Przestępstwa konwencyjne

2. Przestępstwa konwencyjne

Zakres obowiązywania Konwencji rzymskiej określa art. 3, w świetle którego: 1. Osoba popełnia przestępstwo, jeżeli bezprawnie i umyślnie:

a) zajmuje statek lub przejmuje nad nim kontrolę przy użyciu siły lub groźby jej użycia lub za pomocą wszelkiej innej formy zastraszenia, lub

b) dokonuje aktu przemocy przeciwko osobie znajdującej się na statku, jeżeli działanie to może zagrażać bezpiecznej żegludze tego statku, lub

c) niszczy statek albo powoduje uszkodzenie statku lub jego ładunku, jeżeli działanie to może zagrażać bezpiecznej żegludze tego statku, lub

d) umieszcza, lub powoduje umieszczenie na statku, za pomocą jakichkolwiek środków, urządzenia lub substancji, która może zniszczyć ten statek lub spowodować jego uszkodzenie lub znajdującego się na nim ładunku, powodując przez to zagrożenie lub możliwość zagrożenia dla bezpiecznej żeglugi tego statku, lub

525

Dz. U. z 1994 r., nr 129, poz. 635.

192

e) niszczy albo w sposób poważny uszkadza morskie urządzenia nawigacyjne, albo w poważny sposób przeszkadza w ich obsłudze, jeżeli działanie takie może zagrażać bezpiecznej żegludze statku, lub

f) przekazuje informacje, o których wie, że są fałszywe, powodując w ten sposób zagrożenie dla bezpiecznej żeglugi statku, lub

g) rani albo zabija inną osobę w związku z popełnieniem lub próbą popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa wymienionego w punktach od a do f.

2. Osoba popełnia również przestępstwo, jeżeli:

a) usiłuje popełnić jakiekolwiek przestępstwo wymienione w ustępie 1 lub

b) namawia inną osobę do popełnienia przestępstw wymienionych w ustępie 1, lub w jakikolwiek sposób współdziała z osobą popełniającą takie przestępstwa, lub

c) grozi, stawiając warunki lub nie stawiając warunków, jakie są przewidziane w prawie wewnętrznym, w celu zmuszenia osoby fizycznej lub prawnej do dokonania lub powstrzymania się od dokonania określonego czynu, że popełni jakiekolwiek przestępstwo wyszczególnione w ustępie 1 punkty b, c i e, jeżeli groźba taka naraża bezpieczną żeglugę danego statku.

Katalog przestępstw określonych w art. 3 odpowiada mutatis mutandis rozwiązaniom zawartym w konwencjach dotyczących bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Przestępstwa zawarte w art. 3 § 1 polegają na użyciu przemocy lub groźby jej użycia wobec osób obecnych na pokładzie statku, niszczeniu lub uszkodzeniu statku lub ładunku na nim umieszczonego jak również niszczeniu, uszkodzeniu lub utrudnieniu obsługi morskich urządzeń nawigacyjnych. Do znamion tych przestępstw należy umyślne i bezprawne działanie. O ile trudno sobie wyobrazić nieumyślne popełnienie któregoś z tych przestępstw to wymóg bezprawności jest jak najbardziej uzasadniony. Warunek ten wyklucza karalność czynów zdefiniowanych w art. 3, ale jednocześnie zgodnych z prawem. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku działań policyjnych lub wojskowych określonego państwa. Konwencja nie precyzuje jednak w świetle jakiego systemu prawnego bezprawność czynu powinna być oceniana. Wydaje się, iż w przypadku tego typu działań za właściwe należy uznać prawo państwa bandery527

.

