Proces rekrutacji w opinii początkujących nauczycieli

Proces rekrutacji w większości badanych przypadków przebiegał podobnie. Rozpoczynał się rozmową (od jednego do kilku spotkań), podczas której dyrekcja sprawdzała kompetencje badanych (analiza dokumentacji). W trakcie rozmowy poruszano tematy takie jak:

 dotychczasowe doświadczenia w pracy z dziećmi/młodzieżą,

 plany prywatne i zawodowe,

 pomysły na warsztat pracy,

 oczekiwania i wyobrażenia związane z pracą,

 korzyści, jakie odniesie szkoła ze współpracy z kandydatem (innowacje, zajęcia dodatkowe), rzadziej:

 preferowane zachowania w konkretnych sytuacjach problematycznych,

 zadania związane z nauczanym przedmiotem,

 zamierzone sposoby motywowania uczniów.

W przypadku niektórych szkół niepublicznych (w tym specjalnych), dodatkowo kandydaci proszeni byli o przeprowadzenie obserwowanej lekcji próbnej.

Jako domniemane czynniki decydujące o zatrudnieniu respondenci wymieniali:

 doświadczenia w pracy z dziećmi (harcerstwo, zajęcia sportowe, prowadzenie chóru),

 posiadanie dodatkowych kwalifikacji (uprawnienia do nauczania kilku przedmiotów, prowa-dzenia zajęć dodatkowych, znajomość języków obcych, przydatne kontakty),

 rozpoznawalność (znajomość z okresu edukacji własnej, praktyk, zawodów sportowych, tre-ningów, wolontariatu, innych zajęć pozaszkolnych prowadzonych z dziećmi),

 entuzjazm i wyczuwalna chęć do pracy.

Prawie wszyscy badani wspominali proces rekrutacji pozytywnie. Większość dyrektorów stwarzała przyjazny klimat. Zniechęcająca była świadomość liczby konkurentów oraz ich obecność – w nielicznych przypadkach osoby starające się o pracę miały ze sobą kontakt. Zdarzały się sytuacje opisywane przez respondentów jako dramatyczne, utożsamiane z „wyborami losu”, kiedy o fakcie otrzymania pracy, w ostatniej chwili decydowała czyjaś rezygnacja. Niektórzy badani (obojga płci)

66 wspominali o uprzywilejowanej pozycji mężczyzn – według nich, są oni chętniej zatrudniani z uwagi na feminizację zawodu nauczyciela.

Wydaje się zatem, że warunkiem absolutnie koniecznym na poziomie rekrutacji do pracy w szkole jest posiadanie silnej motywacji do pracy w zawodzie nauczyciela i pasji, polegającej na bardzo intensyw-nym, emocjonalnym zaangażowaniu w pracę.

Cytaty:

„Złożyłem podanie, CV z udokumentowaniem, czekałem na odzew, był telefon, przyszedłem”. Początku-jący nauczyciel, mężczyzna, łódzkie

„W rozmowie były pytania, jak ja wyobrażam sobie moje lekcje matematyki, w jaki sposób będę chciała motywować młodzież, jakie innowacje będę chciała wprowadzać, nowoczesne metody pracy”. Nauczy-ciel, łódzkie

„Tutaj zapytali się mnie po prostu o powody, dla których zostałam nauczycielem, gdzie studiowałam, gdzie miałam praktyki. Co po praktykach mi się podobało, a co nie podobało. I takie kwestie bardziej or-ganizacyjne, czy mieszkam w Tarnowie, czy dojeżdżam, czy mam prawo jazdy. No był też problem, że ja dojeżdżam prawie 40 km do szkoły codziennie. No i dyrektor o tym wiedział i pytał się, czy jestem w stanie przyjeżdżać czasem na 7.00 do szkoły, i czy to nie będzie dla mnie problem”. Początkujący na-uczyciel, kobieta, małopolskie

