W źródłach pisanych po raz pierwszy wzmianka o kościele w Sośnicy pojawiła się w dokumencie sporządzonym przez biskupa Tomasza I (1232 —1268), który rozstrzygnął spór, jaki powstał na tle dziesięcin pomiędzy opatem klaszto-ru św. Wincentego we Wrocławiu a hrabią Stefanem. Biskup zadecydował, że dziesięciny pobierane z nowo lokowanych przez hrabiego Stefana wsi Moroso-vo i Novaves (Mrozów i Nowa Wieś Kącka) powinny należeć do kościoła w Sośnicy100. Z dokumentu datowanego na dzień 13 lipca 1244 r. biskupa wro-cławskiego Tomasza I wynika niezbicie, że osada była dość wcześnie należycie zorganizowana i jako siedziba parafii w r. 1244 r. posiadała murowany kościół101. Pierwotny kościół wybudowany został z drewna. Po jego rozebraniu rozpoczęła się faza stawiania poszczególnych elementów murowanej świątyni. Przypuszcza się, że w końcu XIII w. lub na początku XIV w. założono obecne prostokątne prezbiterium wraz ze sklepieniem102. W latach 1485-87 nastąpiła przebudowa _____________________________________________________________________
97 H. Neuling, dz. cyt., s. 282. 98 Regesten nr 2993.
99 H. Neuling, dz. cyt., s. 282-283; J. Mandziuk, Katalog..., s. 33; A. Moepert, Die
Ortsna-men..., s. 70; J. Ehrhardt, dz. cyt., s. 581; K. Ecke, Beiträge zur Geschichte des Dorfes Schöbekirch, Kreiskalender Neumarkt 1928, s. 74 – 79.
100 Regesten nr 623a.
101 H. Neuling, dz. cyt., s. 288.
102 Tak twierdzi T. Kozaczewski, Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku
kościoła, której dokonano na polecenie ówczesnego właściciela Sośnicy i kola-tora hrabiego Hansa von Prockendorfa i jego małżonki Katarzyny z domu Ströni-chen. Wykonano wtedy środkową nawę i wprowadzono filar środkowy, na którym spoczęło sklepienie krzyżowo-żebrowe. Zapewne wybudowano też za-krystię. W r. 1504 tenże sam właściciel i patron kościoła nakazał powiększenie świątyni o kwadratową wieżę od strony zachodniej. Od strony południowej w r. 1619 Gottard, ostatni z potomków rodu von Prockendorfów, polecił wybu-dowanie kaplicy, w której umieszczono chrzcielnicę z r. 1580, zachowaną do dziś. W r. 1653 w kościele przeprowadzono remont, głównie dachu, na którym założono ceramiczne pokrycie. Zmieniono je ponownie na gont w r. 1677. W płomieniach niszczącego ognia w r. 1753 znalazła się wieża i dach kościoła. W roku następnym podjęto trud remontu dachu, natomiast odnowę wieży, z braku środków finansowych, musiano odłożyć aż do r. 1799. W r. 1776 wy-budowano północną kaplicę oraz przewy-budowano kruchtę południową; m.in. pod-wyższono do wysokości nawy i dostawiono do niej na osi nowej, parterową kruchtę. Dzięki temu powstał nowy ciąg komunikacyjny na osi północ-południe; w zachodnim przęśle nawy przebito nowe okienka w dwu kondygnacjach. Ko-ściół w Sośnicy remontowany był wielokrotnie: w r. 1855 wykonano ceglaną posadzkę, w r. 1862 umieszczono neogotycki portal w wieży, w r. 1921 wybu-dowano przybudówkę z klatką schodową od północy, przy wieży, w r. 1923 dokonano naprawy tynków i odnowienia polichromii na wyposażeniu103. ____________________________________________________________________________
