Przebieg procesu wnioskowania

W systemie ekspertowym LANEX wykorzystywana jest metoda wnioskowania w przód za pomocą której szukana jest odpowiedź interesująca użytkownika. Wnioskowanie w przód przebiega od faktów, poprzez reguły do odpowiedzi. System ekspertowy stara się kojarzyć przesłanki reguł z posiadanymi w bazie wiedzy faktami i poszerzeniu zbioru znanych faktów przez dołączenie do nich kolejnych konkluzji. Na podstawie dostępnych reguł i faktów generowane są nowe fakty tak długo, aż wśród wygenerowanych faktów znajdzie się odpowiedź na postawione pytanie.

Użytkownik systemu ekspertowego LANEX do prowadzenia konsultacji może korzystać wyłącznie z apletu umieszczonego na stronie internetowej.

Jednakże wszystkie operacje wnioskowania są przeprowadzane na serwerze, do którego ma dostęp jedynie administrator sieci. Aplet jest odpowiedzialny za zadawanie pytań użytkownikowi dotyczących parametrów sieci komputerowej.

Dane wybrane przez użytkownika wysłane zostają do serwera i na ich podstawie ustalane są poszczególne fakty przy wykorzystaniu bazy wiedzy. Proces odbierania i wysyłania danych z apletu do serwera jest przedstawiony na rys. 2.

Rys. 2. Przebieg komunikacji pomiędzy apletem i serwerem w systemie ekspertowym LANEX

W serwerze po każdorazowym ustaleniu faktu wyznaczona jest reguła, do której dany fakt należy, a następnie jeśli reguła nie jest spełniona, zostaje wyznaczona następna i ustalane są pozostałe fakty. Algorytm przebiegu rozpatrywania faktów i wyznaczania odpowiedzi systemu ekspertowego LANEX przedstawiony jest na rys. 3.

85

Rys. 3. Algorytm w yznaczania odpow iedzi w system ie ekspertow ym LA NEX

System LANEX wykorzystuje dynamiczną bazę danych, przy pomocy której dokonuje wnioskowania na faktach i regułach. Do bazy danych podczas uruchamiania programu, wczytywane są wszystkie fakty i reguły dostępne w bazie wiedzy. Również pytania zadawane użytkownikowi, wraz z możliwymi odpowiedziami, wczytywane są do pamięci komputera. Każdy fakt jest powiązany z odpowiadającym mu pytaniem i serią odpowiedzi. Dzięki wykorzystaniu dynamicznej bazy danych unika się odwoływania do pliku po każdorazowym uzgadnianiu faktu i zadaniu pytania, co znacznie zwiększa efektywność działania systemu ekspertowego LANEX.

Kolejność danych (faktów) znajdujących się w tej bazie ma duże znaczenie, gdyż na tej podstawie wyświetlane są zapytania stawiane użytkownikowi. Jeżeli chcemy, aby na początku wyświetlało się pytanie skojarzone z odpowiednim faktem, musimy je umieścić w pierwszej linii

rozpatrywanej reguły. Zatem, budując bazę wiedzy, brano pod uwagę konsekwencje wynikające ze złego zorganizowania kolejności faktów w regule.

W systemie ekspertowym LANEX istnieje dodatkowo dynamiczna tablica wnioskowania, w której przechowywane są wiadomości na temat aktualnie testowanych reguł. Wiadomości te dotyczą informacji, czy po dotychczasowym przebiegu wnioskowania fakty w odpowiednich regułach są spełnione, czy też nie, oraz które reguły podczas kolejnych kroków działania systemu, są zgodne z zadanymi przez użytkownika warunkami.

Dynamiczna tablica wnioskowania jest również odpowiedzialna za to, aby system nie powtarzał ponownie tych samych pytań, a także, po zakończeniu wnioskowania określa jakie inne reguły spełniają interesujące użytkownika fakty.

Komórki tablicy mogą osiągać następujące wartości logiczne:

1 - gdy rozpatrywane fakty są spełnione, 0 - gdy rozpatrywane fakty nie są spełnione.

Algorytm procesu wnioskowania przebiegającego w wyniku wykorzystania systemu ekspertowego LANEX przedstawiony został na rys. 4.

System ekspertowy przed rozpoczęciem wnioskowania wczytuje wszystkie reguły i fakty do dynamicznej bazy danych, następnie umieszcza w pamięci wszystkie zapytania do użytkownika i przypisane do nich odpowiedzi.

