5. Tabor kolejowy
5.6. Rynek właścicieli i dysponentów wg danych Krajowego Rejestru Pojazdów
Przewoźnicy pasażerscy i towarowi nie zawsze są właścicielami czy dysponentem taboru, który użytkują.
Zgodnie z zapisem ustawy o transporcie kolejowym dysponentem jest podmiot będący właścicielem pojazdu kolejowego lub posiadający prawo do korzystania z niego jako środka transportu, wpisany do NVR. Należy tutaj pamiętać, że status dysponenta nie jest jednoznaczny z faktycznym podmiotem eksploatującym tabor. Oznacza on podmiot wpisany do NVR, który odpowiada za pojazd kolejowy i decyduje o formie jego użytkowania oraz podmiotach eksploatujących pojazd kolejowy. Dysponent odpowiada m.in. za prowadzenie rejestru dysponenta8. Taka sytuacja pozwala na realizację przez część przewoźników przewozów pomimo braku taboru, za który by odpowiadali.
W przypadku utrzymania taboru we właściwej sprawności technicznej odpowiedzialność może pełnić dowolny, kompetentny podmiot, który posiada certyfikat ECM tzn. podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie. Jest on przypisany do taboru w NVR.
Dlatego dopuszczalna jest możliwość faktycznego użytkowania pojazdu przez innych przewoźników, a wiedzę w tym zakresie powinien posiadać jego dysponent.
Jednym z możliwych sposobów zbadania rynku właścicieli i dysponentów pojazdów użytkowanych w Polsce jest analiza danych z NVR. W rejestrze określone są podstawowe dane dotyczące pojazdów eksploatowanych takie jak informacje o właścicielach, dysponentach i podmiotach odpowiedzialnych
8Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu
za utrzymanie pojazdów (ECM). Krajowe rejestry pojazdów kolejowych tworzone są w celu zapewnienia dostępu do kluczowych informacji dotyczących pojazdów kolejowych eksploatowanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej krajowym organom ds. bezpieczeństwa, jak również podmiotom rynku kolejowego. Opierając się na danych można stwierdzić istnienie wielu form własności taboru, jak również dużą liczbę dysponentów, których pojazdy zostały wpisane do rejestru.
Struktura właścicielska pojazdów zarejestrowanych w NVR wskazuje na istnienie kilku grup właścicieli pojazdów. Zgodnie z deklaracjami dysponentów właścicielami największej liczby pojazdów, które posiadają ważną rejestrację są przewoźnicy towarowi, następnie pasażerscy, pozostałe podmioty oraz organizatorzy publicznego transportu zbiorowego. W kategorii podmiotów pozostałych znajdują się zarówno podmioty należące do największych w Europie prywatnych firm wynajmujących tabor, operatorzy logistyczni, jak i grupy kapitałowe, w których skład wchodzą spółki przewoźników kolejowych wykorzystujący tabor należący np. do głównej spółki. Do tej kategorii wliczane są również spółki świadczące usługi leasingu taboru, zakłady produkcyjne czy mali przedsiębiorcy świadczący usługę wynajmu. Dodatkowo, w związku ze zmianami na rynku przewoźników pasażerskich i tworzeniu samorządowych przewoźników wzrasta liczba taboru, których właścicielem są organizatorzy publicznego transportu zbiorowego. Wg danych z NVR są oni właścicielami ponad 1,1 tys. sztuk pojazdów, (przy czym wartość ta dotyczy również zespołów trakcyjnych, dla których każdy z członów oznacza osobny pojazd w bazie NVR). W przypadku przewoźników realizujących przewozy towarowe i pasażerskie ich dane zostały wliczone do grupy przewoźników towarowych.
Rys. 89. Struktura właścicieli taboru wg danych z NVR – liczba sztuk i procentowy udział
Podczas gdy właścicielami taboru są często także podmioty nie związane z sektorem kolejowym, dysponentami taboru najczęściej są przewoźnicy kolejowi lub podmioty świadczący usługi wynajmu taboru.
Rys. 90. Struktura dysponentów taboru – liczba pojazdów i udział
Przewoźnicy pasażerscy dysponują większą liczbą pojazdów niż wynikałoby to ze struktury własności.
