Uwarunkowania makroekonomiczne

Uwarunkowania makroekonomiczne stanowią bardzo istotną, z punktu widzenia inwestora, grupę czynników, gdyż określają atrakcyjność ekonomiczną danego kraju¹⁵⁸. Z jednej strony opisują jego obecny i perspektywiczny długoterminowy potencjał, z drugiej - wpływają na kosztową stronę prowadzenia działalności na jego obszarze. Z punktu widzenia zagranicznego inwestora, prognozującego rachunek ekonomiczny w krótkim i długim okresie, pożądana jest korzystna oraz stabilna sytuacja

makroekonomiczna kraju lokalizacji inwestycji.

158 Szerzej na ten temat m.in.: R. Lucas, On the Determinants of Direct Foreign Investment: Evidence from

East and Southeast Asia, World Development, nr 21; S. Harinder, W. Jun Kwang, Some New Evidence on Determinants of Foreign Direct Investment in Developing Countries, Policy Research Working Paper 1531,

The World Bank, Washington1995; A. Shamsuddin, Economic Determinants of Foreign Direct Investment in

Less Developed Countries, The Pakistan Development Review, Spring 1994; P. Nunnenkamp, J. Spatz, “Determinants of FDI in Developing Countries: has Globalization Changed the Rules of the Game?”

Transnational Corporations,2002, Vol. 11, Nr 2; S.Nakamura, T. Oyama, The Determinants of Foreign Direct

Investment from Japan and the United States to East Asian Countries, and the Linkage between FDI and Trade, Working Paper 98-11 Bank of Japan, Tokyo 1998.

85

Istotną rolę w zakresie tworzenia przyjaznego dla podejmowania inwestycji

bezpośredniej otoczenia makroekonomicznego spełnia Bank Centralny, posiadający w swojej gestii możliwość wywierania wpływu na kształtowanie się większości

przytoczonych poniżej głównych wskaźników oceny sytuacji makroekonomicznej danego kraju, istotnych z punktu widzenia inwestora.

Do tych istotnych wskaźników zaliczyć należy:

 produkt krajowy brutto - wielkość produktu krajowego brutto oraz PKB per capita stanowić będzie jeden z wyznaczników ekonomicznej wielkości i potencjału danego rynku zbytu. Jednakże z punktu widzenia interesów inwestora lokującego swoją działalność w danym kraju nieraz ważniejsze od aktualnej atrakcyjności rynku zbytu będą perspektywy jego rozwoju, mierzone stopą wzrostu PKB. Oczywiście analiza dynamiki PKB powinna obejmować okres kilkuletni, aby wyeliminować znaczenie krótkookresowych zjawisk koniunkturalnych.

 poziom kursu walutowego - stabilny kurs walutowy pozwala prognozować przyszłe koszty i zyski inwestora osiągane przez BIZ. Stąd dbałość o utrzymanie tej

stabilności jest jednym z głównych zadań polityki Banku Centralnego. Zgodnie z teorią obszarów walutowych Roberta Alibera kapitał przepływa z krajów o silnej

walucie do krajów o walucie słabszej159. Autor zjawisko to tłumaczy tzw. premią walutową, powodującą iż dla inwestora z kraju o silnej walucie akcje nabywanego przedsiębiorstwa w kraju o walucie słabszej będą relatywnie tańsze, gdyż przy ich wycenie uwzględnia się oczekiwaną stopę dewaluacji. Poza tym silna waluta kraju inwestora umożliwia wyższą stopę kapitalizacji zastosowaną przy dyskontowaniu

strumienia dochodów spółki córki w kraju inwestycji. Dzięki temu inwestycje w kraju o słabej walucie są bardziej opłacalne160.

 poziom inflacji – wysoka stopa inflacji ma negatywny wpływ na inwestycje zagraniczne. Zwiększa oprocentowanie kredytów, ograniczając możliwość pozyskania kapitału. Utrudnia znacząco także prowadzenie rachunku ekonomicznego, wyceny własnych aktywów oraz dokonywanie prognostycznych analiz rynkowych. Obniża się w efekcie produktywność przedsiębiorstw,

poświęcających więcej uwagi na pozyskiwanie i monitorowanie informacji

159 J. Rymarczyk, Internacjonalizacja…, op. cit., s.40.

160 Teoria Alibera jest jednak krytykowana za przyjęcie nierealnych założeń. Poza tym nie wyjaśnia inwestycji krzyżujących się.

86

o zmianach cen oraz ich aktualizacji we własnej ofercie161. Wysoka inflacja charakteryzuje się także większą jej zmiennością, potęgując niepewność rynku. Funkcja informacyjna ceny zostaje zaburzona, co prowadzi do spadku elastyczności cenowej popytu, a w konsekwencji promuje mniej wydajnych producentów. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne charakteryzują się znacznym opóźnieniem uzyskania potencjalnych korzyści w stosunku do czasu podjęcia decyzji inwestycyjnej i przeznaczenia nakładów na jej realizację. W związku z tym dla inwestora istotna będzie nie tylko bieżąca stopa inflacji ale również prognoza jej kształtowania się w dłuższym horyzoncie czasowym162. Wysoki poziom inflacji

wpływa także na strukturę inwestycji, poprzez ograniczenie inwestycji w nowoczesne technologie, charakteryzujące się relatywnie większym ryzykiem.

