Rozdział drugi
1. Przysłówek
P r z y k ł a d y : Słońce świeci j a s n o . J u t r o przyjdzie brat. T am leży kamień. Tat^j są b a r d z o wysokie. Błyskawica leci nad z wy cz aj s z y b k o .
W zdaniu „ S ł o ń c e ś w i e c i ja^sno1' służy wyraz j a s n o do bliższego określenia czasownika ś w i e c i , czyli do bliższego określenia tej czynności, którą czasownik świeci wyraża.
W zdaniu „ T a t r y są b a r d z o w y s o k i e " służy wyraz b a r d z o do bliższego określenia przymiotnika w y s o k i e .
Otóż wyrazy, służące do bliższego określenia czasowników i przymiotników, zowią się przysłówkami.
* Przysłówek może służyć także do bliższego określenia drugiego przysłówka, jak np. w zdaniu „ B ł y s k a w i c a l e c i n a d z w y c z a j s z y b k o " .
134. Zadanie. Wymień w następujących przykładach p r z y s ł ó w k i i powiedz, jakie słowa one określają:
Miód jest nader słodki. Skrzętna pszczoła zbiera troskliwie miód i wosk z kwiatów. Siostra kupiła płótno nadzwyczaj tanio. Pracowity wieśniak zbiera mozolnie owoce swej pracy. Ocet jest bardzo kwaśny.
Kupiec sprzedał towar zbyt zleżały. Bojaźliwy zając ucieka żwawo przed psami. Spałem dziś trochę za mało. Konie spłoszyły się \ pobiegły czwałem. Ludwinia odśpiewała piosnkę arcydoskonale. Jego suknia jest bardziej podarta, niż moja.
Przysłówki dzieląr się na:
1. Przysłów ki pytaj a c e: j a k ? g d z i e ? k i e d y ? i l e ? d l a c z e g o ? n a c o ? c z e m u ? s k ą d ? d o k ą d ? k t ó r ę d y ?
— 55 —
2,. Przysłów ki przeczące: ni e, b y n a j m n i e j , j a k o ż y w o , p r z e c i w n i e , n i g d y , n i g d z i e , z n i k ą d , n i e tak, n i e tu, n i e t a m itd.
3. Przysłówki twierdzące: a) na p e w n e : t ak, o c z y w i ś c i e , r z e c z y w i ś c i e , n i e z a w o d n i e , z a i s t e , i s t o t n i e b e z w ą t p i e n i a , p r a w d z i w i e itd.; b) z p o w ą t p i e w a n i e m : m o ż e , z a p e w n e , p e w n i e , b o d aj ni e, p o d o b n o , p o n o , p r a w d o p o d o b n i e itd.
135. Zadanie. Wymień w następujących zdaniach przy
słówki p y t a j ą c e , t w i e r d z ą c e i p r z e c z ą c e :
Czy rano dziś wstałeś? — Nie. Wszak wstaliście dziś rano? •—•
Istotnie, jeszcze słońce nie było zeszło. Nie należy nic czynić ani gwałtem ani ukradkiem.. Zaprawdę powiadam wam, nie skarbcie sobie skarbów na ziemi! Czy twój brat jest prawdziwie chory? — Tak jest. Czemu nie idziesz do domu? — Czekam, może brat nadejdzie. Czy deszcz padać będzie? — Podobno. Niewątpliwie burza była stronami. Zapewne skrzyw
dziłeś siostrę, bo płaczę. Bynajmniej, myślę, że prawdopodobnie sama się uderzyła, przechodząc chyłkiem koło stołu.
Przysłówki t w i e r d z ą c e dzielą się stosownie do pytań:
g d z i e ? k i e d y ? j a k ? i l e ? na:
1. P r z y s ł ó w k i m iejscow e: t u, t a m, o w d z i e , w s z ę d z i e , n i g d z i e , s t a d s t a m t ą d , z e w s z ą d , z o w ą d , z i n ą d , t ę d y , o w ę d y , w s z ę d y , g d z i e b ą d ź itd.
2. P r z y s ł ó w k i czasowe: w t e d y , t e r a z , dz i ś , j u t r o , w c z o r a j , z a w s z e , za wż d y , n i g d y , j uż , j e s z c z e , d a wn o , p o t e m , (do) p o t y , (do) pó k i , d o t ą d , o d t ą d , k i e d y ś itd.
