Role studentów według CSR i ich odniesienia do funkcji wychowania oraz działań

Kategoria interesariuszy w CSR jest tak samo otwarta, jak w fundamentalnych teo-riach wprowadzających to pojęcie, tj. teorii agencji i stakeholders16. W tej pierwszej stosunek agencyjny tworzony jest między osobami lub grupami osób (agentami), które mają do zrealizowania zobowiązania wobec innej osoby lub grupy (pryncypała-zleceniodawcy). Przedsiębiorstwo, reprezentowane przez zarząd, jest agentem, a sze-roki krąg interesariuszy pryncypałem, którego oczekiwanie powinno się realizować w jak największym stopniu. W analizowanej konwencji dla szkół wyższych pryncypa-łem jest społeczność studencka, a kryterium aktywności agenta to maksymalizacja ich

16 A. Sulejewicz, Paradoks społecznej odpowiedzialności biznesu szkoły wyższej, [w:] Społeczna

odpo-wiedzialność uczelni, Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Instytut Społeczeństwa 

oczekiwań. W drugiej teorii, której twórcą jest R. Edward Freeman17, wyraźnie identy-fikuje się rodzaje interesariuszy. Są to wszyscy ci, którzy mogliby oddziaływać lub być pod wpływem oddziaływania przedsiębiorstwa. A zatem każdy interesariusz (któ-rym może być m.in. pracownik, udziałowiec, klient, konkurent, społeczność lokalna, a w przyjętej konwencji jest student) rości sobie prawo do ingerencji w działalność przedsiębiorstwa (uczelni). Przejawia się to w postulowanych oczekiwaniach wzglę-dem instytucji, a wynikać może m.in. z tego, iż każde przedsiębiorstwo współistnieje w danym środowisku lokalnym z innymi uczestnikami życia społecznego. W takim ujęciu podstawową kwestią (kryterium dobroci) jest prawo do ingerencji w działalność organizacji (przedsiębiorstwa, szkoły). To są dwa kluczowe kryteria funkcjonowania (i powodzenia) organizacji działającej na rzecz interesariuszy. Oczywiście punktem wyjścia jest zdefiniowanie oczekiwań i określenie możliwości ich zaspakajania oce-nianych przez pryzmat pełnionych ról, zajmowanej pozycji czy z uwzględnieniem wszystkich aspektów powstających ograniczeń (m.in. prawnych, rynkowych, społecz-nych, etycznych).

Studenci jako ważna, coraz liczniejsza w swej masie grupa interesariuszy ma bar-dzo zróżnicowane oczekiwania: od bazowych, czyli uzyskania dyplomu, po zdobycie rozległej wiedzy i umiejętności przydatnych do kompetentnego i stwarzającego per-spektywy funkcjonowania zawodowego w złożonej rzeczywistości. Zachodzi więc konieczność uświadamianie studentom rosnącego znaczenia wiedzy (profesjonalizmu) we współczesnym świecie oraz konieczności jej pogłębiania i ciągłego aktualizowania w kontekście ich przyszłej konkurencyjności na rynku pracy, także globalnym. W uję-ciu biznesowym za podstawowy i skuteczny sposób tzw. zrządzania relacjami z intere-sariuszami uznaje się właściwy przepływ informacji. Transformując ten postulat do studentów, tj. interesariuszy uczelni, należy w sposób szczególnie intensywny infor-mować ich i angażować w pozytywny dialog o sposobach radzenia sobie z zaspakaja-niem oczekiwań, pokazywać im ich mocne strony, jak również nie bronić się przed ujawnianiem stron słabych.

Wytyczne oddziałujące pozytywnie na studentów jako stronę umowy społecznej według konwencji CSR związane są bowiem z bieżącym pokazywaniem, iż działania na ich rzecz mają charakter standardowy, a nie przypadkowy, oraz że dotyczą wyko-rzystywania wiedzy i umiejętności wspólnie wypracowywanych. Jest to więc postulat wspólności działań, z szacunkiem dla obu stron i z pełnym zrozumieniem priorytetów partnerów umowy. Można w tym miejscu postawić pytanie, czy formuły standaryzacji systemu zapewniania jakości nauczania obowiązujące w szkolnictwie wyższym mogą to zagwarantować. Wydaje się to możliwe, ale nie bez wsparcia z jednej strony po-przez aktywność i postawy nauczycieli akademickich, a z drugiej strony popo-przez wzmacnianie rozwiązań strukturalnych na rzecz skuteczności wspólnych działań.

