Profesor Bronis³aw Wiktor (1886–1961)

Bronis³aw Wiktor – potomek Lwowskich przodków Architekt, malarz oraz akwarelista znakomity Autor piêknych na £yczakowskim cmentarzu nagrobków Jego twórczoœæ zaliczana by³a do lwowskiej elity. Urodzi³ siê 21 lipca 1886 roku w Markowicach (pow.

Sa-nok). Do szko³y ludowej uczêszcza³ w Felsztynie, a do gim-nazjum humanistycznego w Samborze (matura w 1905 r.). Potem rozpocz¹³ studia na Wydziale Architektury Politech-niki Lwowskiej. Podczas studiów pracowa³ jednoczeœnie, jako korepetytor, a póŸniej w biurach architektonicznych i na bu-dowach, od marca 1909 do listopada 1910 u architektów: J. Lewinskiego, J. Popieleckiego, Richtmana, Ujejskiego, So-snowskiego i Zacharewicza. Od listopada 1913 do maja 1919 w biurze in¿. architekta Zbigniewa i prof. Lewinskiego. Po-tem wst¹pi³ do s³u¿by rz¹dowej w Departamencie X Archi-tektury b. Namiestnictwa jako kontraktowy architekt, a

na-stêpnie, po z³o¿eniu dyplomu na Politechnice w roku 1916, mianowany w roku 1917 adiunktem budownictwa, w 1919 komisarzem, a w 1920 starszym komisarzem bu-downictwa.

Nastêpnie po zwolnieniu siê ze s³u¿by w Wojewódzkiej Okrêgowej Dyrekcji RP, powo³any zosta³ na stanowisko nauczyciela w Pañstwowej Szkole Przemys³u Arty-stycznego we Lwowie. Sta³ym nauczycielem zosta³ mianowany w 1929 roku. W roku akademickim 1913/1914 by³ asystentem przy Katedrze Form Architektonicznych Po-litechniki Lwowskiej, a starszym asystentem Katedry Budownictwa Utylitarnego w roku akademickim 1923/1924.

Studia plastyczne odby³ w Szkole Malarstwa u prof. S. Batowskiego w latach 1910–1913, a kurs grafiki u prof. L. Tyranicza (1932) w Pañstwowej Szkole Przemy-s³u Artystycznego, podniesionej w 1936 r. do rzêdu wy¿szej uczelni, jako Pañstwo-wy Instytut Sztuk Plastycznych – pracowa³ do Pañstwo-wybuchu wojny w 1939 roku. Za s³u¿bê w szkolnictwie artystycznym otrzyma³ Br¹zowy Medal w 1938 roku.

W latach 1940/1941 pozosta³ nadal w tej szkole – nazwanej wtedy „Der¿. Chud. Prom. Uczy³yszcze”. W czasie okupacji niemieckiej pracowa³ w Nadzorze Technicz-nym Zarz¹du Miejskiego we Lwowie. Po wycofaniu siê Niemców ze Lwowa wróci³ do uczelni i pracowa³, jako profesor w tej szkole do koñca roku 1945.

Nale¿y nadmieniæ, ¿e jako cywilny in¿ynier architekt i budowniczy, otrzyma³ w 1934 roku prawo do kierowania wszelkimi robotami – bêd¹c rzeczoznawc¹ za-przysiê¿onym dla spraw architektury i budownictwa.

112

Od 1946 roku pracow¹³ na Politechnice Wroc³awskiej na Wydziale Architektury przy Katedrze Rysunku Odrêcznego jako starszy asystent, a póŸniej jako adiunkt (nominacja 21.06.1951 r.).

W czasie pracy pedagogicznej bra³ ¿ywy udzia³ jako architekt w licznych kon-kursach architektonicznych, projektowa³ 5 nagrobków na cmentarzu £yczakowskim we Lwowie, projektowa³ i kierowa³ budowami licznych budynków u¿ytecznoœci pu-blicznej, mieszkalnych, koœcio³ów. Uprawia³ malarstwo, grafikê oraz fotografikê ar-tystyczn¹.

Jako plastyk, malarz i grafik by³ cz³onkiem zwyczajnym Lwowskiego Zwi¹zku Artystów Polskich i po 1946 – wroc³awskiego ZPAP. Bra³ udzia³ we wszystkich stawach Zwi¹zku we Lwowie, Wroc³awiu, Krakowie, Poznaniu, Katowicach. W wy-stawach zagranicznych: w Kijowie, Moskwie, Leningradzie. By³ cz³onkiem Stowa-rzyszenia Architektów Polskich. Prowadzi³ kurs malarski, rysunek odrêczny, kompozycjê oraz liternictwo w Pañstwowym Ognisku Kultury Plastycznej we Wro-c³awiu. W roku 1952 otrzyma³ wojewódzk¹ nagrodê artystyczn¹ Dolnego Œl¹ska. Na-ucza³ techniki malarskiej i rysunku odrêcznego w sposób awangardowy, a korekty Jego by³y twórcze. Przed dyplomem w 1951 roku – w zorganizowanej wycieczce po zabytkach Polski Po³udniowej: Kraków, Biecz, Rzeszów, £añcut, Jaros³aw, Sando-mierz, Zamoœæ – Profesor Bronis³aw Wiktor wykaza³ siê znajomoœci¹ zwiedzanych miast i budowli zabytkowych. By³ zawsze cz³owiekiem ¿yczliwym i uczynnym. Jego wiedza o architekturze zabytkowej, rysunku, grafice, fotografice – by³a zachwycaj¹-ca i niezapomniana.