3. P r z y s ł ó w k i sposobowe: t a k , o w a k , i n a c z e j , n i e i n a c z e j , j a k o ś , j a k k o l w i e k , j e d n a k o , r ó w n i e , p o d o b n i e , d o b r z e , źl e, g ł ę b o k o , w y s o k o , c z w a ł e m .
4. P r z y s ł ó w k i na o z n a c z e n i e stopnia i m iary:
b a r d z o , ma ł o , b a r d z i e j , mn i e j , a r c y , n a d e r , n a d z w y c z a j , s z c z e g ó l n i e , n a d e w s z y s t k o ; p r a w i e , l e d wi e, c z ę s t o , r z a d k o , n a d t o , z b y t , t r o c h ę , c o k o l w i e k ^ k o n i e c z n i e itd.
Ć w i c z e n i a p i ś m i e n n e .
136. Zadanie. Przepisz następujące zdania, podkreśl p r z y s ł ó w k i i powiedz, do jakiego g a t u n k u p r z y s ł ó w k ó w należą:
Drogi kręte nigdy nie wiodą do celu. Skąd wracasz ? Którędy pój
dziemy ? Trochę ostrożności nigdy nie zawadzi. Mało mówić a wiele słuchać, to ważna zasada w życiu. Jutro odwiedzę was wszystkich. Bóg za grzechy ciężko nas karać będzie. Nie mogę się dosyć nadziwić wiel
kości Boga. Dojechaliśmy do domu razem z bratem ; konie wciąż biegły galopem.
137. Zadanie. Postąp tak samo z następującemi zdaniami:
Kto się chwali zanadto, tego chwalić nie ma potrzeby. Wkrada się pokryjomu. Bóg jest wszędzie. Ptactwo budzi się wcześnie. Nigdy zu dużo od ludzi wymagać nie trzeba. Wykształcony znajdzie wszędzie utrzymanie. Ten człowiek ciągle pracuje. Długo myśl, prędko czyń !
Przysłówki są albo p i e r w o t n e albo p o c h o d n e . Pierwsze już z rodu swojego niczem innem nie były jak przysłówkami, np. tu, t am, t e d y , w t e d y , t ę d y , s k ą d, c zy, g d z i e itd.
Przysłówki p o c h o d n e wzięły początek albo z r z e c z o w n i k ó w (np. ranek — rankiem), albo z p r z y m i o t n i k ó w (np. blizki — blizko, piękny — pięknie), albo z z a i m k ó w (np. co — czemu?) albo z l i c z e b n i k ó w (np. pierwszy — pierwej).
Przysłówki z przymiotników powstałe mają zwykle za
kończenie o albo e, np. p r ę d k o , d a r m o , o s t r o , s z y b k o ; d o b r z e , źl e, w i e l c e , p e w n i e itd. Są także przysłówki, które na e i o się kończą, np. ledwo i ledwie, daleko i dalece, dziwno i dziwnie, równo i równie, jasno i jaśnie itd.
§ 39.
Stopniowanie przysłówków.
P r z y k ł a d y : Skowronek śpiewa p i ę k n i e , kanarek śpiewa-pięk- n i e j , słowik śpiewa n a j p i ę k n i e j . Antoś pisze dji b <"/..e i wi e l e . Franuś pisze l e p i e j i w i ę c e j , Józio pisze n aj 1 ep i ej i n a j w i ę c e j . Na świecie jedni wznoszą się w y ż e j , drudzy spadają n i ż e j .
Przysłówki z przymiotników powstałe a zakończone na o albo e s t o p n i u j ą się w temsamem znaczeniu, co przymiotniki.
Ich stopień wyższy kończy się na przyrostek ej. Za dodaniem mu z przodu jeszcze przybranki n a j powstaje stopień naj
wyższy, np. p i ę k n i e , p i ę k n i e j , n a j p i ę k n i e j , b o g a t o , b o g a c i e j , n a j b o g a c i e j ,
» b a r d z o , b a r d z i e j , n a j b a r d z i e j .
— 57 —
Niektóre przysłówki mają tak, jak ich przymiotniki, stopniowanie n i e r e g u l a r n e , jako to:
głęboko, głębiej, najgłębiej
daleko, dalej, najdalej
wysoko, wyżej, najwyżej
nizko, niżej, najniżej
lekko, lżej, najlżej
miękko, miękciej, najmiękciej
krzepko, krzepciej, najkrzepciej
dobrze? lepiej, najlepiej
źle, * gorzej, najgorzej
wiele, więcej, najwięcej
mało, mniej, najmniej.
