Znaczenie wybranych przejść granicznych i portów morskich dla transportu w komunikacji

Dla transportu w komunikacji międzynarodowej kluczowe znaczenie mają obszary kolejowe przejść granicznych i stacji portowych oraz sposób organizacji ruchu kolejowego. Wykorzystując dane z systemu e-SEPE oraz informacje przewoźników realizujących przewozy w komunikacji międzynarodowej Urząd Transportu Kolejowego przeanalizował trasy realizowane z/do dawnego przejścia Zebrzydowice- Petrovice u Karviné, przejścia granicznego Brześć i obszaru Małaszewicz oraz stacji Gdańsk Port Północny. Omawiane stacje mają wpływ nie tylko na kolej, ale również na cały łańcuch transportu z i do dużych terminali intermodalnych jak te zlokalizowane w Gądkach, Starej Wsi czy Radomsku oraz organizację pracy w gdańskim porcie.

Rys. 52. Podstawowe informacje o znaczeniu wybranych lokalizacji dla transportu kolejowego

Jednymi z najważniejszych punktów na mapie kolejowej dla terytorium Polski są przejścia graniczne.

Wśród nich są stacja graniczna Zebrzydowice-Petrovice, przejście Brześć –Terespol oraz sąsiadujący obszar Małaszewicz. Właściwa organizacja ruchu w ramach tych przejść wiąże się z trasowaniem w ciągu roku tysięcy pociągów towarowych związanych zarówno z przewozami intermodalnymi, ale również towarami masowymi, produktami i surowcami ważnymi dla różnych sektorów przemysłu czy energetyki.

Powyższa sytuacja wymaga między innymi koordynacji rozkładów jazdy między wieloma zarządcami infrastruktury i właścicielami obiektów infrastruktury usługowej, ale również współpracy służb celnych, zapewnienia koordynacji pracowników czy dostępności taboru.

Stacja Gdańsk Port Północny

Jedną z najważniejszych stacji w Trójmieście jest Gdańsk Port Północny. Przewoźnicy realizujący przewozy międzynarodowe uruchomili z niej ponad 7,5 tys. tras krajowych, międzynarodowych, jak również dla pojazdów kolejowych luzem (lokomotywy bez wagonów). Stacją końcową był zaś dla ponad 7,8 tys. tras. Jeśli wyłączyć z tych liczb pojazdy luzem, to pociągów przewożących towary lub z próżnymi wagonami wyjechało z Gdańska 5,7 tys., a dla 5,8 tys. takich składów była to stacja końcowa. Przewoźnicy realizujący przewozy międzynarodowe uruchamiali z lub do stacji Gdańsk Port Północny średnio 42 pociągi dziennie.

Pociągi intermodalne stanowiły dużą część trasowanych z i do Gdańska składów – odpowiednio 2,5 tys.

i 2,7 tys. Najczęściej pociągi intermodalne z Gdańska kończyły swój bieg na stacjach: Stara Wieś k/Kutna, Radomsko GT, Łódź Olechów ŁOA oraz Sławków Euroterminal. Do tych terminali uruchomiono 1,2 tys. tras intermodalnych. Różnica pomiędzy rzeczywistym a planowanym czasem przybycia do stacji końcowych wyniosła średnio ponad 3 godziny na każdą z tych tras.

Stara Wieś k/Kutna, Radomsko GT, Łódź Olechów ŁOA oraz Sławków Euroterminal są również głównymi stacjami początkowymi w przypadku relacji w kierunku do Gdańska. Dla tras, w których stacja Gdańsk

Port Północny była końcową, średnia różnica przyjazdu przekroczyła 3 godziny w stosunku do planowanego przybycia. Jednak w przypadku relacji ze Starej Wsi k/Kutna pociągi przyjeżdżały średnio o około 13 minut wcześniej niż planowano.

Część pociągów intermodalnych jest trasowana przez zarządców w innych kategoriach niż TC/TD, co sprawia trudność w uwzględnieniu ich w statystykach. Jednak zgodnie z deklaracjami przewoźników ze stacji w Gdańsku było odprawianych średnio miesięcznie około 220 pociągów intermodalnych.

Zbliżona liczba przybywała średnio w ciągu miesiąca do gdańskich stacji. Oznacza to, że ze stacji Gdańsk Port Północny mogło wyjechać ok. 150 więcej pociągów intermodalnych niż według statystyk systemu zarządcy.

