Struktury własnościowo-kontrolne grup finansowych

Rozwój rynków finansowych w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, jego liberalizacja, a także procesy globalizacyjne i nasilenie się międzynarodowej konkurencji doprowadziły do powstania nowych grup finansowych, które łączą świadczenie usług i dostarczanie produktów w różnych sektorach rynku finansowego. Takimi grupami są konglomeraty finansowe.

W literaturze można spotkać wiele definicji konglomeratu. Na forum międzynarodowym pod pojęciem konglomeratu finansowego rozumie się grupy podmiotów, które spełniają następujące kryteria235

:

 obejmują swoim działaniem przynajmniej dwa z najważniejszych sektorów finansowych (bankowość, rynek kapitałowy, ubezpieczenia);

 ich działalność podstawowa ma miejsce w sektorze finansowym.

Inna definicja mówi, że za konglomerat finansowy uznaje się grupę skupiającą niepowiązane ściśle ze sobą ani kapitałowo, ani organizacyjnie, lecz mającą wspólny akcjonariat banki, firmy inwestycyjne oraz zakłady ubezpieczeń, w której podmioty te zachowują swoje cechy i uprawnienia, tworząc jednak pewną całość, świadczącą wspólnie usługi związane z różnymi sektorami rynku finansowego236. Pojęcie konglomeratu finansowego doczekało się swojego wyjaśnienia także w regulacjach unijnych. Jest ono podobne do definicji uzgodnionej na forum międzynarodowym. Jednakże podstawową różnicą jest wymóg, znajdujący się w regulacjach unijnych, prowadzenia działalności w sektorze bankowym lub usług inwestycyjnych oraz w sektorze ubezpieczeniowym.

Na świecie zostało rozpoznanych około 130 konglomeratów finansowych, z których większość pochodzi z krajów „Starej” Unii. W samej Holandii, gdzie liberalizacja podejścia do rozgraniczenia podziałów między rynkami finansowymi ma miejsce od początku lat dziewięćdziesiątych, według ostrożnych szacunków można mówić o ośmiu działających konglomeratach finansowych²³⁷. Z krajów „Nowej” Unii pochodzi tylko 5 konglomeratów (4 z Czech i 1 z Węgier). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest struktura własności sektora

235

M. Iwanowicz – Drozdowska, Integracja rynków finansowych w Unii Europejskiej od A do Z, „Bank i Kredyt”, 6/2007, s. 4.

236

A. Jurkowska – Zeidler, Bezpieczeństwo rynku finansowego w świetle prawa Unii Europejskiej, a Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008, s. 52.

237 M. Burzyńska, Identyfikacja konglomeratu finansowego – pierwszy krok do nadzoru uzupełniającego nad

93 instytucji finansowych w krajach „Nowej” Unii, jak również mniejsza skala działalności instytucji finansowych w tych krajach²³⁸.

W Polsce nie zidentyfikowano działającego polskiego konglomeratu, jednakże istnieją konglomeraty z udziałem polskich podmiotów działających w jednym z trzech sektorów (bankowym, ubezpieczeniowym, inwestycyjnym). Tabela 3.2. przedstawia przykłady polskich podmiotów, które mogą zostać zaliczone w skład konglomeratu finansowego.

Tabela 3.2. Potencjalne konglomeraty finansowe z udziałem polskich podmiotów regulowanych

