Status w ramach ONZ

Regulacje prawne dotyczące ochrony praw mniejszości narodowych są złożo-nym problemem w kontekście prawa międzynarodowego. Wynika to przede wszystkim z nie do końca sprecyzowanych standardów ochrony przedstawicie-li mniejszości narodowych oraz z subiektywnie ustalonego pola działania tych regulacji, co z kolei jest bezpośrednią konsekwencją braku jednolitej, jasno do-określającej mniejszość narodową definicji. Mimo, że próby stworzenia jednej, spójnej definicji mniejszości narodowej na gruncie prawa międzynarodowego podejmowane były wielokrotnie, nie udało się stworzyć jednego, wspólnego

ujęcia tego terminu1. Pierwsze podjęte próby, na początku XIX w., skutkowały

początkiem kształtowania się tożsamości i identyfikacji poszczególnych grup

etnicznych2. Międzynarodowy system ochrony praw mniejszości narodowych

został utworzony po I wojnie światowej, kiedy na mapie Europy pojawiły się

nowe państwa3. Liga Narodów wypracowała pierwszą definicję mniejszości

na-rodowej, klasyfikując ludność mniejszościową jako odmienną od większości

grupę pod względem języka, wyznawanej religii czy rasy4. Mimo to nie

stwo-rzono uniwersalnych rozwiązań na gruncie prawa ustanowionego przez Ligę

1 Pierwsze regulacje prawne, które poruszały kwestie grup mniejszościowych, pojawi-ły się w 1555 r. przy podpisaniu traktatu pokojowego w Augsburgu, gwarantującego współistnienie katolicyzmu i luteranizmu w Rzeszy, według zasady cuius regio, eius

re-ligio. Kolejnym przełomem w tej kwestii było objęcie ochroną mniejszości religijnych

zagwarantowanego przez pokój westfalski z 1648 r., a także regulacje przyjęte w 1660 r. na mocy postanowień traktatu oliwskiego, gwarantujące prawa religijne dla katoli-ków zamieszkujących protestancką Szwecję. Ważne dla kształtowania się współcześnie przyjętego systemu ochrony mniejszości narodowych miały były poglądy polityków i prawników działających aktywnie na rzecz tej sprawy w XIX w. Należy tutaj wymienić włoskiego prawnika Pasquale’a Stanislao Manciniego, który 22 czerwca 1851 r. na Uni-wersytecie w Turynie wygłosił wykład O narodowości jako podstawie prawa narodów, w którym narodowość została przedstawiona jako podstawowa zasada prawa między-narodowego. W swoich rozważaniach Mancini podkreślił, że narodowość jest jedną z podstawowych kwestii wpływających na relacje międzyetniczne.

2 J. Tomaszewski, Mniejszości narodowe w Polska XX w., Warszawa 1991, s. 7.

3 1 maja 1919 r. powołana została Komisja Nowych Państw, której zadaniem było przede wszystkim przestrzeganie praw mniejszości narodowych w nowo utworzonych pań-stwach. Inicjatorami powstania Komisji były mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone.

4 J. Barcz, Historyczne i polityczne aspekty tez RFN o niemieckiej mniejszości narodowej

Narodów, które odnosiłoby się do wszystkich państw. Kwestie mniejszości na-rodowych obejmowały trzy regulacje.

Po pierwsze, ochrona mniejszości narodowych zapewniona została przez dołączenie specjalnych klauzul do traktatów pokojowych podpisanych kolejno

przez Austrię, Bułgarię, Węgry i Turcję5. Po drugie, w ramach rozwiązań

poko-jowych przyjętych na mocy porozumienia z Wersalu w postaci odrębnych

trak-tatów6. Po trzecie, Finlandia, Albania, Litwa, Łotwa i Estonia podpisały

wła-ściwe regulacje, w których gwarantowały prawa przedstawicielom mniejszości

narodowych7. Uzupełnieniem wskazanych dokumentów były umowy o

cha-rakterze głównie dwustronnym. Na mocy przyjętych porozumień i traktatów nie stworzono uniwersalnego systemu ochrony praw mniejszości narodowych. Oddzielne regulacje nie zostały narzucone także Niemcom, nie przyjęły ich także Wielka Brytania, Włochy czy Francja. Jedynym zapisem, który w sposób bardzo ogólny odnosił się do wszystkich członków Ligii Narodów, dotyczącym spraw mniejszościowych, był art. 23 pkt b statutu organizacji. Artykuł nakładał obowiązek na wszystkich członków Ligii Narowów, by na terytoriach

podda-nych ich zarządowi sprawiedliwie postępowali z ludnością tubylczą8.

