KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW DEWELOPERSKICH
2.1. Składowe konkurencyjności przedsiębiorstw budowlanych
Cechą charakterystyczną gospodarki rynkowej jest konkurencja pomiędzy przedsiębiorstwami o ograniczone zasoby finansowe potencjalnych nabywców. Istota konkurencji polega tym samym na zabieganiu o poziom popytu wyrażanego przez klientów, a następnie na utrzymaniu swojej pozycji rynkowej przez doskonalenie relacji z podmiotami otoczenia rynku, w szczególności z odbiorcami i dostawcami. Są to działania ciągłe, których rezultatem jest pozostanie na rynku w długiej perspektywie czasu wyłącznie przedsiębiorstw, które potrafią wykazać wyższość swoich produktów i usług nad ofertą innych podmiotów działających na rynku. Kierownicy wyższego szczebla muszą więc stale planować przyszłość, a przyjęte rozwiązania powinny w sposób znaczący różnić się od obecnie stosowanych, bowiem tylko to pozwoli pozostać liderem na rynku. Nie ma bowiem „przywództwa trwałego”, a przewaga konkurencyjna dziś, nie gwarantuje jej w przyszłości152.
Problematyka konkurencyjności podejmowana była przez autorów licznych prac. Wiodące prace w tym obszarze to w szczególności koncepcje M.E. Portera – który analizował źródła przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw i narodów, J. Kay’a – który określił wyróżniające przedsiębiorstwo na rynku zdolności, J. Barney’a – który konkurencyjność przypisywał znaczeniu zasobów, czy P. Senge’a – według którego zwiększanie konkurencyjności związane jest z atrybutami wiedzy. Ponadto liczne koncepcje upatrują wzrostu konkurencyjności w rozwoju przedsiębiorstw nowego typu: jednostek opartych na wiedzy, uczących się i inteligentnych, wirtualnych, zarządzanych
przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii153. Wśród polskich naukowców
zagadnienia konkurencyjności analizowali między innymi: G. Gierszewska, M. Romanowska, Z. Pierścionek, M.J. Stankiewicz, O. Flak, G. Głóg i wielu innych.
152 Hamel G., Prahalad C.K., Competing for the Future, „Harvard Business Review”, 1994, July-August, s. 122-128.
153 Malara Z., Oleniuch I., Organizacja wirtualna – wyzwanie dla współczesnych przedsiębiorstw [w:] Nowe
tendencje w organizacji i zarządzaniu, Hopej M. (red.), „Prace Naukowe Instytutu Organizacji i Zarządzania
82
Definiowanie pojęcia konkurencji
Pojęcie „konkurencyjność” wywodzi się od konkurencji i związanej z nią rywalizacji. Konkurencja jest podstawowym determinantem do wprowadzania zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Wyznacza przemiany w sposobie produkcji i zachowaniu się w otoczeniu, skłania do poszukiwania nowatorskich rozwiązań i ich weryfikowania na rynku154. Konsekwencją konkurowania przedsiębiorstw jest zatem poprawa jakości oferowanych dóbr i usług, podnoszenie jakości obsługi rynku, rozwój stosowanych technologii oraz dbałość o dobrą reputację przedsiębiorstwa.
W wymiarze ekonomicznym, celem konkurencji jest „(...) maksymalizowanie przez podmioty gospodarcze przychodu ze sprzedaży lub korzyści zakupu produktów i usług. Oznacza ona rywalizację o źródła zaopatrzenia w środki produkcji, zasoby personalne oraz o rynki zbytu. Działania przedsiębiorstw zmierzają do pozyskania tych rynków i zwiększenia swojego udziału poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie działania podmiotów konkurencyjnych”155.
I. Kirzner zauważa, iż uczestnicy procesu rynkowego stale sprawdzają swoich przeciwników, idąc o „krok dalej w nadaniu swojej ofercie walorów atrakcyjności”. Konkurenci natomiast, kiedy uświadomią sobie, z czym się mierzą, będą wprowadzać kontroferty doskonalsze i tak dalej. W efekcie walki o zdobycie przewagi konkurencyjnej, uczestnicy rynku docierają więc coraz bliżej granicy zyskowności uczestniczenia w rynku156.
