Strumień napływu BIZ do Rosji oraz jego dynamika

Przytoczone wcześniej zestawienie krajów o największym napływie BIZ (tabela 8) pokazuje zmianę znaczenia Rosji, jako miejsca lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Kraj ten w 2000 roku przyciągnął według statystyk UNCTAD 2,7 mln USD, co stanowiło zaledwie 0,19 % wartości przepływów światowych ogółem i uplasowało Rosję

na 39 miejscu rankingu krajów - odbiorców BIZ. Dla porównania Polska, zajmująca w 2000 roku 22 miejsce w tym zestawieniu, przyciągnęła blisko 3,5 krotnie większą wartość

napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Kryzys, jaki dotknął gospodarkę rosyjską w 1998 roku (choć jego początkowe symptomy można było zauważyć już jesienią 1997 roku), zahamował napływ inwestycji do tego kraju. Wykazał przy tym słabość filarów gospodarki rosyjskiej oraz jej uzależnienie od cen na światowych rynkach surowcowych. Natomiast jednym z istotnych czynników wewnętrznych kryzysu był niewystarczający udział prywatnego sektora w gospodarce rosyjskiej, m.in. w wyniku niewielkiej skali bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tym kraju.

Jednak już pod koniec 1999 roku odnotowano ożywienie koniunktury gospodarczej, a wdrożone reformy zaczęły przynosić pierwsze pozytywne rezultaty. Analiza mechanizmu kryzysu stanowiła cenny materiał edukacyjny dla kolejnych rządów, celem zabezpieczenia się przed podobnymi zjawiskami w przyszłości. Nadszarpnięte zaufanie zagranicznych inwestorów powoli ulegało odbudowie. Pierwsze lata XXI wieku przyniosły umiarkowany wzrost napływu inwestycji zagranicznych do Rosji. W 2004 roku według danych UNCTAD przekroczyły one poziom 15,4 mld USD. Rok następny przyniósł niewielki spadek napływu BIZ, lecz lata 2006 – 2008 charakteryzowały się znacznym wzrostem ich wartości, osiągając w 2008 roku poziom 75 mld USD. Należy podkreślić, iż 2008 rok, to czas odczuwalnego już praktycznie na całym świecie globalnego kryzysu ekonomicznego, skutkującego spadkiem światowych przepływów kapitału. W przypadku Rosji ten gwałtowny spadek odnotowano dopiero w 2009 roku, w którym wartość napływu BIZ do Rosji wyniosła 36,5 mld USD, tj. niespełna połowę wartości z roku poprzedniego. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Rosji w badanym okresie lat 2000 – 2009 prezentuje wykres 4.

114

Wykres 4. Napływ BIZ do Rosji w latach 2000 - 2009 ( w mln USD)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD www.unctad.org [16.04.2011 r.]

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Rosji w latach 2000 – 2009 charakteryzuje zmienna dynamika ich napływu. Wykres 5 pokazuje dość duże tempo tych zmian. Największy wzrost w stosunku do roku poprzedniego odnotowano w 2006 roku, kiedy wartość dynamiki wyniosła 230 %. Z kolei największy spadek dynamiki napływu BIZ do Rosji odnotowano w kryzysowym 2009 roku. Wartość napływu BIZ do Rosji stanowiła wówczas zaledwie połowę wartości z roku poprzedniego.

Wykres 5. Dynamika napływu BIZ do Rosji w latach 2000 – 2009 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD www.unctad.org [16.04.2011 r.]

Inną miarą, która pozwala przeanalizować skalę zjawiska BIZ, a także porównać je pomiędzy poszczególnymi krajami, jest wskaźnik BIZ per capita. Eliminuje on

zróżnicowanie wielkości krajów, a w konsekwencji, ich potencjał do pozyskiwania BIZ z racji różnej wielkości rynku, wyrażonej liczbą mieszkańców. Wykres 6 prezentuje

wspomnianą wartość per capita napływu BIZ do Rosji na tle świata i Polski. Widać

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 0 50 100 150 200 250 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

115

wyraźnie, iż do 2006 roku wartość per capita napływu BIZ do Rosji była znacząco niższa zarówno od średniej światowej, jak i od wartości obliczonej dla Polski. W roku 2000 wartość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Rosji w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosła zaledwie 18,49 USD, co klasyfikowało Rosję na 120 miejscu w zestawieniu wszystkich krajów. Można dodać, że wyższe miejsca zajmowały m.in. Chiny, Mongolia oraz Republika Południowej Afryki.