Zmar³ 15 wrzeœnia 1961 roku. Pochowany na cmentarzu œw. Wawrzyñca przy ul. Bujwida we Wroc³awiu.

Twórczoœæ architektoniczna i plastyczna do 1945 r. – Lwów

Konkursy

1. Konkurs architektoniczny na rozbudowê pawilonu wystawowego „Targów Wschodnich” we Lwowie – rok 1922 – I nagroda.

2. Konkurs na projekt nowego gmachu biblioteki Politechnicznej we Lwowie – rok 1928 – II nagroda.

3. Konkurs na projekt sanatorium Kasy Chorych we Lwowie – rok 1927 – I nagroda.

4. Konkurs na typowy dom mieszkalny dla typów mieszkañ: 1, 2 i 3 pokojowych we Lwowie – III nagroda.

5. Projekt konkursowy na koœció³ w Rudniku – II nagroda.

6. Projekt konkursowy na reprezentacyjny pawilon miasta Lwowa na PWK – II nagroda.

Projekty i kierownictwo budowy

1. Projekt i kierownictwo budowy kolonii mieszkaniowej „Kresowy dom” – 27 domów – na Filipowce i Kwiatkówce we Lwowie.

2. Projekt i kierownictwo budowy szko³y w Flesztynie. 3. Rekonstrukcje pa³acu w Narolu.

4. Rekonstrukcja pa³acu w Obroszynie – 1922 rok. 5. Rozbudowa koœcio³a zabytkowego w Wy¿niankach. 6. Rozbudowa koœcio³a zabytkowego œw. Miko³aja we Lwowie 7. Rozbudowa koœcio³a zabytkowego w Kolbuszowej.

113

8. Rozbudowa koœcio³a zabytkowego w Starej Soli – 1923 rok. 9. Rozbudowa koœcio³a zabytkowego w Olesku.

10. Projekt i kierownictwo budowy koœcio³a w Czarnuszowicach. 11. Projekt i kierownictwo budowy koœcio³a w Dmytrowie. 12. Projekt i kierownictwo budowy koœcio³a w Wo³kowie.

13. Projekt i kierownictwo budowy koœcio³a w Ciemierzyñcach – 1924

14. Projekt i kierownictwo budowy wie¿y koœcio³a œw. Anny we Lwowie – przy ul. Gródeckiej – 1927 rok.

15. Projekt i kierownictwo budowy koœcio³a w Gródku Jagieloñskim – 1942 rok. 16. Projekt cerkwi w Olszanicy.

Prace rzeŸbiarskie

Nagrobki na Cmentarzu £yczakowskim we Lwowie: Olgi Schmelkesowej, Wilhelma Kon-stantego Stanica, ks. Stanis³awa Soko³owskiego, Zygmunta Gorazdowskiego, rodziny Glattych, Müldnera; tablica pami¹tkowa Romualda Traugutta w œcianie dzwonnicy koœcio³a o.o. Bernar-dynów we Lwowie – 1924 rok.

Malarstwo i grafika

– 30 obrazów akwarelowych i olejnych,

– 30 grafik (linoryt, drzeworyt, sucha ig³a, akwaforta, akwatinta) – udzia³ w wystawach, – teka karykatur.

Fotografia – kilkadziesi¹t prac w dziedzinie fotografii wystawionych na wystawach dorocz-nych Salonów Fotografii w Polsce i œrodowiska Lwowskiego – liczne nagrody. Reprodukcje w wydawnictwach fotograficznych i ksi¹¿ce Huculszczyzna.