103 Obecny kościół w Sośnicy jest gotycką budowlą z barokowymi dobudówkami. Stoi na wzniesieniu, pośrodku wsi, na cmentarzu grzebalnym otoczonym murem. Kościół jest bu-dowlą orientowaną o jednej nawie krytej pułapem, z wydłużonym dwuprzęsłowym prezbite-rium. Wzniesiono go z kamienia i cegły w układzie dwuwozówkowym. Elementy maswerku okna wschodniego wykonano z piaskowca. Mury prezbiterium wzmocnione zostały przy-porami. Kościół zbudowany został na planie zbliżonym do krzyża greckiego, którego ramio-na ramio-na osi wschód-zachód są wyzramio-naczone przez korpus gotycki, a ramio-na osi północ - południe przez przybudówki barokowe. Nawa jest na planie krótkiego prostokąta, dwu-przęsłowa, jednofilarowa, przy niej od zachodu znajduje się czworoboczna wieża, nieznacznie przesu-nięta z osi głównej ku północy. Przy wieży od północy, w kącie między wieżą i nawą, mieści się dobudówka ze schodami na chór muzyczny. Prezbiterium jest węższe i niższe od nawy (pod nim zamurowana krypta), dwuprzęsłowe, zamknięte prosto, z zakrystią od północy przy przęśle zachodnim; przy nawie: od południa na wspólnej osi znajduje się kwadratowa piętrowa kaplica i kruchta, od północy na rzucie prostokąta, piętrowa kaplica na pomiesz-czenie Świętych Schodów. Przy niej od wschodu stoją dwie piętrowe przybudówki na planie prostokąta. W korpusie świątyni widać sklepienia gotyckie, krzyżowe z żebrami o profilu trapezowym: w prezbiterium z końca w. XIII, z żebrami o profilu przewężonym wklęskami wspartymi na wspornikach stożkowych, rozczłonkowanych; w nawie z r. 1487 (przęsło zachodnie dwudzielne ośmiopolowe, wschodnie jedenastopolowe), na filarze
Na zewnętrznych ścianach kościoła znajdowały się figuralne płyty na-grobne z lat 1564 - 1616.
18. Stróża – kościół filialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Zapewne
z chwilą lokacji wsi na prawie niemieckim w r. 1277 wzniesiona została tutaj drewniana świątynia. Jej istnienie zostało potwierdzone dopiero w r. 1359. Wtedy to kościół w Stróży był duszpastersko obsługiwany przez duchownych z Kątów ________________________________________
o przekroju prostokąta ze ściętymi narożnikami, z żebrami o profilu silnie spłaszczonym, u nasady wtopionymi w mur. Zworniki gotyckie są rzeźbione: 1-2. w prezbiterium w formie rozety i maski w wieńcu z liści - koniec w. XIII; 3-6. w nawie z herbami fundatorów Hansa von Prockendorf i jego żony Katarzyny z domu von Strőnichen (Prockendorf, Grundschre-iber, Strőnichen i Sachs). W przyziemiu wieży jest sklepienie kolebkowe, w zakrystii, kaplicy południowej i kruchcie przed nią - krzyżowe, z wyciągniętymi szwami. Otwory okienne: w prezbiterium ostrołukowe, dwustronnie rozglifione, w ościeżach zamknięte półkoliście; pozostałe rozglifione do wewnątrz: w zakrystii ostrołukowe, w nawie i kruchcie zamknięte półkoliście, prostokątne pod chórem muzycznym i w kaplicy południowej, w której na par-terze nadto znajduje się okno zamknięte łukiem odcinkowym. Otwory drzwiowe: ostrołuko-wy z prezbiterium do zakrystii, piaskowcoostrołuko-wy, z drzwiami obitymi blachą w ukośną kratowni-cę z początku wieku XVIII; zamknięty odcinkiem łuku z nawy do