Uwarunkowania wyboru lokalizacji przedsiębiorstwa

W literaturze przedmiotu można znaleźć szereg klasyfikacji poszczególnych uwarunkowań, walorów i czynników lokalizacji, przy czym pojęcia te niejednokrotnie są

stosowane zamiennie, prowadząc do pewnych nieścisłości, co zostanie wykazane w dalszej części rozprawy. Wobec tego zjawiska, niezbędne wydaje się dokonanie

właściwej definicji i uporządkowania wspomnianych pojęć.

Uwarunkowania lokalizacyjne oznaczają istnienie określonych cech charakteryzujących badany obszar. Uwarunkowania te mogą mieć charakter:

 przyciągający potencjalnych inwestorów i wówczas będą stanowić walory lokalizacyjne terenu, czyli cechy stanowiące o jego atrakcyjności;

 zniechęcający potencjalnych inwestorów, stanowiący tzw. bariery lokalizacyjne, czyli czynniki utrudniające umieszczenie inwestycji na określonym terenie;

 neutralny z pozycji ogółu potencjalnych inwestorów. Podział ten graficznie przedstawia rysunek 4.

Rysunek 4. Podział uwarunkowań lokalizacyjnych ze względu na ich znaczenie dla inwestorów

Źródło: opracowanie własne

I. Fierla, analizując proces lokalizacji przemysłu, wyróżnia następujące jego uwarunkowania41:

 zróżnicowanie walorów przestrzennych terenu,  organizację przemysłu,

 postęp technologiczny,  politykę państwa,

41 I. Fierla, Lokalizacja przemysłu, PWE, Warszawa 1987, s.27.

Uwarunkowania lokalizacyjne Walory lokalizacyjne Bariery lokalizacyjne Uwarunkowania neutralne

28  ochronę środowiska.

Bardziej szczegółowej klasyfikacji uwarunkowań lokalizacji przedsiębiorstwa dokonuje W. Budner. Według autora ocena stopnia atrakcyjności rozważanych lokalizacji zależeć będzie od dwóch podstawowych grup czynników42:

a) uwarunkowań wewnętrznych, które stanowią fizyczne cechy danego terenu, b) uwarunkowań zewnętrznych, związanych z otoczeniem wokół danego terenu.

Wśród najważniejszych uwarunkowań wewnętrznych wpływających na ocenę użyteczności danego terenu wymienić można:

 warunki naturalne (m.in. wielkość i ukształtowanie terenu, rodzaj gleby, klimat geograficzny),

 istniejący stan infrastrukturalny (np. budynki, hale fabryczne, dostęp do energii elektrycznej, kanalizacji),

 stan prawny gruntu (uregulowane sprawy własnościowe, obciążenia hipoteczne). Zewnętrzne uwarunkowania, analizowane przez przedsiębiorcę w procesie podejmowania decyzji lokalizacyjnych, stanowią takie czynniki jak:

 pobliska infrastruktura drogowa i komunikacyjna (stan jakości dróg, odległość od węzłów komunikacyjnych, lotnisk, portów morskich),

 otoczenie społeczno-demograficzne (liczba ludności zamieszkujących pobliskie tereny, struktura zatrudnienia, poziom wykształcenia i bezrobocia warunkujący dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej),

 sytuacja gospodarcza regionu,

 prawne uwarunkowania lokalne i ponadlokalne.

Znaczenie obu grup uwarunkowań lokalizacyjnych oczywiście zależy w dużym stopniu od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej.

Inny podział uwarunkowań lokalizacyjnych przedsiębiorstwa przytacza H. Godlewska. Wyróżnia ona uwarunkowania43:

a) zewnętrzne – niezależne od rodzaju lokowanej działalności gospodarczej, do których to uwarunkowań zalicza m.in. system społeczno-gospodarczy i administracyjny, politykę państwa czy też postęp technologiczny;

b) gałęziowo-branżowe – związane z rozmieszczeniem i strukturą danej gałęzi lub branży przemysłu, bądź też polityką państwa realizowaną wobec tej działalności;

42 W. Budner, Lokalizacja…, op. cit. s.22.

29

c) wewnętrzne – do których można zaliczyć wielkość i typ firmy, jej formę organizacyjno-prawną, strukturę organizacyjną, poziom zaawansowania technologicznego oraz wielkość kapitału.