Regulacje przyjęte po I wojnie światowej były początkiem rozwiązań praw-nych dotyczących funkcjonowania i praw grup mniejszościowych nie tylko na kanwie prawa międzynarodowego, lecz także krajowego. System przyjęty w Wersalu zakładał ochronę mniejszości narodowych i ich prawo do życia i wolności, a także cech świadczących o odmienności danej grupy. Ponadto dawał prawo do ubiegania się o obywatelstwo zamieszkałego kraju oraz za-kazywał jakiejkolwiek dyskryminacji. Na mocy porozumień zagwarantowano także swobodę funkcjonowania instytucji o charakterze religijnym, oświato-wym i kulturooświato-wym z uwzględnieniem prawa do nauki w języku narodooświato-wym. Wszystkie regulacje dotyczące mniejszości zostały zawarte w traktatach mniej-szościowych. Okres ten był niezmiernie ważny dla Estonii, nowego państwa na

5 Austria podpisała traktat pokojowy 10 września 1919 r. w Saint-Germain-en-Laye, Buł-garia 27 listopada 1919 r. w Neuilly-sur-Seine, Węgry 4 czerwca 1920 r. w Trianon, Turcja 24 lipca w Sèvres.

6 Traktat wersalski, który zakończył I wojnę światową, został podpisany 28 czerwca 1919 r., a następnie ratyfikowany 10 stycznia 1920 r. W ramach jego postanowień za-akceptowano statut Ligii Narodów, organizacji międzynarodowej utworzonej w celu utrzymania rozwiązań pokojowych. Dodatkowe traktaty dotyczące kwestii ochrony mniejszości narodowych zostały narzucone Polsce, Czechosłowacji, Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a także Rumunii i Grecji.

7 Deklaracje takie zostały podpisane przez te państwa w momencie wstąpienia w struktury Ligii Narodów. Finlandia podpisała deklarację 27 czerwca 1921 r., Albania 2 października 1921 r., Litwa 12 maja 1922 r., Łotwa 7 lipca 1923 r., Estonia 17 września 1923 r.

3. Status prawny mniejszości rosyjskiej w Estonii

mapie Europy, która na mocy porozumienia z Tartu z 2 lutego 1920 r. z suk-cesem zakończyła wojnę wyzwoleńczą i rozpoczęła budowę samodzielnych

struktur państwowych9.

Deklaracja o poszanowaniu praw mniejszości narodowych, którą Estonia złożyła 17 września 1923 r., składała się z dwóch części. Pierwszą stanowiła Rezolucja Rady Ligii Narodów, drugą zaś oświadczenie przedstawiciela Estonii dotyczące poszanowania praw mniejszościowych w kraju. Dokument nie na-kładał jednak żadnych poważnych instrumentów prawnych w przypadku nie-dopełnienia wskazanych w oświadczeniu warunków. W przypadku odstępstwa Estonii od podpisanego oświadczenia Rada Ligii Narodów była władna prze-kazać wskazany problem pod obrady Stałego Trybunału Sprawiedliwości Mię-dzynarodowej. Opinia Trybunału miała charakter jedynie doradczy. Ochrona praw mniejszości narodowych stała się jednym z najważniejszych problemów współczesnego świata. Przynależność do grupy o odmiennym pochodzeniu etnicznym wiąże się z gorszą pozycją społeczną. Ponadto członkowie poszcze-gólnych grup narodowych zacieśniają więzy tylko wewnątrz danej grupy, co z kolei wpływa na ich wyalienowanie, a także w dużym stopniu determinuje

ży-cie poszczególnych jednostek10. Każde państwo powinno zatem przyjąć

właści-we instrumenty prawne regulujące sprawy dotyczące mniejszości narodowych wskazane w przepisach prawa międzynarodowego. Dalsze prawne regulacje na poziomie uniwersalnym i ponadregionalnym zawarte zostały po II wojnie światowej na mocy nowych ustaleń.