Ten ostatni wniosek jest bliski wytycznej wynikającej z innej przesłanki wskazującej na poważne potraktowanie stron umowy społecznej, jakim są normy zarządcze i obsa-da kadrowa koordynująca współpracę obu stron. Podkreślić należy, że wymóg ten dotyczy obu stron: w przypadku uczelni wynika to ze statutowych obowiązków i po-winności, w przypadku studentów zaś oznacza wzmacnianie ich aktywności i wypra-cowanie norm zachowań i wybór reprezentantów współdziałających z władzami wy-działów i szkoły. Nie są to więc zalecenia inne niż wypracowywane przez długie lata rozwiązania statuujące studentów jako współuczestników w procesie ogólnie pojmo-wanego zarządzania uczelnią czy wydziałem. Istotne jest utrzymywanie jakości tego współdziałania poprzez ograniczanie barier i podnoszenie zaangażowania i aktywno-ści uczestników tej swoistej społecznej wymiany.

Z biznesowego punktu widzenia idea CSR przywiązuje wielkie znaczenie do stro-ny marketingowej i wizerunkowej, co uwidacznia się w opisie drugiej i trzeciej optyki CSR przedstawionej powyżej. W tym zakresie studenci, jak wspomniano, mogą pełnić kluczową rolę jako potencjalny zasób uwrażliwiający ofertę produktową uczelni i tym sposobem, poprzez moralne i społeczne wartości zawarte w tym potencjale, podtrzy-mujący dobre relacje z odbiorcami umownych produktów. Wydobycie tego kontekstu CSR jest przedsięwzięciem długofalowym i wiąże się z tworzeniem reputacji i po-strzeganiem szkoły jako dbającej o losy studentów i absolwentów. Chodzi też o upo-wszechnianie dokonań naukowych i karier, które w warunkach braku opieki ze strony szkoły nie mogłyby zaistnieć, wskazywanie szans społeczno-zawodowych i możliwo-ści wykorzystania ich przez beneficjentów tak postrzeganego i realizowanego procesu edukacyjnego. Badania losów absolwentów prowadzone przez wiele szkół mogą być cenną wskazówką przy podejmowaniu działań w ramach marketingu wrażliwego. Do potrzeb zapewnienia efektywności tego swoistego marketingu mix konieczne jest uwzględnienie komplementarnej zależności pomiędzy uwrażliwionym społecznie pro-duktem (studenci i absolwenci oraz ich losy, kariery itd.) a komunikacją (promocją)18

nienatarczywą, głęboką i przekonywującą, z dostosowanymi narzędziami i kanałami. Rola studentów, może być eksponowana w skali wymiaru zbiorowego, jak również indywidualnego.

Ten syntetyczny, zintegrowany obraz ról studentów nie mógłby być zrealizowany bez aktywności wychowawczej. W projekcji występujących tu celów i scenariuszy funkcja wychowawcza szkoły wyższej wydaje się wyraźnie wyeksponowana, nie wy-łączając jej aksjologicznego aspektu. Wyznacza to też kierunki i określone wymogi stosowanych technik oddziaływania socjotechnicznego. Należy również wspomnieć, że tworzy się, w kontekście podejmowanych wcześniej rozważań, siatka oddziaływań socjotechnicznych. W tabeli 6.4 przedstawiono wnioski z prowadzonej analizy.

18 Rozważania dotyczące związków produktu wrażliwego z innymi elementami mix, tj. dystrybucji i ceny, są ciekawe poznawczo, ale wykraczają poza przyjęte cele i zakres rozdziału.

Tabela 6.4. Role studentów z uwzględnieniem zasad CSR i ich odniesienie do funkcji wychowawczej oraz działań socjotechnicznych Rola

studentów

Wymogi wypełniania roli przez studentów

Zakres i poziom intensywności funkcji wychowawczej w spełnianiu roli Ważniejsze akcenty dla działań socjotechnicznych Interesariusze uczelni  prawo do ingerencji w działanie szkoły,  maksymalizacja swoich oczekiwań,  pozytywny dialog, otwartość informacji  artykułowanie możliwości informacyjnych i kształtowania rozwiązań,  pokazywanie wpływu (partycypacja) na procesy i procedury,  kształtowanie postaw asertywnych, przygotowywanie do adekwatnych ról społecznych w perspektywie zawodowej,

 znacząca intensywność funkcji wychowawczej ze względu na wagę roli i zakres

przedmiotowy funkcji  odniesienie aktywności do jednostki i grup studenckich,  szczególna rola nauczycieli jako doradców i ekspertów Strona umowy społecznej  standardowość (stabilność) rozwiązań nastawionych na wspólne dobro stron,  dopasowanie organizacyjne stron,  wspólnotowość i partnerskość działań, rozumienie priorytetów stron umowy

 eksponowanie jasności procedur i kryteriów wyborów,  współdziałanie w przedsięwzięciach o wspólnych celach,  ograniczona intensywność funkcji wychowawczej ze względu na istnienie innych stron umowy społecznej

