Wskaźnik łatwości prowadzenia biznesu

Jest to wskaźnik opracowany przez Bank Światowy, publikowany w corocznych

raportach analizujących stopień trudności prowadzenia działalności gospodarczej w poszczególnych krajach. Z uwagi na szeroki zakres ocenianych czynników można go

uznać za jeden z najważniejszych i najbliższych kompleksowości, powszechnie dostępnych wskaźników, pomocnych inwestorom w ocenie klimatu inwestycyjnego w danym kraju.

Podstawowym założeniem raportów Doing Business jest zwrócenie uwagi na fakt, iż dla prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne są przyjazne regulacje prawne, charakteryzujące się skutecznością, powszechną dostępnością oraz łatwością realizacji.

96

Chociaż można ogólnie stwierdzić, iż dla przedsiębiorcy korzystna jest jak najmniejsza liczba regulacji i procedur, które musi wypełnić, to jednak w przypadku niektórych wskaźników Doing Business ocena jest wyższa, gdy istnieje większa liczba regulacji dotyczących danego zjawiska¹⁷⁴.

Ogólną ocenę wskaźnika Doing Business stanowi średnia sumy ocen cząstkowych poszczególnych kategorii, wystawionych na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych wśród kilku tysięcy przedsiębiorców, prawników, przedstawicieli administracji państwowej oraz świata nauki. Pierwszy raport Doing Business został opublikowany w 2003 roku. Za pomocą 5 wskaźników cząstkowych oceniono w nim łatwość prowadzenia działalności gospodarczej w 133 krajach. W najnowszym raporcie Doing Business 2012 ocenie poddano uregulowania prawne obowiązujące w 183 państwach, w 10 poniższych kategoriach składających się na ocenę ogólną danego kraju175:

a) rozpoczęcie działalności gospodarczej (ang. starting a business) - ocena stopnia łatwości założenia firmy oparta jest na czterech szczegółowych wskaźnikach, które stanowią: czas niezbędny do załatwienia wszelkich formalności administracyjnych, liczba wymaganych procedur potrzebnych do założenia firmy, koszt założenia firmy (mierzony jako % PKB per capita) oraz minimalny wkład początkowy;

b) uzyskiwanie pozwoleń na budowę (ang. dealing with construction permits) - do oceny tej kategorii wykorzystuje się trzy wskaźniki związane z budową: liczbę procedur koniecznych do przeprowadzenia celem uzyskania wszystkich niezbędnych pozwoleń oraz czas i koszt z nimi związany (określany jako % PKB per capita). W analizie uwzględnia się nie tylko sam proces budowy ale także przyłączenie wody, kanalizacji i telefonii stacjonarnej;

c) dostęp do elektryczności (ang. getting electricity) - podobnie jak w przypadku uzyskiwania pozwoleń na budowę, autorzy raportu posługują się trzema wskaźnikami, które stanowią: czas uzyskania dostępu do energii elektrycznej, liczba procedur niezbędnych do przeprowadzenia celem tego dostępu oraz poniesiony w związku z nimi koszt;

d) rejestrowanie własności (ang. registering property) - także ocena tej kategorii jest wynikiem liczby procedur niezbędnych do rejestracji nieruchomości, ich kosztu oraz czasu trwania całego procesu;

174 Np. w zakresie jawności transakcji zawieranymi pomiędzy podmiotami powiązanymi.

175 Dodatkową kategorię, nie będącą obecnie składową sumarycznego wskaźnika Easy of Doing Business, stanowi zatrudnianie pracowników.

97

e) dostęp do kredytowania (ang. getting credit) - ta kategoria służy ocenie prawnych regulacji w zakresie możliwości dostępu do kredytu jako źródła finansowania działalności. Ocenie podlega w tym przypadku stopień ochrony prawnej, zarówno kredytodawcy jak i kredytobiorcy, oraz dostępność informacji kredytowej dla tego drugiego;

f) ochrona praw inwestorów (ang. protecting investors) - mierzona poprzez ocenę prawnej gwarancji stopnia jawności i czytelności działań zarządu przed poszczególnymi współudziałowcami, zakresu odpowiedzialności prawnej zarządu przed inwestorami oraz dostępu udziałowców do informacji;