Związane jest to z tym, że Przewozy Regionalne i poszczególni przewoźnicy w województwach są dysponentami pojazdów należących do urzędów marszałkowskich.
W grupie pozostałych znajdują się również zarządcy infrastruktury, których pojazdy wpisane są do NVR.
Najczęściej są to pojazdy specjalne, do których zaliczane są m.in. przyczepy torowe, drezyny oraz inne maszyny torowe.
Przewoźnicy towarowi 80786
75%
Przewoźnicy pasażerscy
6848 7%
Organizatorzy transportu zbiorowego 1083
1%
Pozostali 18601
17%
Przewoźnicy pasażerscy
8539 8%
Przewoźnicy towarowi
84350 79%
Pozostałe 14429
13%
Liczba dysponentów pojazdów kolejowych wg NVR wraz z liczbą pojazdów
podmioty rynku kolejowego liczba podmiotów liczba pojazdów dysponenta
przewoźnicy towarowi 62 8 539
przewoźnicy pasażerscy 11 84 350
pozostali 159 14 429
Liczba sztuk danego rodzaju taboru
rodzaj pojazdu liczba
pojazd pasażerski 3 342
pojazd specjalny 3 891
pojazd towarowy 91 090
pojazd trakcyjny 8 995
ogółem 107 318
Z danych rejestru można wskazać również liczbę sztuk danego rodzaju taboru. W przypadku pojazdów pasażerskich są to wagony pasażerskie, przy czym również specjalne rodzaje takie jak gastronomiczne, czy sypialne. Takich pojazdów w rejestrze łącznie było 3 342 szt. W przypadku pojazdów towarowych, co oznacza wszelkiego rodzaju wagony, mowa o 91 090 szt. Natomiast pojazdów trakcyjnych, do których wlicza się lokomotywy spalinowe i elektryczne oraz człony zespołów trakcyjnych w rejestrze NVR jest zarejestrowanych 8 995 szt.
SPIS TABEL
Wykaz organizatorów i operatorów posiadających zawarte z nimi umowy ... 11
Liczba pasażerów (w tys.) w poszczególnych kategoriach przewozów w latach 2015-2017 ... 29
Oferta przewoźników wg kategorii i rodzajów realizowanych przewozów w 2017 r. ... 32
Udział liczby pasażerów w kanałach dystrybucji biletów w 2017 r. i w 2016 r. ... 33
Poziom punktualności przewoźników pasażerskich w latach 2016-2017 oraz w poszczególnych kwartałach 2017 r. (opóźnienia powyżej 5 minut na przybyciu) ... 36
Główne grupy towarowe przewożone przez przewoźników towarowych w 2017 r. ... 46
Wielkość przewiezionej masy wg grup towarów (w tys. ton) oraz udział w rynku w 2017 r. ... 47
Wielkość wykonanej pracy przewozowej wg grup towarów (w tys. tono-km) oraz udział w rynku w 2017 r. ... 49
Struktura rynku przewozów towarowych wg wykonanej masy w Polsce w latach 2013-2017 – dane dla przewoźników powyżej 0,5% na koniec 2017 r. ... 58
Struktura rynku przewozów towarowych wg wykonanej pracy przewozowej w Polsce w latach 2013-2017 – dane dla przewoźników powyżej 0,5% na koniec 2017 r... 59
Wykaz przewoźników realizujących kolejowe przewozy intermodalne w latach 2008-2017 ... 72
Planowane wydatki KPK w latach według docelowych źródeł finansowania (w mld zł) ... 101
Największe inwestycje PKP PLK wg planowanych nakładów na 2017 r. ... 102
Plan i wykonanie prac PKP PLK w 2017 r. (ujęcie rzeczowe) ... 103
Największe podpisane w 2017 roku umowy (mln zł)... 103
Podpisane w 2017 roku umowy w podziale na programy i rodzaje (mld zł) ... 104
Największe projekty, na których rozpoczęły się roboty budowlane w 2017 roku (mln zł) ... 104
Największe ogłoszone w 2017 roku postępowania na roboty budowlane (mln zł) ... 105
Struktura taboru trakcyjnego i wagonowego przewoźników pasażerskich normalnotorowych w latach 2012-2017 ... 113