Może także zwiększyć dotkliwość systemu podatkowego.

 deficyt budżetowy oraz zadłużenie zewnętrzne państwa – wysokie wartości tych wskaźników zwiększają ryzyko inwestycji. Przede wszystkim osłabiają zaufanie do polityki gospodarczej państwa inwestycji. Mogą powodować wzrost obciążeń podatkowych, celem uzyskania zwiększonych dochodów do budżetu. Państwo może szukać źródeł poprawy swojej sytuacji ekonomicznej poprzez ograniczenie wydatków budżetowych, co może prowadzić do strajków i protestów społecznych. Ewentualne finansowanie deficytu i obsługi długu przez emisję obligacji skarbowych prowadzi do ograniczenia aktywności kredytowej banków, w większym stopniu zainteresowanych wykupem korzystnie oprocentowanych obligacji.

 wysokość stóp procentowych – im wyższa stopa procentowa tym wyższy koszt pozyskania kapitału. Zwiększa się wówczas także wówczas skłonność do oszczędzania wśród konsumentów a zmniejszają wydatki konsumpcyjne, co może także rzutować na efektywność inwestycji.

Ogólnym wskaźnikiem oceny sytuacji makroekonomicznej danego kraju mogą być dla inwestorów ratingi wiarygodności kredytowej publikowane przez takie agencje jak Standard & Poor’s, Moody’s, czy Fitch. Na podstawie danych makroekonomicznych instytucje te dokonują analizy gospodarki danego kraju i wystawiają na tej podstawie swoją

161 P. Baranowski, Optymalna stopa inflacji – porównanie szacunków opartych na różnych klasach zależności

funkcyjnej inflacja-wzrost, Mathematical Economics, UE Wrocław 2008, nr 5, s. 42.

162 P. Kawa, Determinanty inwestycji jako przedmiot oddziaływania polityki Banku Centralnego, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Krakowie, Kraków 2010, nr 12, s.77

87

ocenę, charakteryzującą się dużym wpływem na wiarygodność gospodarki danego kraju w oczach inwestorów. Analizie podlega 5 kategorii¹⁶³:

 ryzyko polityczne i efektywność instytucji,  struktura gospodarki i perspektywy wzrostu,

 międzynarodowa pozycja inwestycyjna oraz zadłużenie zewnętrzne państwa,  deficyt budżetowy,

 efektywność polityki monetarnej.

Tabela nr 5 prezentuje klasyfikację ocen ratingu Standard & Poor’s.

Tabela 5. Klasyfikacja ocen ratingu wiarygodności kredytowej wg Standard & Poor's

Symbol literowy _{Charakterystyka oceny gospodarki}

AAA _{Najwyższa zdolność do obsługi swojego zadłużenia. Najwyższa ocena.} AA _{Bardzo wysoka zdolność do obsługi swojego zadłużenia.}

A ^{Wysoka zdolność do obsługi swojego zadłużenia, ale z zastrzeżeniem podatności na} wpływ niekorzystnych zmian w sytuacji gospodarczej

BBB ^{Odpowiednia zdolność do obsługi swojego zadłużenia ale z większą podatnością na} wpływ niekorzystnych zmian w sytuacji gospodarczej

BBB - ^{Odpowiednia zdolność do obsługi swojego zadłużenia ale z zastrzeżeniem} najniższego poziomu inwestycyjnego w opinii uczestników rynku.

BB + _{Gospodarka niestabilna, wysoki spekulacyjnie poziom w opinii uczestników rynku.}

BB ^{Mniej narażona na wystąpienie niekorzystnej sytuacji ekonomiczno – finansowej} _{w najbliższym czasie ale nadal istnieje duża niepewność dotycząca pogorszenia się} sytuacji

B ^{Bardziej narażona na wystąpienie niekorzystnej sytuacji ekonomiczno – finansowej} ale posiada zdolność obsługi swojego zadłużenia.

CCC ^{Obecnie podatna na niekorzystną sytuację ekonomiczno – finansową, obsługa} zadłużenia jest zależna od sprzyjających warunków gospodarczych

CC _{Obecnie wysoce podatna na niekorzystną sytuację ekonomiczno - finansową} C _{Wysokie ryzyko kredytowe}

D _{Brak możliwości spłaty zobowiązań finansowych}

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.standardandpoors.com [15.12.2011 r.]

163 Szczególnie ma to znaczenie jednak w krótkim okresie i wpływa w większym stopniu na inwestycje portfelowe niż BIZ, które charakteryzują się długookresowością.

88

Chociaż powyższe informacje te wpływają przede wszystkim na krótkookresowe przepływy kapitału charakterystyczne dla inwestycji portfelowych, nie można dezawuować znaczenia tych ratingów dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (szczególnie w zakresie zmiany poziomu oceny kategorii inwestycyjnej na spekulacyjną), gdyż stanowią one syntetyczną informację o stanie gospodarki potencjalnego kraju lokalizacji BIZ. Dodatkowo można stwierdzić, iż publikowane ratingi poza funkcją informacyjną, stanowią także swoiste źródło opiniotwórcze, które może odgrywać istotną rolę w zakresie wpływu na krótkoterminowe decyzje inwestorów o charakterze spekulacyjnym. Informacja o obniżeniu ratingu może spowodować ucieczkę kapitału z danego kraju, co znacząco pogorszy jego sytuację ekonomiczną164.