Pozawerbalne elementy dodane

W badanym materiale zaobserwowano pojedyncze elementy dodane w war-stwie komunikacji pozawerbalnej. W przykładzie (p) zastosowanie gestu jako eksplikacji jest nieodłącznym komponentem aktu komunikacji („inseparable part”, Ahrens 2015: 36) i wyrazem złożoności procesu komunikacji na sali sądo-wej („complex interplay”, Heffer 2005: 52), nie wnoszącym nowego znaczenia.

(p)

Prawnik: Czy słyszał pan od powoda bądź stron wspólnie, że posta-nowili być razem?

Tłumacz: Have you heard from the petitioner [tłumacz wskazuje ręką na powoda] or from both parties that they decided to stay together?

Tłumaczenie moje A.B.: Czy słyszał pan od powoda lub od obydwu stron, że postanowili zostać razem?

Świadek: Yes.

Tłumacz: Tak.

Tłumaczenie moje A.B.: Tak.

Tłumacz przekłada pytanie prawnika precyzyjnie, uzupełniając przekaz wer-balny o element dodany w postaci wskazania ręką na powoda. Komunikat pozawerbalny może wynikać z intencji tłumacza objaśnienia terminu petitioner należącego do języka prawniczego, a zatem prawdopodobnie nieznanego obco-języcznemu świadkowi lub uściślenia, której dokładnie osoby na sali rozpraw dotyczy pytanie. Wydaje się, że tłumacz chce w ten sposób uniknąć ewentual-nych pytań ze strony świadka.

5. Wnioski

Analiza jakościowa aktów komunikacji w postępowaniu sądowym z udziałem tłumaczy przysięgłych języka angielskiego wykazała, że tłumacze, oprócz pre-cyzyjnego (a zatem wolnego od ujmowania, dodawania, modyfikowania, oce-niania, komentowania) przekładania wypowiedzi źródłowych, wprowadzają elementy dodane.

W zebranym materiale badawczym złożonym ze zdarzeń tłumaczo-nych podczas rozpraw sądowych z udziałem tłumaczy przysięgłych języka angielskiego zidentyfikowano sześć kategorii elementów dodanych: informa-cje dodane wynikające z kontekstu, elementy dodane zawierające nowe infor-macje, elementy dodane zawierające ocenę, elementy dodane podkreślające przekaz (w tym powtórzenia), elementy dodane łagodzące przekaz, oraz poza-werbalne elementy dodane. Informacje dodane wynikające z kontekstu nie są sprzeczne z etyczną zasadą precyzji w tłumaczeniu, ponieważ są konsekwencją

gromadzenia się w pamięci krótkotrwałej tłumacza informacji, które ten wyko-rzystuje na różnych etapach zdarzenia tłumaczonego.

Analiza przedstawionych aktów komunikacji wykazała, podobnie, jak wskazuje to Jacobsen (2003: 228), że nowe informacje, podkreślenia (uwy-puklenia) oraz elementy łagodzące przekaz mają znaczny wpływ na warstwę semantyczną i pragmatyczną wypowiedzi źródłowej. Informacje dodane będące nowymi jednostkami znaczeniowymi świadczą o naruszeniu w tłumaczeniu zasady precyzji, a często również mogą być oceniane z perspektywy neutralności tłumacza. Oceniające elementy dodane, wprowadzające opinię tłumacza, stoją w sprzeczności z zasadą neutralności tłumacza i jego bezstronnością. Zaobser-wowano, że elementy dodane podkreślające przekaz to wypowiedzi rozwinięte, multiplikacje przymiotnikowe oraz powtórzenia; obydwa działania powodują modyfikację z neutralnego na nacechowany przekaz, podobnie jak dzieje się to w przypadku użycia przez tłumacza znaczników dyskursu jako elementów dodanych łagodzących przekaz.

W badanym materiale wskazano, podobnie jak u Jacobsen (2003: 228), że powtórzenia zarówno w tłumaczeniu na język angielski, jak i na język polski, są konsekwencją falstartów, mają za zadanie skorygować pierwszą wersję tłu-maczenia i są przejawem poszukiwania znaczenia. W warstwie pragmatycznej powtórzenia należy zaliczyć do kategorii elementów dodanych w minimalnym stopniu zmieniających znaczenie – prowadzą one do uwypuklenia powtórzo-nych informacji i zwrócenia na nie uwagi główpowtórzo-nych rozmówców.

Odrębną grupę stanowią elementy dodane w postaci gestów uzupeł-niających komunikację werbalną. Odwrotnie zatem jak u Jacobsen (2003: 228), to komunikacja pozawerbalna pełni rolę eksplikacji. Jej zadaniem jest zatem objaśnianie tych elementów komunikacji werbalnej, które mogą być trudne do zrozumienia ze względu na przynależność do rejestru prawniczego. Wpływ komunikacji pozawerbalnej na zawartość pragmatyczną jest minimalny i ma charakter uzupełniający.

Przedstawiona empiryczna analiza jakościowa może być pogłębiona w dalszych badaniach nad dwujęzycznymi aktami komunikacji w postępowa-niu sądowym, szczególnie w zakresie elementów dodanych w postaci komuni-kacji pozawerbalnej jako obszaru dotąd nie będącego przedmiotem opracowań dotyczących tłumaczenia sądowego.

Bibliografia

Ahrens, Barbara (2015): Body language. [W:] Pöchhacker F. (red.): Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies. London and New York: Routledge, s. 143–144.

Biernacka, Agnieszka (2014): Tłumacz w rozprawie sądowej. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe IKL@ UW.

Biernacka, Agnieszka (2016): Quality in Court Interpreting vs. (?) Role(s) of Court Interpreters. [W:] Zehnalová J., Molnár O., Kubánek M. (red.):

Interchange between Languages and Cultures: The Quest for Quality.

Olomouc: Palacký University, s. 89–102.

Biernacka, Agnieszka (2019): Interpreter Mediated Interactions of the Court-room. A Naturally Occurring Data Based Study. Berlin: Peter Lang.

Brinton, Laurel J. (1996): Pragmatic Markers in English. Grammaticalization and Discourse Functions. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.

Dörnyei, Zoltán (2007): Research Methods in Applied Linguistics. Quantitative, Qualitative, and Mixed Methodologies. Oxford: Oxford University Press.

Edwards, Alicia (1995): The Practice of Court Interpreting. Amsterdam and Philadelphia: J. Benjamins.

Falbo, Caterina (2015): Error analysis. [W:] Pöchhacker F. (red.): Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies. London and New York: Routledge, s. 143–144.

Gumul, Ewa (2015): Explicitation. [W:] Pöchhacker F. (red.): Routledge Ency-clopedia of Interpreting Studies. London and New York: Routledge, s. 156.

Hale, Sandra (2004): The discourse of court interpreting. Discourse practices of the law, the witness and the interpreter. Amsterdam/Philadelphia:

J. Benjamins.

Heffer, Chris (2005): The Language of Jury Trial. A Corpus-Aided Analysis of Legal-Lay Discourse. New York/Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Heritage, John (1984): Garfinkel and Ethnometodology. Cambridge: Polity.

Jacobsen, Bente (2003): Pragmatics in Court Interpreting: Additions. [W:]

Brunette L., Bastin G.L., Hemlin I., Clarke H. (red.): The Critical Ling 3: Interpreters in the Community. Selected papers from the Third Inter-national Conference on Interpreting in Legal, Health, and Social Service Settings, Montreal, Quebec, Canada, 22–26 May 2001. Amsterdam and Philadelphia: J. Benjamins, s. 223–238.

Jacobsen, Bente (2004): Pragmatic Meaning in Court Interpreting: An empiri-cal study of additions in consecutively interpreted question-answer dia-logues. Hermes. Journal of Linguistics, 3, s. 237–249.

Jefferson, Gail (2004): Glossary of transcript symbols with an Introduction.

[W:] Lerner G.H. (red.): Conversation Analysis: Studies from the first generation. Philadelphia: J. Benjamins, s. 13–23.

Koskela, Merja, Koskinen, Kaisa, Pilke, Nina (2017): Bilingual formal meet-ing as a context of translatoriality. Target, 29 (3), s. 464–485.

Seleskovitch, Danica, Lederer, Marianne (1989): Pédagogie raisonée de l’in-terprétation. Luxembourg: Didier Erudition.

Silverman, David (2008): Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tepis (2018): Kodeks zawodowy tłumacza przysięgłego. tepis.org.pl.

Ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego z dnia 25 listopada 2004 r.

www.ms.gov.pl.

Wadensjö, Cecilia (1998): Interpreting as Interaction. London and New York:

Longman.

Wahlster, Wolfgang, Marburger, Heinz, Jameson, Anthony, Busemann, Stephan (1983): Over-answering yes-no questions: Extended Responses in a NL Interface to a Vision System. Proceedings of the Eighth Inter-national Joint Conference on Artificial Intelligence. Natural language 3:

Generation-theoretical, including semantics, IJCI-83(2), s. 643–646.

żmudzki, Jerzy (2010): Transfer eksplikatywny w tłumaczeniu konsekutywnym – próba typologizacji. [W:] Grucza S., Marchwiński A., Płużyczka M.

(red.): Translatoryka. koncepcje – Modele – Analizy. Warszawa: Wydział Lingwistyki Stosowanej, Uniwersytet Warszawski, s. 180–197.