Pogląd taki podziela również A. Lipowski, według którego „właściwe ujęcie konkurencji w kontekście problematyki konkurencyjności powinno kłaść akcent na zachowaniu firm, polegającym na dążeniu do wzajemnego wypierania się z rynku przez stosowanie różnych instrumentów walki o wydatki nabywców, co będzie skutkowało zmianami we względnej pozycji rynkowej produktów tych firm”. Autor budując model rywalizacji firm o wydatki nabywców nie posługuje się jednak terminem „konkurencja” na rzecz pojęcia „rywalizacja” uznając, iż jest to wyraz tego, że w mikroekonomii problem konkurencyjności nie istnieje157.
Według definicji zawartej w „World Competitiveness Report”, konkurencja jest główną siłą motywującą przedsiębiorstwa do osiągania takich samych wyników
154 Flak O., Głóg G., Konkurencyjność przedsiębiorstwa. Część 1: pojęcia, definicje, modele, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2009, s. 30.
155 Skawińska E. (red.), Konkurencyjność przedsiębiorstw- nowe podejście, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2002, s. 72.
156 Kirzner I., Konkurencja i przedsiębiorczość, Fijorr Publishing, Chicago-Warszawa 2010, s. 2 157 Lipowski A., Model rywalizacji firm o wydatki nabywców, „Ekonomista” 2008, nr 3, s. 293-294.
83 mniejszymi nakładami lub też lepszych wyników przy wykorzystaniu takich samych nakładów158.
W opinii J.A. Czepiel’a i R.A. Kerin’a159 identyfikacja konkurentów możliwa jest na dwa sposoby. Pierwsza metoda to identyfikacja przedsiębiorstw, które zaspakajają ten sam zestaw potrzeb klienta. Drugie podejście natomiast oparte jest na podaży, tj. określenie firm, których zasób bazowy, technologia, podejmowane działania itp. zbieżne są z obszarem działania analizowanego przedsiębiorstwa. Jednostka musi jednak zwrócić uwagę nie tylko na bieżących bezpośrednich konkurentów, ale również potencjalnych przyszłych. Istnieją, w ocenie autorów trzy „domeny” rozpoznawania źródeł i typów bezpośrednich i pośrednich konkurentów, w których uczestniczy również przedsiębiorstwo. Domeny te stanowią:
obszary oddziaływania;
przyległa powierzchnia;
obszary zainteresowania.
Obszar oddziaływania jest to terytorium, rynek lub branża, w której przedsiębiorstwo konkuruje bezpośrednio z innymi firmami poprzez zaspokajanie tych samych potrzeb klientów, przy użyciu tych samych środków. Bezpośrednio sąsiadujące obszary to natomiast te, w których konkurencja ma charakter pośredni, obejmuje jednostki, które obsługują tych samych klientów, ale przy użyciu różnych zasobów, różnych kanałów dystrybucji itp160. Obszary zainteresowania zaś obejmują przedsiębiorstwa, które nie mają wprawdzie obecnie takiej samej bazy klientów, ale mają tę samą bazę zasobów lub zdolność do zaspokojenia podobnych potrzeb klientów161.
Znaczenie terminu konkurencyjność
Zgadzając się z autorami licznych definicji konkurencyjności, zauważyć należy, iż są one formułowane zależnie od przyjętej przez nich perspektywy. W literaturze konkurencyjność przedsiębiorstw rozumiana jest więc jako:
„proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują
przedstawić korzystniejsze od innych oferty, ceny, jakości lub inne cechy wpływające na decyzje podczas zawierania transakcji na rynku;
158 World Competitiveness Report, World Economic Forum, Geneva 1994, s. 18.
159 Czepiel J.A., Kerin R.A., Competitor analysis [w:] Handbook of Marketing Strategy, Shankar V., Carpenter G.S. (eds.), Edward Elgar Publishing, Northampton, MA, 2011, s. 41-57.