nazwa grupy siedziba koordynatora polskie podmioty regulowane

Allianz Niemcy TU Allianz Polska SA

TU Allianz Życie Polska SA TFI Allianz Polska SA Banco Santander Central

Hispano

Hiszpania PTF Bank Polska SA

Danske Bank Dania Danske Bank Polska SA

DZ Bank Gruppe Niemcy DZ Bank Polska SA

DM AmerBrokers SA

Eureko Holandia PZU SA¹

PZU Życie SA TFI PZU SA

HSBC Wielka Brytania HSBC Bank Polska SA

ING Holandia ING Bank Śląski SA

TUnŻ ING Nationale – Nederlanden SA ING TFI SA

ING Investment Management (Polska) SA ING Securities SA

Śląski Bank Hipoteczny SA

KBC Belgia Kredyt Bank SA

TUiR Warta SA TUnŻ Warta Vita SA KBC TFI SA

Nordea Szwecja Nordea Bank Polska SA

Nordea Polska TUnŻ SA

Rabo – Interpolis Holandia Rabobank Polska SA

BGŻ SA2

Biuro Maklerskie BGŻ SA

Sampo Finlandia Sampo TUnŻ SA

Unicredito Włochy Bank Pekao SA

CDM Pekao SA Pioneer Pekao TFI SA

1

– na dzień 31.03.2005 r. Eureko BV posiadało 31,91% akcji PZU SA,

2 – od 03.01.2005 r. Rabobank International Holding BV posiada 35,30% akcji BGŻ SA.

Źródło: J. Koleśnik, Polskie konglomeraty finansowe – identyfikacja i wymogi nadzorcze, “Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów”, Zeszyt Naukowy 65, 2006, s.20.

94 Jednym z podstawowych celów powstania konglomeratu finansowego jest świadczenie różnorodnych usług finansowych w jednym miejscu. Dodatkowo założenie takiej organizacji gospodarczej może przyczynić się do osiągnięcia efektu synergii, redukcji kosztów, dywersyfikacji ryzyka podejmowanych operacji. Osiągnięcie tych korzyści pozwala na wzrost wartości dla akcjonariuszy, co wzmacnia pozycję konglomeratu na rynku.

Konglomerat finansowy to nie tylko korzyści, ale także różne zagrożenia. Najczęściej wymienia się tu: potencjalne ryzyko zarażenia, złożoności i koncentracji, tak zwane ryzyko grupowe, jak również problem „podwójnego uruchamiania funduszy”, to jest wielokrotnego wykorzystywania funduszy²³⁹. Należy także podkreślić, że konglomeraty mogą wykazywać niższą efektywność w okresie wzrostu gospodarczego (z którym mieliśmy do czynienia w latach 2000 - 2007), jednak powinny bronić osiąganych wyników w czasie dekoniunktury ze względu na potencjalnie wyższą stabilność przychodów, dzięki dywersyfikacji prowadzonej działalności240

.

W zależności od udziału spółki matki w kapitale zakładowym banku działającego w ramach konglomeratu finansowego, można mówić o różnej intensywności powiązań kapitałowych. Posiadane akcje bądź udziały dają uprawnienia do udziału w walnych zgromadzeniach czy też w zgromadzeniach wspólników, a także dają prawo do udziału w pracach rady banku²⁴¹. Im wyższy udział spółki dominującej w kapitale zakładowym banku, tym większą kontrolę może nad nim sprawować, między innymi przez delegowanie swoich przedstawicieli do organów nadzorujących i zarządzających spółki zależnej. Co więcej bank wchodzący w skład konglomeratu finansowego może być zobowiązany do wprowadzenia standardów nadzoru korporacyjnego, przyjętego przez spółkę dominującą, który wykracza poza ramy prawne obowiązujące na rynku, na którym ten bank funkcjonuje. Pozwala mu to osiągnąć przewagę konkurencyjną przyciągająca nowych inwestorów.

239

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Przegląd dyrektywy 2002/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dodatkowego nadzoru nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń oraz przedsiębiorstwami inwestycyjnymi konglomeratu finansowego, COM (2012) 785 final, Bruksela 20.12.2012 r.

240

M. Iwanowicz – Drozdowska, Integracja rynków…, op. cit., s. 17.

241

D. Grabiec, Powiązania w grupie kapitałowej i ich wpływ na jej konkurencyjność, w: T. Bernat (red.),

Przedsiębiorstwo i państwo – wybrane problemy konkurencyjności, Wydawnictwo Uniwersytetu

95