PROBLEM POPRAWNOŚCI POLITYCZNEJ W OSTATNICH PUBLIKACJACH ORIANY FALLACI

Poprawność polityczna {political correctness, PC) powstała i je st stosowana, by ochronić mniejszości i wprowadzić w życie zasady equal opportunity (równość szans) oraz affirmative action (akcja afirmatywna). Założenia, jakkolw iek szczytne i potrzebne, doprowadzają jednak coraz częściej do absurdów. Zgodnie z paremią przytoczoną przez Cycerona „szczyt prawa to szczyt bezprawia” 1, w Stanach Zjednoczonych łatwiej obecnie dostać pracę, gdy jest się przedstawicielem (jeszcze lepiej przedstawicielką2) jakiejkolw iek grupy zmarginalizowanej seksualnie, religijnie czy etnicznie. Jest to szczególnie widoczne w środowiskach akademickich, w których przy okazji zawzięcie jest tępiony europocentryzm. W sumie biały, heteroseksualny mężczyzna został zredukowany za życia - razem z omawianymi na uniwersytetach myślicielami - do d ead white European males3 (DWEM)4 i - abstrahując od różnych, bardziej lub mniej zamierzonych, artystycznych prowokacji i reakcji na nie - dochodzi do tego, że w listopadzie 2012 r. teledysk No Doubt, wykorzystujący westernową konwencję, w którym Gwen Stefani występuje przebrana za Indiankę (czy raczej rdzenną

1 Summum ius summa iniuria {De officiis, I, 10, 33). Zob. http://www.thelatinlibrary.eom/cicero/ofn.shtml#10 (dostęp: 25. 02. 2013).

2 Co wcale nie oznacza, że którykolwiek kraj na świecie dobił do równouprawnienia. W 90% państw kobiety mają 60% szans mężczyzn. Pierwsze miejsce (z wynikiem 0,8640) zajmuje Islandia, po niej są kraje skandynawskie. Stany Zjednoczone plasują się na 22., Polska na 53., Francja na 57., a Włochy na 80. miejscu w rankingu Światowego Forum Ekonomicznego,

http://www3.weforum.org/docs/WEF_GenderGap_Report_2012.pdf (dostęp: 25. 02. 2013).

3 Czasem dodatkowo okraszany epitetem fucking.

4 G. Casadio: E possibile la storia delle religioni in un mondo multiculturale? W: Multiculturalismo e il pluralismo religioso fr a illusione e realtd: un altro mondo e possibile? Red. A. Nesti. Firenze: Firenze University Press, 2006, s. 72-73.

Podobnie ukuto kolejny akronim, WASP (White Anglo-Saxon Protestant), noszący piętno ukrytego rasizmu.

Por. G. Huges: Political Correctness: A History o f Semantics and Culture. Singapur: Wiley-Blackwell, 2010, s. 101-102; J. Gowin: Polityczna poprawność - ideologia czy instrument rynku? W: Sacrum i kultura.

Chrześcijańskie korzenie przyszłości. Red. R. Rubinkiewicz, S. Zięba. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000, s. 202-203.

Amerykankę), zostaje uznany za rasistowski i pospiesznie usunięty z mediów5, a zespól zamieszcza na swojej stronie przeprosiny za nieumyślną obrazę uczuć6.

Europa ostatnio jednak też coraz bardziej je st przepełniona poprawnym politycznie zapałem. W marcu 2012 r. rozpętała się w Austrii dyskusja, czy niektóre miana potraw nie dyskryminują, mianowicie powinien zniknąć - przynajmniej z nazwy - cygański kotlet (Zigeunerschnitzel) czy „M urzyn w koszuli” (M ohr im Hemd), rodzaj czekoladowego ciasta7.

Z kolei w Niemczech pewne osoby oburza np. termin Schwarzfahren (jazda na gapę) i postulują one o neutralny zamiennik, skoro niegdysiejsze „głowy M urzynów” (pianki zwane Mohrenkopfe) mogły stać się „czekoladowymi całusami” (Sch o ko kiissef. Natomiast w Holandii w 2009 r. wydawnictwo W ord Bridge Publishing przerobiło tytuł powieści Josepha Conrada z 1897 r. Murzyn z załogi „N arcyza" na Słowo na em z załogi „Narcyza"9.

N ie koniec na tym. Okazuje się bowiem, że można niechcący urazić też całe grupy pracownicze, i to te niezbyt pożądane, o czym przekonała się w 2010 r. Brytyjka Nicole M amo, dyrektorka Devonwood Recruitment, której w urzędzie pracy odrzucono ogłoszenie zawierające określenia reliable (rzetelny) i hard-working (pracowity) jako mogące dyskryminować nierzetelnych zatrudnionych10.

Jeśli dorzuci się do tego wszelkie współczesne eufemistyczne określenia zawodów, niepełnosprawności czy uzależnień z jednej strony, a z drugiej - trochę historycznego nazewnictwa (żeby daleko w przeszłości nie szukać: higiena rasowa, M inisterstwo Oświecenia Publicznego i Propagandy, Państwowy Zarząd Polityczny), stwierdzamy, że rzeczywiście język kształtuje świadomość, i wyraźnie Wielki Językoznawca Stalin oraz równie biegły lingwistycznie Hitler odkryli prawo relatywizmu językowego niezależnie od badań Sapira i W horfa, co niekoniecznie lokuje zagorzałych zwolenników PC w najlepszym

6 No Doubt: In Regard to Our "Looking H ot" Music Video, 03.11.2012,

http://www.nodoubt.com/news/default.aspx?nid=39659&aid=408 (dostęp: 25.02.2013).

