Aktem prawnym powołującym SG do życia jest Ustawa z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej. Dokument ten, oprócz określenia organizacji i zadań formacji przedstawia także zakres kompetencji i pragmatykę służbową funkcjonariuszy [30].
W świetle art. 1 wcześniej wspomnianej ustawy, SG jest formacją jednolitą, umun-durowaną, uzbrojoną, o charakterze policyjnym; a jej przeznaczenie to ochrona gra-nicy państwowej, kontrola ruchu granicznego oraz zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej migracji.
Głównym obszarem aktywności tej formacji jest podejmowanie zadań związa-nych z ochroną granicy państwowej (zarówno na lądzie, jak i na morzu) oraz dokony-wanie kontroli ruchu granicznego [31 art. 1]. Kontrola ta odbywa się między innymi poprzez wydawanie zezwoleń na przekroczenie granicy, w tym wiz, jak i w ramach zapobiegania i przeciwdziałania zjawisku nielegalnej migracji. By zadanie te reali-zować w pełni, SG dokonuje kontroli przestrzegania przepisów określających możli-wość wjazdu i pobytu cudzoziemców na terytorium RP, a zezwolenie na to wydaje w porozumieniu z organami i podmiotami właściwymi w tej materii. Jednocześnie SG rozpoznaje, analizuje i zwalcza zagrożenia migracyjne.
SG stanowi w Polsce główny element systemu zarządzania migracją. Jednym z pierwszych źródeł pozyskiwania informacji dotyczących legalności migracji jest prowadzone przez SG rozpoznanie migracyjne. Działanie to umożliwia podjęcie walki oraz przeciwdziałanie nielegalnej migracji oraz zapobieganie łamaniu prawa przez cudzoziemców. Aparatem pomocniczym omawianego narzędzia jest oficer łącznikowy, który funkcjonuje przy urzędzie wojewódzkim oraz tzw. mapa cudzo-ziemców, będąca raportem o liczebności i charakterze pobytu obcokrajowców w Pol-sce [32 s. 54].
Mapa cudzoziemców aktualizowana jest co pół roku a tworzy się ją na podstawie danych zgromadzonych przez oficera łącznikowego, który w ramach rozpoznania migracyjnego:
¨ pozyskuje i gromadzi informacje pozbawione danych osobowych, które mieszczą się w rejonie odpowiedzialności służbowej z zakresu cudzoziem-ców;
¨ prowadzi analizę materiałów otrzymanych od podmiotów współdziałają-cych;
¨ dociera i rozmawia z osobami fizycznymi, posiadającymi informację świad-czące o nielegalnej migracji;
¨ monitoruje wytypowane miejsca [33 s. 26].
Aby sprawnie i efektywnie osiągać założone przez ustawodawcę zadania, SG nadano szeroką gamę uprawnień. Dzięki nim, formacja dokonuje m.in. stwierdzeń naruszenia zasad legalności wykonywania przez cudzoziemców pracy czy też ich pobytu w kraju. W przypadku wystąpienia takiego naruszenia, SG może wydać de-cyzje zobowiązującą obcokrajowca do opuszczenia terytorium RP lub też wystąpić do wojewody z wnioskiem o wydanie przez niego decyzji o wydaleniu cudzoziemca z Polski oraz – jeśli to niezbędne – o umieszczeniu go w strzeżonym ośrodku lub areszcie (na czas realizacji wydalenia).
W przypadku stwierdzenia popełnienia przez cudzoziemca przestępstwa, funk-cjonariusze SG mogą nałożyć na niego karę grzywny, w postaci mandatu karnego [34 s. 9].
W I kwartale 2016 r. w związku ze stwierdzeniem nielegalności pobytu, SG za-trzymała 3 017 osób. Najwięcej osób ujęto w województwach:
¨ lubuskim (1 086); ¨ podkarpackim (937); ¨ mazowieckim (408);
¨ warmińsko-mazurskim (109); ¨ oraz dolnośląskim (103) [35 s. 30].
W tym samym okresie funkcjonariusze SG odnotowali 416 przypadków niele-galnie wykonywanej pracy. Wśród zatrzymanych dominowali obywatele Ukrainy (301), Bułgarii (58), Mołdawii (17) oraz Wietnamu (11). Terytorialnie, do największej ilości zatrzymań doszło na terenie województw:
¨ pomorskim (72);
¨ dolnośląskim i małopolskim (40); ¨ zachodniopomorskim (38);
¨ oraz wielkopolskim i lubuskim (32) [36 s. 33].
