• Nie Znaleziono Wyników

Proces upadłości jednostek gospodarczych w warunkach polskiej gospodarki

Rozdział 2 Ocena zagrożeń kontynuacji działalności w badaniu sprawozdań finansowych

2.4 Proces upadłości jednostek gospodarczych w warunkach polskiej gospodarki

W warunkach gospodarki rynkowej rozpoczynanie, prowadzenie i zakończenie działalności przez przedsiębiorców jest procesem, który zapewnia efektywną agregację wolnych zasobów występujących w gospodarce. Zakończenie działalności gospodarczej może być aktem woli przedsiębiorcy lub wynikać z przymusu ekonomicznego bądź prawnego. W przypadku samodzielnej decyzji przedsiębiorcy o zakończeniu działalności, jego majątek musi wystarczyć na pokrycie wszelkich zaciągniętych zobowiązań. Jest to raczej rzadka sytuacja, która może występować w następstwie np. osiągnięcia celu w jakim działalność została podjęta lub jej prowadzenia w ściśle określonym okresie czasu. Jednak zdecydowanie częściej decyzja o zakończeniu działalności nie jest aktem woli przedsiębiorcy, lecz koniecznością.

Transformacja polskiej gospodarki do warunków wolnorynkowych znacząco ułatwiła podejmowanie działalności gospodarczej w Polsce. Wymusiło to także weryfikację i zmianę dotychczas obowiązujących zasad jej zakończenia. Tryb zakończenia działalności zależy od formy jej prowadzenia. Powiązanie przyczyn oraz trybów likwidacji spółek prawa handlowego określonych w Kodeksie spółek handlowych przedstawia tabela 2.9.

Prawo upadłościowe powinno spełniać trzy zasadnicze cele (funkcje):198

 zaspokojenie wierzycieli niewypłacalnego dłużnika (funkcja windykacyjna),

 zapobieganie niewypłacalności innych jednostek, które są następstwem nie uregulowania zobowiązań przez niewypłacalnego dłużnika (funkcja profilaktyczna),

 popularyzowanie wśród przedsiębiorców określonych wzorców zachowań, które można określić jako postawę rzetelnego przedsiębiorcy (funkcja wychowawcza). Początki procesu upadłości w świecie sięgają XIVw., a w Polsce pierwsze regulacje prawne to francuski Kodeks handlowy z 1807 roku zwany Kodeksem Napoleona. Kolejny akt prawny dotyczący tego zagadnienia to Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 roku „Prawo upadłościowe” oraz „Prawo o postępowaniu układowym”.199

198 A. Hołda, „Zasada kontynuacji działalności i prognozowanie upadłości w polskich realiach gospodarczych”, op. cit., s. 82.

199 S. Jędrzejewski, „Zasady wyceny majątku przedsiębiorstwa w upadłości”, Rachunkowość nr 9, Warszawa 2009.

Tabela 2.9 Przyczyny i tryb likwidacji spółek prawa handlowego

Przyczyna rozwiązania Spółka jawna Spółka partnerska Spółka koman- dytowa Spółka koman- dytowo- akcyjna Spółka z o.o. Spółka akcyjna Przyczyny przewidziane

w umowie (statucie) spółki + + + + + +

Uchwała wspólników, partnerów, walnego zgromadzenia

+ + + + + +

Ogłoszenie upadłości + + + + + +

Śmierć wspólnika lub

ogłoszenie jego upadłości + - + - - -

Śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jednego komplementariusza, chyba że statut stanowi inaczej

- - - + - -

Wypowiedzenie umowy spółki + - + - - -

Prawomocne orzeczenie sądu + + + + + +

Utrata przez wszystkich partnerów prawa do

wykonywania wolnego zawodu

- + - - - -

Inne przyczyny przewidziane

prawem - - - + + + Tryb Likwida-cja, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończe- nia działalno- ści Likwida-cja, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończe- nia działalno- ści Likwida-cja, chyba że wspólnic y uzgodnili inny sposób zakończe - nia działalno - ści Likwida-cja Likwida-cja Likwida-cja

Źródło: A. Hołda, „Zasada kontynuacji działalności i prognozowanie upadłości w polskich realiach gospodarczych”, op. cit., s. 75.