138. Zadanie. Stopniuj w całych zdaniach następujące przysłówki: źle, wiele, drogo, wysoko, blizko, ciężko, głośno, ciemno, tanio, gorąco, miło (mile), rzadko!
np. Złe jest być niegrzecznym, gorzej być łakomym, ale najgorzej być próżniakiem.
* D z i k o stopniuje się: b a r d z i e j d z i k o , n a j b a r d z i e j d z i k o .
§ 40.
2. Przyimek.
P r z y k ł a d y : Ptaszek siedzi n a drzewie. Ptaszek leci n a d drzewem. Ptaszek siedzi p r z e d drzewem. Ptaszek siedzi o b o k drzewa.
Książka leży na stole. Rzucam książkę na stół.
Wyrazy: na, nad, pod, o b o k oznaczają, w jakim sto
sunku zostaje ptaszek do drzewa.
Słowa, oznaczające w jakim stosunku pozostają między sobą osoby lub rzeczy, nazywają się przyimkami. Ponieważ po przyimku zawsze następuje rzeczownik w pewnym przypadku, dlatego mówimy, że przyimki rządzą przypadkami.
Przed przypadkiem I-szym i V-tym nie znajdujemy nigdy żadnych przyimków, bo przypadek I-szy i V-ty nie jest od niczego zawisły; znajdujemy przyimki tylko przed przypadkiem II-gim, III-cim, IY-tym, Yl-tym i VII-mym w obydwóch liczbach.
Jedne przyimki rządzą tylko jednym przypadkiem, drugie znowu mogą rządzić dwoma lub trzema przypadkami. Czy zaś tym, czy owym rządzą przypadkiem, to zależy jedynie od z n a c z e n i a , jakie ma w danym razie przyimek._^
139. Zadanie. Napisz kilka zdań, w których byłyby * przyimki!
§ 41.
Przyimki rządzące przypadkiem drugim.
P r z y k ł a d y : Człowiek nie mógłby żyd b e z powietrza. O p r ó c z pióra potrzebuję d p i s a n i a atramentu. Chodzę codziennie d o szkoły.
Wracam od ciebie. N a o k o ł o domu jest ogród. W z d ł u ż gościńca są rowy. Mieszkam bl i zl To kościoła. W ś r ó d rynku jest studnia. W e- wn ą tr z jabłka są ^iarnka. Postępujemy w e d ł u g rady starszych, U koni jest kopyto, racica u wołu. D la ścieżki nie'opuszczaj gościńia! Wziął kapelusz z a m i a s t czapki. K r o m dobroci-serca nic więcej nie posiada.
W e d l e brzegu idzie droga. Siedzą o b o k ojca. Rów idzie p o p r z e k drogi. Z fi-am a t, r z domu jest dziedziniec. P o n i ż e j Gdańska jest ujście Wisły. P o w y ż e j wsi prowadzi gościniec.
140. Zadanie. Wypisz z powyższych przykładów przyimki i utwórz podobne zdania, w których byłyby przyimki, rządzące przypadkiem drugim!
§ 42.
Przyimki rządzące przypadkiem trzecim.
P r z y k ł a d y : Słonecznik k u słońcu kwiat swój obraca. P r z e c i w prądowi płynąć jest trudno. W b r e w woli rodziców nie postępuj ! G w o l i królowi wszystko się dzieje.
141. Zadanie. Wypisz przyimki z powyższych przykładów i utwórz zdania, w których byłyby przyimki rządzące przy
padkiem trzecim!
§ 43.
Przyimek p r z e z , rządzący przypadkiem czwartym.
P r z y k ł a d y : Podróżny szedł p r z e z wieś. P r z e z cały dzień czekałam na ciebie. Żołnierze jadą p r z e z miasto. Niebezpiecznie jest jechać p r z e z głęboką rzekę.
142. Zadanie. Utwórz 5 zdań, w których byłby przyimek p r z e z !
— 59 —
143. Zadanie. Uzupełnij zdania następujące przyimkiem p r z e z : — pracę i oszczędność przychodzi się do majątku.
I dziecię przejdzie — kładkę. — szkło patrzymy na gwiazdy.