Zestawienie wyposażenia dodatkowego taboru pasażerskiego w 2017 r. ... 115
Wydane zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji dla taboru pasażerskiego w 2017 r. ... 118
Tabor przewoźników pasażerskich wyposażony w ETCS – stan na 31 grudnia 2017 r. ... 119
Liczba taboru trakcyjnego i wagonowego przewoźników towarowych w latach 2012-2017 .... 121
Podział wagonów towarowych wg dat produkcji – rosnąco wg udziału ... 122
Liczba dysponentów pojazdów kolejowych wg NVR wraz z liczbą pojazdów ... 130
Liczba sztuk danego rodzaju taboru ... 130
SPIS RYSUNKÓW
Rys. 1. Udziały przewozów o charakterze usług publicznych i komercyjnych w liczbie przewiezionych
pasażerów, pracy przewozowej oraz pracy eksploatacyjnej w 2017 r. ... 13
Rys. 2. Liczba pasażerów w kolejowych przewozach pasażerskich w latach 2008-2017 (przewozy normalnotorowe) ... 15
Rys. 3. Praca przewozowa w kolejowych przewozach pasażerskich w latach 2008-2017 (przewozy normalnotorowe) ... 15
Rys. 4. Praca eksploatacyjna w kolejowych przewozach pasażerskich w latach 2008-2017 (przewozy normalnotorowe) ... 16
Rys. 5. Liczba (w mln) i udział (w %) odprawionych pasażerów w poszczególnych województwach w 2017 r. ... 16
Rys. 6. Liczba przejazdów na 1 mieszkańca województwa w latach 2012-2017 ... 17
Rys. 7. Dane o głównych stacjach pasażerskich w Polsce w 2017 r. ... 20
Rys. 8. Liczba licencjonowanych pasażerskich przewoźników uprawnionych do realizacji przewozów i rzeczywiście funkcjonujących na rynku kolejowym w latach 2008-2017 ... 21
Rys. 9. Udział przewoźników pasażerskich w rynku wg liczby pasażerów w 2017 r. ... 22
Rys. 10. Udział przewoźników w rynku przewozów pasażerskich w latach 2013-2017 wg liczby pasażerów ... 23
Rys. 11. Udział przewoźników pasażerskich w rynku wg pracy przewozowej w 2017 r. ... 24
Rys. 12. Struktura rynku przewozów osób wg pracy przewozowej w Polsce w latach 2013-2017 ... 25
Rys. 13. Zatrudnienie w sektorze przewozów pasażerskich w latach 2010-2017 ... 26
Rys. 14. Struktura zatrudnienia przewoźników pasażerskich w 2017 r. ... 26
Rys. 15. Wyniki działalności przewoźników pasażerskich (mld PLN) w latach 2009-2017 ... 27
Rys. 16. Udział procentowy wybranych kosztów działalności przewoźników osób w całkowitych kosztach działalności operacyjnej w 2017 r. ... 27
Rys. 17. Udział paliw płynnych i energii trakcyjnej wg kosztu zakupów przewoźników osób w 2017 r. .... 28
Rys. 18. Udział spółek wg liczby pasażerów w pociągach wojewódzkich w 2017 i 2016 r. w mln PLN ... 29
Rys. 19. Liczba pasażerów obsłużonych pociągami międzynarodowymi, w tym transgranicznymi w 2017 i 2016 r. (w tys. pasażerów) ... 31
Rys. 20. Udział liczby pasażerów wg rodzajów biletów (jednorazowe oraz okresowe i inne) w 2017 r. .... 32
Rys. 21. Udział liczby pasażerów wg rodzajów biletów (normalne oraz ulgowe i pozostałe) w 2017 r. ... 33
Rys. 22. Udział kanałów dystrybucji w ogólnej liczbie sprzedanych biletów wg liczby pasażerów w 2017 r... 34
Rys. 23. Punktualność przewoźników pasażerskich w 2017 r. (ze wskazaniem zmiany w stosunku do 2016 r.) ... 36
Rys. 24. Podsumowanie danych o polskim rynku przewozów pasażerskich w 2017 r. ... 37
Rys. 25. Dynamika przewozów pasażerskich w 2017 r. w krajach europejskich ... 38
Rys. 26. Wskaźnik wykorzystania kolei w 2017 r. w krajach europejskich ... 40
