Tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych a wspieranie przedsiębiorczości akademickiej

Jednym z mechanizmów wspierających rozwój przedsiębiorczości akademic-kiej jest szeroko rozumiana współpraca podmiotów publicznych i prywatnych.

W literaturze na temat współpracy jedną z jej najistotniejszych cech jest za-ufanie25, co łączy się z pewnym ryzykiem w działaniu na rzecz osiągnięcia wspól-nego celu. Jeśli uczestnicy wspólwspól-nego działania uznają, iż cel wspólny grupy nie odbiega od celów indywidualnych, to uczestnicy relacji będą się wzajemnie wspierać. Jedyną możliwością poznania, jaki jest faktyczny cel danej grupy, jest komunikacja26. W raporcie „Konkurencyjna Polska. Jak awansować w światowej lidze gospodarczej” z czerwca 2013 r. podkreśla się, że skuteczna polityka pro-mowania konkurencyjności gospodarczej danego państwa nie jest możliwa, jeśli nie odbywa się skuteczny dialog z kluczowymi uczestnikami gospodarki, dzięki któremu tworzona jest przestrzeń komunikacji sprzyjająca budowaniu zaufania i otwartości. Leszek Gilejko i Rafał Towalski wskazują, że „w państwach o

rozwi-23 K. B. Matusiak, Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, Wyd. SGH, Warszawa 2010, s. 182.

24 Innowacje i transfer technologii..., s. 281.

25 Zaufanie to „zakład podejmowany na temat niepewnych, przyszłych działań innych ludzi”, P. Sztompka, Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Znak, Kraków 2007, s. 69-70.

120 Agnieszka Młodzińska-Granek

niętym systemie rynkowym nauka umiejętności dialogu, negocjacji i partnerstwa należą do podstawowego kanonu wykształcenia menedżera, kierownika instytucji czy lidera związkowego”27. Kontynuując, „partnerstwo [...] może spełniać ważne funkcje w wymiarze tak społecznym, jak i ekonomicznym. Jest ważnym czynni-kiem kreującym zmiany i ich dynamikę, a przez to stymulującym sukcesy przed-siębiorstw i stabilny rozwój całej gospodarki”28. Istotne jest również rozróżnienie relacji nastawionych na współdziałanie. Są nimi: sieć (networking), koordynacja, kooperacja i partnerska współpraca29.

Pozostając w obszarze kwestii definicyjnych w zakresie partnerstwa, należy również sprecyzować, czym jest partnerstwo w rozumieniu formalnoprawnym. W Polsce działalność na bazie partnerstw regulowana jest w ustawie o partner-stwie publiczno-prywatnym, w której określa się, iż „przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadań i ryzyk między podmiotem publicznym i podmiotem prywatnym”30. Part-nerstwo publiczno-prywatne jest współpracą między organizacjami publicznymi i prywatnymi w obszarze usług publicznych. W kontekście przedsiębiorczości akademickiej działalność na bazie partnerstw, poza ustawą o partnerstwie publicz-no-prywatnym, regulowana jest też w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym.

Coraz większe znaczenie, jakie odgrywają partnerstwa podmiotów publicz-nych i prywatpublicz-nych, wynika ze zmieniających się strategii polityk publiczpublicz-nych. Jedną z najistotniejszych zmian w odniesieniu do partnerstw w zakresie polityki innowacyjnej (badawczo-rozwojowej) jest pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych z sektora prywatnego. Aby to było możliwe, konieczne jest uregulo-wanie rozwiązań legislacyjnych, dzięki którym sektor prywatny zyska możliwość większego udziału w działalności badawczo-rozwojowej poprzez współpracę z uczelniami wyższymi i innymi instytucjami naukowo-badawczymi. Zgodnie z raportem „Partnerstwo publiczno-prywatne w świetle doświadczeń międzyna-rodowych oraz strategii rozwoju szkolnictwa wyższego 2010-2020” z 2012 r., „jednym z głównych działań, przedstawionych w celu operacyjnym »Zwiększe-nie poziomu i poprawa racjonalności finansowania szkolnictwa wyższego« było upowszechnienie różnych form partnerstwa publiczno-prywatnego w szkolnic-twie wyższym, m.in. w zakresie wspólnego finansowania wspólnych przedsię-wzięć w uczelniach”31.