Obecnie proces upadłości w warunkach polskich został uregulowany w obowiązującym od 1 października 2003 roku Prawie upadłościowym i naprawczym.200 Przepisy te przewidują dwie drogi ogłoszenia upadłości:

 obejmującej likwidację majątku upadłego,

 obejmującej możliwość zawarcia układu.201

Sąd ogłaszający upadłość dokonuje wyboru z tych dwóch alternatywnych rozwiązań, jednak w toku postępowania upadłościowego może je zmienić. Zawarcie układu jest uzasadnione prawdopodobnym wyższym stopniem zaspokojenia wierzycieli niż w przypadku przeprowadzenia likwidacji. Postępowanie takie nie może być jednak prowadzone gdy dotychczasowe działania dłużnika nie dają pewności wykonania układu. Dotyczy to zatem nieuczciwych przedsiębiorców, którzy w dotychczasowej działalności dopuścili się czynów dyskwalifikujących ich jako uczciwych uczestników procesów gospodarczych.

Ogłoszenie upadłości następuje wobec dłużnika, który jest niewypłacalny, czyli nie wykonuje swoich zobowiązań. Niewypłacalność rozpatrywać można na dwóch płaszczyznach:

 niespłacenie zobowiązań przez dłużnika na rzecz wierzycieli,

 zobowiązania dłużnika przekraczają wartość posiadanego przez niego majątku; w sytuacji tej występują ujemne aktywa netto.

Jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania sądowego, sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości. W takim przypadku dłużnik samodzielnie dokonuje likwidacji prowadzonej działalności. Ustawa wprowadza także pewne ograniczenia w procesie ogłaszania upadłości. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Można domyślać się, iż chodzi tu o 10% aktywów netto, a nie 10% wartości majątku.

200 Ustawa z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze, Dz. U. nr 60 poz. 535 z późn. zm.; w ostatnim okresie dokonano jej kolejnej nowelizacji, szerzej na ten temat w: P. Wrześniewski, „Zmiany w procedurze upadłościowej”, Rachunkowość nr 6, Warszawa 2009.

201

Krytyczna ocena nowego prawa upadłościowego na etapie jego uchwalania oraz w okresie późniejszym dokonana przez członków środowiska księgowych przyniosła kilka pozytywnych zmian. Jednak nie wszystkie postulaty zostały w tych pracach uwzględnione. Por.: A. Łodziana, „Rachunkowość w jednostkach zagrożonych upadłością”, Rachunkowość nr 1, Warszawa 2003; M. Bugajny, G. Proniewicz, „Prawo upadłościowe a rachunkowość upadłego”, Rachunkowość nr 12, Warszawa 2003.

Prawo upadłościowe wprowadza krótki, 14-dniowy termin na zgłoszenie w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości, liczony od dnia, w którym zaistniała podstawa do jego ogłoszenia. Obowiązek ten spoczywa na dłużniku, zaś w przypadku osób prawnych albo innych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, lecz posiadających zdolność prawną obowiązek ten spoczywa na każdym, kto ma prawo reprezentować tę osobę sam lub łącznie z innymi osobami.

Na osoby, które pomimo obowiązku nie dokonały złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, sąd nałożyć może sankcję pozbawienia na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.

Organami prowadzącymi postępowanie upadłościowe są:202

 sąd upadłościowy – działający w składzie trzech sędziów zawodowych,

 sędzia-komisarz, który wykonuje w imieniu sądu upadłościowego wszystkie czynności postępowania upadłościowego, a zatem: kieruje tokiem postępowania, sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy, przyjmuje ich sprawozdanie, określa czynności, których nie wolno im podejmować oraz zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia,

 syndyk jest powoływany do przeprowadzenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku,

 nadzorca sądowy prowadzi nadzór nad postępowaniem upadłościowym obejmującym możliwość zawarcia układu, jeżeli zarząd nad majątkiem sprawuje nadal upadły,

 zarządca prowadzi postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu, gdy upadłemu odebrano zarząd majątkiem.

Podstawowe prawa i obowiązki wynikające z pełnienia funkcji nadzorcy, zarządcy i syndyka prowadzących postępowanie upadłościowe przedstawia tabela 2.10.

Uczestnikami postępowania upadłościowego są:203

 upadły, czyli każdy podmiot wobec, którego ogłoszono upadłość,

 wierzyciel, czyli każdy kto jest uprawniony do zaspokojenia swoich należności z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia,

202 J. Brol, „Nowe prawo upadłościowe i naprawcze (ważniejsze zmiany)”, Rachunkowość nr 9, Warszawa 2003.

203

 zgromadzenie wierzycieli, czyli organ w którym uczestniczą z prawem głosu wierzyciele, których wierzytelności zostały uznane; prawo głosu jest proporcjonalne do sumy wierzytelności umieszczonej na liście wierzytelności; zgromadzenie takie zwoływane jest przez sędziego komisarza,

 rada wierzycieli, która jest fakultatywnym organem zgromadzenia wierzycieli, zaś w zakresie jej kompetencji leżą zadania zarówno o charakterze stanowiącym jak i kontrolnym.