Ochrona praw człowieka, a tym samym ochrona praw mniejszości narodo-wych, która ukształtowała się na kanwie Organizacji Narodów Zjednoczonych, ma najszerszy zasięg w ujęciu globalnym. Znaczący, w kontekście omawianych kwestii, jest zapis zawarty preambule Karty Narodów Zjednoczonych, który

stanowi o poszanowaniu równości wszystkich narodów11. Ważnym

instrumen-tem w zakresie ochrony praw mniejszości narodowych w ramach ONZ była

9 J. Lewandowski, Historia Estonii, Wrocław 2002, s. 6–7.

10 B. Mikołajczyk, Mniejszości w prawie międzynarodowym, Katowice 1996, s. 65–67.

11 Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945 r. W preambu-le Karty wskazano, że „napreambu-leży przywrócić wiarę w podstawowe prawa człowieka, w dostojeństwo i wartości jego osoby, w równouprawnienie mężczyzn i kobiet oraz w równość praw narodów wielkich i małych”. Artykuł 1 ust. 2 stanowi o rozwoju i umac-nianiu „przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, opartych na poszanowaniu zasa-dy równouprawnienia”. W ust. 3 zawarto zapis o „osiągnięciu międzynarodowej współ-pracy przy rozwiązywaniu zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również przy popieraniu i zachęcaniu do poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii”. Szerzej: Karta Narodów Zjednoczonych, Dz.U. RP 1947, nr 23, poz. 90.

Komisja Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych12. W czasie pierwszych ob-rad sesyjnych Komisji, w 1947 r., powołana została Podkomisja do

Zapobiega-nia Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości13. Jej zadaniem było zapobieganie

szeroko rozumianym zachowaniom dyskryminacyjnym na tle rasowym, et-nicznym czy językowym. Działania Podkomisji opierały się przede wszystkim na ochronie mniejszości, które walczą o równe traktowanie, a także zachowa-nie podstawowych wartości, tj. prawa do własnego języka, kultywowania tra-dycji i kultury, odróżniających daną grupę od grupy większościowej. Walka ze zjawiskiem dyskryminacji polegała na równym traktowaniu zarówno grup, jak

i poszczególnych jednostek14.

W ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych utworzona została okre-ślona grupa zagadnień, które w sposób bezpośredni dotyczyły kwestii ochrony praw mniejszości narodowych. Język, kultura i tradycja narodów mniejszościo-wych powinny być objęte ochroną. Ważne jest także umożliwienie sprawnej asymilacji poszczególnych grup ze społeczeństwem, rdzennie zamieszkującym określone tereny. Każda grupa narodowa powinna mieć także możliwość przy-jęcia obywatelstwa kraju, którego terytorium zamieszkuje. Efektem prac Pod-komisji było podjęcie działań nad przygotowaniem konwencji dotyczącej prze-ciwdziałaniu dyskryminacji w edukacji na tle rasowym i narodowym, a także nad Deklaracją Narodów Zjednoczonych dotyczącą likwidacji wszelkich form

dyskryminacji na tle rasowym15. W dniu 7 marca 1966 r. Zgromadzenie Ogólne

12 Art. 68 Karty Narodów Zjednoczonych dawał Radzie Gospodarczej i Społecznej, „wład-nej udzielać zaleceń w celu przyczyniania się do poszanowania i zachowywania praw człowieka i podstawowych wolności w stosunku do wszystkich”, podstawy prawne do „stworzenia komisji w dziedzinie gospodarczej i społecznej oraz dla popierania praw człowieka” (art. 68 Karty Narodów Zjednoczonych). Komisja Praw Człowieka powoła-na została powoła-na mocy rezolucji z dnia 16 lutego 1946 r., a jej siedziba mieściła się w Gene-wie. Komisja zakończyła swoją działalność 16 czerwca 2006 r.