27 L. Gilejko, R. Towalski, Partnerzy społeczni. Konflikty, kompromisy, kooperacja, Poltex, Warszawa 2002, s. 9.

28 Ibidem, s. 8.

29 Partnerskie współdziałanie w sektorze publicznym i prywatnym, red. B. Plawgo, W. Zarem-ba, Fundacja Współczesne Zarządzanie, Białystok 2005, s. 13.

30 Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. z 2009 r., nr 19, poz. 100, art. 2.

31 Partnerstwo publiczno-prywatne w świetle doświadczeń międzynarodowych oraz strategii rozwoju szkolnictwa wyższego 2010-2020, Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa 2012, s. 5.

Tworzenie partnerstw w zakresie przedsiębiorczości akademickiej 121 W perspektywie unijnej tworzenie aktywnych partnerstw w rzeczywistości publicznej ma być katalizatorem zrównoważonego rozwoju państw. Służyć temu mają właśnie instrumenty partnerstwa publiczno-publicznego (P2P) oraz publicz-no-prywatnego (PPP)32. Coraz więcej projektów naukowych opiera się na współ-pracy międzynarodowej, wymianie doświadczeń i wiedzy. Takie skonsolidowanie działań daje większe możliwości finansowe i realizacyjne, co przyczynia się do osiągania wyników w krótszym czasie i na większą skalę.

W państwach członkowskich UE tradycja partnerstwa na rzecz wspierania przedsiębiorczości akademickiej i transferu technologii staje się coraz popular-niejsza. Jedną z nowszych inicjatyw są Europejski Instytut Technologiczny (EIT) oraz Wspólnoty Wiedzy i Innowacji (WWiI). Odkąd powstał EIT, mimo że nie jest on wynikiem P2P czy PPP, powstające WWiI zaczynają budować struktu-ry oparte na zasadzie partnerstw, co poprzez łączenie działań na rzecz edukacji, badań naukowych, innowacji przyczynia się do rozwiązywania najważniejszych kwestii społecznych33. Inne przykłady instytucji funkcjonujących na zasadach nieformalnej współpracy bądź formalnego partnerstwa publiczno-prywatnego to: Fraunhofer Gesellschaft (Niemcy), VTT (Technical Research Centre of Finland), Interuniversity Microelectronics Center – IMEC (Belgia), TNO Research Facili-ty Holland, Holst Centre (Holandia) i inne jednostki będące członkami Europej-skiego Stowarzyszenia Organizacji ds. Badań i Technologii (EARTO), Szwedzka Agencja Rządowa ds. Systemów Innowacji VINNOVA czy instytuty badawcze w Wielkiej Brytanii i innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

W Polsce formy współpracy publiczno-prywatnej to wciąż nowe rozwiązania, szczególnie w dziedzinie badań i rozwoju oraz innowacji. Po wstępnej analizie można stwierdzić, że właściwie brakuje przykładów formalnego partnerstwa pu-bliczno-prywatnego na rzecz wspierania przedsiębiorczości akademickiej. Coraz częściej natomiast mamy do czynienia z popularyzowaniem form współpracy na szczeblu lokalnym – między uczelniami publicznymi a władzami lokalnymi na rzecz powoływania podmiotów, mających na celu intensyfikowanie działań wspierających rozwój innowacji i transfer technologii. Przykładem takiej współ-pracy jest Wrocławskie Centrum Badań EIT+. Jest to przedsięwzięcie unikatowe na skalę krajową ze względu na połączenie funkcji naukowo-badawczej z

funk-32 Komunikat KE, Partnerstwo na rzecz badań naukowych i innowacji, KOM(2011) 572, Brus-sel, 21.09.2011 r.

33 Aktualnie najważniejsze wyzwania społeczne to według propozycji Komisji Europejskiej: zaopatrzenie w surowce, zrównoważone rolnictwo, aktywne starzenie się w dobrym zdrowiu, trans-port, zmiana klimatu, bezpieczeństwo energetyczne, efektywność energetyczna, przyjazne dla śro-dowiska metody produkcji. Por. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Euro-pejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Partnerstwo na rzecz badań naukowych i innowacji, KOM(2011) 572, Brussel, 21.09.2011 r.; Komunikat Komisji do Parlamen-tu Europejskiego, Rady, Europejskiego KomiteParlamen-tu Ekonomiczno-Społecznego i KomiteParlamen-tu Regionów, Projekt przewodni strategii Europa 2020: Unia innowacji, COM(2010) 546, Brussel, 6.10.2010 r.

122 Agnieszka Młodzińska-Granek

cją komercjalizacyjną (prowadzenie stosowanych badań naukowych na zlecenie przemysłu) w jednej jednostce.