Rys. 27. Masa ładunków w kolejowych przewozach towarowych w latach 2010 – 2017 (przewozy normalnotorowe) ... 42
Rys. 28. Praca przewozowa w kolejowych przewozach towarowych w latach 2010 – 2017 (przewozy normalnotorowe) ... 42
Rys. 29. Praca eksploatacyjna w kolejowych przewozach towarowych w latach 2010 – 2017 (przewozy normalnotorowe) ... 43
Rys. 30. Dynamika przewozu surowców wg przetransportowanej masy 2017/2008 (względem przewozów z 2007) ... 44
Rys. 31. Udział przetransportowanych grup towarowych wg masy w latach 2015-2017... 48
Rys. 32. Udział przetransportowanych grup towarowych wg pracy przewozowej w latach 2015-2017 .. 50
Rys. 33. Zmiany wolumenu przewozów poszczególnych grup towarowych w 2017 r. ... 51
Rys. 34. Średnia prędkość handlowa pociągów towarowych ogółem i pociągów intermodalnych w Polsce w km/h w latach 2012-2017 ... 52
Rys. 35. Średnia prędkość handlowa pociągów towarowych w wybranych krajach IRG-Rail w 2016 r. (km/h) ... 53
Rys. 36. Średnia prędkość rozkładowa pociągów towarowych w wybranych krajach UE w 2016 r. (km/h) ... 54
Rys. 37. Liczba licencjonowanych przewoźników uprawnionych do realizacji przewozów i funkcjonujących na rynku kolejowym w latach 2008-2017 ... 56
Rys. 38. Udział w rynku największych przewoźników wg masy przewiezionych towarów
na koniec 2017 r. ... 56
Rys. 39. Udział w rynku największych przewoźników wg pracy przewozowej na koniec 2017 r. ... 58
Rys. 40. Zatrudnienie w sektorze przewozów towarowych w latach 2010-2017 ... 59
Rys. 41. Struktura zatrudnienia przewoźników towarowych w 2017 r. ... 60
Rys. 42. Wyniki działalności przewoźników towarowych (mld PLN) w latach 2008-2017 ... 60
Rys. 43. Udział procentowy wybranych kosztów działalności przewoźników w całkowitych kosztach działalności operacyjnej ... 61
Rys. 44. Udział procentowy kosztów energii elektrycznej i paliw w kosztach zużycia energii w 2017 r. ... 61
Rys. 45. Masa przewiezionych towarów w komunikacji krajowej i międzynarodowej w latach 2012-2017 ... 62
Rys. 46. Praca przewozowa w transporcie towarów w komunikacji krajowej i międzynarodowej w latach 2012-2017 ... 62
Rys. 47. Udział przewoźników w komunikacji międzynarodowej w 2017 r. wg masy (powyżej 1,0%) ... 63
Rys. 48. Udział przewoźników w komunikacji międzynarodowej w 2017 r. wg pracy przewozowej (powyżej 1,0%) ... 64
Rys. 49. Struktura towarów transportowanych w komunikacji międzynarodowej w 2017 r. ... 65
Rys. 50. Przewieziona masa (w tys. ton) w komunikacji międzynarodowej Chiny-Polska w latach 2013-2017 ... 66
Rys. 51. Wykonana praca przewozowa (w tys. tono-km) w komunikacji międzynarodowej Chiny-Polska w latach 2013-2017 ... 66
Rys. 52. Podstawowe informacje o znaczeniu wybranych lokalizacji dla transportu kolejowego ... 67
Rys. 53. Kolejowe przewozy intermodalne w Polsce (w tys. ton) ... 73
Rys. 54. Kolejowe przewozy intermodalne w Polsce (w tys. tono-km) ... 73
Rys. 55. Kolejowe przewozy intermodalne w Polsce (w tys. sztuk) ... 74
Rys. 56. Kolejowe przewozy intermodalne w Polsce (w tys. TEU) ... 74
Rys. 57. Udział przewoźników w rynku przewozów intermodalnych wg masy w 2017 r. ... 76
Rys. 58. Udział przewoźników w rynku przewozów intermodalnych wg pracy przewozowej w 2017 r. ... 76
Rys. 59. Udział przewozów w komunikacji międzynarodowej w transporcie intermodalnym w 2017 r. ... 77