160 Ibidem, s. 41-57.
161 Peteraf M.A., Bergen M.E., Scanning Dynamic Competitive Landscapes: A Market-Based and
84 zdolność przedsiębiorstwa do zrównoważonego rozwoju w długim okresie oraz
dążność do utrzymania i powiększania udziałów rynkowych;
relatywna zdolność forsowania własnego systemu celów, zamierzeń bądź wartości;
zdolność do podnoszenia przez przedsiębiorstwa efektywności wewnętrznego
funkcjonowania poprzez umocnienie i poprawę swojej pozycji na rynku;
zdolność do projektowania, wytwarzania i sprzedawania towarów, których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od odpowiednich cech towarów oferowanych przez konkurentów;
umiejętność osiągania i utrzymania przewagi konkurencyjnej;
rywalizacja i współpraca jednocześnie prowadząca do poznawania istotnych
technologii, jak i potrzeb oraz wymagań klientów”162.
Z. Malara sformułował definicję, zgodnie z którą „konkurencyjność przedsiębiorstwa to taki poziom oferowanych przez nie produktów i usług oferowanych na rynku, który – w warunkach wolnej i uczciwej konkurencji – zapewni jego realny wzrost wewnętrzny i zewnętrzny”, przy czym „wzrost wewnętrzny odnosi się do szeroko pojętego
zwiększenia potencjału przedsiębiorstwa (technicznego, ekonomicznego,
organizacyjnego), który pozwala na utrzymywanie wysokiej efektywności
i produktywności. Wzrost zewnętrzny zaś oznacza osiąganie przez przedsiębiorstwo zdolności do przeciwstawiania się konkurencji na rynku, w najszerzej rozumianym znaczeniu tego pojęcia. O wzroście zewnętrznym mogą przesądzać: elastyczność i sprawność w reagowaniu na wymagania rynku, jakość produktu (towaru, usługi) i jego cena w porównaniu z konkurencją, odpowiednio dobry wizerunek i reputacja, itd.”163.
Terminologia stosowana przez Giełdę Nowojorską wskazuje, iż bycie konkurencyjnym to sprzedawanie produktów z zyskiem, tak w kraju, jak i za granicą164. Istotny pozostaje przy tym fakt, iż konkurencyjność w niniejszym znaczeniu nie odnosi się do otoczenia, w jakim przedsiębiorstwo funkcjonuje, nie uwzględnia między innymi klientów, ani też konkurentów.
Zgodnie ze znaczeniem przyjętym przez Komisję Europejską miarą konkurencyjności powinna być akceptacja oferowanych przez nas wyrobów
162 Skawińska E. (red.), Konkurencyjność przedsiębiorstw...op.cit., s. 77. 163 Malara Z., Konkurencyjność współczesnego...op.cit., s. 3.
164 Stabryła A. Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 66.
85 przemysłowych na rynku. W szerszym ujęciu natomiast jest to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej165.
Do konkurencyjności międzynarodowej nawiązuje także definicja przyjęta przez OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), zgodnie z którą konkurencyjność jest to umiejętność przedsiębiorstw, sektorów, regionów, krajów i obszarów ponadnarodowych do generowania relatywnie wysokich przychodów czynników produkcji i relatywnie wysokiego poziomu zatrudnienia w warunkach działania pod wpływem konkurencji międzynarodowej166.
W gronie polskich autorów badających problematykę konkurencyjności jedną z najbardziej rozwiniętych koncepcji zaproponował M.J. Stankiewicz (tabela 2.1).