Do jednej z najczęściej spotykanych metod przeciwdziałania nielegalnej migracji zaliczyć można nie wydanie zezwolenia na wjazd. W I kwartale 2016 r., z taką decy-zją spotkało się 13 790 osób. Większość z nich stanowili obywatele:
¨ Ukrainy – 5 519; ¨ Rosji – 4 784;
¨ Tadżykistanu – 1 755 [37 s. 4].
Odcinek granicy z Białorusią i Ukrainą jest odcinkiem, na którym odmów tych zostało wydanych najwięcej (tabela 1).
Tabela 1. Odmowy wjazdu cudzoziemców na terytorium RP w I kwartale 2016 i 2015 r. Odcinek granicy I kwartał 2016 r. I kwartał 2015 r.
Rosja 326 359 Białoruś 7635 2846 Ukraina 5701 4790 morska 2 16 lotnicza 126 136 razem na granicy zewnętrznej UE 13 790 8147
Źródło: opracowano na podstawie [37]
Zgoda na wjazd do kraju najczęściej nie była wydana z powodu braku posiadania ważnej wizy lub dokumentu pobytowego (8704 przypadków), braku udokumento-wanego uzasadnienia celu i warunków pobytu (3051), a także posiadanie niewystar-czającej ilości środków utrzymania w stosunku do formy i okresu pobytu czy też umożliwiających sfinansowanie powrotu do państwa pochodzenia (821) [38 s. 4].
Wyzwaniem dla funkcjonariuszy SG jest także przekraczanie lub podejmowa-nie przez cudzoziemców prób przekraczania granicy państwowej wbrew przepisom
(pgpwp). Według danych SG, w pierwszym kwartale 2016 r., zatrzymano 1586 osób dopuszczających się tego czynu [38 s. 15]. W tabelach 2 i 3 przedstawiają skalę oma-wianych zatrzymań.
Tabela 2. Osoby zatrzymane przez SG na granicy zewnętrznej w I kwartale 2015 i 2016 r. za pgpwp
Odcinek granicy I kwartał 2016 r. I kwartał 2015 r.
Rosja 36 43 Białoruś 62 131 Ukraina 530 546 morska 26 29 lotnicza 115 117 razem na granicy zewnętrznej UE 769 866
Źródło: opracowano na podstawie [39]
Z danych zawartych w tabeli 2 wynika, że najbardziej zagrożonym odcinkiem ze-wnętrznej granicy UE jest ten stanowiący granicę z Ukrainą. Z kolei odcinek granicy morskiej generuje go najmniej.
Tabela 3. Osoby zatrzymane przez SG na granicy wewnętrznej w I kwartale 2015 i 2016 r. za pgpwp
Odcinek granicy I kwartał 2016 r. I kwartał 2015 r.
Litwa 19 43
Słowacja 22 20
Czechy 259 133
Niemcy 472 461
morska – połączenia wewnętrzne 21 25 lotnicza – połączenia wewnętrzne 24 26
razem na granicy
zewnętrznej UE 817 708
Źródło: opracowano na podstawie [39]
Na podstawie danych zawartych w tabeli 3, można stwierdzić, że podobnie jak w przypadku zewnętrznej granicy UE, najmniejsze zagrożenie na granicy wewnętrz-nej UE, niesie za sobą odcinek granicy morskiej, ponadto lotniczy oraz ten ze Słowa-cją. Najczęściej natomiast, do pgpwp dochodziło na granicy z Niemcami. Godnym uwagi jest fakt, że prezentowane zestawienia liczbowe nie wynikają z nieudolności służb granicznych, a ich wartości spowodowane są wzmożonym ruchem na danych odcinkach granicznych [40 s. 56].
SG zajmuje się także ujawnianiem sfałszowanych dokumentów podróży. Fal-syfikaty czy przerobione dokumenty, są wykonywane przy użyciu profesjonalnego sprzętu poligraficznego i komputerowego. Na liście wykrytych przez SG podróbek, figurują m.in. stemple, wizy, dokumentu pobytowe, paszporty czy też dowody osobi-ste. Ich poszczególną ilość przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Ujawnione przez SG fałszerstwa dokumentów w I kwartale 2016 r. Rodzaj dokumentu I kwartał 2016 r. I kwartał 2015 r.
wiza 549 387 stempel 127 56 dowód osobisty 29 24 dokument pobytowy 10 25 paszport 19 31 karta migracyjna 1 -inne 5 3 razem 740 526
Źródło: opracowano na podstawie [41]
W tym miejscu należy wspomnieć, że w celu skutecznego zwalczania nielegalnej migracji, SG podejmuje się także współpracy z podmiotami krajowymi – jak np. Po-licja, Inspekcja Transportu Drogowego, Państwowa Inspekcja Pracy, Służba Celna czy Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – oraz zagranicznymi – państwa sąsied-nie oraz m.in. Agencja Frontex.