— wzgląd na twego brata nic ci nie powiem. Zając pobiegł — błonie. Nieprzyjaciel przeszedł — nasze pole i — nasz sad.
§ 44.
Przyimek p r z y , rządzący przypadkiem siódmym.
P r z y k ł a d y : P r z y zdrowiu praca idzie nam skorzej. P r z y panu dobrym i sługa dobry.
144. Zadanie. Użyj przyimka p r z y w zda,niach dowolnych!
§ 45.
Przyimki rządzące przypadkiem drugim i czwartym.
P r z y k ł a d y : M i m o wszelkich upomnień, nie poprawił się.
P o m i m o niepogody chodzę codziennie do szkoły. M i m o swych bogactw, nie jest szczęśliwym. Przejechał m i m o mostu. Ożenił się m i m o mej woli. M i m o prawdy tak oczywistej, nie chce jednak wierzyć.
145. Zadanie. Wypisz z powyższych przykładów przyimki i powiedz, którym przypadkiem rządzą!
§ 46.
Przyimek z (z e ) rządzący przyp. drugim i szóstym.
P r z y k ł a d y : Strzęp się są d zić'z pozoru! Z piasku bicz^ nie ukręcisz. Chleb robi się ze zboża, sukno łrrwpłny. Żebrak żyje z jał
mużny, zbójca Atupiestwa. Zginął z^ręki kata. Słyszałem to z ust jego.
Powinniśmy kochać Boga z całego serca, z całej duszy, z całej myśli, z wszystkich sił. Umarł z głodu. Drzewo opada z liści. Kupcy jadą z towarami na jarmak. Słoń walczy z nosorożcem. Matka poszła z córką do miasta. Ty pijesz wino z wodą, j a kawę z mlekiem. Nie noszę pieniędzy z e sobą. Ojciec powitał syna z wielką radością.
146. Zadanie. Powiedz, w których z powyższych przy
kładów jest nżyty przyimek z (z ej w przypadku II-gim, a w których w przypadku Yl-tym!
§ 47.
Przyimki rządzące przyp. IV-tym lub Vl-tym.
P r z y k ł a d y : Wjechaliśmy m i ę d z y góry. Mieszkamy m i ę d z y górami. Przy pisaniu bierzemy pióro m i ę d z y wielki i wskazujący palec.
Czasem też i m i ę d z y pokrzywami lilia rośnie. Generał postawił piechotę m i ę d z y konnicę. Jaka jest różnica p o m i ę d z y osłem i mułem? Kiedy przyjdziesz m i ę d z y wrony, musisz krakać jak i ony. P o m i ę d z y zwierzętami najrozumniejszy jest słoń. Orzeł wzbija się p o d obłoki. P o d obłokami krąży kania. Wydra często głowę n a d wodę dla oddechu wystawiać musi. N a d ziemią unoszą się chmury. P o n a d górami unosi się często gęsta mgła. Gęsi lecą p o n a d domem. Zajechał p r z e d bramę.
P r z e d domem jest podwórze. Umarł p r z e d rokiem.
147. Zadanie. Przepisz powyższe przykłady, podkreśl w nich p r z y i m k i i powiedz, k t ó r y m rządzą p r z y p a d k i e m !
148. Zadanie. Utwórz zdania dowolne, w których byłyby przyimki: m i ę d z y , p o m i ę d z y , p o d , p r z e d , n a d !
§ 48. ' .
Przyimki rządzące przypadkiem IV-iym lub VII-mym.
P r z y k ł a d y : W tej bitwie kilku żołnierzy było rannych w głowę, kilku w rękę, nogę i piersi. Przyjdę do ciebie w niedzielę, w samo po
łudnie. Mieliśmy wodę p o pas, p o kostki, p o szyję, p o kolana. Ojciec posłał p o doktora. Idę p o wodę. P o deszczu pogoda. O trzy mile stąd mieszka mój wuj. Niejeden żyje tylko o chlebie i wodzie. Wszedł wilk w traktat z owcami; o co ? o ich skórę.
149. Zadanie. Przepisz powyższe przykłady, podkreślając i przyimki i powiedz, którym rządzą przypadkiem!
1150. Zadanie. Utwórz kilka zdań dowolnych i wykaż w nich zastosowanie przyimków: na, o, po, w (we) !
* Dawniej rządził przyimek p o nie tylko Yl-tym i VII-mym, ale także III-cim przypadkiem, czego dowodem są wyrażenia;
p o c z e m u ? po j e d n e m u , po j a k i e m u , po B o ż e m u , po z ł o t e m u itp.