Autor niniejszej rozprawy klasyfikuje uwarunkowania lokalizacyjne, w oparciu o kryterium podziału otoczenia zewnętrznego przedsiębiorstwa. Takie rozwiązanie prowadzi

do stworzenia następującego podziału:

a) uwarunkowania ekonomiczne - zależne będą od stopnia rozwoju ekonomicznego danego kraju i regionu oraz obecnej i przewidywanej koniunktury gospodarczej. Miarę ich oceny stanowić będą wskaźniki sytuacji ekonomicznej kraju i regionu rozpatrywanej lokalizacji, takie m.in. jak stopa inflacji, stopa procentowa, kurs walutowy, stopa bezrobocia oraz poziom płac. Do tych uwarunkowań należy także dodać wielkość i chłonność rynku, jako istotne parametry rynku kraju lokalizacji inwestycji44. Również w dłuższej perspektywie czasowej istotne będzie znaczenie stabilności tempa wzrostu gospodarczego, wpływającego na wzrost siły nabywczej społeczeństwa danego kraju oraz poziomu jego życia;

b) uwarunkowania polityczno - prawne – zdaniem Autora z uwagi na wpływ polityki na stanowione prawo, należy rozpatrywać te dwie sfery łącznie. Jako elementy uwarunkowań prawnych wyróżnić można przepisy dotyczące nabywania gruntów, ochrony inwestycji i prawa własności, zasad prowadzenia działalności gospodarczej, regulacje kodeksu pracy, przepisy ochrony środowiska, procedurę zawierania umów międzynarodowych, a także zakres swobód i praw obywatelskich regulowany normami prawnymi. Istotna będzie także prowadzona przez dane państwo polityka handlowa, znajdująca swój wymiar w prawnych zapisach protekcjonistycznych, prowadząca niejednokrotnie do podejmowania decyzji inwestycyjnych w celu obejścia stworzonych barier handlowych. Rozpatrując tę grupę elementów uwzględnić należy także sprawność funkcjonowania aparatu administracyjnego i sądowniczego państwa. Polityczne uwarunkowania stanowić będą m.in.: stabilność i rodzaj reżimu politycznego oraz poglądy poszczególnych ugrupowań politycznych w zakresie szeroko rozumianych zasad prowadzenia działalności gospodarczej;

c) uwarunkowania społeczno - kulturowe - będą determinowały relacje pomiędzy inwestorem a lokalną społecznością, rozpatrywaną w trzech wymiarach: jako potencjalna siła robocza, grupa dostawców, odbiorców oraz kooperantów a także

44 G. Albaum, J. Strandskov, E. Duerr, International Marketing and Export Management, Adison Weslej Longman LTD. Harlow, 1998, s.63.

30

jako tzw. otoczenie sąsiedzkie. Składnikami podlegającymi analizie w przypadku tych uwarunkowań będą m.in. stopień edukacji społecznej i rozwoju cywilizacyjnego, znajomość języków obcych przez mieszkańców danego kraju oraz stopień skomplikowania ich języka ojczystego, wyznawana na danym obszarze religia, ukształtowane tradycje historyczne, podział ról społecznych, nastawienie do inwestorów zagranicznych i ich produktów oraz stosunek do obcokrajowców czy wreszcie zwyczaje i preferencje konsumenckie;