Funkcjonowanie Polski we wspomnianej Agencji w znacznej mierze przyczyniło się do poszerzenia zakresu współpracy polskiej SG ze służbami odpowiedzialnymi za ochronę granicy i kontrolę ruchu granicznego innych państw członkowskich UE (PC UE). Dawna współpraca o charakterze bilateralnym nabrała szerszego wymiaru, nie są to już działania o incydentalnym charakterze, lecz stanowią one codzienność. Służby graniczne wszystkich PC UE solidarnie odpowiadają zarówno za bezpieczeń-stwo obywateli, jak i granic UE [42 s. 254]. Zadania z zakresu ochrony granicy pań-stwowej, czy kontroli ruchu granicznego, obecnie mają charakter międzynarodowy. Takie postrzeganie ich wymiaru ma swoje uzasadnienie w katalogu przedsięwzięć z zakresu bezpieczeństwa granic. Bowiem zadania w nim zawarte, nie mogą być sku-tecznie prowadzone, bez podejmowania ich wspólnie z państwami ościennymi. Pol-ska, sąsiaduje z takimi państwami jak: Niemicy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa oraz Rosja. Wśród wymienionych państw występują różnorodne formacje od-powiedzialne za ochronę granicy, z którymi podpisano szereg równie zróżnicowa-nych dokumentów rozpoczynających wzajemną współpracę [43 s. 47]. Współdzia-łanie transnarodowe ma zapewnić skuteczność podejmowanych przez SG działań w zakresie ochrony zewnętrznej granicy UE/Schengen, ale także przekłada się na wzrost bezpieczeństwa RP. Podejmowana współpraca odbywa się m.in. dzięki
funk-cjonowaniu Centrów Współpracy czy też stałych punktów kontaktowych. Placówki te wspomagają wymianę informacji i zacieśniają wzajemne relacje służb sąsiadują-cych państw [44 s. 17].
Kooperacja prowadzonych działań odbywa się na mocy podpisanych między Rządem RP a rządami państw sąsiadujących umów. Dzięki nim, możliwe jest wy-konywanie przez funkcjonariuszy państw sygnatariuszy, czynności służbowych na określonych odcinkach granicy, terenach przygranicznych czy też na głównych szlakach komunikacyjnych. Działania te prowadzone są w formie tzw. wspólnych patroli, które przekładają się na ograniczenie możliwości przemieszczania się niele-galnych migrantów [45 s. 17].
Podsumowanie
Nielegalna migracja dla współczesnych cywilizacji nie jest zjawiskiem nowym [46 s. 68]. Źródeł rosnącej w ostatnich latach liczby ludności napływającej do PC UE z państw trzecich, można doszukać się w przyczynach politycznych, demograficz-nych, a także ekonomicznych [47 s. 61].
Jednym z celów UE jest ograniczenie występujących barier handlu, wymiany kulturalnej i społecznej, a także rozwijanie współpracy regionalnej. Dlatego też, Polska, jako kraj członkowski UE musi tych postanowień przestrzegać. Ułatwienie i poszerzanie zakresu legalnego przepływu osób i towarów wiąże się ze zwiększoną otwartością granic państwa.
Nie może się to jednak odbywać kosztem obniżonego stanu bezpieczeństwa na-rodowego, narażeniem na zagrożenia gospodarki rynkowej, zdrowia publicznego, czy też zwiększonego ryzyka nielegalnego przekraczania granicy [48 s. 26].