Uruchomienie wnioskowania powoduje odnalezienie pierwszej reguły z listy i zadanie pytania powiązanego z pierwszym faktem z listy. System, po otrzymaniu odpowiedzi od użytkownika, sprawdza poprawność faktu i jeśli jest spełniony, zaznacza w tablicy wnioskowania ten wynik, wstawiając „1” . Następnie dokonuje analizy dalszych reguł pod kątem poprawności aktualnego faktu i wypełnia tą tablicę. Natomiast, jeśli fakt nie jest spełniony, zaznacza to w tablicy wnioskowania, ustawiając w odpowiednim polu „0” i rozpoczyna szukanie następnej, poprawnej reguły.

Aby można było wysłać następne pytanie użytkownikowi, należy sprawdzić jaki jest następny fakt. W tym celu program pobiera pierwszą regułę z dynamicznej tablicy wnioskowania, która posiada wartość „1” i wyszukuje pytanie dla następnego znajdującego się tam faktu.

Porównywanie faktów dla pozostałych pytań odbywa się tylko dla reguł, których wszystkie rozpatrywane fakty zostały uzgodnione i zaznaczone jako

„1” w tablicy wnioskowania. Dzięki temu znacznie ogranicza się liczbę elementów podlegających wnioskowaniu i uzyskuje się przyspieszenie działania tego modułu.

Gdy zostanie uzgodniony ostatni fakt, konkluzja staje się prawdziwa lecz system sprawdza jeszcze czy inne reguły są oznaczone jako poprawne” (ich numery m ają ustawione wartości pola na „1”). Dopiero po przeanalizowaniu tych danych, odpowiedź jest wyświetlana użytkownikowi.

87

5. Podsumowanie

Dostęp do wiedzy o technologiach sieciowych i typach sieci, najbardziej zalecanych dla określonych odbiorców, jest często bardzo czasochłonny i kosztowny. Wynajęcie specjalisty (eksperta) do wykonania wstępnej ekspertyzy i kosztorysu jest uzasadnione w przypadku dużych firm i przedsiębiorstw, natomiast dla małych firm stanowi to dość duże obciążenie finansowe. Dlatego też najprostszym sposobem wydaje się uzyskanie takiej informacji poprzez

wykorzystanie systemu ekspertowego, takiego jak zaprezentowany w niniejszej pracy system LANEX. Wiedza zawarta w bazie wiedzy systemu ekspertowego na ogół wystarcza do odpowiedzi na najbardziej nurtujące użytkownika pytania.

Przedstawiony w pracy system ekspertowy LANEX może służyć użytkownikowi m.in. do oszacowania kosztów budowy sieci komputerowej.

Potrzeba taka zachodzi, gdy np. firma przenosi się do nowego biura lub otwiera nowy oddział. Może okazać się on także doskonałym narzędziem przy szacowaniu kosztów uruchomienia firmy lub być pomocnym dla firm zajmujących się integracją systemów. Firmy takie, dzięki systemowi ekspertowemu, będą mogły w ciągu paru minut przedstawić swojemu klientowi ofertę pełnego rozwiązania sieciowego.

Literatura

1. Buchalski Z.; „Pewien model nabywania wiedzy i wnioskowania na elementach ramowej bazy wiedzy systemu ekspertowego”; w: Inżynieria Wiedzy i Systemy Ekspertowe, t.2, Bubnicki Z., Grzech A. (red.); Oficyna Wydawnicza PWr., Wrocław; 2003, s. 78-86

2. Buchalski Z.; „Komputerowe wspomaganie podejmowania decyzji z wykorzystaniem regułowego systemu ekspertowego”; w: Komputerowo zintegrowane zarządzanie, t.l, Knosala R. (red.); WNT, Warszawa, 2004, s. 156-164

3. Chromieć J., Strzemieczna E.; „Sztuczna inteligencja. Metody konstrukcji i analizy systemów eksperckich”; Akademicka Oficyna Wydawnicza PLJ, Warszawa; 1994