d) uwarunkowania technologiczne - ta grupa uwarunkowań w obecnym świecie gospodarczym ulega najszybszym przemianom, stąd wymaga częstej aktualizacji przeprowadzanych analiz. Obejmować będzie m.in. poziom rozwoju technologicznego na danym obszarze, dostęp do nowoczesnych form przekazu informacji i przesyłu danych, obowiązujące normy techniczne oraz jakość infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Analiza wspomnianych uwarunkowań jest niezbędna niezależnie od sektora gospodarki, w którym przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność, jednakże szczególnie nabiera znaczenia w przypadku przemysłu wysokiej techniki. Zwiększenie znaczenia inwestycji w zakresie B+R spowodowało przyspieszenie postępu naukowo - technicznego prowadząc do znacznego skrócenia cyklu życia produktu. Według różnych badań empirycznych w ciągu XX wieku cykl życia produktu średnio uległ 10-krotnemu skróceniu⁴⁵. K. Omahe zwraca uwagę na zjawisko rozpraszania technologii, polegające na jej szybszym upowszechnianiu, skutkujące niemożnością utrzymywania w długim okresie przewagi konkurencyjnej opartej na posiadanym przez przedsiębiorstwo know – how. Musi to prowadzić w efekcie do zwiększenia udziału kosztów poniesionych na B+R w ogólnych kosztach przedsiębiorstwa, a także do wzrostu znaczenia wykwalifikowanej kadry specjalistów i naukowców odpowiedzialnych za rozwój technologiczny firmy46. Coraz większe znaczenie szczególnie w zakresie CSR (ang. Corporate Social Responsibility – tłum. społeczna odpowiedzialność biznesu) przypisuje się także tworzeniu technologii przyjaznych środowisku naturalnemu;

e) uwarunkowania konkurencyjne - ostatnią w tej klasyfikacji grupę tworzą elementy tzw. otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa, m.in. rodzaj struktury rynku, na

45 W. Szymański, Globalizacja, wyzwania i zagrożenia, Difin, Warszawa 2001, s. 18

46 K. Omahe, The Boarder Less World: Power and Strategy in the Interlinked Economy, Harper Business, New York, 1990, cyt. za W. Szymański, Globalizacja… op. cit., s.25.

31

którym firma pragnie prowadzić swoją działalność, możliwość dostępu do szerokiej grupy dostawców, odbiorców oraz kooperantów niezbędnych do prowadzenia działalności, istnienie instytucji badawczo – rozwojowych czy też instytucji finansowych zapewniających dostęp do kapitału.

Jak wspomniano na początku niniejszego podrozdziału, walory lokalizacyjne stanowią korzystne uwarunkowania, przyciągające potencjalnych inwestorów. Klasycznie pojęcie walorów lokalizacyjnych odnosi się do ich charakteru kosztowego, czyli określenia w jaki sposób przyjęcie rozpatrywanej lokalizacji wpłynie na koszty produkcji i dystrybucji towarów47. Alternatywę wobec tego podejścia stanowi formuła rynkowa, czyli spojrzenie na walory lokalizacyjne poprzez pryzmat efektywności poniesionych nakładów i ich wpływu na kształtowanie się przychodów przedsiębiorstwa. Powoduje to w efekcie rozszerzenie zakresu pojęcia walorów lokalizacyjnych o czynniki pozakosztowe, wpływające na poziom realizacji zysku inwestora. W. Budner dokonuje podziału walorów lokalizacyjnych na walory o charakterze48:

a) zasobowym, b) popytowym.

Walory lokalizacyjne o charakterze zasobowym to według W. Budnera uwarunkowania naturalne i ekonomiczne, wśród których wymienia takie elementy, jak49:

a) gleba, b) lasy,

c) potencjał demograficzny,

d) infrastruktura regionalna – w jej ramach:

 transport (szlaki komunikacyjne, punkty przeładunkowe, komunikacja miejska),

 łączność ( sieć telekomunikacyjna, media, internet),  energetyka (sieć elektroenergetyczna i ciepłownicza),

 gospodarka wodna ( źródła i cieki wodne, sieć wodociągowa, oczyszczalnie wód),

 edukacja i nauka (szkoły i ośrodki badawczo-naukowe),  służba zdrowia,

47 K. Kuciński, Lokalizacja przemysłu w nowym systemie ekonomicznym w: Lokalizacja przedsiębiorstw a

konkurencyjność, SGH, Warszawa 2001, s.9.