13 Podkomisja powołana została na mocy rezolucji Rady Gospodarczej i Społecznej z dnia 21 czerwca 1946 r. Według pierwotnych założeń miały powstać trzy podkomisje: ds. in-formacji i wolności pracy, ds. przeciwdziałania dyskryminacji, ds. ochrony mniejszości narodowych. Ostatecznie utworzono Podkomisję ds. Informacji i Wolności Prasy oraz Podkomisję do Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony Mniejszości.

14 P. Thornberry, International law and the rights of minorities, Oxford, New York 2001, s. 124–125.

15 W styczniu 1963 r. Podkomisja opracowała pierwsze założenia deklaracji. W listopadzie 1963 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji 1904 przyjęło założenia, których celem była całkowita likwidacja dyskryminacji na tle rasowym oraz dążenie do zagwaranto-wania poszanozagwaranto-wania godności każdego człowieka bez względu na jego przynależność rasową, narodową czy etniczną.

3. Status prawny mniejszości rosyjskiej w Estonii

ONZ przyjęło międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich

form dyskryminacji rasowej16.

Dalsze prace w zakresie uregulowania kwestii prawnych osób należących do mniejszości etnicznych, religijnych i językowych zostały sfinalizowane 26 stycz-nia 1979 r. w projekcie przygotowywanej deklaracji. Poprawkami w tekście do-kumentu zajęła się grupa wyselekcjonowana przez Komisję Praw Człowieka. Ostatecznie projekt nowej rezolucji ONZ został przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne 21 lutego 1992 r. Następnie w dniu 10 grudnia 1992 r. Zgromadzenie zdecydowało o zaakceptowaniu Deklaracji Praw Osób Należących do

Mniej-szości Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych17. 25 lipca 1995 r.

powołana została Grupa Robocza ds. Mniejszości Narodowych18. Do zadań

or-ganu należy przede wszystkim analiza spraw problematycznych dotyczących mniejszości narodowych, przede wszystkim w kontekście promocji dobrych relacji między grupami mniejszościowymi a rządami państw, gdzie zamiesz-kują. Ponadto grupa zajmuje się ochroną praw osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych czy językowych, a także realizacją prawną wszelkich zapisów zawartych w deklaracji.

W ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych powstało wiele doku-mentów gwarantujących ochronę i poszanowanie praw mniejszościowych, które sankcjonują ich status w poszczególnych krajach. Jednym z nich jest Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, który został pod-pisany 19 grudnia 1966 r. w Nowym Jorku. Po II wojnie światowej pierwsze regulacje prawne dotyczące praw człowieka odnosiły się przede wszystkim do kwestii jednostki, nie zaś mniejszości jako zbiorowości. Postanowienia Paktu

dotyczyły przede wszystkim prawa narodów do samostanowienia19 i

swobod-nego dysponowania bogactwami, dokument bowiem gwarantował równość praw dla różnych grup społecznych i etnicznych oraz płci. Prawo do życia oraz wolności, a także bezpieczeństwa osobistego i swobody poruszania się, ochrony prywatności, wolności myśli, sumienia i wyznania, gromadzenia się i stowarzyszeń były kwestiami bardzo istotnymi. Ponadto dokument stano-wił o zasadach humanitarnego traktowania, ochrony przed torturami oraz sprawiedliwego, równego traktowania przed sądami. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych wprowadzał zakaz niewolnictwa. Był to

16 J. Grzegorz, Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011, s. 337.

17 Deklaracja została przyjęta przez Zgromadzenie ONZ bez głosowania.

18 Pierwsze posiedzenie Grupy Roboczej ds. Mniejszości trwało od 28 sierpnia do 1 wrze-śnia 1995 r. Grupa obradowała w corocznym trybie sesyjnym.

19 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Dz.U. 1977, nr 38, poz. 167, art. 1, 3, 6, 7, 8, 18.

dokument wprowadzający nową jakość na gruncie prawa międzynarodowego w zakresie regulacji dotyczących statusu i ochrony mniejszości narodowych.

