym i b ib lijn ym i bohateram i, b y w kontekście swojego życia podejm ow ać Bo że w ezw anie. Tak rozum iana aktualizacja może dokonać się na lekcjach katechezy poprzez czytanie Pism a Św iętego w żyw ej T rad ycji całego K o ścio ła 13. R e la cja Pism a Św iętego i T rad ycji jest bardzo głęboka. N ie tracąc swej form alnej tożsam ości, stanow ią jeden, św ięty depozyt S ło w a Bożego pow ierzony K o śc io ło w i14. Z tej ra cji nie m ożna interpretow ać i aktualizow ać B ib lii bez uśw iadam iania sobie tego zw iązku, który ma źródło w objaw iającym się Bo g u . O jco w ie K o ścio ła m ó w ili, że Pism o Św ięte jest bardziej w ypisane na sercu K o ścio ła niż na pergam inie15 16. Pism o Św ięte jest księg ą K o ścio ła. O znacza to, że należy je czytać zgodnie z tym , ja k je rozum ie K o śció ł. Potw ierdza to św. P io tr słow am i: Ż a d n e p r o r o c tw o P is m a n ie j e s t d la p r y w a tn e g o w y ja śn ia n ia (2 P 1,20) i Sobór W atykański II: O b lu b ie n ic a S ło w a W cielo n eg o , c z y li K o śció ł, p r z e z D u c h a Ś w ię te g o p o u c z o n y , u s iłu je c o r a z g łę b s z e o s ią g n ą ć z r o z u m ie n ie P is m a św., by

d z ie c i s w o je b e z u s ta n n ie k a r m ić s ło w a m i B o ż y m i'6.

4.4. Sposoby realizowania powołania do kapłaństw a i różnych form życia