Tematyka równości płci w kształceniu nauczycieli

w opinii początkujących nauczycieli

Pedagogika gender, zajmująca się tematyką dyskryminacji ze względu na płeć z całą pewnością nie jest na studiach pedagogicznych dominującą dziedziną w zakresie edukacji. Edukacja równościowa niezwykle powoli przenika do programów studiów. Jeśli się pojawia, to raczej na marginesie głównego dyskursu. Tymczasem w momencie akcesji unijnej w 2004 roku Polska zobowiązała się do włączenia strategii gender mainstreaming do wszystkich obszarów życia społecznego i politycznego. Postanowi-liśmy zatem dowiedzieć się, czy, a jeśli tak to w jakich okolicznościach, respondenci zetknęli się z problematyką równości płci, a także co sądzą o poruszaniu polityki równości płci w szkole.

119 Badani nauczyciele z problematyką równości płci zetknęli się w dwóch kontekstach:

 najczęściej różnic w zarobkach kobiet i mężczyzn lub dyskryminacji w dostępie do zawodów stereotypowo męskich i kobiecych – jest to ich zdaniem temat coraz częściej obecny w debacie publicznej, w mediach,

 mniejszej liczby mężczyzn w zawodzie nauczyciela i oceny (pozytywnej i negatywnej) ich po-tencjalnych predyspozycji do tego rodzaju pracy.

Cytat:

„Kobiety teraz dążą do tego, żeby robić to wszystko, co mężczyźni […]wiadomo, że kobieta jest inna fi-zycznie, nie wykona tego jak mężczyzna, ale dąży do tego, żeby było równouprawnienie, żeby one też wykonywały te wszystkie zawody, co mężczyźni”. Początkujący nauczyciel, mężczyzna, łódzkie

Pojedynczy nauczyciele wskazują na inne okoliczności, w których zetknęli się z tą problematyką. Je-den z badanych księży zauważa, że w kościele i poza nim mówi się o równouprawnieniu płci w kontekście debaty o kapłaństwie kobiet. Z kolei jedna z respondentek podpisała się pod projektem Urzędu Miasta w Łodzi, który dotyczy równouprawnienia.

Cytat:

„To jest jakiś tam problem, kwestia obecna w życiu społecznym to wiadomo, że jest, porusza się czy na kazaniach. Jest takie stare pytanie, dlaczego nie mog ą być kobiety-księża, nie?” Początkujący nauczy-ciel, mężczyzna, łódzkie

Nieliczni respondenci przyznają, że problematyka równości była omawiana podczas toku studiów. Najczęściej są to osoby, które studiowały psychologię. Pozostali deklarują, że temat ten poruszano pobieżnie na zajęciach z psychologii czy pedagogiki.

Cytat:

„Jeżeli, to już czysto teoretycznie na zajęciach psychologii, pedagogiki, ale jakoś szerzej to myślę, że nie”. Początkujący nauczyciel, mężczyzna, małopolskie

8.15.2. Tematyka równouprawnienia kobiet i mężczyzn w szkole w opinii

początkują-cych nauczycieli

Badani nauczyciele mają dość ambiwalentny stosunek do kwestii poruszania tematyki równoupraw-nienia płci w szkołach. Ogromna większość z nich nie spotkała się z wytycznymi dotyczącymi wpro-wadzania tematu do pracy z uczniem.

Część badanych zauważa, że równouprawnienie nie jest na tyle istotnym problemem społecznym, aby omawiać go na zajęciach. Niektórzy są zdania, że stosunek do równouprawnienia jest kwestią pry-watną, zależną od wychowania w domu.

Cytat:

„Ciężko powiedzieć, bo ja sama mam do tego dziwne nastawienie. Myślę, ze jest tyle innych ważniej-szych, istotnych tematów, że chyba dałabym innym pierwszeństwo”. Początkujący nauczyciel, kobieta, łódzkie

120 Zwolennicy podejmowania omawianej tematyki w szkole, podkreślają, że warto przełamywać wśród dzieci i młodzieży stereotypy dotyczące ról płciowych czy ról społecznych. Najlepszą okazją do tego byłyby zajęcia lub warsztaty prowadzone przez wychowawców bądź pedagogów podczas godzin wy-chowawczych. Część respondentów zauważa, że kwestie związane z równością płci można by wpleść w zajęcia traktujące w sposób ogólny o tolerancji (poruszające kwestie np. rasizmu).

Cytat:

„Można by wprowadzać, ale na godzinach wychowawczych […] chociaż wydaje mi się, że polskie społe-czeństwo jest raczej tolerancyjne pod tym względem. Ale dodatkowo można by przeszkolić uczniów w tym wieku i to nie tylko o równości płci, o rasizmach też. Ogólnie o tolerancji nie tylko płciowej”. Po-czątkujący nauczyciel, kobieta, warmińsko-mazurskie

Wśród respondentów panują rozbieżne opinie na temat tego, w jakim wieku można/należy omawianą tematykę wprowadzać na zajęciach lekcyjnych. Część nauczycieli uważa, że jest ona odpowiednia już na etapie szkoły podstawowej (wręcz w nauczaniu początkowym). Niektórzy podkreślają, że dopiero gimnazjum lub liceum byłoby odpowiednie.