g) system podatkowy (ang. paying taxes) - ocena stopnia „przychylności” systemu podatkowego kraju inwestycji oparta jest na trzech wskaźnikach: liczbie podatków, jakie inwestor jest co roku zobowiązanych zapłacić, ich wysokości mierzonej jako procent dochodu firmy oraz liczbie godzin, jakie zajmuje przygotowanie całej dokumentacji podatkowej firmy;

h) handel zagraniczny (ang. trading across boarders) - w przypadku oceny warunków dokonywania transakcji handlu zagranicznego analizie podlega liczba dokumentów wymaganych przez urzędy celne i inne instytucje celem dokonania transakcji, czas niezbędny do przeprowadzenia całej transakcji oraz koszt związany z tą procedurą; i) egzekwowanie umów (ang. enforcing contracts) - sprawność funkcjonowania

systemu sądownictwa pod względem egzekucji należności i roszczeń wynikających z zapisów kontraktowych stanowi kolejny obszar, składający się na ogólną wartość wskaźnika Doing Business. Poprzez analizę stanowionego w danym kraju prawa oraz wywiady ankietowe przeprowadzane wśród miejscowych prawników powstaje ogólna ocena tej istotnej dla inwestorów sfery. Ocenie podlega czas trwania procedur sądowych w zakresie egzekucji umów (mierzony w dniach), koszt postępowania sądowego (określany jako procent wartości roszczenia) oraz liczba niezbędnych w tym celu do wykonania procedur;

j) postępowanie upadłościowe176 (ang. resolving insolvency) - ocena przebiegu procesu upadłości firmy powstaje na podstawie analizy czasu i koszty odzyskania należności oraz wartości stopy odzysku.

Od 2012 roku w ramach aneksu publikowana jest również ocena elastyczności procesu zatrudniania siły roboczej. Uwzględnia się w tym przypadku elastyczność prawa

176 Nazwa tego wskaźnika została zmieniona w raporcie Doing Business 2012. Wcześniej funkcjonował on pod nazwą „likwidacja działalności” ( ang. closing a business).

98

pracy w zakresie procesu rekrutacji i derekrutacji pracowników oraz sztywność norm czasu pracy. We wcześniejszych raportach pozycja ta stanowiła jedną z kategorii wpływającą na ogólną ocenę wskaźnika Doing Business dla danego kraju. Metodologia tego wskaźnika podlegała krytyce z uwagi na promowanie elastycznych form zatrudnienia, sprzyjających możliwości łatwego zwalniania pracowników. W efekcie, obecnie nie stanowi ten wskaźnik składowej ogólnej oceny Doing Business, jednakże wciąż jest publikowany jako aneks do raportu.

Raport Doing Business skupia się na 10 aspektach dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej, szczególny nacisk kładąc na ich znaczenie dla małych i średnich firm krajowych. Chociaż jest wykorzystywany także przez inwestorów zagranicznych, nie porusza on bezpośrednio szczegółowych zagadnień związanych z inwestycjami zagranicznymi. Nie mierzy również wszystkich aspektów otoczenia biznesu, pomijając m.in. stabilność makroekonomiczną, poziom korupcji, kwalifikacje zawodowe ludności, standard jakości życia mieszkańców oraz jakość otoczenia instytucjonalnego i infrastrukturalnego. Pomiar wskaźników odbywa się w oparciu o ustandaryzowane scenariusze zdarzeń, zakładające np. iż działalność gospodarcza lokowana jest w najbardziej rozwiniętym gospodarczo mieście w danym kraju, co przy silnym zróżnicowaniu regionalnym, może prowadzić do fałszywych uproszczeń i wniosków. Co istotne w początkowej fazie realizacji działalności, wskaźnik zakłada, iż przedsiębiorca posiada już pełnię wiedzy na temat obowiązujących regulacji prawnych i koniecznych do spełnienia procedur, pomijając wobec tego czas niezbędny na zapoznanie się z nimi, co w wielu przypadkach znacząco wydłuża czas rejestracji firmy.

Pomimo powyższych ograniczeń, raporty Doing Business są wykorzystywane nie tylko przez inwestorów poszukujących analiz klimatu inwestycyjnego w danym kraju, ale również przez rządy poszczególnych państw korzystające z opisanych w raportach rozwiązań przyjętych w innych krajach, ocenianych korzystniej przez ekspertów177.

177 Przykładowo Arabia Saudyjska wykorzystała francuskie doświadczenia i regulacje dotyczące prawa spółek celem modyfikacji własnego prawa.

99