Rys. 60. Średnia odległość w przewozach intermodalnych w latach 2013-2017 ... 77
Rys. 61. Udział poszczególnych jednostek transportowych w 2017 r. ... 78
Rys. 62. Wybrane połączenia kolejowe Chiny-Europa ... 79
Rys. 63. Udział przewozów poszczególnych grup towarów niebezpiecznych w 2017 r. (wg masy) ... 81
Rys. 64. Udział przewozów poszczególnych grup towarów niebezpiecznych w 2017 r. (wg pracy przewozowej) ... 81
Rys. 65. Wolumen i udział transportu kolejowego i drogowego w pracy przewozowej wykonanej przy transporcie towarów niebezpiecznych ... 82
Rys. 66. Podsumowanie danych o polskim rynku przewozów towarowych w 2017 r. ... 83
Rys. 67. Dynamika przewozów towarowych w 2017 r. w krajach europejskich ... 86
Rys. 68. Zatrudnienie przez zarządców infrastruktury w latach 2008-2017 ... 89
Rys. 69. Wyniki działalności zarządców infrastruktury (mld PLN) w latach 2008-2017 ... 89
Rys. 70. Struktura linii kolejowych eksploatowanych w Polsce w 2017 r. wg rozstawu szyn ... 90
Rys. 71. Struktura linii kolejowych eksploatowanych w Polsce w 2017 r. wg stopnia elektryfikacji ... 91
Rys. 72. Struktura linii kolejowych eksploatowanych w Polsce w 2017 r. wg znaczenia linii ... 91
Rys. 73. Struktura linii kolejowych eksploatowanych w Polsce w 2017 r. wg liczby torów ... 92
Rys. 74. Struktura torów kolejowych eksploatowanych w Polsce w latach 2015-2017 wg dopuszczalnych prędkości ... 93
Rys. 75. Struktura torów kolejowych eksploatowanych w Polsce w latach 2015-2017 wg dopuszczalnych nacisków osi (w kN) ... 93
Rys. 76. Średni koszt poc-km za minimalny dostęp do infrastruktury PKP PLK od rozkładu jazdy pociągów 2008/2009 do 2017/2018 ... 106
Rys. 77. Schemat korytarzy towarowych RFC5 i RFC8 (opracowanie Rail Net Europe) ... 107
Rys. 78. Natężenie ruchu kolejowego w krajach IRG-Rail w 2016 r. (liczba pociągów pasażerskich i towarowych średnio na 1 km sieci dziennie) ... 109
Rys. 79. Długość linii dużych prędkości w Europie pozwalających na poruszanie się z prędkościami ≥ 200 km/h na odcinkach bądź na całych liniach - stan na koniec 2017 r. (w km) ... 110
Rys. 80. Średnie opłaty za minimalny pakiet dostępu do infrastruktury kolejowej dla pociągów pasażerskich w 2016 r. w krajach IRG-Rail (w euro za poc-km) ... 111
Rys. 81. Średnie opłaty za minimalny pakiet dostępu do infrastruktury kolejowej dla pociągów
towarowych w 2016 r. w krajach IRG-Rail (w euro za poc-km) ... 112
Rys. 82. Wykorzystanie lokomotyw i EZT przez przewoźników normalnotorowych w latach 2012-2017 ... 114
Rys. 83. Liczba wagonów pasażerskich dopuszczonych do eksploatacji w latach 2014-2017 pod kątem zgodności/niezgodności z TSI ... 117
Rys. 84. Zgodność z TSI PRM pojazdów kolejowych dopuszczonych do eksploatacji w latach 2014-2017 ... 118
Rys. 85. Podział wagonów towarowych na kategorie wiekowe ... 122
Rys. 86. Wykorzystanie lokomotyw i wagonów w latach 2011-2017 wg dobowego ilostanu ... 123
Rys. 87. Liczba wagonów towarowych dopuszczonych do eksploatacji w latach 2013-2017 ... 124
Rys. 88. Linie kolejowe na których w porze nocnej przejeżdża powyżej 12 pociągów (dane PKP PLK) .. 125
Rys. 89. Struktura właścicieli taboru wg danych z NVR – liczba sztuk i procentowy udział ... 129
Rys. 90. Struktura dysponentów taboru – liczba pojazdów i udział ... 129