„Pani jedna odeszła właśnie z nauczania początkowego na emeryturę i zwolniło się miejsce, i tak pan dy-rektor od razu mnie nie wybrał, no, ale podanie ode mnie miał, bo tutaj dużo ludzi składa też podania, ale jakoś tak wyszło, że zadzwonił do mnie, bo ja przychodziłam, upominałam się non stop”. Początkujący nauczyciel, kobieta, warmińsko-mazurskie

„Przyszedłem wesoły, uśmiechnięty. Patrzyłem na budynek szkolny, wydawał mi się miły. Kolega mnie przyprowadził, bo miał tu praktyki. Zostawiłem CV. Poznałem dyrekcję. Powiedziałem <<dzień dobry>>. Następnie powiedzieli, że się odezwą, że muszą najpierw zobaczyć, jakie CV przyszły. Jeśli będzie za-potrzebowanie na pracowników, to jak najbardziej będą dzwonić i przyjmować na rozmowy kwalifikacyj-ne. Telefon ze szkoły dostałem 4 dni po przyniesieniu tutaj CV. Na rozmowie kwalifikacyjnej było parę podań. Po prostu, jak to zwykle się robi w szkolnictwie, są określone normy, są brani pod lupę ludzie, którzy mają podania i najlepsze podania zostają wybrane do rozmowy kwalifikacyjnej. Nie oszukujmy się. Jeśli ktoś może przyjąć dobrego pracownika, który ma dużo kwalifikacji, chętniej go przyjmie niż ko-goś, kto jedynie tylko te studia skończył i tak naprawdę nic nie robił dodatkowo”. Początkujący nauczy-ciel, mężczyzna, warmińsko – mazurskie

8.5.3.1. Metody rekrutacji w opinii dyrektorów szkół

Wszyscy dyrektorzy przeprowadzają rozmowę kwalifikacyjną z kandydatem na nauczyciela. W ten sposób weryfikują informacje zawarte w podaniu, sprawdzają kompetencje i umiejętności komunika-cyjne kandydata, wyrabiając sobie pogląd czy konkretna osoba nadaje się do pracy.

Dyrektorzy zgodnie twierdzili, że same dokumenty o niczym nie świadczą. Dlatego nie ufają informa-cjom zawartym w cv kandydata, uważając, że są one przesadzone, zbyt ‘upiększone’. Zdarza się, że kandydat musi przejść rozmowy dwuetapowe – najpierw z kadrą zarządzającą, a następnie z innymi nauczycielami. W ich ramach następuje autoprezentacja kandydata. Bywają również przeprowadzane lekcje próbne z kandydatami (przy udziale dzieci, rady rodziców, innych nauczycieli). Dyrektorzy jeż-dżą też do szkół, w których aktualnie pracują kandydaci i tam oglądają ich lekcje. Niekiedy respon-denci zasięgają rady u zarządzających innymi placówkami i proszą o opinie na temat kandydata (jeśli wiedzą, że z daną szkołą współpracował).

Wielu badanych dyrektorów mówiło, że jest zobligowanych do zatrudniania osób zameldowanych w danej miejscowości lub na terenie gminy czy powiatu – takie wytyczne dostają od władz samorzą-dowych.

67 Poza umiejętnościami i kwalifikacjami dyrektorzy biorą pod uwagę np. dodatkowe zainteresowania kandydatów, szczególnie wartościowe jest uczestnictwo w wolontariacie, zwłaszcza praca z dziećmi. Sytuacja zmienia się, kiedy chodzi o nagłe zastępstwo – wówczas dyrektorzy z powodu braku czasu decydują się na osoby najbardziej dyspozycyjne (mogące zacząć pracę natychmiast).

