Rozdział ten poświęcony jest działalności religijnej oraz sportowej wśród Polonii orawskiej w Chicago. Opisane są w nim elementy łączące chi-cagowską Polonię, m.in. strój orawski, parady z okazji 3 Maja, odpusty orawskie oraz zespół piłki nożnej działający pod nazwą Orawa.
Strój orawski niewątpliwie stanowi ważny element kulturowy w życiu chicagowskich Orawian. Jest jakby spoiwem, dzięki któremu Orawianie nie tylko czują związek z rodzinnymi stronami, lecz pomaga on także w tworzeniu jednorodnej orawskiej grupy. Jak podaje Teresa Pacholska--Łapsz: „ludowy strój orawski, podobnie jak strój każdego regionu jest odzwierciedleniem przeszłości osadniczej, historycznej terenu, wszelkich zachodzących zmian i wpływów”199.
Ponadto stwierdza ona, że strój regionalny jest w dzisiejszym świecie wypierany na skutek postępu cywilizacyjnego i kosmopolitycznej mody.
Młodzi ludzie odrzucają strój regionalny na rzecz ubioru miejskiego, który nobilituje. Przez to młodzież staje się bardziej dowartościowana200. Potwierdzenia tego nie znajdziemy u Polonii orawskiej w Chicago. Mło-dzież bardzo chętnie nosi strój orawski, nie wstydzi się tego, wprost prze-ciwnie – jest dumna, że obok języka angielskiego i polskiego zna jeszcze
199 Teresa Pacholska-Łapsz, Na zubrzycką modę, „Moja Orawa” 2002, nr 2, s. 14.
200 Idem, Bez odzienia, bez duszy, „Moja Orawa” 2002, nr 4, s. 13.
gwarę. Wydaje się, że znajomość gwary oraz publiczne występowanie w stroju regionalnym sprawiają, że młodzi ludzie mający korzenie oraw-skie stają się bardziej dowartościowani w porównaniu z ich rówieśnika-mi (potomkarówieśnika-mi erówieśnika-migrantów) urodzonyrówieśnika-mi w USA i niemającyrówieśnika-mi stycz-ności ze swoimi macierzystymi krajami. Niewątpliwie należy stwierdzić, że Polonia orawska jest dumna z możliwości noszenia i pokazywania się w regionalnym stroju, co rzeczywiście czyni na paradach, imprezach lo-kalnych, a także podczas uroczystości religijnych.
Biorąc pod uwagę analizę ankiet, które wypełnili członkowie zespołu Orawa, strój, posiadanie go i noszenie mają szczególną wartość. Na py-tanie: „Czy lubisz nosić strój orawski?”, wszyscy ankietowani odpowie-dzieli twierdząco. Poza tym przy następnym pytaniu: „Jak często nosisz strój orawski?”, aż 95% ankietowanych stwierdziło, że nosi strój kilka razy w roku, a 5% nosi strój częściej niż raz w miesiącu. Członkowie zespołu noszą strój podczas uroczystości religijnych w okresie Bożego Narodze-nia, Wielkanocy, odpustów orawskich, a także na wydarzenia związane z działalnością Klubu Babia Góra. Jest to bardzo ciekawe zjawisko, gdyż podobne zachowanie zauważymy na Orawie, gdzie strój nosi się pod-czas świąt kościelnych czy festynów regionalnych. Trzecie pytanie doty-czące stroju orawskiego brzmi: „Czy posiadasz na własność strój oraw-ski?” – 79% wśród członków zespołu przyznało, że ma swój strój, a 21%
stwierdziło, że nie ma, ale pożycza go na występy. Osoby nieposiadające stroju na własność argumentowały, że są jeszcze młode i szybko wyra-stają z ubrań, a niewielki procent respondentów uznał, że będą pożyczać stroje, gdyż jest ich wystarczająco dużo w Klubie Babia Góra. Porównu-jąc posiadanie stroju wśród członków zespołu Orawa do innych zespołów regionalnych z polskiej Orawy, można stwierdzić, że w Chicago bardziej docenia się strój orawski. Nieliczne jednostki z zespołów orawskich po-siadają strój na własność. Spowodowane jest to tym, że stroje regionalne są stosunkowo drogie i większości osób nie stać na ich zakup. Poza tym na Orawie do niedawna noszenie stroju orawskiego nie było czymś nobi-litującym i nie było modne. Okazuje się, że obecnie następuje odwrotne zjawisko, polegające na tym, że noszenie stroju i używanie gwary nie jest już czymś gorszym, lecz przeciwnie.