Tabela 2.1. Składniki konkurencyjności przedsiębiorstwa Składnik
konkurencyjności
Opis składnika konkurencyjności
Potencjał
konkurencyjności jest to ogół materialnych i niematerialnych zasobów przedsiębiorstwa, niezbędnych do tego, by mogło ono funkcjonować na rynkowej arenie konkurencji;
Przewaga konkurencyjna
to jest efekt takiego wykorzystywania potencjału konkurencyjności przedsiębiorstwa, jakie umożliwia efektywne generowanie atrakcyjnej oferty rynkowej oraz skutecznych instrumentów konkurowania;
istotne przy tym pozostaje uwzględnianie uwarunkowań otoczenia; Instrumenty
konkurowania
środki, które są świadomie kreowane przez przedsiębiorstwo w celu pozyskania nabywców dla przedstawionej lub przyszłej (projektowanej) oferty;
Pozycja konkurencyjna
stanowi osiągnięty przez przedsiębiorstwo wynik konkurowania w danym sektorze, rozpatrywany na tle wyników osiągniętych przez konkurentów.
Źródło: Stankiewicz M.J., Konkurencyjność przedsiębiorstwa: budowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji, Towarzystwo Naukowe Organizacji Kierownictwa.
Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności „Dom Organizatora”, Toruń 2005, s. 89.
M.J. Stankiewicz określa konkurencyjność jako agregat (system) złożony z czterech elementów (podsystemów), którymi są: potencjał konkurencyjności, przewaga konkurencyjna, instrumenty konkurowania, pozycja konkurencyjna167.
165 Macias J., Konkurencyjność – strategiczny wymiar efektywności przedsiębiorstw, „Przegląd Organizacji” 2010 nr 5, s. 4.
166 Hatzichronoglou T., Globalisation and Competitiveness: Relevant Indicators, „OECD Science, Technology and Industry Working Papers”, 1996, No. 05, OECD Publishing, s. 20.
167 Stankiewicz M.J., Konkurencyjność przedsiębiorstwa: budowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa
w warunkach globalizacji, Towarzystwo Naukowe Organizacji Kierownictwa. Stowarzyszenie Wyższej
86 Uwzględniając czynnik czasu (tabela 2.2), rozpatrywać można konkurencyjność w sensie statycznym i dynamicznym, a także jako konkurencyjność rzeczywistą, czyli zrealizowaną (ex post) lub potencjalną (ex ante).
Tabela 2.2. Konkurencyjność z uwzględnieniem czynnika czasu
K onk ur encyj ność w sensie statycznym
odzwierciedla zestaw cech określonego obiektu w danym momencie, jest odpowiednikiem wyniku, rezultatu; można w tym przypadku mówić o konkurencyjności w sensie atrybutowym, czy rezultatowym
w sensie dynamicznym akcentuje proces, czyli dochodzenie do określonego stanu konkurencyjności
rzeczywista,
zrealizowana (ex post)
odzwierciedla obecną pozycję konkurencyjną jednostki
potencjalna (ex ante)
odzwierciedla przyszłą pozycję konkurencyjną, określana jest przez zdolność organizacji do konkurowania w przyszłości168; konkurencyjność potencjalna określana jest niekiedy jako potencjał konkurencyjny, można zatem rozumieć przez nią wszystkie zasoby, którymi dysponuje dana jednostka w procesie konkurowania
Źródło: Gorynia M., Łaźniewska E. (red.), Kompendium wiedzy o konkurencyjności, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 53-54.
Analizując natomiast konkurencyjność na poziomie geograficznym jednostek,
wyróżnić można konkurencyjność na poziomie mikro, mezo i makro (rysunek 2.1)169. Tym
samym można rozpatrywać wydajność ekonomiczną przedsiębiorstw, klastrów, miejscowości i regionów, czy narodów170.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjność. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 14.
Rysunek 2.1. Poziomy konkurencyjności przedsiębiorstw
Mikrokonkurencyjność najczęściej jest definiowana jako zaspokajanie potrzeb
konsumenta efektywniej niż inne podmioty na rynku171. Z kolei M.K. Nowakowski określa
168 Gorynia M., Łaźniewska E. (red.), Kompendium wiedzy o konkurencyjności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 53-54.
169 Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjność. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 14.
170 Popa H.L., Pater L.R., The valuation of the enterprises and products competitiveness, „Technical Gazette” 2007, Vol. 13, No. 1-2, s. 39.