48 W. Budner, Lokalizacja… , op.cit. s.24.

49 A. Fierla, Możliwości oddziaływania na inwestorów w sferze ochrony środowiska naturalnego w: Zmiany

32  ośrodki sportowe i rekreacyjne,

 ośrodki kulturalne i centra rozrywkowe,  placówki socjalne.

e) zasoby surowcowe,

f) struktura sfery produkcyjnej i nieprodukcyjnej, g) jakość środowiska naturalnego,

h) preferencje polityczno-prawne i ekonomiczne.

Natomiast na lokalizacyjne walory o charakterze popytowym składają się:

a) wielkość rynku zbytu - mierzona liczbą potencjalnych nabywców i stopniem ich zamożności,

b) struktura konsumpcji,

c) preferencje i gusty konsumentów.

Przedstawione ujęcie walorów lokalizacyjnych, poprzez rozszerzenie katalogu rozpatrywanych uwarunkowań, pozwala w pełniejszy sposób uwzględnić wszystkie aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa w procesie jego lokalizacji przestrzennej.

Spojrzenie regionalne na omawianą problematykę przedstawia A. Szromnik, prezentując zestawienie determinant atrakcyjności miasta i regionu dla potencjalnego inwestora zagranicznego (tabela 1). Autor wyróżnia w nim dwie podstawowe grupy czynników:

 czynniki zależne (zmienne) – które podlegają działaniom ze strony władz lokalnych lub regionalnych,

 czynniki niezależne (stałe bądź względnie stałe) – nie podlegają one wpływowi ze strony władz samorządowych oraz są relatywnie niezmienne w krótkim i średnim okresie.

33

Tabela 1. Determinanty atrakcyjności miasta (regionu) dla inwestora zagranicznego

Czynniki zależne

(zmienne) (stałe bądź względnie stałe) ^{Czynniki niezależne}

Organizacyjno – administracyjne warunki obsługi potencjalnych inwestorów zagranicznych w mieście (regionie)

Lokalizacja miasta (regionu) względem krajowych ośrodków rozwojowych (centrów przemysłowych, naukowych i kulturalnych)

Fachowość, kompetencja pracowników lokalnych i regionalnych urzędów oraz instytucji

Lokalizacja miasta (regionu) względem głównych ośrodków koncentracji popytu w skali kraju i zagranicy

Zakres i struktura bazy informacyjnej o mieście

(regionie) ^{Lokalizacja miasta (regionu) względem ośrodków} wydobycia surowców naturalnych Atrakcyjność lokalnego systemu podatkowego ^{Lokalizacja miasta (regionu) względem stolicy kraju} oraz innych krajowych i międzynarodowych centrów

społeczno-politycznych Akceptacja przez lokalną (regionalną) władzę

inwestycji zagranicznych jako czynnika rozwoju

Lokalizacja miasta (regionu) względem zagranicy(euroregionów, stref nadgranicznych, przejść granicznych, stref wolnocłowych, portów i lotnisk)

Stopień zorganizowania podmiotów gospodarczych

i siła ich oddziaływania ^{Lokalizacja miasta (regionu) względem głównych} obszarów zagrożenia ekologicznego Formy i skuteczność działalności promocyjnej

miasta (regionu) ^{Stopień otwarcia gospodarki miasta (regionu)}

Społeczne nastawienie do inwestycji zagranicznych

oraz obcokrajowców ^{Zasoby surowców naturalnych miasta (regionu)}

Stan infrastruktury technicznej miasta (regionu) ^{Walory przyrodniczo- klimatyczne i turystyczne} _{miasta (regionu)} Organizacja i efektywność systemu

bankowo-finansowego w mieście (regionie) ^{Stan środowiska naturalnego miasta (regionu)} Zasoby wykwalifikowanej siły roboczej w mieście

(regionie) ^{Relatywny poziom życia ludności miasta (regionu)}

Stan infrastruktury socjalnej (handel, baza

hotelowo-gastronomiczna, usługi) miasta (regionu) ^{Poziom kulturowy i cywilizacyjny mieszkańców} miasta (regionu) Stan infrastruktury rynkowej miasta (regionu) –

imprezy wystawienniczo-targowe, giełdy, aukcje ^{Historia i tradycje gospodarcze miasta (regionu)} Dostępność komunikacyjna miasta (regionu) w

skali krajowej i międzynarodowej ^{Przedsiębiorczość i inicjatywa własna mieszkańców} miasta (regionu) Źródło: A. Szromnik, Marketing terytorialny. Miasto i region na rynku. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Kraków 2007, s.200.