4. Mulawka J. J.; „Systemy ekspertowe” ; WNT Warszawa; 1996

5. Radzikowski W.; „Komputerowe systemy wspomagania decyzji”; PWE, Warszawa; 1990

6. Wagner B., Negus C.; „Sieci komputerowe nie tylko dla orłów”; Intersofland, Warszawa; 1999

7. Zieliński J. S.; „Inteligentne systemy w zarządzaniu. Teoria i praktyka”; PWN, Warszawa; 2000

89

R O Z D Z IA Ł V III

S T R A T E G IA W Y K O R Z Y S T A N IA B P R D O P O P R A W Y E F E K T Y W N O Ś C I F IR M Y

Tomasz MAZURKIEWICZ

Wstęp

Zagadnienie poprawy efektywności działania jest bardzo ważnym celem współczesnego zarządzania każdą organizacją. Do realizacji tego celu możliwe jest wykorzystanie BPR (Bussiness Process Reenginering) - teorii, która jest stosowana w wielu potężnych światowych korporacjach i średniej wielkości firmach. Nic nie stoi na przeszkodzie aby zastosować BPR także w niewielkich podmiotach gospodarczych. Należy jednak zaznaczyć, że wiąże się to ze zwiększeniem ryzyka i nakładów (w wartościach względnych struktury kosztów), co może w konsekwencji doprowadzić do skutków odwrotnych niż zamierzone!

Podstawowe elementy i cechy BPR1:

1. Zorientowanie organizacji pracy wokół procesów, a nie indywidualnych zadań.

2. Podważenie dotychczasowych założeń, na których opiera się biznes.

3. Tworzenie nowych procesów, a nie usprawnianie starych.

4. Znaczny wzrost sprawności poprzez efektywność.

Efektywność to osiąganie określonych korzyści z prowadzonej działalności gospodarczej. Jej m iarą jest relacja2 :

E = R/N (1)

gdzie: E - efektywność gospodarowania, R - osiągnięte efekty,

N - poniesione nakłady,

4-tEfektywność całkowitą obiektu można rozumieć jako alians cząstkowych efektywności poszczególnych procesów.

Efektywność cząstkowa procesu:

Ep=Rp/Np (2)

gdzie: Rp- efekty uzyskane w wyniku procesu,

Np - Nakłady poniesione na wykonanie procesu.

1 M .H am m er, J.C ham py; “ R eenginering the C orporation” ; N icolas Breayley Publishing London; 1993,

2 E .N ow ak; „O cena efektyw ności przedsięw zięć gospodarczych” ; W ydaw nictw o A kadem ii E konom icznej im. O skara Langego we W rocław iu; 1998

91

Jako efekty procesu przyjmiemy:

wartość pieniężną produktów/usług głównych powstałych w wyniku procesu, tzn. tych dla których proces został skonstruowany,

wartość pieniężną produktów/usług ubocznych powstałych w wyniku procesu, nadających się do wykorzystania w innych procesach (w tym samym lub innym obiekcie),

wartość niematerialną know-how będącą przypisaną do procesu, bez której proces nie mógłby się odbyć, (chyba że mamy do czynienia z procesem idealnym - nie spotykanym w praktyce gospodarczej. Wszystko co jest materialne kiedyś się zepsuje i musiało być zaprojektowane i wykonane przy użyciu wiedzy ludzkiej, a więc należy zawsze dostrzec istnienie know-how w kontekście każdego procesu).

Jako nakłady konieczne do poniesienia w procesie przyjmiemy:

wartość pieniężną kosztów procesu (stałych w przeliczeniu na sztukę produktu/usługi oraz kosztów zmiennych),

wartość pieniężną potencjalnego ryzyka towarzyszącego każdemu procesowi.

Celem poprawy efektywności firmy jako obiektu, w którym wdraża się BPR powinno być 3 :

1. Wprowadzenie rewolucyjnych zmian dotychczasowych procesów funkcjonujących w obiekcie.

2. Wzrost produktywności oraz eliminację zbędnych poziomów organizacyjnych i pracy.

3. Skrócenie i zoptymalizowanie procesów zachodzących w obiekcie.

4. Konsolidacja funkcji.

Aby zminimalizować ryzyko związane z wprowadzeniem BPR do funkcjonującego już obiektu oraz maksymalizować korzyści wynikające z tego faktu, należy opracować strategię takich działań. Będzie ona następnie wdrażana a jej skutki kontrolowane i korygowane na zasadzie sprzężenia zwrotnego.

1. Procedura zaprojektowania strategii wykorzystania BPR do poprawy