Twórczoœæ po 1945 r. – Wroc³aw

1. Kierownictwo odbudowy Muzeum Narodowego we Wroc³awiu. 2. Projekt i wykonanie stoiska TOR na Wystawie Racjonalizacji.

3. Kierownik wieczornego kursu w Pañstwowym Ognisku Kultury Plastycznej (Wojewódzka Nagroda Plastyczna).

4. Udzia³ w 40 wystawach plastycznych w Warszawie, Krakowie i wystawach okrêgowych (Wroc³aw).

W czasie zajêæ w sali rysunkowej Politechniki, jak równie¿ w trakcie czêstych za-jêæ plenerowych na terenie miasta – Profesor Bronis³aw Wiktor ocenia³ nasze „wy-czyny”. Na moim rysunku – budynek Uniwersytetu Wroc³awskiego nad Odr¹ ma-lowany wed³ug propozycji Profesora technik¹ niemieck¹ „mokrym na mokro” – wisz¹cym w naszym mieszkaniu widnieje ocena Profesora, trwa³y œlad Jego obe-cnoœci. Jego porady oraz korekty by³y dla nas cennym materia³em edukacyjnym. Ana-lizuj¹c obecnie – piszê wspomnienie na podstawie dokumentacji – stwierdzam z pokor¹: jak wspania³y i inspiruj¹cy jest Jego dorobek w dziedzinie sztuki architek-tonicznej, rzeŸbiarskiej, plakatowej oraz malarskiej. Dorobek godzien opracowania ksi¹¿kowego!

Profesor Bronis³aw Wiktor w czasie tej niezapomnianej eskapady 3-tygodniowej w 1951 roku, po miastach i zabytkach Polski Po³udniowej – od Krakowa, po Jaro-s³aw i Zamoœæ, da³ siê poznaæ, jako cz³owiek bardzo sympatyczny. Teren ten, jako Lwowiakowi by³ znanym i bliskim. Dlatego te¿, jako jeden z naszych „ciceronów” (prof. Andrzej Frydecki, prof. Dobros³aw Czajka) – rozjaœnia³ nam nasz¹ œwiado-moœæ architektoniczn¹ – za co byliœmy Mu wdziêczni.

114

Jako m³odzi „sztukmistrze” mieliœmy tego piêknego lata 1951 roku – spontanicz-ne pomys³y. Jeden bardzo wa¿ny powsta³ w Bieczu.

Tam, rozwijaj¹c zdrowe za³o¿enia dawnej Akademii Katowskiej w Bieczu i Aka-demii Szopenfeldziarstwa w Wilnie – reaktywowano „Polsk¹ Akademiê Katowsk¹” w Bieczu – na rektora powo³ano: JM Jerzego Schmidta, na prorektora – JM Zenona Prêtczyñskiego. Senat PAK-u na pierwszym posiedzeniu lustracyjnym, postanowi³ nadaæ honorowego cz³onka PAK-u – jednog³oœnie nastêpuj¹cym osobom: prof. Do-bros³awowi Czajce, prof. Andrzejowi Frydeckiemu, prof. Bronis³awowi Wiktorowi. By³y to radosne dni, nie tylko dla nas „wichrzycieli” ale równie¿ dla naszych Profe-sorów, którzy nominacje przyjêli z godnoœci¹ i powag¹. Byæ bowiem honorowym cz³onkiem PAK-u – to wyró¿nienie ¿yciowe.

Anegdota

Po tych sukcesach „katowskich” w Bieczu – szczêœliwie dotarliœmy ró¿nymi œrod-kami „lokomocji” do Rzeszowa. Tam prze¿yliœmy „historyczny szok”. Otó¿ Pan Pre-zydent miasta, dosta³ „cynk” od swych wywiadowców, ¿e przybywa do miasta „re-prezentacja” Profesorów Politechniki Wroc³awskiej. Zaprosi³ nas, „vipów” Ziem Zachodnich, do piêknych, zabytkowych sal rzeszowskiego Ratusza. Tam zaprosi³ nas wyg³odzonych dwutygodniow¹ podró¿¹ „zabytkow¹” – na uroczysty reprezenta-cyjny „raut”.

W podnios³ej atmosferze przemówieñ, miedzy innymi Profesora Andrzeja Fry-deckiego, m³odzie¿y przeddyplomowej, toastom na czeœæ przyjaŸni dwóch „bliŸnia-czych” miast – Rzeszowa i Wroc³awia – nie by³o koñca. Przy sto³ach pe³nych dañ z wyszukanego dla „vipów” jad³ospisu, zakrapianego trunkiem prezydenckiej piw-nicy – prze¿yliœmy wspania³y niepowtarzalny wieczór.

To, o czym piszê – jest piêkne we wspomnieniach – poniewa¿ prawdziwe! Ta ra-dosna ferajna wroc³awska wraz z prezydentem zosta³a utrwalona na zdjêciu, (które za³¹czam) na tle zabytkowych pomieszczeñ rzeszowskiego ratusza.

Fina³ tego historycznego (prawie jak u „Wierzynka” w Krakowie) przyjêcia zna-laz³ swoje zakoñczenie w kwesturze Politechniki Wroc³awskiej. Tam wp³yn¹³ „s³o-ny” rachunek za to przyjêcie! Ale Rektor swym podpisem sprawê zakoñczy³! Ten wieczór, przyjêcie i atmosferê pamiêtamy – by³ to bowiem jasny punkt w siermiê¿-nej rzeczywistoœci ustrojowej PRL-u.

115