171 Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjność. Poziom...op.cit., s. 14. Mikrokonkurencyjność
Mezokonkurencyjność Makrokonkurencyjność
87 konkurencyjność na poziomie mikro jako „zdolność przedsiębiorstwa do sprostania konkurencji ze strony innych podmiotów, utrzymywania i powiększania udziałów
rynkowych oraz osiągania w związku z tym odpowiednich zysków”172.
Konkurencyjność na szczeblu makro i mezo wskazuje na zdolności państwa, narodu, regionu, powiatu, obszaru, miejscowości, których celem jest stworzenie i utrzymanie środowiska sprzyjającego wykreowaniu wartości dodatkowej dla organizacji, a przy tym wzrost dobrobytu dla ludzi/mieszkańców oraz jednoczesna ochrona środowiska
i zachowanie różnorodności173. Mezokonkurencyjność obejmuje więc nie tylko
poszczególne działy gospodarki, gałęzie czy sektory ale także regiony, powiaty i miejscowości.
Makrokonkurencyjność definiowana jest jako wynik danego kraju w wymianie międzynarodowej, a w szczególności do powiększania jego udziałów w rynkach eksportowych174. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) definiuje konkurencyjność w warunkach wolnego handlu i uczciwej konkurencji jako „zdolność kraju do produkcji dóbr i usług, które wygrywają konkurencję na międzynarodowym rynku, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności w długim okresie”175.
Akcentując względność pojęcia konkurencyjności oraz wykazując możliwość konkurowania na wszystkich płaszczyznach życia gospodarczego, M. Gorynia wyróżnia ponadto jeszcze dwa poziomy konkurencyjności:
poziom konkurencji globalnej, który nie ma jednak swojego wyznacznika, co tym
samym powoduje niemożność włączenia do analizy;
poziom konkurencji mikro-mikro, tj. konkurencyjność na najniższym szczeblu organizacji na przykład między pracownikami176.
Z punktu widzenia analizowanego tematu największe znaczenie będzie miał poziom mikro i mezo, tj. analiza na szczeblu przedsiębiorstw oraz sektora .
D. Faulkner i C. Bowman wskazują natomiast, że można wyróżnić konkurencyjność podstawową i kluczową (rysunek 2.2).
172 Nowakowski M.K. (red), Biznes międzynarodowy-obszary decyzji strategicznych, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2000, s. 32.
173 Pater L.R., Popa H.L., The clusters competitiveness, „Anale. Seria Ştiinţe Economice. Timişoara” 2013, Vol. XIX, s. 566.
174 Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjność…, op.cit, s. 14.
175 Barker T., Kohler J., Environmental policy and competitiveness, „Environmental Policy Research Briefs” 1996, No. 2.
176 Gorynia M., Zachowanie przedsiębiorstw w okresie transformacji, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1998, s. 95, 106.
88
Źródło: opracowanie własne na podstawie Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjność. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 14.
Rysunek 2.2. Klasyfikacja konkurencyjności wg D. Faulknera i C. Bowmana
Konkurencyjność podstawowa związana jest z umiejętnością zwiększania przez przedsiębiorstwo wartości użytkowej postrzeganej przez klienta, obejmuje procesy i systemy, które dają przedsiębiorstwu pozycję lidera w branży. W skład konkurencyjności podstawowej wchodzi konkurencyjność operacyjna i systemowa. Pierwsza z nich obejmuje umiejętności techniczne istotne z punktu widzenia funkcjonowania na określonym rynku, czyli technologię, dystrybucję, logistykę itp. Druga z nich natomiast to zespół działań wykonywanych przez przedsiębiorstwo w zakresie efektywności kosztowej i ogólnej, tj. zapewnienie wartości, jej podnoszenie oraz innowacyjność. Konkurencyjność kluczowa natomiast utożsamiana jest z umiejętnościami niezbędnymi do zdobycia trwałej przewagi konkurencyjnej na określonym rynku177.
Także w opinii J. Borowskiego178 przedsiębiorstwa, „które są w stanie dokonać świadomego wyboru odmiennego zbioru czynności od innych firm sektora, aby dostarczać szczególnej wartości klientowi, mają szanse na zbudowanie trwałej przewagi konkurencyjnej”.