Cytaty:

„To znaczy, z jednej strony jest to dokument, aczkolwiek dokument może być pięknie przygotowany, ale ten kontakt indywidualny jest dla mnie istotny. I tak naprawdę kilka pytań kluczowych, które zadaję, które już mi dają taką podstawę do weryfikacji. To spotkanie prowadzę w obecności pani wicedyrektor także wspólnie mamy możliwość zadawania pytań i rozmowy z nauczycielem”. Dyrektor, warmińsko-mazurskie „…jednym z elementów wywiadu, który prowadzę w czasie rekrutacji: czy zna tę grupę młodzieży. Patrzę na praktyki – gdzie były odbywane, patrzę na to doświadczenie, czyli gdzie już, w jakich szkołach praco-wał, jaki okres ewentualnie, robię sobie wywiad, jaki nauczyciel jest, sprawdzam w tych szkołach, także to jest bardzo ważny element, podejście odpowiednie do młodzieży”. Dyrektor, małopolskie

„Szkoła nie prowadzi systemu rekrutacji jakiegoś przemyślanego, nie zawsze jest taki wybór, żebyśmy mogli wybrać osoby najlepsze, czasem bierzemy kogoś, bo potrzebujemy teraz, a jest tylko ta osoba”. Dyrektor, małopolskie

„- Na co pani patrzy na tej lekcji [próbnej]?

- Na wszystko. Przede wszystkim kontakt z dziećmi. Czy potrafi sobie organizacyjnie jakoś poradzić, po drugie sposób przekazywania wiedzy, czyli, w jaki sposób mówi, jak informuje, jak reaguje. No, na wszystko właściwie. Najmniej patrzę na, jak to się mówi, na urodę, tak i na jakieś inne predyspozycje, bo to nie jest istotne. Dla mnie najważniejszy jest głos. Jeżeli ma dobry głos, dobrze mówi, wyraźnie, no to naprawdę jest to bardzo ważne.(…) Jeśli mnie przekona, ja jestem zainteresowana tą lekcją, to znaczy, że będzie dobrym nauczycielem”. Dyrektor, łódzkie

Poszukiwany dziś przez dyrektorów szkół nauczyciel, to z całą pewnością osoba wewnątrzsterowna – polegająca na własnych sądach i samodzielna w podejmowaniu decyzji.

Oczekiwania dyrektorów związane z kompetencjami, jakie powinien posiadać nauczyciel wydają się być duże. Dyrektorzy zdobywanie tych kompetencji widzą jednak jako nieustający proces, polegający na ciągłym uzupełnianiu własnej wiedzy, umiejętności oraz wyznaczaniu nowych kierunków rozwoju. Co istotne, motorem tego procesu ma być nie tylko sama jednostka, ale jednostka wsparta przez ze-spół nauczycieli i dyrekcję.

Dyrektorzy uważali, że duża część pracujących w ich w szkołach nauczycieli, to dobrzy nauczyciele – bliscy opisanemu ideałowi, zaangażowani, z powołaniem. Pozostali, to nauczyciele bez powołania, którzy pomylili się z wyborem zawodu.

Zdaniem respondentów, dobrze dobrana kadra nauczycielska to zasługa dyrektora i jego wyborów, dokonywanych przy zatrudnieniu nowych pracowników, a także efekt rozwoju samych nauczycieli. W tym kontekście początkujący nauczyciele traktowani są jak materiał, nad którym trzeba pracować (starać się musi zarówno sam zainteresowany, jak i jego współpracownicy) i w rezultacie szkoła i uczniowie mają z tego korzyści.

Cytaty:

„No może to nie są chodzące ideały, ale udało mi się dobrać grono naprawdę bardzo, bardzo dobre, na-prawdę bardzo, bardzo dobre”. Dyrektor, warmińsko-mazurskie

„Niektórzy – tak mi się wydaje – ten wybór był nietrafny jeżeli chodzi o zawód, i taki nauczyciel powinien jak najszybciej jakby zmienić swój zakres zainteresowań, jeżeli chodzi o pracę. Dlatego, że skrzywdzi dzieci i krzywdzi sam siebie. Bo nie ma tych cech i nie potrafi ich w sobie wypracować”. Dyrektor, war-mińsko-mazurskie

68