Szczególnie ważny w kontekście problematyki mniejszościowej był art. 27 dokumentu. „W Państwach, w których istnieją mniejszości etniczne, religijne lub językowe, osoby należące do tych mniejszości nie mogą być pozbawione prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem wraz z innymi członkami danej

grupy”20. Artykuł ten, w kontekście prawa międzynarodowego, uważany jest

za globalny standard ochrony praw mniejszości narodowych. Brak w nim jed-nak definicji określającej, jaka grupa społeczna może być uznana za mniejszość narodową w danym państwie, tym samym budząc kontrowersje, jakie grupy mogą być objęte ochroną wynikającą z regulacji. Państwa nie są zobligowane do uznawania statusu mniejszości narodowych dla grup społecznych zamiesz-kujących na ich terytorium. Sformułowanie rozpoczynające artykuł: „W Pań-stwach, w których istnieją mniejszości” pozwala państwom na dobrowolne określanie i uznawanie grup mniejszościowych. W dokumencie pominięte zostało określenie „mniejszości narodowe”, które wydawało się być węższym

w stosunku do klasyfikacji mniejszości jako etniczne, religijne i językowe21.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych wraz z przyjętym Międzynarodowym Paktem Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych był kontynuacją przepisów w zakresie praw człowieka, czyli dokumentem uzu-pełniającym w stosunku do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Celem dokumentu było stworzenie optymalnych warunków rozwoju wszystkim jed-nostkom, korzystanie z wszystkich praw społecznych i politycznych oraz kul-turalnych, gospodarczych i obywatelskich, tym samym stanowi podstawę dla

właściwego funkcjonowania współczesnych narodów22.

Ważnym dokumentem regulującym kwestie mniejszości narodowych w przepisach prawa międzynarodowego jest Deklaracja Praw Osób

Należą-cych do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych23,

która została przyjęta przez Ogólne Zgromadzenie ONZ 10 grudnia 1992 r. Dokument jest najważniejszym aktem prawnym w ramach ONZ dotyczącym

20 Ibidem, art. 27.

21 S. Łodziński, Ochrona praw i osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych

– perspektywa europejska, Kancelaria Sejmu, Wydział Studiów i Ekspertyz, raport 208,

wrzesień 2002, s. 7–9.

22 A. Eide, The role of United Nations working group on minorities, [w:] Mechanisms for

the Implementation of Minority Rights, ed. A. Morawa, European Center for Minority

Issues, 2005, s. 55–57.

23 Rezolucja 47/135 przyjęta i proklamowana przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, https:// www.spoleczenstwoobywatelskie.gov.pl/ (dostęp 21.06.2017).

3. Status prawny mniejszości rosyjskiej w Estonii

ochrony praw mniejszości narodowych. Deklaracja ma charakter międzynaro-dowy, a nie polityczny, nie nakłada bowiem na państwa formalnych obowiąz-ków związanych z ochroną praw mniejszości narodowych, co więcej ma bardzo

duże znaczenie moralne24. Celem dokumentu jest „popieranie i zachęcenie do

poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich bez

wy-jątku na rasę, płeć, język lub religię25. Deklaracja w preambule odwołuje się do

postanowień art. 27 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Osób Należących do Mniejszości Etnicznych, Religijnych lub Językowych. Państwa należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych mają do odegrania olbrzymią rolę w za-kresie przestrzegania i ochrony praw grup mniejszościowych. Akt miał zapew-nić skuteczniejszą niż poprzednie regulację, implementację dokumentów

do-tyczących mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych26.