Strój noszony przez Polonię orawską w Chicago nie jest jednoli-ty. Spowodowane jest to tym, że nie ma ustalonego jednego i wspólne-go stroju orawskiewspólne-go. Występują różne wersje poszczególnych elementów stroju, które w gruncie rzeczy niewiele się różnią od siebie, a ich nazwa jest związana z nazwą miejscowości (np. spodnie typu podwilczańskie-go, lipnickiepodwilczańskie-go, zubrzycko-orawczańskiepodwilczańskie-go, chyżniańskiego i
jabłończań-Strój orawski jako element jednoczący Orawian w USA 105
skiego)201. Strój mieszkańców polskiej Orawy różni się od ubioru innych górali, chociaż zawiera pewne elementy typowe dla stroju górali pod-halańskich, spiskich, żywieckich, tych po stronie słowackiej, a także wi-doczne są w nim duże wypływy węgierskie. Cechą charakterystyczną wszystkich strojów górali karpackich jest ich wołoskie pochodzenie202. Do elementów tworzących strój kobiecy należą: kosula babsko – koszu-la damska zrobiona z cienkiego płótna lnianego do użytku codziennego, natomiast koszule odświętne szyje się z białej bawełny z większą liczbą zdobień; spodnik, czyli halka zakładana na suknię (dawniej zakładano wie-le hawie-lek pod jedną suknię); suknia – spódnica w rozumieniu Orawianek;
wigon/wigan – jest to sukienka; gorset/prucnik – czyli kamizelka; kabot – damski żakiet; kierpce – obuwie wykonane z jednego kawałka skóry, to-panki – buty z cholewkami; cepiec – falbanka szydełkowana, którą zakła-da się wokół głowy; smatecka – chusteczka do nosa203. Jeśli chodzi o strój męski, składa się on z takich elementów, jak: kosula chłopsko – wykonana z lnianego płótna robionego w domu; prucnik – kamizelka uszyta z czar-nej wełny lub sukna; gunia – rodzaj płaszcza zarzucanego na ramiona; ka-bot – kurtka, marynarka; kozuch – jego posiadanie świadczyło o bogactwie;
portki – spodnie wykonane z sukna i ozdobione parzenicami; buty męskie, czarne ofi cerki; kłobuk, czyli kapelusz; parzenice – ozdoby spodni, znaj-dujące się wokół tzw. przyporów (rozcięcie w spodniach, ułatwiające ich zakładanie)204.
Strój orawski pozwala emigrantom z Orawy odzyskiwać tożsamość, która zanika, gdyż żyją oni pomiędzy dwoma krajami, dwoma kontynen-tami. Często próbują odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie. Dla tych, którzy przybyli do Stanów Zjednoczonych w celach zarobkowych i prag-nących powrócić na Orawę, strój orawski (ubieranie go, a nawet samo pa-trzenie na inne osoby noszące go) stanowi jedyną w swoim rodzaju ostoję, przyczynia się do podtrzymywania więzi z Orawą oraz jest tak jakby religią.
201 Idem, Na zubrzycką modę..., s. 14.
202 Marcin Kowalczyk, Orawskie odzienie, „Moja Orawa” 2001, nr 11, s. 15.
203 Maria Pietraszek-Wnęk, Strój górali orawskich. Strój damski, „Moja Orawa” 2007, nr 1, s. 6–9.
204 Idem, Strój górali orawskich. Strój męski, „Moja Orawa” 2007, nr 2, s. 12–l4.
12. Inna wersja stroju orawskiego. Najmłodsza uczestniczka I Światowego Zjazdu Orawian – Emilia Jazowski (zdjęcie pochodzi ze zbiorów Marii i Aleksandra Jazow-skich)