Tabela 2.10 Podstawowe prawa i obowiązki wynikające z pełnienia funkcji nadzorcy, zarządcy i

syndyka

Obowiązki i prawa

Cel ogłoszenia upadłości Możliwość zawarcia

układu

Likwidacja majątku

Lp Wyszczególnienie nadzorca zarządca syndyk

1 Przejęcie obowiązków kierownika jednostki

od daty ogłoszenia upadłości + +

2 Przejęcie i zamknięcie ksiąg rachunkowych upadłego

+

(bez przejęcia) + +

3

Zabezpieczenie majątku przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby

trzecie

+ +

4

Sporządzenie spisu inwentarza (inwentaryzacji) na dzień poprzedzający

postawienie jednostki w stan upadłości

+ + +

5

Wyjaśnienie i rozliczenie w księgach rachunkowych różnic ujawnionych w toku

inwentaryzacji

+ + +

6 Wycena składników aktywów i pasywów + + +

7 Ustalenie masy upadłości + + +

8 Sporządzenie sprawozdania finansowego na

dzień poprzedzający ogłoszenie upadłości + + +

9 Sporządzenie planu likwidacyjnego +

10 Przeprowadzenie likwidacji majątku dłużnika +

Źródło: M. Bugajny, G. Proniewicz, „Prawo upadłościowe a rachunkowość upadłego”, Rachunkowość nr 12, Warszawa 2003.

Po ogłoszeniu upadłości należy ustalić tzw. masę upadłości. Ustala się ją na podstawie ksiąg rachunkowych upadłego i innych bezspornych dokumentów. Obejmuje ona cały majątek upadłego oraz majątek nabyty w toku postępowania upadłościowego i posłużyć ma zaspokojeniu wierzycieli jednostki gospodarczej. Wykaz składników majątku, które nie wchodzą do masy upadłości określono w art. 63-67 Prawa upadłościowego i naprawczego. Aby prawidłowo ustalić masę upadłości niezbędnym jest sporządzenie inwentarza. Prawo upadłościowe nie definiuje jednak tego pojęcia, zatem sięgnąć należy do art. 19 Ustawy o rachunkowości zgodnie z którym inwentarz to wykaz aktywów i pasywów potwierdzony ich inwentaryzacją. Wycena tych składników majątku powinna nastąpić według wcześniej już omówionych przepisów art. 29 Ustawy o rachunkowości.

Równocześnie następuje ustalenie listy wierzytelności, o których informacje pochodzić mogą z wniosku dłużnika o ogłoszeniu upadłości lub zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela. Wierzytelności zgłoszone sędziemu komisarzowi przekazywane są w odpisie syndykowi, nadzorcy sądowemu albo zarządcy w zależności od tego, który z nich prowadzi postępowanie. Następnie potwierdzają oni zgłoszoną wierzytelność w księgach rachunkowych, dokumentach upadłego, wpisach w księdze wieczystej albo rejestrach. W przypadku nie potwierdzenia występowania wierzytelności wzywają upadłego do złożenia wyjaśnień oraz oświadczenia czy uznaje zgłoszoną wierzytelność. Jeśli upadły nie potwierdza istnienia wierzytelności syndyk, nadzorca sądowy, lub zarządca zwracają się do sędziego komisarza o przeprowadzenie stosownego postępowania dowodowego. Lista wierzytelności po jej sporządzeniu przekazywana jest sędziemu komisarzowi, który ogłasza o jej sporządzeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Sporządzoną listę przeglądać można w sekretariacie sądu. Sprzeciwy do przygotowanej listy wierzytelności wnoszone mogą być do sędziego komisarza zarówno przez wierzycieli, jak i upadłego. Zakończenie tego etapu postępowania nie oznacza, iż lista wierzytelności przyjęła ostateczny kształt. Może być ona zmieniona przez sędziego komisarza zarówno przez dodanie nowych wierzytelności jak i wykreślenie poprzednio umieszczonych.

Kolejnym krokiem jest likwidacja masy upadłości, która polegać może na:

 sprzedaży całości lub zorganizowanych części przedsiębiorstwa upadłego,

 sprzedaży nieruchomości lub majątku ruchomego,

 ściągnięciu wierzytelności od dłużników upadłego,

 wykonaniu praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości lub ich zbyciu.