kaplicy południowej i do przyziemia wieży. Zewnętrzne ściany są z cegieł o układzie: w prezbiterium i nawie przeważ-nie wendyjskim, we wieży - gotyckim, z zendrówkami. Korpus jest opięty jednouskokowymi szkarpami. W elewacjach bocznych widać profilowany gzyms podokapowy. Otwory okien-ne w większości są w prostokątnych tynkowych ramach. W elewacji wschodniej prezbite-rium jest widoczny zarys pierwotnego szczytu; na osi: wnęka zamurowanego wielkiego okna ostrołukowego z fragmentami kamiennego obramienia, u szczytu małe okienko ostro-łukowe; w partii cokołowej od południa prostokątna wnęka. Ściany zakrystii częściowo oblicowane XX w., przy narożniku południowo-wschodnim szkarpa z XVIII w. Kruchta południowa z elewacjami obramionymi pasami w tynku, szczyt zamknięty półkoliście z ła-godnymi spływami, otwór wejściowy zamknięty łukiem pełnym. Wieża pięciokondygnacjo-wa, z otworami maculcowymi, do trzeciego piętra włącznie opięta dwuskokowymi szkarpa-mi; na wysokości I piętra bliźnie blendy ostrołukowe, w przyziemiu wnęczki w szkarpach; od zachodu portal neogotycki kamienny 1862; otwory okienne różnej wielkości i kształtów: w 3. kondygnacji ostrołukowe o ościeżach uskokowych, wyższe zamknięte odcinkowo. Dachy dwuspadowe kryte dachówką, nad zakrystią pulpitowy, na wieży namiotowy. Wy-miary wewnętrzne: prezbiterium 9,05 x 6,00, nawa 11,88 x 9,40 m. Pozostałości dwudzielnego maswerku w oknie wschodnim i resztki fryzu w połączeniu z typem układu przestrzennego wskazują na rozpoczęcie budowy w latach czterdziestych XIII w. Zob. T. Kozaczewski, dz. cyt., s. 24; tenże, Jednonawowe kościoły romańskie na Dolnym Śląsku, Zesz. nauk. Pwr. nr 16, 1957, s. 57 -58, tabl. II i III; K. Degen, dz. cyt., s. 281 - 289, 398; H. Lutsch, dz. cyt., s. 453; Katalog zabytków, s. 119-126; J. Mandziuk, Katalog..., s. 30-31; J. Ehrhardt, dz. cyt., s. 564; H. Hoffmann, Die Kirche zu Schosnitz; Visitationsberichte I, s. 429-430; J. Pilch, dz. cyt., s. 237; W. Schadendorf, Romanische Architektur in Schlesien, Zeitschrift für Ostforschung 12(1963), s. 156; H. Tintelnot, Die mittelalterliche Baukunst Schlesiens, Kitzingen 1951, s. 242; A. Weltzel, dz. cyt., s. 133.
Wrocławskich. Za pozwoleniem biskupa Przecława kościół ten podniesiono do godności parafialnego i mianowano pierwszego proboszcza. W dokumencie tym wspomniano, że dla jego normalnego funkcjonowania przekazano kościołowi łany pola104. W XVI w. przejęty przez protestantów, którzy wznieśli mały budy-nek drewniany z murowaną i przesklepioną zakrystią. Od r. 1653 ponownie w rękach katolików. Od tego jednak czasu aż do chwili obecnej jest kościół filią parafii Wawrzeńczyce. Wizytujący kościół w r. 1666 stwierdził, że kościół w Stróży znajdował się w stanie zniszczenia i opuszczenia105. W l. 1677-9 był remontowany. W końcu XVIII w. służył jako kaplica cmentarna. W r.1814 przed-stawiał opłakany stan, grożący zawaleniem. Obecny kościół został wzniesiony w r. 1856 na miejscu poprzedniego. Odnawiany był kilkakrotnie. Po raz pierw-szy w r. 1900. Dokonano wtedy nałożenia nowej polichromii na wyposażenie, a w r. 1933 przeprowadzono naprawę dachów i wieży106.