7 N. Carbone: Austria Recommends a Name Change fo r "Discriminatory" Foods, 11.03.2012,

http://newsfeed.time.com/2012/03/11/austria-recommends-a-name-change-for-discriminatory-foods/ (dostęp:

25. 02. 2013). Austria: maipiit «spaghetti alia puttanesca», 08.03.2012.

http://www.ladige.it/articoli/2012/03/08/austria-mai-piu-spaghetti-puttanesca (dostęp: 25.02. 2013).

8 J. Lenders: 1st "Schwarzfahren" rassistisch?, 10.02.2012,

http://www.abendzeitung-muenchen.de/inhalt.diskriminierung-ist-schwarzfahren-rassistisch.aec794c2-fcle- 442f-bae 1 -d98461 ccfe89.html

9 The Nigger o f the Narcissus stał się The N-word o f the Narcissus, i choć tytuł brzmi jak żart, książka jest naprawdę do kupienia na Amazonie: http://www.amazon.com/The-N-word-Narcissus-Joseph- Conrad/dp/9076660115 (dostęp: 25. 02.2013). Ma efektowną okładkę, z zachowanym podtytułem (A Tale o f the Sea). Oczywiście z treści utworu też pieczołowicie usunięto „słowo na em”.

10 R. Kisiel, A. Levy: Employer told not to post advert fo r "reliable " workers because it discriminates against

‘unreliable’ applicants, 27.01.2010, http://www.dailymail.co.uk/news/article-1246201/Employer-told-advertise- reliable-workcrs~discrirmnates-unreliable-applicants.html (dostęp: 25. 02. 2013).

Chociaż konserwatywny tabloid nie jest najwiarygodniejszym źródłem, jednak wciąż odzwierciedla pewne zjawiska i tendencje.

dw ójm yśleniu", fakty bowiem zostają faktami, ani też norwidowskie wezwanie

„Odpowiednie dać rzeczy słowo” nie łączy się przecież automatycznie z brutalizacją.

Optymalnym rozwiązaniem wydawałaby się droga środka między nonsensami skrajnej poprawności politycznej a jadem tzw. języka nienawiści.

O używanie tego ostatniego oskarżana jest Oriana Fallaci po opublikowaniu przedśmiertnej trylogii: La rabbia e 1'orgoglio {Wściekłość i duma; 2001; wyd. poi. 2003), La fo rza della Ragione (Siła rozumu; 2004; wyd. poi. 2004), Internista a sé stessa. L ’apocalisse ( Wywiad z sobą samą. Apokalipsa; 2004; wyd. poi. 2005). Fallaci nigdy nie bawiła się w subtelności, od pierwszej wydanej książki, I sette peccati di Hollywood {Siedem grzechów Hollywood; 1958) począwszy. Aczkolwiek ciężar, czy raczej lekkość tematyczna książkowego debiutu zrównoważyła specyficzną stylistykę dziennikarki, która zdobyła przecież światowe uznanie właśnie nieprzejednaniem i wiernością sobie samej podczas przeprowadzanych od lat sześćdziesiątych po początek osiemdziesiątych XX wieku wywiadów, zebranych następnie w tomach Intervis ta eon la storia ( Wywiad z historią; 1974;

wyd. poi. 2012), Internista eon i l potere {W yw iadz władzą; 2009; wyd. poi. 2012), Internista eon il mito {W yw iadz mitem; 2010).

Jednak późną Fallaci szeroko się krytykuje. O ile Wściekłość i duma przysporzyły jej jeszcze nieco uznania przynajmniej części intelektualistów12, o tyle uparcie powtarzane oskarżenia, ostrzeżenia i szczególna wizja świata utrzymana w Sile rozumu i Wywiadzie z sobą sam ą spotęgowały niechęć. Narastające inteligenckie odium złagodziły nieco odejście pisarki i opublikowana pośmiertnie saga rodzinna Un cappello pieno di eiliegie {Kapelusz cały w czereśniach; 2008; wyd. poi. 2012, napisana wprawdzie z niezmienną pasją i ostrością, ale niegodzącą w niczyją aktualną godność) oraz zbiory wcześniej niewydanych łącznie wywiadów i odczytów {Il mio cuore è più stanco della mia noce; 2013), które przypomniały Fallaci z czasów świetności. Warto zatem dokładniej przyjrzeć się, w jaki sposób słynnej florentynce udało się wzbudzić tak skrajne opinie i odczucia, od ekstatycznych zachwytów [SR 14-16, 34, W A 43-5613] po groźby śmierci [WD 23, 40-41, SR 64, 244, W A 109] oraz procesy o rasizm i ksenofobię [WD 23, 80, SR 13-14, 25-34, WA 23].

11 G. Orwell: Rok 1984. Warszawa: PIW, 1988, s. 28.

12 Uwielbienie mas przygasało znacznie wolniej, co widać choćby po stronach typu http://www.thankyouoriana.it, http://www.thankyouoriana.altervista.org

lub http://www.iostoconoriana.it/site/news.php (dostęp: 25. 02. 2013).

13 Skróty w kwadratowych nawiasach umieszczone bezpośrednio w tekście odsyłają odpowiednio do: FR - La forza della ragione, SR - Siła rozumu, RO - La rabbia e 1’orgoglio, RP - The Rage and the Pride, WD - Wściekłość i duma, IA - Oriana Fallaci internista se stessa. L\Apocalisse, WA - Wywiad z sobą samą.

Apokalipsa.