Odpowiedzialność, by tak się nie stało, spoczywa na formacji, jaką jest SG. Służ-ba ta nie tylko zwalcza szeroko rozumianą przestępczość transgraniczną, ale i po-przez wykonywane kontrole legalności podejmowanej po-przez obcokrajowców pracy, a także ich pobytu na terytorium RP, przeciwdziała nielegalnej migracji [49 s. 26]. Podejmowane, udokumentowane przez SG działania w tym zakresie, wskazują na dużą skuteczność formacji. Występujące zagrożenia są przez nią niwelowane lub zostają utrzymywane w stopniu umożliwiającym prawidłowe, niezakłócone funk-cjonowanie państwa. Ponadto obszary stanowiące szczególne wyzwanie dla najbliż-szego otoczenia Polski, wynikające z ciągle rozwijającej się sytuacji międzynarodo-wej, są zauważane i podejmuje się odpowiednie rozwiązania aby uzyskiwana wysoka skuteczność w zapewnianiu bezpieczeństwa granic została przez SG nie tylko za-chowana, ale i była ona nadal rozwijana [50]. Ma to swój wyraz w założeniach wie-loletniej Koncepcji funkcjonowania Straży Granicznej na lata 2016-22 [51]. Stanowią one m.in. o przekształceniu formacji w taki sposób, by była ona wiodącą w Polsce służbą migracyjną, biorącą udział w migracyjnej polityce państwa. Nadal ma ona zapewniać wysoki poziom bezpieczeństwa granicy państwowej – stanowiącej jed-nocześnie zewnętrzną granicę UE – co będzie możliwe poprzez planowany rozwój i intensyfikacje współpracy z podmiotami krajowymi i zagranicznymi [52].
Literatura
[1] A. Wawrzusiszyn, Wybrane problemy transgranicznego bezpieczeństwa Polski, Difin, Warszawa 2012.
[2] K. Gmaj, Wprowadzenie w zagadnienia migracji i integracji, [w:] A. Chmielecka (red.), Od migracji do integracji Vadamecum, HFPC, Warszawa 2012.
[3] W. Doroszewski, Słownik języka polskiego, t. 4, PWN, Warszawa 1962. [4] http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/migracje;3941121.html (dostęp: 21.06.2016).
[5] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[6] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[7] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[8] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[9] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[10] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[11] J. Prońko, Zagrożenia przestępczością graniczną, [w:] B. Wiśniewski, Z. Piątek (red. nauk.), Współczesny wymiar funkcjonowania Straży Granicznej, AON, Warszawa 2006. [12] J. Prońko, Zagrożenia przestępczością graniczną, [w:] B. Wiśniewski, Z. Piątek (red.
nauk.), Współczesny wymiar funkcjonowania Straży Granicznej, AON, Warszawa 2006. [13] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St.
(red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[14] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004–2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[15] A. Wawrzusiszyn, Przestępczość graniczna – przeciwdziałanie i zwalczanie, [w:] B. Wi-śniewski, R. Jakubczak (red. nauk.), System ochrony granicy państwowej Rzeczypospoli-tej Polskiej stan obecny i prognozy na przyszłość, WSPol, Szczytno 2015.
[16] Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2014 roku, isp.policja.pl/download/12/7854/ RAPORT2014OSTATECZNY.pdf (dostęp: 23.06.2016).
[17] Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2014 roku, isp.policja.pl/download/12/7854/ RAPORT2014OSTATECZNY.pdf (dostęp: 23.06.2016).
[18] Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2014 roku, isp.policja.pl/download/12/7854/ RAPORT2014OSTATECZNY.pdf (dostęp: 23.06.2016).
[19] Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2014 roku, isp.policja.pl/download/12/7854/ RAPORT2014OSTATECZNY.pdf (dostęp: 23.06.2016).
[20] Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2014 roku, isp.policja.pl/download/12/7854/ RAPORT2014OSTATECZNY.pdf (dostęp: 23.06.2016).
[21] A. Wawrzusiszyn, Przestępczość graniczna – przeciwdziałanie i zwalczanie, [w:] B. Wi-śniewski, R. Jakubczak (red. nauk.), System ochrony granicy państwowej Rzeczypospoli-tej Polskiej stan obecny i prognozy na przyszłość, WSPol, Szczytno 2015.
[22] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[23] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[24] Z. Kawczyńska-Butrym, Migracje – zmiany położenia społecznego, [w:] Zięba M. St. (red), Migracja – wyzwanie XXI wieku, KUL, Lublin 2008.
[25] D. Jurczak, Migracja legalna i nielegalna we współczesnej Polsce, [w:] T. Pilch (red. nauk.), Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, nr 1, WSIiE TWP, Olsztyn 2012.
[26] D. Jurczak, Migracja legalna i nielegalna we współczesnej Polsce, [w:] T. Pilch (red. nauk.), Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, nr 1, WSIiE TWP, Olsztyn 2012.