Wydaje się zatem, iż rozwijająca się wciąż formuła partnerstwa w zakre-sie polityki innowacyjnej (badawczo-rozwojowej) może stanowić mechanizm wspierania przedsiębiorczości akademickiej. Pozostaje pytanie, czy możliwe jest wyłonienie pewnego rodzaju modelu, który wskazałby, jak powinien wyglądać proces nawiązywania współpracy podmiotów publicznych i prywatnych w zakre-sie przedsiębiorczości akademickiej, aby zapewnić jej stały rozwój. W literaturze istnieją modele opisujące interakcje pomiędzy instytucjami naukowo-badawczy-mi, rządami i przedsiębiorstwami w zakresie polityki innowacyjnej (badawczo--rozwojowej). Są to m.in.: Sabato’s Triangle Model (1968), National System of Innovation Model (Christopher Freeman i Bengt-Ake Lundvall, 1988), Mode-2 Model (Michael Gibbons i inni, 1994), Triple Helix Model (Henry Etzkowitz i Loet Leydesdorff, 1995). Mają one jednak charakter deskryptywny i trudno o ich praktyczne zastosowanie. Jest to obszar do dalszych badań, które mogą doprowa-dzić do stworzenia katalogu najlepszych praktyk w zakresie współpracy nauko-wo-biznesowej. Poszukiwanie modelu współpracy w ramach tworzonej polityki innowacyjnej, z naciskiem na możliwość zastosowania go w polskich warunkach, stanowi odrębny etap badań.

Podsumowanie

W procesie otwierania sfery publicznej ważna jest rola państwa. Dlatego poli-tyka badawczo-rozwojowa powinna uwzględniać mechanizmy zachęcające i mo-tywujące instytucje naukowo-badawcze, a zwłaszcza uczelnie wyższe, do dalsze-go otwierania się na współpracę z otoczeniem zewnętrznym. Zdalsze-godnie z koncepcją zarządzania publicznego należy uwzględnić coraz większy udział samych uczelni wyższych w kreowaniu zmieniających się trendów w obszarze społeczno-poli-tyczno-gospodarczym.

Uczelnie wyższe podlegają obecnie przyspieszonej transformacji w kierunku ściślejszej współpracy z otoczeniem zewnętrznym. Instrumentem służącym po-głębianiu tej współpracy jest przedsiębiorczość akademicka, stąd jej rosnąca rola w kształtowaniu nowego oblicza instytucji naukowo-badawczych. Niezbędna jest jednak dalsza praca na rzecz wspierania przedsiębiorczości akademickiej i poszu-kiwanie mechanizmów, które prowadziłyby do jej rozwoju. Jednym z nich może być współpraca organizacji publicznych i prywatnych.

Współpraca i zaufanie to podstawowe elementy kapitału społecznego34. Moc-ny kapitał społeczMoc-ny zapewnia długofalowy, stabilMoc-ny rozwój i poprawę jakości

34 Według R. Putnama kapitał społeczny „odnosi się do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa, ułatwiając

sko-Tworzenie partnerstw w zakresie przedsiębiorczości akademickiej 123 życia społeczno-polityczno-gospodarczego. Podstawą umacniania kapitału spo-łecznego jest kapitał ludzki, którego determinantą jest m.in. poziom wykształ-cenia. Kapitał ludzki można budować poprzez indywidualne działania. Jednak aby kapitał społeczny wzrastał, niezbędne jest wspólne inwestowanie w jego roz-wój. Należy zatem rozpowszechniać przykłady najlepszych praktyk dotyczących publiczno-prywatnej współpracy jednostek badawczo-rozwojowych i przedsię-biorstw, promować rozwiązania w zakresie komercjalizacji wiedzy z instytucji naukowo-badawczych na rynek, rozpowszechniać i rekomendować rozwiązania sprzyjające współpracy środowisk naukowych i biznesowych opartej na dobrej komunikacji i wzajemnym zaufaniu.