 oddziaływanie raczej na grupy i środowisko,  duża rola instytucjonalnych ciał kolegialnych na poziomie wydziału i uczelni Katalizator marketingu wrażliwego  budowa lojalności długofalowej,  prezentacja osiągnięć indywidualnych i zbiorowych ważnych w odbio-rze społecznym,  promocja wartości społeczno- -zawodowych studentów i absolwentów  wynoszenie wartości wynikających z rzeczywistych postaw, transpozycja indywidualnych dokonań na osiągnięcia ważne dla społeczeństwa,

 wskazywanie i promowanie osiągnięć środowiska studenckiego w skali lokalnej i globalnej,

 duża intensywność funkcji ze względu na źródło powstawania marketingu wrażliwego  wszechstronny zakres oddziaływania podmiotowego (indywidualny, grupowy, środowiskowy),  wykorzystanie okazji promocyjnych przez agendy i organy uczelni

6.5. Podsumowanie

Przedstawione ujęcie CSR wydaje się, z punktu widzenia funkcji wychowawczej szkoły wyższej, pod względem poznawczym bardzo interesujące i nie wyklucza przej-ścia do działań praktycznych. Szkoły wyższe, formułując własne cele i strategie, mogą przy jej przygotowywaniu korzystać z dorobku koncepcji CSR, interpretując na wła-sny użytek konkretne stosowane w niej rozwiązania. Jest to więc pozytywna, ale ogól-na odpowiedź ogól-na pytania postawione w pracy. Nie ozogól-nacza to jednozogól-nacznie podpo-rządkowania funkcji wychowawczej i stosowanych narzędzi socjotechnicznych wymogom CSR. Dopuszcza się (sugeruje) jednak możliwość wykorzystania (opraco-wania) rodzaju regulatora na wzór i podobieństwo obowiązującego w uczelniach sys-temu akredytacyjnego przy jednoczesnej eliminacji tych ograniczeń (słabości), które ten system cechują19. Czy wprowadzanie takich reguł służących do kształtowania funkcji wychowawczej w obszar tworzony przez CSR na użytek szkół wyższych jest właściwe, pozostaje pytaniem otwartym. Przyjęcie dla bezpieczeństwa i pewności, jak to się dzieje w systemie akredytacyjnym, mocnej formuły regulacyjnej zmieni rady-kalnie potrzeby działań socjotechnicznych.

Bibliografia

Balcerak A. i in., Badania ankietowe losów absolwentów rocznika 2003 na kierunku zarządzanie

i marketing Wydziału Informatyki i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2008 [praca na

prawach rekopisu].

Brugmann J., Prahalad C.K., Biznes – społeczeństwo: nowa umowa, „Harvard Business Review Polska”, 2007, nr 5.

Chmielecka E., Kilka uwag o etosie i kodeksach akademickich oraz o odpowiedzialności uczelni, [w:]

Społeczna odpowiedzialność uczelni, Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii,

Insty-tut Społeczeństwa Wiedzy, Gdańsk 2008.

Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi, Wydawnictwo GWP, Gdańsk 2001.

Kapias M., Kasperek K. Polok G., Etyczne aspekty wychowania w szkole wyższej, Prace Naukowe Aka-demii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2008.

Kroik J., Strategiczna odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa w strukturach klastrowych, referat na konferencję „Współdziałanie przedsiębiorstw”, Wydział Zarządzania Politechniki Łódzkiej, maj 2009.

Leja K., Uniwersytet organizacją służącą otoczeniu, [w:] Społeczna odpowiedzialność uczelni, K. Leja (red. nauk.), Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Instytut Społeczeństwa Wiedzy, Gdańsk 2008.

19 Co prawda system ten blokuje pojawianie się zjawisk niekorzystnych, dysfunkcyjnych i sprzyja do-skonaleniu nauczania i badań naukowych, jednak narzuca działanie według ściśle określonego sposobu, nie zawsze przystającego do rzeczywistych uwarunkowań, w jakich funkcjonują szkoły wyższe w Polsce. Zob. E. Chmielecka, op. cit.

Porter M., Kramer M., Strategia i społeczeństwo: społeczna odpowiedzialność biznesu – pożyteczna moda

czy nowy element strategii konkurencyjnej?, „Harvard Business Review Polska”, 2007, nr 52.

Sulejewicz A., Paradoks społecznej odpowiedzialności biznesu szkoły wyższej, [w:] Społeczna

odpowie-dzialność uczelni, Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Instytut Społeczeństwa

Wiedzy, Gdańsk, 2008.

Wawrzyniak B., Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku, Polska Fundacja Promocji Kadr, Wydawnictwo POLTEX, Warszawa 1999.

7. ZARZĄDZANIE INNOWACJAMI