34

Wielu autorów niejednokrotnie używa wymiennie pojęcia „walory lokalizacyjne miejsca” oraz „czynniki lokalizacji”. Pojęcie czynników lokalizacji wiązano początkowo

jedynie z niższymi kosztami produkcji, akcentując znaczenie kosztów pracy i transportu, a nie uwzględniając choćby ponoszonych kosztów w procesie lokowania inwestycji, opłat

administracyjnych, podatków, czy też korzyści związanych z potencjalnym wzrostem przychodów ze sprzedaży50. Zwracano również uwagę na znaczenie takich czynników, jak pobliskie położenie surowców naturalnych wykorzystywanych w procesie produkcyjnym⁵¹.

H. Godlewska wśród najważniejszych czynników lokalizacji przedsiębiorstw, wymienia następujące52:

a) transport - twórcy klasycznych teorii lokalizacji przypisywali temu czynnikowi główne znaczenie. Spowodowane to było wysokim udziałem kosztów transportowych w całości kosztów produkcyjnych przedsiębiorstwa (według różnych szacunków przeciętnie między 20-40 %), słabym poziomem rozwoju infrastruktury transportowej, ograniczoną powszechnością i gęstością sieci połączeń w ówczesnym czasie. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym, czynnik ten stopniowo traci na znaczeniu. Nastąpił gwałtowny rozwój transportu, dostarczenie towaru w najodleglejsze zakątki świata nie stanowi obecnie istotnego problemu, a udział kosztów transportu w kosztach produkcyjnych ogółem stanowi 3-5%. Oczywiście nie można całkowicie zmarginalizować znaczenia transportu jako czynnika lokalizacji. Wciąż powinien być on analizowany w decyzjach lokalizacyjnych, jednakże można stwierdzić, iż stracił on znaczenie głównej determinanty;

b) baza surowcowa - znaczenie tego czynnika jest uzależnione od surowcochłonności danej gałęzi przemysłu. Im więcej surowców wykorzystywanych jest w fazie

produkcji, tym w większym stopniu ich pobliska dostępność będzie uwzględniana w procesie lokalizacji przedsiębiorstwa. Dotyczy to nie tylko przemysłu ciężkiego,

wykorzystującego złoża rud miedzi, żelaza, cynku i ołowiu czy też węgla, ale także np. przemysłu cukrowniczego oraz przetwórstwa warzyw i owoców, z uwagi na ich wysoką nietrwałość w procesie magazynowania i transportu. Klasyczna teoria lokalizacji wiązała ten czynnik głównie z aspektem kosztowym, obecnie coraz

50 H. Godlewska, Lokalizacja…, op. cit. s.7.

51 J.E. Oxley B.Yeung, Structural Change, Industrial Location and Competiveness, MPG Books Ltd Cornwall, 1998, s.4,

35

większe znaczenie ma jakość dostępnego surowca, jego wydajność, wielkość zasobów oraz niezawodność dostaw;

c) rynek zbytu – znaczenie tego czynnika było wielokrotnie podkreślane w literaturze. H. Godlewska wskazuje istotne zalety, wynikające z bliskiego