Jak zostało wspomniane, lata 2007 – 2008 przyniosły gwałtowny wzrost napływu

BIZ do Rosji. W efekcie, również w ujęciu per capita wartość ta dla Rosji wzrosła i przewyższyła średnią wartość dla Polski oraz dla całego świata. Różnica ta najbardziej jest

widoczna dla statystyk roku 2008, kiedy to utrzymał się jeszcze rosnący trend napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Rosji, przy jednoczesnym gwałtownym jego spadku dla Polski i świata. Wartość per capita napływu BIZ do Rosji przekroczyła wówczas znacznie poziom 500 USD. Jednak już rok później kryzys globalny odcisnął swoje negatywne piętno także na aktywności inwestorów na rynku rosyjskim. Wartość napływu BIZ per capita spadła wówczas do poziomu 255 USD, co dało Rosji 72 miejsce wśród wszystkich krajów.

Wykres 6. Wartość per capita napływu BIZ do Rosji na tle Polski i świata w latach 2000 - 2009 (w USD)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD www.unctad.org [16.04.2011 r.]

W badanym okresie można zaobserwować również wzrost znaczenia BIZ w gospodarce rosyjskiej, wyrażony wskaźnikiem udziału napływu BIZ w produkcie

krajowym brutto. W 2000 roku udział ten wyniósł zaledwie 1,05 proc. Dla porównania wartość ta dla Polski wyniosła wówczas 5,51 %, a dla świata 4,35 %. W 2007 roku, tj. zanim w gospodarce światowej zaczęto odczuwać znacząco wpływ globalnego kryzysu

0,00 100,00 200,00 300,00 400,00 500,00 600,00 700,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Polska Rosja Świat

116

ekonomicznego, udział napływu BIZ w PKB Rosji przewyższył średnią wartość dla świata i wyniósł 4,24 % (przy odpowiednio 5,54 % w Polsce i 3,54 % na świecie). W 2009 roku wskaźnik ten dla Rosji obniżył się i osiągnął poziom 2,97 %. Dokładny przebieg zmian udziału napływu BIZ w PKB Rosji na tle Polski i świata prezentuje wykres 7.

Wykres 7. Udział napływu BIZ w PKB Rosji na tle Polski i świata w latach 2000-2009 (%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD www.unctad.org [16.04.2011 r.]

Lata 2000 – 2009 to także okres wzrostu znaczenia Rosji jako kraju lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych, co prezentuje wykres 8. Chociaż w 2000 roku udział Rosji w światowym strumieniu napływu ZIB nie przekraczał nawet 0,2 %, to jednakże dzięki systematycznie wzrastającemu zainteresowaniu inwestorów rosyjskim rynkiem, w 2004 roku wzrósł on ponad 10-krotnie, przekraczając próg 2,1 %, a w 2008 roku – wyniósł on blisko 4,3 %. Dopiero w efekcie negatywnych skutków światowego kryzysu ekonomicznego, następny rok zaowocował obniżeniem udziału Rosji w światowym strumieniu napływu BIZ do poziomu niespełna 3,5 %.

Wykres 8. Udział napływu BIZ do Rosji w przepływach światowych w latach 2000-2009 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD www.unctad.org [16.04.2011 r.] 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Polska Rosja Świat 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r.

117

Przytoczone dane wskazują na relatywnie niewielkie zainteresowanie inwestorów rynkiem rosyjskim na początku badanego okresu lat 2000 – 2009, jednakże w latach następnych odnotowano znaczny wzrost napływu kapitału zagranicznego do Rosji, co znalazło też odzwierciedlenie w rosnącym udziale Federacji Rosyjskiej, jako kraju lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych na tle innych państw świata. Z uwagi na konsekwencje wystąpienia światowego kryzysu ekonomicznego oraz czynniki wewnętrzne, które zostaną omówione w kolejnym rozdziale niniejszej dysertacji, napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Rosji w latach 2000 – 2009 nie odpowiadał potencjałowi rynkowemu tego kraju oraz charakteryzował się wysokimi wahaniami w poszczególnych latach. Można jednak jednoznacznie stwierdzić, iż w badanym okresie lat 2000 – 2009 nastąpił istotny wzrost znaczenia Rosji jako kraju lokalizacji BIZ.