W opinii autorki natomiast osiągnięcie trwałej przewagi na konkurencyjnym rynku nie jest możliwe, wymaga bowiem od przedsiębiorstwa działań stale wyprzedających aktualne stany, ciągłego dążenia do umacniania swojej pozycji na rynku. Obecnie coraz częściej kwestionowana jest koncepcja trwałej przewagi konkurencyjnej. Wynika to z dynamicznie zmieniających się warunków rynkowych oraz pojawienia się hiperkonkurencji. W rezultacie przewaga konkurencyjna ma coraz częściej charakter tymczasowy179. Także M. Strużycki, posługując się pojęciem ruchliwości konkurencyjnej
177 Faulkner D., Bowman C., The essence of competitive strategy, Prentice Hall International, London 1995. 178 Borowski J., Globalizacja, konkurencyjność międzynarodowa i strategie przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2008, s. 108.
179 D’Aveni R., Dagnino G., Smith K., The Age of Temporary Advantage, „Strategic Management Journal” 2010, No. 31, s. 1371–1385.
KONKURENCYJNOŚĆ
Podstawowa Kluczowa
89 przedsiębiorstwa wskazuje, iż osiągnięcie korzystnej pozycji w danym czasie, nie oznacza jej trwałości, bowiem sam rynek z natury jest zjawiskiem mobilnym180. W opinii J. Polowczyka, teoria zarządzania strategicznego absorbuje stopniowo koncepcję spadku częstości przewag trwałych. Dojrzewa tym samym świadomość potrzeby nowego paradygmatu opartego na tymczasowej przewadze181.
Jak zauważa także G. Urbanek „w tych warunkach proces strategicznego kreowania wartości można utożsamiać z procesem tworzenia i realizowania sekwencji krótkoterminowych przewag konkurencyjnych, których źródła zmieniają się w czasie.”182. Konkurencyjność przedsiębiorstwa sprowadza się więc, w swej istocie do takiego zorganizowania procesów, działań i wykorzystywanych w ich trakcie zasobów, których efektem jest osiąganie relatywnie wysokiej wartości dodanej w jak najdłuższej perspektywie czasu183.
M.J. Stankiewicz konkurencję rozpatruje z kolei według następujących kryteriów: arena konkurencji;
podmioty konkurencji; przedmiot konkurencji; zakres (zasięg) konkurencji; charakter konkurencji; intensywność konkurencji184.
Arenę konkurencji definiuje się jako przestrzeń, w której zachodzi zjawisko
konkurencji między określonymi podmiotami185. W opinii W. Wrzoska, w oparciu
o kryterium areny konkurencji, konkurencję podzielić można na rynkową i pozarynkową. Konkurencja rynkowa ma miejsce między uczestnikami rynku po stronie popytu i po stronie podaży. Oznacza to, iż konkurują między sobą podmioty zgłaszające popyt
180 Strużycki M., Zarządzanie przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2002, s. 62.
181 Polowczyk J., Przewaga konkurencyjna – trwała czy tymczasowa?, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 6, s. 9.
182 Urbanek G., Marka a przewaga konkurencyjna przedsiębiorstwa – przykład wybranych spółek
notowanych na GPW w Warszawie, „Zarządzanie i Finanse”, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego,
2013, nr 4 część 4, s. 316.
183 Caputa W., Szwajca D. (red.), Potencjał konkurencyjny przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010, s. 49.
184 Stankiewicz M.J., Konkurencyjność przedsiębiorstwa...op.cit., s. 46.
185 Day G.S., Assessing Competitive Arenas: Who Are Your Competitors? [w:] Wharton on Dynamic
Competitive Strategy, Day G.S., Reibstein D.J., Gunther R.E., John Wiley & Sons, Inc., New York 1997,
90 oraz konkurują między sobą podmioty podaży. Konkurencja rynkowa nie zachodzi zatem między kupującymi, a sprzedającymi186.