Nowym przepisem, nie znajdującym odpowiednika w Konwencjach dotyczących ruchu lotniczego jest art. 3 § 1 lit. g, który przewiduje karalność ranienia albo zabicia osoby w związku z popełnieniem lub próbą popełnienia jakiegokolwiek innego przestępstwa wymienionego w art. 3 § 1. Zapis ten znalazł się już we włosko – austriacko – egipskim

193

projekcie konwencji i spotkał z dużym sprzeciwem wielu państw w trakcie prac nad konwencją. Proponowano raczej całkowite skreślenie tego punktu lub też potraktowanie go jako typu kwalifikowanego pozostałych przestępstw wymienionych w art. 3 § 1, a nie jako jednego z podstawowych typów. Powoływano się na argument, iż zranienie lub nawet zabicie pasażera statku pozostające bez wpływu na bezpieczeństwo żeglugi nie powinno samo w sobie być przedmiotem Konwencji służącej ochronie bezpieczeństwa żeglugi. Tego typu akty przemocy wymierzone przeciwko pasażerom i mogące naruszyć bezpieczeństwo żeglugi statku zostały ujęte w art. 3 § 1 lit. b Konwencji. Mimo tych argumentów lit. g znalazła się w Konwencji Rzymskiej, z tym jednak warunkiem, iż zabicie lub zranienie osoby musi odbywać się „w związku z popełnieniem lub próbą popełnienia” jakiegokolwiek innego przestępstwa wymienionego w art. 3 § 1. Niejasnym jest jednak przy tym charakter tego związku. Za umieszczeniem pkt. g wśród czynów inkryminowanych przez Konwencję Rzymską przemawiał argument natury moralnej i prawnej. Przede wszystkim duży wpływ na to miały wydarzenia w trakcie porwania Achille Lauro i zabójstwo jednego z pasażerów, amerykańskiego obywatela Leo Klinghoffera. Nie chciano by tego typu incydenty znalazły się w przyszłości poza zakresem obowiązywania Konwencji. Argumentowano także, że w przypadku uczynienia z czynów zdefiniowanych w pkt. g tylko i wyłącznie podstawy zaostrzającej karę, mogłoby dojść w ich przypadku do utrudnień w realizacji zasady aut dedere aut judicare, gdyż ta odnosi się tylko i wyłącznie do przestępstw konwencyjnych.528

Art. 3 § 2 Konwencji Rzymskiej odpowiada art. 1 § 2 Konwencji Montrealskiej z 23 września 1971 r. Na jego podstawie karane jest usiłowanie popełnienia któregokolwiek z przestępstw wymienionych w ustępie pierwszym, współudział w popełnieniu jednego z tych przestępstw oraz podżeganie do ich popełnienia. W przeciwieństwie do Konwencji Montrealskiej nie wymieniono wśród penalizowanych czynów współdziałania w usiłowaniu popełnienia jednego z przestępstw konwencyjnych. Zapisem nie mającym odpowiednika w konwencjach poświęconych bezpieczeństwu ruchu lotniczego jest lit. c omawianego artykułu.529

Zalicza on do przestępstw konwencyjnych stosowanie gróźb w celu zmuszenia osób fizycznych lub prawnych do określonego zachowania. Wprowadzenie tego zapisu podyktowane było potrzebą reakcji na coraz częstszą praktykę stosowania przez terrorystów groźby użycia przemocy, jako środka szantażu i zastraszenia społeczeństw lub rządzących, w celu wymuszenia realizacji stawianych żądań. Tego typu sytuacja miała miejsce w trakcie

528

M. Halberstram, Terrorism on the high seas: The Achille Lauro, Piracy and the IMO Convention on Maritime Safety, [w:] American Journal of International Law, nr 82 1988 r., str. 294.

194

porwania Achille Lauro, kiedy to porywacze zażądali uwolnienia z izraelskich więzień pięćdziesięciu Palestyńczyków pod groźbą zabicia zakładników. To czy przy okazji tych gróźb sprawcy mają stawiać określone warunki czy nie pozostawiono do rozstrzygnięcia przepisom wewnętrznym poszczególnych państw. Wymagane jest jednak by groźba taka zagrażała bezpieczeństwu żeglugi danego statku.

W art. 5 Konwencji Rzymskiej zobowiązano państwa strony do ustalenia odpowiednich sankcji karnych za wszystkie przestępstwa konwencyjne, uwzględniających poważny charakter tych przestępstw. Treść artykułu 5 stanowi kompromis, odpowiadający zarówno oczekiwaniom państw domagających się ustalenia surowych kar za przestępstwa wymienione w art. 3, jak i państw postulujących pozostawienie swobody państwom w ustaleniu wymiaru kary. 530