Większa współpraca instytucji naukowo-badawczych z otoczeniem może ko-rzystnie wpłynąć na rozwijanie przedsiębiorczości akademickiej. Taka interdy-scyplinarna, międzyśrodowiskowa współpraca stanowi współcześnie największe wyzwanie dla gospodarek, które chcą i muszą stać się innowacyjne. Bez udziału instytucji naukowo-badawczych rozwój w tym kierunku nie jest już możliwy i po-winien to być jednoznacznie pozytywny sygnał dla decydentów wszystkich tych instytucji. Również kierunki dyskursu naukowego w obszarze polityki badawczo--rozwojowej, a także światowe wytyczne w zakresie nowych rozwiązań na rzecz zrównoważonego rozwoju wskazują, iż kluczową kwestią jest współpraca. Bez partnerstwa między organizacjami publicznymi i prywatnymi zaangażowanymi w realizację wspólnych celów, dzielących ryzyko i odpowiedzialność finansową, osiągnięcie pożądanego poziomu rozwoju nie będzie możliwe.

Literatura

Czarniawski H., Współdziałanie potrzebą czasu, Norbertinum, Lublin 2002.

Effects and impact of entrepreneurship programmes in higher education. Report, European Co- mmission, Brussels, March 2012.

Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010) 2020, Brussel, 3.03.2010 r.

Gardawski J., Gilejko L., Siewierski J., Towalski R., Socjologia gospodarki, Difin, Warszawa 2008. Gilejko L., Towalski R., Partnerzy społeczni. Konflikty, kompromisy, kooperacja, Poltex, Warszawa

2002.

Hausner J., Zarządzanie publiczne, Scholar, Warszawa 2008.

Horyzont 2020 – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji, KOM(2011) 808, Brus- sel, 30.11.2011 r.

Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, red. K. B. Matusiak, PARP, Warszawa 2008. Książek E., Pruvot J.-M., Budowa sieci współpracy i partnerstwa dla komercjalizacji wiedzy i

tech-nologii, PARP, Poznań – Lille 2011.

Kwieciński L., Parki technologiczne jako element polityki badawczo-rozwojowej w Polsce i w kra-jach Unii Europejskiej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.

ordynowane działania”. R. Putnam, Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współcze-snych Włoszech, Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków – Warszawa 1995, s. 258.

124 Agnieszka Młodzińska-Granek

Kwieciński L., Zarządzanie publiczne a wyzwania polityki innowacyjnej w Polsce, w: Zarządzanie strategiczne w badaniach teoretycznych i praktyce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicz- nego we Wrocławiu” nr 20, Wrocław 2008.

Leydesdorff L., The Triple Helix of University – Industry – Government Relations, http://www. leydesdorff.net/th12/th12.pdf [1.06.2013].

Leydesdorff L., Etzkowitz H., The Triple Helix as a Model for Innovation Studies. Conference Report, „Science & Public Policy” 1998, t. 25, nr 3.

Matusiak K. B., Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, Wyd. SGH, Warszawa 2010.

Matusiak K. B., Matusiak M., Pojęcie i ekonomiczne znaczenie przedsiębiorczości akademickiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2007, nr 453, Ekonomiczne problemy usług nr 8: Innowacje, przedsiębiorczość i gospodarka oparta na wiedzy, red. P. Niedzielski, E. Sta- wasz, K. Poznańska.

Oslo Manual. The measurement of Scientific and Technological Activities, Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data, OECD, Paris 2005

Pangsy-Kania S., Polityka innowacyjna państwa a narodowa strategia konkurencyjnego rozwoju, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007.

Partnerskie współdziałanie w sektorze publicznym i prywatnym, red. B. Plawgo, W. Zaremba, Fun- dacja Współczesne Zarządzanie, Białystok 2005.

Partnerstwo na rzecz badań naukowych i innowacji, KOM(2011) 572, Brussel, 21.09.2011 r. Porwit K., Cechy gospodarki opartej na wiedzy (G.O.W.), ich współczesne znaczenie i warunki

sku-teczności, w: Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku, red. A. Kukliński, Komitet Badań Naukowych, Warszawa 2001.

Projekt przewodni strategii Europa 2020: Unia innowacji, KOM(2010) 546, Brussel, 6.10.2010 r. Partnerstwo publiczno-prywatne w świetle doświadczeń międzynarodowych oraz strategii rozwoju

szkolnictwa wyższego 2010-2020, Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Warszawa 2012. Sartori G., Teoria demokracji, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998.

Shane S., Academic Entrepreneurship. University Spinoffs and Wealth Creation. New Horizons in Entrepreneurship, Edward Elgar, Cheltenham 2004.

The Knowledge-Based Economy, OECD, Paris 1996.

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. z 2009 r., nr 19, poz. 100. Wissema J. G., Towards the Third Generation University. Managing University in Transition, Ed-

ward Elgar, Cheltenham 2009.