W momencie rozpoczęcia faktycznej likwidacji masy upadłości niemożliwym staje się zmiana trybu upadłości z likwidacyjnej na układową. Sprzedaż majątku produkcyjnego oznacza bowiem brak możliwości prowadzenia dalszej działalności. Rozwiązaniem najbardziej pożądanym jest sprzedaż całego przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu wyższej wartości przedsiębiorstwa niż sumy składników majątkowych posiadanych przez nie. Z reguły oznacza także zachowanie miejsc pracy dla pracowników jednostki gospodarczej.

Prawo upadłościowe określa także kolejność zaspokajania wierzytelności. Grupa pierwsza to wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, a więc hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską. Wierzytelności te zaspokajane są z kwot uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych hipoteką lub zastawem, zaś kwoty pozostałe po tym zaspokojeniu wchodzą do masy upadłości. Grupa druga obejmuje wierzytelności zaspokajane z masy upadłości, które podzielono na cztery kategorie według kolejności ich zaspokajania:

 kategoria pierwsza – koszty postępowania upadłościowego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe pracowników, należności ze stosunku pracy, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego za ostatnie dwa lata, renty należne za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, ciążące na upadłym zobowiązania alimentacyjne, należności powstałe wskutek czynności syndyka albo zarządcy, należności z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów wzajemnych, których wykonania żądał syndyk albo zarządca, należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości oraz należności, które powstały z czynności upadłego dokonanych za zgodą nadzorcy sądowego,

 kategoria druga – podatki, inne daniny publiczne oraz niepodlegające zaspokojeniu w kategorii pierwszej należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne należne za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości wraz z należnymi od nich odsetkami i kosztami egzekucji,

 kategoria trzecia – inne wierzytelności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w kategorii czwartej, wraz z odsetkami za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości, z odszkodowaniem umownym, kosztami procesu i egzekucji,

 kategoria czwarta – odsetki, które nie należą do wyższych kategorii w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów.

Przebieg postępowania upadłościowego z likwidacją majątku przedstawia schemat 2.6. Schemat 2.6 Przebieg postępowania upadłościowego z likwidacją majątku

Źródło: opracowanie własne.

Drugą formą zakończenia postępowania upadłościowego jest możliwość zawarcia układu z wierzycielami, który prowadzić ma do zaspokojenia zobowiązań w wyższym stopniu niż w wyniku przeprowadzenia upadłości likwidacyjnej. W wyniku zawarcia układu następuje najczęściej redukcja zadłużenia oraz rozłożenie w czasie ich płatności. O przyjęciu układu decyduje większość wierzycieli ustalona na podstawie wysokości kwot

Wierzyciel Dłużnik Rozpatrzenie wniosku przez sąd upadłościowy Oddalenie wniosku Ogłoszenie upadłości Zakończenie postępowania upadłościowego Wniosek o ogłoszeniu upadłości Ustalenie masy upadłościowej Ustalenie listy wierzytelności

Likwidacja masy upadłościowej

Zaspokajanie wierzycieli

Brak kontynuacji działalności przez upadłą jednostkę

zadłużenia. Następnie układ zatwierdzany jest przez sąd. Jest to rozwiązanie szczególnie korzystne dla wierzycieli, których wierzytelności mieszczą się w dalszych kategoriach kolejności zaspokajania. Postępowanie układowe daje szansę dłużnikowi na wyjście z trudnej sytuacji i powrót do prowadzenia normalnej działalności gospodarczej, co powinno przyczynić się do rozłożonego w czasie zaspokojenia zredukowanego zadłużenia. Nowe prawo upadłościowe znacznie rozszerzyło i urealniło szanse prowadzenia postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu. Już we wniosku zgłaszanym przez dłużnika powinien on określić czy wnosi o ogłoszenie upadłości z likwidacją czy zamierza skorzystać z możliwości zawarcia układu. W tym drugim przypadku powinien on dołączyć do wniosku:

 propozycje układowe wraz z propozycjami finansowania wykonania układu,

 rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy – jeśli dłużnik obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku.