§ 49. ,
Przyimek za , rządzący przyp. Il-gim, IV-tym lub Vl-tym .
P r z y k ł a d y : Z a życia jeszcze sobie grób wymurować kazał. Za króla Jagiełły pobito Krzyżaków. Z a dnia przybywaj do domu! Z a kilka dni powrócę do ojczyzny. Nie ciągnij psa za ogon, bo cię ukąsi!
Módlmy się z a umarłych, prośmy Boga z a dobroczyńców naszych! Trzeba pokutę czynić z a grzechy. Obrano go z a króla. Psy gonią z a zającem.
Wysyła gońca z a gońcem, pisze list z a listem. Rok z a rokiem upływa.
Nagroda idzie z a cnotą i pracą. Z a Boską pomocą przyjdę do zdrowia.
151. Zadanie, Przepisz powyższe przykłady i powiedz, w którym przysatlku jest w nich użyty przyimek z a !
152. Zadanie. Utwórz kilka zdań dowolnych i , wykaż w nich zastosowanie przyimka z a !
§ 50.
Przyimek n a p r z e c i w , n a p r z e c i w k o , rządzący przypadkiem ll-gim lub Ill-cim .
P r z y k ł a d y : Mieszkam n a p r z e c i w kościoła Panny Maryi. Mój wuj mieszka n a p r z e c i w ratusza., Generał wysłał konnicę n a p r z e c i w nieprzyjaciela. Wielka była nienawiść n a p r z e c i w k o niemu.
153. Zadanie. Utwórz kilka zdań, w których byłyby przyimki n a p r z e c i w , n a p r z e c i w k o !
§ 51.
Przyimki złożone.
Przyimki bywają bardzo często składane, a to z drugim jakim przyimkiem np. (o)krom. (o)prócz, na — o — koło, za — miast, po — mimo, po — pod, po — nad, po — za, z p o śród, z po — między, z nad, z po — nad, z po — za itd.
Złożone przyimki rządzą tym przypadkiem, którym rządzi d r u g i przyimek, np. n a d z i e m i ą i p o n a d z i e m i ą ; z a g ó r ą i p o z a g ó r ą . Tylko złożone z przyimkiem z rządzą wszystkie przypadkiem d r u g i m i piszą się o s o b n o , np. z pod kamienia, z nad góry (ale ponad' brzegiem).
154. Zadanie. Wymień p r z y i m k i w następujących przykła
dach i powiedz, k t ó r y m p r z y p a d k i e m każdy p r z y i m e k rządzi!
Odpoczynek smakuje po pracy. Bez wody nie mogą żyć ryby.
Z obłoków spada deszcz, śnieg i grad. O zmroku latają sowy i nie
toperze. Wzdłuż. Karpat znajduje się wiele źródeł solnych. W potrzebie poznasz przyjaciela. Pomimo skargi musiał jeszcze koszta zapłacić. Oprócz twego brata nikogo nie było dziś w domu. Od wielu lat oczekujemy naszego stryja. Nie kładź palca między drzwi! U tego człowieka nie zostanę. Zapłać pan za mnie! Trafił z deszczu pod rynnę. Waleczny żołnierz walczy mężnie za ojczyznę.
* Oprócz"wyżej wymienionych przyimków mamy jeszcze tak zwane n ierozłączne przyimki, które się jedynie znachodzą w wyrazach złożonych jako p r z y b r a n k i ; o s o b n o zaś, jako
przyimki rzeczownikami rządzące, n i g d y się nie używają.
Takimi są ;
ob, p r z e ,' p r o , r o z, wy, w z (wez).
155. Zadanie\ Oznacz przyimki n i e r o z ł ą c z n e w wy
razach: prowadzić, prorok, rozdroże, obsławić, przepis, przeło
żyć, wychód, przewrotny, obłok, wznieść, wzrost, wysadzić, wzniosły, rozliczny, obrotny-!
* Jeżeli przyimka, zakończonego na spółgłoskę, nie można wymówić przed wyrazem, mającym na początku kilka spółgłosek, przydajemy mu samogłoskę e, np. we Lwowie, ze stratą, pode drzwiami itd.
§ 52.