położenia zakładu produkcyjnego względem rynku odbiorcy (minimalizacja kosztów magazynowania i transportu towarów, skrócenie czasu dostaw, szybsze reagowanie na zmiany obserwowane na rynku) ⁵³. Tymczasem obecne w XXI wieku zjawiska globalizacji, czy też fragmentaryzacji produkcji wydają się poddawać w wątpliwość tezę o znaczeniu bliskości położenia zakładu produkcyjnego względem rynku zbytu. Niezaprzeczalnie bowiem nastąpiła przestrzenna ewolucja pojęcia „rynek zbytu”. Rynki lokalne zaczęły się gwałtownie kurczyć, zmuszając przedsiębiorców do poszerzania zasięgu terytorialnego swojej działalności. Zjawisko to powoduje, iż wskazywana dotąd „bliskość geograficzna rynku zbytu” coraz częściej jest zastępowana przez dogodne położenie komunikacyjne umożliwiające sprawną i szybką dostawę towaru do rozmieszczonych na całym globie miejsc przeznaczenia. Poszukuje się lokalizacji cechujących się przewagą komparatywną, poprzez istnienie stref ekonomicznych i wolnocłowych, systemu zachęt inwestycyjnych, dostępność taniej siły roboczej, czy też podpisane przez dany kraj bilateralne i multilateralne porozumienia handlowe. Natomiast fizyczna bliskość rynków zbytu w stosunku do miejsca lokalizacji działalności jest zalecana w przypadku, gdy:

 przedsiębiorstwo operuje na jednym rynku lokalnym, bądź kilku zwartych, położonych blisko siebie (wówczas zalecana jest centralnie wobec nich umiejscowiona lokalizacja produkcji);

 produkty będące wytworem działalności przedsiębiorstwa charakteryzują się wysokim stopniem nietrwałości w procesie magazynowania i transportu);

 rynek zbytu charakteryzuje się dużą zmiennością popytu i preferencji konsumentów, co zmusza do uważnego śledzenia tych zmian i elastycznego się do nich dostosowywania;

 poszczególne rynki zbytu przedsiębiorstwa charakteryzują się wysokim stopniem zróżnicowania kulturowego, zmuszającym do adaptacji produktu do wymagań przez nie stawianych.

53 Ibidem, s.57.

36

d) zasoby pracy - czynnik pracy ma istotny wpływ na koszty prowadzenia działalności w wymiarze ilościowym (zależnym od stopnia pracochłonności danej produkcji)

oraz jakościowym (związanym z wysokością wynagrodzeń pracowników). W latach 60. XX wieku jako dwa najważniejsze aspekty wskazywano dostępność

siły roboczej oraz koszty robocizny. Dla przedsiębiorcy liczyła się możliwość łatwego dostępu do licznej i taniej siły roboczej. Tymczasem pod koniec XX wieku wśród najważniejszych oczekiwań inwestora pojawiła się także jakość kwalifikacji pracowników54. Charakteryzując rozpatrywaną lokalizację inwestycji pod kątem dostępności siły roboczej, analizowana jest dostępność fizyczna (ich obecność na rynku pracy) oraz ekonomiczna (uwzględniająca oczekiwania płacowe i koszty

zatrudnienia) potencjalnych pracowników. Koszty pracy składają się zarówno z wynagrodzenia jak i pozapłacowych kosztów, takich m.in. jak: podatki, koszty

składek ubezpieczeniowych i zdrowotnych oraz wynagrodzenia dodatkowe za czas nieprzepracowany. Przy produkcji pracochłonnej, nie wymagającej wysoce wykwalifikowanych kadr, wciąż decydującym czynnikiem jest koszt zatrudnienia. Jednak wraz z rosnącym stopniem specjalizacji produkcji wzrastają wymogi kwalifikacyjne wobec zatrudnianej siły roboczej. Dostęp do wysoce wykwalifikowanych pracowników będzie przeważnie łatwiejszy w dużych ośrodkach miejskich, posiadających rozwiniętą sieć szkolnictwa, przygotowującą przyszłe kadry do wymogów rynku pracy. Również wraz z rozwojem transportu pasażerskiego wzrosły możliwości migracyjne siły roboczej, dzięki czemu możliwe jest wyrównanie nierównowagi między podażą a popytem na regionalnym rynku pracy. Czynnikowi temu sprzyjają także procesy liberalizacyjne w zakresie międzynarodowego przepływu osób;

e) baza energetyczna - podobnie jak czynnik surowcowy dostęp do źródeł wydajnej i taniej energii stanowi istotne znaczenie dla niektórych dziedzin przemysłu

charakteryzujących się wysoką energochłonnością i znaczącym udziałem kosztów energii w całkowitych kosztach produkcji. Wobec wzrostu światowego zapotrzebowania energetycznego nastąpił rozwój energetyki atomowej, wodnej oraz opartej na źródłach odnawialnych. Nastąpił też rozwój infrastruktury przesyłowej, zapewniający zwiększoną moc przesyłu oraz niezawodność i ciągłość dostaw. Jednak, jak zauważa H. Godlewska, wciąż obserwuje się zwiększoną koncentrację

54 W. Dziemianowicz, Kapitał zagraniczny a rozwój regionalny i lokalny w Polsce, Studia Regionalne i Lokalne, Wydawnictwo UW, Warszawa1997, nr 21(54), s.17.