Propozycje układowe polegać mogą na:

 odroczeniu wykonania zobowiązań,

 rozłożeniu spłaty zadłużenia na raty,

 zmniejszeniu sumy długów,

 konwersji wierzytelności na udziały lub akcje,

 zmianie, zamianie lub uchyleniu prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność. Korzystną zmianą w nowych regulacjach prawnych jest rozszerzenie katalogu działań układowych, co powinno ułatwić stronom postępowania zawarcie układu. Prawo upadłościowe w art. 273 zawiera także wykaz wyłączeń wierzytelności, których nie można obejmować układem. Układ zostaje przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli podczas głosowania. Poprzedza je sprawozdanie nadzorcy sądowego lub zarządcy, w którym ocenia on stan jednostki gospodarczej oraz możliwości wykonania układu. Układ przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli podlega następnie zatwierdzeniu przez sąd.

Jeżeli nie udało się zawrzeć układu lub sąd odmówił jego zatwierdzenia, sędzia-komisarz zmienia niezwłocznie postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującego likwidację majątku upadłego oraz ustanawia syndyka masy upadłości. Przebieg postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu przedstawia schemat 2.7.

Schemat 2.7 Przebieg postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu

Źródło: opracowanie własne.

Prawo upadłościowe i naprawcze wprowadziło także całkowicie nową instytucję prawną - postępowanie naprawcze. To, co odróżnia to postępowanie od układu to fakt, iż nie jest ono postępowaniem sądowym. Co prawda sąd upadłościowy wykonuje w nim wiele czynności oraz sprawuje ogólny nadzór, jednak wszczynane i prowadzone jest ono przez przedsiębiorcę. Celem postępowania naprawczego jest zapobieganie upadłości. Powinno być zatem stosowane w przypadku występowania zagrożenia niewypłacalności w przyszłości, a nie wówczas gdy dłużnik jest już nie wypłacalny.

Wszczęcie postępowania naprawczego poprzedza sporządzenie planu naprawczego, który powinien zapewnić przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku. Określa on zasady restrukturyzacji zobowiązań, majątku oraz zatrudnienia. Kolejnym krokiem jest złożenie w sądzie upadłościowym oświadczenia o wszczęciu postępowania naprawczego, które następnie jest ogłaszane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym i w jednym

Wniosek o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu

Brak zawarcia układu Zawarcie i zatwierdzenie układu

Upadłość (patrz schemat 2.6)

Spłata zadłużenia w uzgodnionej wysokości i terminach

Nie wykonanie układu Wykonanie układu

Upadłość (patrz schemat 2.6)

Dalsza kontynuacja działalności Dłużnik

o zasięgu ogólnopolskim. Następnie przedsiębiorca składa wniosek o wpis wszczęcia postępowania naprawczego do KRS. Sąd wyznacza nadzorcę sądowego na czas trwania postępowania naprawczego. Celem postępowania naprawczego podobnie jak postępowania układowego jest zawarcie układu z wierzycielami, który przyczyni się do redukcji kwoty zadłużenia oraz prolongowania terminów jego spłaty.

W przypadku nie wywiązania się dłużnika z zawartego układu sąd orzeka o jego uchyleniu oraz ogłasza upadłość obejmującą likwidację majątku, bez możliwości zawarcia układu. Skutkuje to również zmianą wysokości roszczeń wierzycieli do kwot sprzed układu pomniejszonych o kwoty otrzymane w trakcie jego trwania. Przebieg postępowania naprawczego przedstawia schemat 2.8.

Schemat 2.8 Przebieg postępowania naprawczego

Źródło: opracowanie własne.

Dłużnik

Oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego wraz

z ogłoszeniem

Sporządzenie planu naprawczego

Wpis do KRS o wszczęciu postępowania naprawczego

Spłata zadłużenia w uzgodnionej wysokości i terminach

Nie wykonanie układu Wykonanie układu

Upadłość patrz (schemat 2.6)

Dalsza kontynuacja działalności Zawarcie układu

Dokonując analizy procesu upadłości w warunkach polskich warto zwrócić uwagę na dane statystyczne o liczbie upadłości i układów. W warunkach gospodarki centralnie planowanej, do 1989 roku sądy nie rejestrowały nawet wniosków o upadłość. O dalszej działalności jednostek gospodarczych decydowano w oderwaniu od oceny efektywności prowadzonej działalności. Dopiero wprowadzenie ustawy o działalności gospodarczej oraz liberalizacja zasad prowadzenia działalności przyniosła znaczny wzrost liczby przedsiębiorców. Spowodowało to także pierwsze upadłości w 1991 roku. Co ciekawe przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej przyniosło upadki zarówno nowo powstałych przedsiębiorców jak i jednostek o wieloletniej tradycji i ugruntowanej pozycji na rynku. Analizując dane o liczbie składanych wniosków