[27] A. Wawrzusiszyn, Przestępczość graniczna – przeciwdziałanie i zwalczanie, [w:] B. Wi-śniewski, R. Jakubczak (red. nauk.), System ochrony granicy państwowej Rzeczypospoli-tej Polskiej stan obecny i prognozy na przyszłość, WSPol, Szczytno 2015.
[28] J. Prońko, Zagrożenia przestępczością graniczną, [w:] B. Wiśniewski, Z. Piątek (red. nauk.), Współczesny wymiar funkcjonowania Straży Granicznej, AON, Warszawa 2006. [29] http://www.strazgraniczna.pl/pl/granica/granice-rp/1910,Granice-RP.html (dostęp:
27.05.2016).
[30] strazgraniczna.pl/download/1/2317/foldersgplinternet3bcd.pdf (dostęp: 13.02.2016). [31] Ustawa z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. DzU z 2014 r. poz. 1402, z późn.
zm.).
[32] A. Wawrzusiszyn, Przestępczość graniczna – przeciwdziałanie i zwalczanie, [w:] B. Wi-śniewski, R. Jakubczak (red. nauk.), System ochrony granicy państwowej Rzeczypospoli-tej Polskiej stan obecny i prognozy na przyszłość, WSPol, Szczytno 2015.
[33] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[34] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[35] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016, http:// strazgraniczna.pl/download/1/9315/BIULETYNIkw2016.pdf (dostęp: 23.06.2016). [36] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016, http://
strazgraniczna.pl/download/1/9315/BIULETYNIkw2016.pdf (dostęp: 23.06.2016). [37] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016, http://
strazgraniczna.pl/download/1/9315/BIULETYNIkw2016.pdf (dostęp: 23.06.2016). [38] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016, http://
strazgraniczna.pl/download/1/9315/BIULETYNIkw2016.pdf (dostęp: 23.06.2016). [39] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016, http://
strazgraniczna.pl/download/1/9315/BIULETYNIkw2016.pdf (dostęp: 23.06.2016). [40] A. Wawrzusiszyn, Przestępczość graniczna – przeciwdziałanie i zwalczanie, [w:] B.
Wi-śniewski, R. Jakubczak (red. nauk.), System ochrony granicy państwowej Rzeczypospoli-tej Polskiej stan obecny i prognozy na przyszłość, WSPol, Szczytno 2015.
[41] D. Tracz, Współpraca Straży Granicznej i Frontex-u, [w:] Agencja Frontex w strefie Schengen 10 lat doświadczeń, A. Kuś, A. Kosińska, A. Szachoń-Pszenny (red. nauk.), KUL, Lublin 2015.
[42] Biuletyn statystyczny Straży Granicznej za kwartał 2016 r., KGSG, Warszawa 2016. [43] W. Czosnek, Charakterystyka współpracujących podmiotów, [w:] B. Wiśniewski, Z.
Pią-tek (red. nauk), Współczesny wymiar funkcjonowania Straży Granicznej, AON, Warsza-wa 2006.
[44] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[45] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[46] D. Jurczak, Migracja legalna i nielegalna we współczesnej Polsce, [w:] T. Pilch (red. nauk.), Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, nr 1, WSIiE TWP, Olsztyn 2012.
[47] K. Barańska-Hryniewiecka, K. Dudzińska, P. Kugiel, P. Matusz-Protasiewicz, s. Płócien-nik, K. Rękawek, P. Sasnal, T. Żornaczuk, Zakończenie, [w:] P. Sasnal (red.), Niekontrolo-wane migracje do Unii Europejskiej – implikacje dla Polski, PISM, Warszawa 2015. [48] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za
lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[49] Praktyczne aspekty zmniejszania skali nielegalnej migracji w Polsce. Raport krajowy za lata 2004-2010, MSWiA, Warszawa 2011.
[50] https://www.strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/2102,Nowa-quotKoncepcja-funkcjono-wania-SG-w- latach-2016-2022quot.html (dostęp: 23.06.2016).
[51] https://www.strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/2102,Nowa-quotKoncepcja-funkcjono-wania-SG-w- latach-2016-2022quot.html (dostęp: 23.06.2016).
[52] https://www.strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/2102,Nowa-quotKoncepcja-funkcjono-wania-SG-w- latach-2016-2022quot.html (dostęp: 23.06.2016).
Wydział Administracji Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie