Dobre praktyki służące nabywaniu umiejętności praktycznych i kreujące aktywność studentów

Wyzwaniem dla współczesnego szkolnictwa wyższego w sytuacji, gdy rynek pracy staje się coraz bardziej wymagający, a samo ukończenie studiów wyższych nie wystarcza, jest wdrożenie takich działań, dzięki którym studenci opuszczają-cy uczelnię posiadaliby świadectwa szeroko rozumianej aktywności. W tym celu konieczne jest stworzenie nowoczesnych rozwiązań, które umożliwią studentom taką aktywność, przy czym aktywność to nie tylko przygotowanie do pracy zawo-dowej, ale również zachęcenie młodych ludzi do otwierania własnej działalności gospodarczej. W większości przypadków kursy i szkolenia związane z urucho-mieniem firmy dotyczą technicznych aspektów, a mianowicie gdzie skierować swoje pierwsze kroki, jakie dokumenty wypełnić i złożyć, aby zarejestrować działalność gospodarczą, wreszcie omawiane są aspekty podatkowe i ubezpiecze-niowe związane z prowadzoną działalnością. Takie rozwiązania są zbyt ubogie – nie pozwolą przyszłemu przedsiębiorcy na efektywne działanie, skoro pomija się obszary związane z szeroko rozumianym zarządzaniem, polityką personalną, budowaniem przewagi konkurencyjnej na rynku. Nowoczesne metody powinny więc aktywizować studenta w wielu obszarach i pozwolić mu zdobyć takie kom-petencje, które umożliwią mu dokonywanie efektywnych wyborów.

Carl Shramm podaje przykłady dwóch amerykańskich programów, które sta-nowią nowatorskie rozwiązania w sferze aktywności studentów6. Jeden z nich to Startup Weekend, opracowany przez organizację non-profit, czyli szkolenie młodych przedsiębiorców, które polega na tym, że w ciągu 54 godzin za pomocą iteracji tworzą oni nowy model biznesowy. Nazwa programu jest związana z tym, że zajęcia odbywają się w weekendy – w piątek uczestnicy prezentują swoje po-mysły i przekonują innych o skuteczności własnej idei po to, aby przyciągnąć jak najwięcej osób do swojego zespołu, zaś w sobotę i niedzielę następuje budo-wanie strategii, próba stworzenia realnego produktu, rozwiązybudo-wanie problemów. Niedziela kończy się podsumowaniem działań oraz oceną ich efektów, a co naj-cenniejsze – uczestnicy otrzymują pakiet informacji i uwag od ekspertów, którzy aktywnie włączają się w ocenę. Program ma wiele wartościowych aspektów:

– studenci, mając za zadanie przekonanie do swojego pomysłu, muszą zna-leźć silne argumenty, co kształtuje w nich umiejętności negocjacyjne, nabierają

Kształcenie umiejętności praktycznych studentów... 171 pewności siebie, uczą się zjednywać sobie ludzi do realizacji wspólnych celów, budować zespół,

– praca nad konkretnymi rozwiązaniami powoduje realne problemy na każ-dym etapie procesu tworzenia, czyli takie, które w rzeczywistości rynkowej prę-dzej czy później zaistnieją, co rodzi potrzebę ich rozwiązywania,

– weryfikacja osiągnięć dokonywana przez ekspertów ma kluczowe znacze-nie dla efektu końcowego – pytania studentów znacze-nie pozostają bez odpowiedzi, na-stępuje analiza przyczynowo-skutkowa, podsumowanie i ocena możliwości za-stosowania rozwiązań w praktyce.

Kolejnym rozwiązaniem jest The Launch Pad, stworzony na Uniwersytecie w Miami, gdzie stwierdzono konieczność zmiany programu nauczania z powo-du jego nieadekwatności do dynamicznie rozwijającej się gospodarki i zapew-niono kontakt z przedsiębiorcami, którzy osiągnęli sukces. Dzięki programowi w krótkim czasie działalność rozpoczęło 65 nowych firm, które utworzyły ponad 200 nowych miejsc pracy. The Launch Pad to program, dzięki któremu studen-ci zapoznają się z najważniejszymi narzędziami służącymi budowaniu przewagi konkurencyjnej na rynku. Panele szkoleniowe są podzielone na działy, takie jak: planowanie, zarządzanie firmą, reklama i strategia, biznes i finanse czy małe zaso-by biznesowe. Uczestnik ma możliwość projektowania każdego etapu działalno-ści firmy, począwszy od organizacji biura dostosowanego do rodzaju działalnodziałalno-ści, planowania w każdym obszarze funkcjonowania firmy: zatrudnienia, zarządza-nia finansowego, zasobów ludzkich, marketingu, produkcji, jeśli takowa wystą-pi, poprzez projektowanie finansowe, a skończywszy na work life balance, gdzie promuje się właściwe zarządzanie czasem czy utrzymywanie właściwej proporcji między życiem zawodowym a prywatnym, np. poprzez sięganie do poezji czy innych możliwości, jakie daje szeroko rozumiana kultura i sztuka7.