3. Spójnik.
P r z y k ł a d y : Ojciec i matka pojechali. Ciemno na świecie, b o słońce zaszło. Uczniowie uważają, g d y nauczyciel uczy. Ryby łapią siecią a l b o wędką. Jesteś dobrym uczniem, w i ę c otrzymałeś nagrodę.
Wyrazy i, b o , gdy , a l b o , w i ę c łączą w powyższych przykładach czyli spajają dwa słowa albo dwa zdania.
Wyrazy, któie spajają (łączą) słowa lub zdania, zowią się spójnikami.
156. Zadanie. Powiedz kilka zdań złączonych spójnikiem!
151. Zadanie. Przepisz następujący ustęp i podkreśl s p ó j n i k i :
Marynia została w domu i pilnowała małej Józi. Marynię roz- ciekawiła wiadomość o niedźwiedziu, lecz wnet się pomiarkowała i rzekła:
Nie mogę pójść z tobą, bo w domu nie ma nikogo. Mama mi tak na
kazała, a mamy trzeba słuchać. Marynia nie żałowała, że była matce posłuszną.
158. Zadanie. Połącz następujące zdania s p ó j n i k a m i : Uczeń jest pilny — słabowity. Włos jest długi — cienki. Bóg jest dobrotliwy ~h sprawiedliwy. Deszcz pada, — siedzę w domu. Prze
wróciłem się tak nieszczęśliwie — złamałem nogę. Uczę się chętnie — nie zmuszają mnie do nauki. Kochaj nieprzyjaciela, f —■■■ i nieprzyjaciel jest bliźnim twoim!
159. Zadanie. Wymień s p ó j n i k i w następującym ustępie:
Ignaś był wielki nicpoń i złodziej. Bywał on często karany, ale to go nie poprawiło. Mając raz ka,wał niegaszonego wapna w zanadrzu, prosił, ażeby mu pozwolono pławić konie w stawie. Na środku stawu nia chciał
— 63 —
koń jego ani naprzód ani w tył postąpić. Podrażniony zaś biczem tak dokazywał, żezrzu cił tgnasia do wody. Ponieważ . wapno rozpuściło się we wodzie i parzyło ciało Ignasiowi, więc Ignaś krzyczał, Jje się pali.
Im bardziej krzyczał, tem więcej śmiano się z niego. Jak sobie kto pościele, tak się wyśpi.
§ 53.
4. Wykrzyknik.
P r z y k ł a d y : Ac h , mój Boże, nie opuszczaj biednego! A c h , co za nieszczęście spotkało nas! H e j ! co tam robicie? D a l e j ; n u ż e , do pracy! F e, wstydź się ! B i a d a mi! D z i ę k i Bogu! B r r r jak z i mn o ! Ha, ha, ha, jak to śmiesznie! H o p i przeskoczył.
Wyraz, którym wypowiadamy uczucie radości lub boleści, albo zadziwienie lub też naśladujemy głosy, zowie się wykrzy
knikiem, np. o! och! ach! brawo! hejże! biada! przebóg!
dalej! no! bęc! paf! puf! trzask! miau! pst! chlast! hau! prr!
brzęk itp.
160: Zadanie. Które wyrazy są w następujących przy
kładach w y k r z y k n i k a m i ?
Niedźwiedź zalazł do barci i mruknął brum! brum! B ę c ! i znów szklankę stłukła. Miau! jest głos kota. Ach! jakże piękny jest poranek letni! Hej! wsiadaj na konia! Pif! paf! puf! jest głos strzału. Pst!
nieprzyjaciel się zbliża.
Powtórzenie.
Powiedz, o jakich słowach mówiliśmy dotychczas! (O rze
czownikach, czasownikach...)
Z tych słów składa się mowa nasza. Dlatego też nazy
wamy je częściami mowy.
Części mowy jest w języku polskim d z i e wi ę ć , a mianowicie : 1. r z e c z o w n i k , 1 6. przysłówek, \
2. p r z y m i o t n i k ,
J
i m i o i j a 7. przyimek,3. z a i m e k , ( 8. spójnik, > p a r t y k u ł y 4. l i c z e b n i k , ’ 9. wykrzyknik. \
5. c z a s o w n i k ; s ł o w o . /
Które części mowy są o d m i e n n e ? Które nieodmienne?
Jak nazywamy odmianę i m i o n ? jak odmianę c z a s o w n i k a