Ze stacji Gdańsk Port Północny zostało uruchomionych ponad 2,4 tys. pociągów trasowanych jako masowe, natomiast do Gdańska przewoźnicy uruchomili blisko 2,7 tys. takich tras. W przypadku pociągów masowych średnie opóźnienie wyniosło ponad 8,5 godziny dla jednego składu.

Przejście graniczne Brześć - Małaszewicze

W 2017 r. przewoźnicy uruchomili ze stacji Małaszewicze Centralne, Małaszewicze MSE, Małaszewicze Południowe oraz Małaszewicze Rozrządowa blisko 7,8 tys. tras, z czego ponad 4,2 tys. zostało uruchomionych ze stacji Małaszewicze Centralne, a ponad 2,9 tys. Małaszewicze Południowe. Ponad 900 tras zostało uruchomionych dla lokomotyw luzem. Pociągi TG to ponad 2,4 tys., z czego dla ponad 2,3 tys. tras stacją końcową była stacja Brześć.

W przypadku tras pociągów intermodalnych w kategorii międzynarodowej oraz krajowej, oprócz tras tranzytowych realizowanych przez Rzepin (810 tras) czy Zebrzydowice (blisko 170 tras), wiele składów trasowanych było do stacji ulokowanych w pobliżu Małaszewicz. Jedną z takich stacji jest Chotyłów, do którego kierowane są pociągi uruchamiane m.in. w kierunku Niemiec czy Czech. Często taki podział tras związany jest z trudnością w bezpośrednim wytrasowaniu pociągu na całej długości relacji. Wśród pociągów ze stacji Rzepin były składy jadące w ramach „Nowego Jedwabnego Szlaku” m.in. relacji Rotterdam, Tilburg – Chengdu. W przypadku tych pociągów z Rzepina opóźnienia powstałe w Małaszewiczach stwarzają trudności w innych krajach Europy i Azji.

Według systemu e-SEPE dla pociągów trasowanych jako intermodalne (TC, TD) średnia długość wynosiła blisko 590 metrów, natomiast masa to ponad 1,1 tys. ton brutto. Z kolei w przypadku pociągów masowych (TM) średnio masa sięgała 2,2 tys. ton. Pociągi intermodalne mają zdecydowanie niższą masę niż przewożące towary masowe, ale są też znacznie dłuższe od masowych. W wielu miejscach polska infrastruktura punktowa nie jest przystosowana do długich składów. To oznacza, że na wielu trasach utrudnione może być uruchomienie długich składów intermodalnych.

Jedną z najważniejszych kwestii związanych ze stacją w Małaszewiczach w 2017 r. były utrudnienia dotyczące przepustowości. Stacja nie była w stanie przyjąć i zdać na czas wszystkich pociągów. Pociągi te musiały oczekiwać na wjazd na pobliskich stacjach np. w Chotyłowie. M.in. w związku z tym pociągi towarowe uruchomione ze stacji w Małaszewiczach przybywały do stacji końcowych średnio 7 godzin później niż było to planowane. W 27 przypadkach przyjazd do stacji końcowej następował 4 - 7 dni później, niż planowany. Dlatego w przypadku transportu kolejowego dla połączeń realizowanych z wykorzystaniem stacji w Małaszewiczach istotne znaczenie ma również zagwarantowanie odpowiedniej liczby obiektów infrastruktury usługowej oraz infrastruktury kolejowej, jak również właściwa organizacja pracy na stacjach pośrednich.

W przypadku stacji Brześć zostało uruchomionych łącznie ponad 2,9 tys. tras, przy czym 2,7 tys. stanowiły trasy w ramach międzynarodowych przewozów masowych i granicznych (trasy TG), a ponad 90% trasy do stacji Małaszewicze. Stacje położne w obszarze Brześć – Terespol są istotnymi punktami dla relacji zarówno z miastami w Czechach czy Niemczech, m.in. do głównych ośrodków przemysłu hutniczego oraz do jednego z najważniejszych centrów transportu intermodalnego w Duisburgu.

Zgodnie z deklaracjami przewoźników z lub do stacji Małaszewicze, Brześć bądź Terespola średnio miesięczne uruchamiali około 400 relacji intermodalnych.