8.15.3. Równość płci w kształceniu nauczycieli w opinii dyrektorów szkół

Większość badanych dyrektorów uważała, że temat równości płci nie pojawił się w kształceniu na-uczycieli. Nie widzieli również takiej potrzeby, ponieważ kwestia ta jest przejrzysta i zrozumiała. Część osób wspominała jednak, że temat pojawiał się w kontekście płci dyrektora szkoły – tu prefero-wani byli mężczyźni. Pojawiły się głosy, że temat równości płci zrobił się ostatnio modny i dlatego pi-sząc projekty unijne muszą uwzględniać równowagę płci.

Jeśli chodzi o tematykę równości płci w nauczaniu dzieci, to większość badanych twierdziła, że warto byłoby ją poruszać i jest ona poruszana na lekcjach wychowawczych czy szerzej w ramach wycho-wywania ich do życia w społeczeństwie, kształtowania postaw opartych o równouprawnienie i moralność. Dla wielu respondentów najlepszą edukacją w tym zakresie jest pokazywanie dobrych przykładów (czyli równe traktowanie dzieci już w szkole, ale z uwzględnieniem specyfiki danej płci). Temat gorzej opłacanych kobiet pojawił się w jednym z liceów na przedmiocie przedsiębiorczość. Inny dyrektor zwrócił uwagę, że stereotypizacja ról płciowych występuje często – np. nawet w podręcznikach do biologii, gdzie mężczyzna pokazywany jest jako ten aktywny, a kobieta jako bier-na.

Cytaty:

„Znaczy, powiem tak: w szkole kiedyś ogólnie się patrzyło, że dyrektorem to powinien być mężczyzna. Nie wiem, dlaczego. W szkole całej są kobiety, a rządzić powinien mężczyzna. Nie wiem, dlaczego tak jest. Kto wybiera i dlaczego tak patrzy. Przecież kobiety, według mnie są super organizatorkami”. Dyrek-tor, warmińsko-mazurskie

„Nie wiem, natomiast myślę, że to jest we współczesnym świecie tak normalne, że nie powinno się z te-go robić nie wiadomo jakiete-go problemu. Każdy z nas ma jednakowe prawa i już”. Dyrektor, małopolskie „Znaczy ja nie widzę i nie spotkałam się w swojej pracy z uczniami realnie, żeby to stanowiło jakiś pro-blem. Aczkolwiek różnych uczniów przerobiłam w swoim życiu i mieliśmy chłopca, który rajstopy zakła-dał, na przykład w poprzedniej szkole. Depilował się, malował się czasami, no wiadomo, że wzbudzał sensację, na przykład wśród kolegów, ale to przez pierwszy moment, a potem już funkcjonował

normal-121 nie, klasa się przyzwyczaiła, reszta otoczenia też się przyzwyczaiła. Znaczy początkujący są na ogół otwarci i wydaje mi się, że to dużo robi sposób podejścia dorosłych. To też, nie ukrywam, postawa na-uczycieli. Jeżeli my na to nie zwracamy uwagi, nie piętnujemy gdzieś tam, nie, traktujemy tego właśnie, jak jakieś kuriozum, wiadomo, to uczniowie też. Nawet, jeżeli na początku zareagują tak, jak zareagują, ale potem przechodzą do porządku dziennego”. Dyrektor, łódzkie

„Wytyczne nie, poza tym, że jednym z tematów wychowawczych, celów kształcenia, jest zwracanie uwa-gi na równość płci, jest to bardzo ogólne sformułowanie, nie ma konkretów”. Dyrektor, łódzkie

„Tak, jak najbardziej, jak najbardziej, że są równe prawa i dobry specjalista, kobieta w policji, równie do-brze poradzi sobie jak i mężczyzna. Ostatnio oglądałem w telewizji – pani prowadziła tira i sobie radziła świetnie, i w tej chwili, to już tak jest wyrównane, czy wyrównuje się ten problem między kobietami a mężczyznami, między zatrudnieniem”. Dyrektor, małopolskie

„To znaczy, po prostu powinno się to robić na co dzień, w sensie równego traktowania, ale z uwzględ-nieniem specyficznych cech, bo jeżeli dziewczynka ma miesiączkę i może gorzej się czuć, itd., to jak gdyby też trzeba zwracać uwagę na to, że rzeczywiście ona ma prawo, do gorszego samopoczucia, tak samo, jak chłopak ma prawo, do gorszego samopoczucia z jakiegoś innego powodu, więc nie, absolut-nie absolut-nie uważam, że zwracaabsolut-nie uwagę, podkreślaabsolut-nie, a ty jesteś kobietą, a ty mężczyzną, a ty dziewczy-ną, a ty chłopcem, to się przyczynia do, do nierównego traktowania, i do wytwarzania stereotypu. Jak gdyby nie, nie, oczywiście nie uważam, że dziewczyna, nie wiem, powinna iść i na siłę ją zmuszać do kopania piłki, bo jest jedna w klasie..”. Dyrektor, łódzkie