Artykuł 1 Deklaracji stanowi, że wszystkie państwa mają obowiązek ochro-ny grup mniejszościowych na swoim terytorium. Państwa powinochro-ny zapewnić warunki wspierające tożsamość narodową, etniczną, językową oraz religijną społeczności mniejszościowych. Zgodnie z art. 2 dokumentu osoby należą-ce do grup mniejszościowych mają prawo do należą-celebrowania rodzimej kultury narodowej, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej bez jakichkol-wiek przejawów dyskryminacji. W dalszych postanowieniach art. 2 stanowi o prawie do zakładania stowarzyszeń oraz niczym nieskrępowanego uczest-nictwa w procesie decyzyjnym dotyczącym mniejszości zarówno na właści-wym szczeblu lokalnym, jak i ogólnokrajowłaści-wym. Artykuł gwarantuję także pra-wo do spra-wobodnego kontaktu z innymi przedstawicielami spra-wojej grupy oraz innymi grupami mniejszościowymi, z włączeniem kontaktów międzynaro-dowych. Kolejny artykuł (art. 3) stanowi, iż prawa mniejszości narodowych mogą być realizowane zarówno indywidualnie przez poszczególne jednostki, jak i grupowo z zastrzeżeniem o wykluczeniu form jakiejkolwiek dyskrymi-nacji. Każde z państw powinno zapewnić grupom mniejszościowym pełne i skuteczne korzystanie z przysługujących im praw, z uwzględnieniem niczym niedyskryminowanej możliwości do rozwoju rodzimej kultury i języka (art. 4). Ważnym i znaczącym dla wszystkich mniejszości narodowych był zapis doty-czący podjęcia właściwych środków w kwestii edukacji społeczności między-narodowych. Edukacja miała dotyczyć przede wszystkim takich dziedzin, jak historia, tradycja, kultura i język narodowy przy jednoczesnym zapewnieniu

24 S. Łodziński, Ochrona praw…, s. 10–11.

25 Deklaracja Praw Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych, Religij-nych i Językowych z 10 grudnia 1992 r., art. 1, https://www.spoleczenstwoobywatelskie. gov.pl/ (dostęp 21.06.2017).

dostępu do systemu edukacji właściwego w danym państwie (art. 4). Polityka oraz programy przygotowywane w każdym z państw, na którego terytorium zamieszkują mniejszości narodowe, powinny uwzględniać ich prawa i interesy (art. 5). Artykuł 6 Deklaracji uwzględniał potrzebę wymiany informacji i do-świadczeń w kwestiach dotyczących problematyki mniejszościowej. Takie roz-wiązania miały służyć wspieraniu zaufania i zrozumienia. Artykuł 7 był dekla-racją współpracy i współdziałania w zakresie przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i językowych.

Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicz-nych, religijnych i językowych nie była w swojej treści i rozwiązaniach doku-mentem innowacyjnym, jednak fakt, iż została przyjęty przez tak wiele państw na drodze konsensusu i porozumienia, pokazuje, jak ważna jest kwestia mniej-szości narodowych, etnicznych, religijnych i językowych. Deklaracja zobowią-zywała państwa do uwzględniania interesów grup mniejszościowych. Zakaz dyskryminacji oraz swobodne korzystanie z praw i swobód obywatelskich oraz

praw człowieka miały zapewnić deklarowaną w akcie równość wobec prawa27.

Ważnym dokumentem wyrównującym szanse mniejszości narodowych w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym jest konwencja przeciwko dyskryminacji w edukacji z 1960 r. Prawo do korzystania z systemu eduka-cji daje nie tylko możliwość pełnego korzystania z tych praw, przeciwdziała również wykluczeniu społecznemu i marginalizacji ludności, która ze względu na brak wykształcenia staje się bardzo mało konkurencyjną grupą na rynku pracy. Dostęp do edukacji jest jednym z najbardziej determinujących czynni-ków przeciwdziałających wykluczeniu i dyskryminacji. Wykluczanie pewnych grup społecznych jest niekorzystne dla sprawnego funkcjonowania państwa, brak konkurencyjności na rynku pracy skutkuje bowiem pogłębiającą się

bie-dą, co z kolei prowadzi do ich uzależnienia od państwa28. Głównym

proble-mem w edukacji grup mniejszościowych jest kwestia nauczania języka zarów-no mniejszościowego, jak i większościowego. Dzieci z grup mniejszościowych muszą mieć zapewniony dostęp do edukacji w zakresie języka większości, bo tylko w ten sposób mogą później stać się konkurencyjne na rynku pracy. Z dru-giej jednak strony nie można tworzyć placówek, w których nie będą one mogły poznawać własnego języka, kultury i historii. Dodatkowo dzieci należących do mniejszości narodowych napotykają na różnorodne trudności w czasie pro-cesu edukacji. Często przerywają naukę, co obniża odsetek reprezentantów