Dawne przejście graniczne Zebrzydowice- Petrovice u Karviné

Przejście graniczne w Zebrzydowicach jest jednym z najważniejszych przy realizacji połączeń po liniach należących do korytarza Morze Bałtyckie- Morze Adriatyckie.

Wśród relacji przebiegających z wykorzystaniem tej infrastruktury znajdują się te związane m.in.

z transportem:

• samochodów z największego terminalu w miejscowości Koper nad Morzem Śródziemnym, czy też części samochodowych z fabryki w Żylinie do montażowni między innymi na terenie obwodu kaliningradzkiego, czy też z/do fabryki w Mladzie-Boleslaviu;

• węgla ze znaczących polskich kopalni (m.in. w Katowicach, Mysłowicach czy Brzeszczach);

• do/z terminali intermodalnych w Koprze, Ostravie;

• produktów branży wydobywczej, hutniczej, pozostałych gałęzi przemysłu w zakresie rud metali (m.in. z/do Trinca, oraz Velke Opatovic).

W 2017 r. stacja Zebrzydowice była stacją początkową dla13,9 tys. tras pociągów (wliczając wszystkie kategorie wraz z lokomotywami luzem). W przypadku stacji Petrovice wybrani przewoźnicy uruchomili ponad 6,2 tys. tras. Bardzo dużą liczbę tras stanowią te realizowane wyłącznie w obrębie stacji Zebrzydowice do Petrovic i w kierunku odwrotnym, których łącznie było blisko 10,3 tys. W tej liczbie znajdują się również trasy dla pojazdów kolejowych luzem. Są to trasy w ruchu granicznym związane z wspólnym planowaniem przebiegu pociągów po infrastrukturze dwóch krajów. W dalszej analizie nie był brany pod uwagę ruch graniczny między stacjami Zebrzydowice – Petrovice i Cesky Tesin.

W liczbie pociągów wytrasowanych w ruchu krajowym ze stacji Zebrzydowice blisko 3,6 tys. stanowiły pociągi masowe, zaś liczba tras intermodalnych wyniosła ponad 630. W ramach tras krajowych pociągi towarowe uruchamiano zarówno do pobliskich stacji: Zabrzeg Czarnolesie, Czechowice-Dziedzice, ale również do miejscowości odległych - Korszy (położonych w niedalekiej odległości od przejścia granicznego Skandawa - ponad 400 tras), stacji w Krakowie (blisko 290 tras – głównie w ramach relacji związanych z przemysłem hutniczym w Nowej Hucie ), Małaszewicz (ponad 200 tras), Dąbrowy Górniczej oraz Gdańska. Pociągi, które bieg zaczynały w Zebrzydowicach na stacji końcowej były opóźnione średnio o 6 godzin.

Statystyczna długość składów intermodalnych uruchamianych ze stacji Zebrzydowice wyniosła prawie 600 metrów, zaś masa blisko 950 ton brutto.

Największą liczbę pociągów ze stacji Petrovice w ruchu międzynarodowym na trasach dłuższych niż 100 km wykonano do stacji Małaszewicze, Kraków oraz Gdańsk.

Wg danych przewoźników do lub ze stacji Petrovice/ Zebrzydowice przybywało/ wyruszało miesięcznie około 150 pociągów określanych jako intermodalne. Oznacza to, że dziennie stacje te obsługiwało 5 pociągów o charakterze intermodalnym. Różnice pomiędzy pociągami zadeklarowanymi przez przewoźników jako intermodalne a trasami wskazanymi w systemie e-SEPE związane są z tym, że część pociągów pozostałych kategorii jak TA, TB (pociągi priorytetowe) czy TG (do międzynarodowych przewozów masowych i granicznych) jest uznawana przez przewoźników za intermodalne.

Najważniejszym kierunkiem były Małaszewicze/Terespol oraz przejście w Skandawie.

Ważną częścią realizowanych przez przewoźników międzynarodowych połączeń są przewozy intermodalne. Trasy w tym segmencie związane są głównie z relacjami z portów morskich do terminali i czy uruchamianymi w ramach „Nowego Jedwabnego Szlaku”.

Znacząca część tras wymaga koordynacji przejazdów nie tylko przez terytorium Polski, ale również krajów europejskich czy azjatyckich. Przedstawione powyżej dane obrazują, jak ważną rolę odgrywają wskazane punkty dla przewoźników wykonujących przewozy w komunikacji międzynarodowej.