Oczywiście nie chodzi o to, aby kopiować amerykańskie rozwiązania, przed czym przestrzega Stanisław Sudoł, uważając, że niektórzy naukowcy „są nasta-wieni na przyszłość, szukając nowych koncepcji w zarządzaniu prawie wyłącz-nie w literaturze amerykańskiej i koncepcje te chcą in extenso, bez głębszej re-fleksji teoretycznej i bez sprawdzającego testowania, przenosić na polski grunt. Nie wszystko, co wymyślili Amerykanie w zakresie zarządzania, jest dobre dla wszystkich krajów”8. Chodzi raczej o to, by wykorzystać doświadczenia i sukcesy tych, którzy podjęli próby nowatorskich rozwiązań. Kiedy w USA zauważono, że metody dydaktycznie nie odpowiadają dynamicznym zmianom rynkowym, wpro-wadzono koncepcję zwaną konstruktywizmem9. Jej cechy stały się wytycznymi unijnymi, a wśród najważniejszych należy wymienić:

7 Thelaunchpad, http://www.thelaunchpad.org/ [16.06.2013].

8 S. Sudoł, Nauki o zarządzaniu, PWE, Warszawa 2012, s. 9.

172 Bogumiła Bubiak

– nauczanie nastawione na myślenie,

– eliminacja nauczania traktowanego jako „transmisja danych”, – nauka krytycznego myślenia i logicznej analizy,

– przekazywanie wiedzy to za mało, – interdyscyplinarność nauk,

– intersektorowość,

– zmiana koncepcyjnej metody nauczania, a nie technicznej (np. laptopy). Główne wytyczne wdrażania konstruktywizmu negują więc nauczanie jako działanie polegające na przekazywaniu danych, bowiem dane, które tworzą in-formacje, są przez odbiorców-studentów notowane i przyswajane często w spo-sób pozwalający na zaliczenie przedmiotu, ale zastosowanie ich w praktyce może powodować trudności. Istotnym wskazaniem jest również interdyscyplinarność nauk, czerpanie wiedzy z wielu innych dziedzin w celu wzbogacenia postrzegania określonego zagadnienia. W przypadku nauk o zarządzaniu w wielu obszarach, takich jak zarządzanie zasobami ludzkimi, marketing czy zachowania organiza-cyjne, wykorzystywana jest wiedza z psychologii, socjologii, pedagogiki, meto-dyki. Znane są przykłady innowacji, których główną inspiracją były zachowania zwierząt. Szerokie spojrzenie na otaczającą rzeczywistość, zdolność dostrzegania zjawisk, zależności, próba łączenia faktów, porównywania zdarzeń to umiejętno-ści szczególnie ważne w przypadku nauk o zarządzaniu, gdzie liczy się kreatywne myślenie, szybkie analizowanie i wyciąganie wniosków prowadzących do traf-nych decyzji. Zatem nie tylko wysokiej klasy wyposażenie techniczne uczelni, ale przede wszystkim zmiana koncepcji nauczania, sposobu przekazywania wiedzy, doszukiwania się możliwości zwiększania aktywności słuchaczy może stać się instrumentem zmniejszania rozbieżności między wiedzą teoretyczną a oczekiwa-nymi umiejętnościami.

Istotę konstruktywizmu opisuje również Stanisław Dylak: „wiedza nie skła-da się wyłącznie z faktów, zasad i teorii wyprowadzanych z obserwacji zjawisk i zdarzeń, wiedza to także zdolności wykorzystywania informacji w racjonalny sposób, wiedza wreszcie to uczucia i i interpretacje; wiedza to wreszcie nieustają-ca interpretacja znaczenia zdarzeń i zjawisk; nie jest to teoria nauczania, ale może sugerować nam zdecydowanie inne podejście do nauczania w stosunku do tego, które możemy obserwować w większości szkół i uczelni; jest to teoria wiedzy i uczenia się: opisuje zarówno to, jak się wie, jak i to, w jaki sposób dochodzi się do wiedzy; uczenie się z takiej perspektywy jest samoregulacyjnym proce-sem zmagania się z konfliktem miedzy istniejącymi, osobistymi modelami świata a docierającymi modelami z zewnątrz”10.

10 S. Dylak, Konstruktywizm jako specyficzna metoda kształcenia nauczycieli, Centrum Edu- kacji Nauczycielskiej, www.cen.uni.wroc.pl/teksty/konstrukcja.pdf [21.06.2013].

Kształcenie umiejętności praktycznych studentów... 173 Wyzwaniem dla współczesnego nauczania powinno więc stać się ukierun-kowanie na możliwości wykształcenia praktycznych umiejętności na każdym etapie nauki. Taki sposób kształcenia jest szeroko stosowany na kierunkach me-dycznych, na wydziałach chemii, fizyki, na kierunkach technicznych. Jednak już w przypadku nauk o zarządzaniu można mówić o sporadycznych, w porównaniu do skali kształcenia, przypadkach, kiedy stosowane są narzędzia służące nabywa-niu umiejętności praktycznych.