Kryterium podmiotu konkurencji określa kim są konkurujący. W tym przypadku M.J. Stankiewicz wyróżnia konkurencję między: blokami państw, gospodarkami narodowymi (w szczególności o inwestycje, rynki zbytu), przedsiębiorstwami, jednostkami
organizacyjnymi wewnątrz firmy, poszczególnymi osobami w organizacji187. Należy przy
tym odnotować, iż to konkurencja między przedsiębiorstwami stanowi główne źródło zainteresowań, bowiem kreują w znacznej mierze stan, kierunki i tempo rozwoju gospodarczego państw oraz wpływają na poziom życia ludności. Rynek przedsiębiorstw można więc zdefiniować jako ilość podmiotów gospodarczych funkcjonujących na danym rynku, a także oferowane przez te podmioty dla klientów dobra i/lub usługi. Ilość przedsiębiorstw oraz ilość i jakość oferowanego asortymentu wpływają na formę rynku i rodzaj konkurencji między tymi przedsiębiorstwami188.
W literaturze wskazuje się, iż kluczowe cechy konkurencyjności przedsiębiorstw powinny przede wszystkim:
stanowić wartość dla klienta, co oznacza umiejętność dostarczenia klientowi zasadniczych korzyści;
Identyfikacja kluczowych kompetencji opiera się na ocenie, czy dany element wpływa w sposób znaczący na wartość produktu lub usługi postrzeganej przez klienta. Należy przy tym jednak zauważyć że dostarczane kompetencje nie muszą być dla klienta widoczne, ich znaczenie musi być jednak przez niego rozumiane. Wartość dla klienta stanowi nierzadko przyczynę zakupu produktu lub usługi od danego przedsiębiorcy, a nie jego konkurenta.
różnicować konkurentów, to jest być trudno dostępne dla szerokiej rzeszy
przedsiębiorstw w ramach danej branży, charakterystyczne dla nielicznych firm; Przedsiębiorstwo może, poprzez analizę porównawczą, ustalić swoją pozycję względem konkurencji, określić czy posiada wyjątkowe kompetencje, jest lepsze, czy nie.
mieć możliwość rozszerzania, czyli wychodzenie poza obecne ramy stosowania, zastosowanie na nowych rynkach i w nowych produktach189.
186 Wrzosek W., Funkcjonowanie rynku, PWE, Warszawa 1997, s. 29-33. 187 Stankiewicz M.J., Konkurencyjność przedsiębiorstwa...op.cit., s. 20.
188 Leśniewski M.A., Konkurencyjność przedsiębiorstw – wybrane problemy, Wydawnictwo TNOiK Dom Organizatora, Toruń 2011, s. 75.
189 Hamel G., Prahalad C.K., Competing for the Future, Harvard Business School Press, Boston 1994, s. 170-172.
91
Typy relacji między konkurentami
W literaturze przedmiotu wskazuje się na trzy lub cztery podstawowe typy relacji
między konkurentami190. Wyróżnia się tym samym:
konkurencję(competition);
koopetycję (coopetition);
współpracę (cooperation);
koegzystencję (coexistence)191.
Ponadto badania G. Easton i L. Araujo wskazały na jeszcze jedną kategorię relacji – zmowę. Ten typ relacji różni się jednak w sposób znaczący od pozostałych, bowiem związek zmowy jest triadą, w której dwa podmioty łączą siły, by szkodzić trzeciemu konkurentowi192.
Konkurencja może być utożsamiana z rywalizacją między konkurentami, która w opinii M.E. Portera „polega na zdobyciu jak najlepszej pozycji, czy to za pomocą konkurencji cenowej, wojny reklamowej, czy wprowadzania nowych wyrobów, zwiększonego zakresu obsługi klientów, gwarancji itd. Rywalizacja występuje wtedy, kiedy jeden lub więcej konkurentów albo podlega naciskom sytuacji, albo widzi okazję do poprawienia własnej pozycji”193.
Pojęcie koopetycji rozpowszechnili amerykańscy badacze A.M. Brandenburger