37

przemysłu energochłonnego wokół hydroelektrowni, oferujących najtańszą energię⁵⁵;

f) zasoby wodne - mają istotne znaczenie w przypadku przemysłu energetycznego, chemicznego, celulozowo-papierniczego, hutnictwa oraz w niektórych branżach

przemysłu spożywczego, co prowadzi do lokalizacji zakładów tych branż w pobliżu dużych cieków wodnych56. Wraz z rozwojem świadomości ekologicznej,

kładzie się coraz większy nacisk na efektywność wykorzystania zasobów wody oraz

procesy oczyszczania ścieków, pozwalające je powtórnie wykorzystać w procesie produkcyjnym. Poza aspektem ilościowym niejednokrotnie odgrywa

wielką rolę jakość zasobów wodnych, pozwalająca wykorzystać je np. w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym czy kosmetycznym. Działania na rzecz ekologii doprowadziły również do powstania szeregu administracyjnych barier dotyczących emisji zanieczyszczeń i ścieków. W przypadku technologii produkcyjnych znacznie

uciążliwych dla środowiska prowadzić to może do lokowania inwestycji w krajach o mniej restrykcyjnej polityce proekologicznej;

g) korzyści aglomeracyjne – wśród których wymienia się57:

 korzyści wspólnej lokalizacji – powstałe w efekcie koncentracji na danym obszarze przedsiębiorstw z pokrewnych dziedzin gospodarki. Mogą one wynikać z:

 dobrej reputacji ogółu przedsiębiorstw na danym terenie,

 współpracy konkurujących ze sobą przedsiębiorstw prowadzącej do pobudzenia wzajemnej innowacyjności58,

 podniesienia kwalifikacji wykształconej w regionie siły roboczej,

 specjalizacji oraz rozwoju firm kooperujących i obsługujących działalność grupy przedsiębiorstw na danym obszarze (np. w zakresie transportu, logistyki, handlu oraz obsługi finansowej).

 korzyści urbanizacyjne – wynikające z powiązań między poszczególnymi

sektorami gospodarki, a także pomiędzy przedsiębiorstwami

55 H. Godlewska Lokalizacja…, op. cit. s.67.

56 Ibidem, s.68.

57 W.M. Gaczek, Miejsce Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej w polityce regionalnej i przestrzennej

województwa wielkopolskiego, referat z konferencji: Aglomeracja Kalisko-Ostrowska na rzecz zmian gospodarczych. Strategia. Partnerstwo. Współpraca, Ostrów Wielkopolski, 9 luty 2009, s.2-3.

58 D.J. Teece, Competition, Cooperation and Innovation, Journal of Economic Behavior and Organization, 1992, Vol.18, s.1.

38

a rozwijającymi się obszarami urbanizacyjnymi. Przykładowo będą je stanowić korzyści wynikające z:

 udogodnień transportowych,  zasobnego rynku pracy,

 wspólnego użytkowania infrastruktury komunalnej,

 współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi i centrami rozwojowymi.

 korzyści skali produkcji – związane z obniżeniem kosztów jednostkowych w wyniku zwiększenia rynku zbytu.

Należy uwzględnić, iż w przypadku rozbudowanych struktur organizacyjnych, poszczególne zmiany lokalizacyjne dotyczące np. sfery produkcji wpływają nie tylko na efektywność danego zakładu, ale także całego przedsiębiorstwa, stąd analizy walorów przestrzennych danej rozpatrywanej lokalizacji muszą uwzględniać problem efektywności całości struktury59.

Bardziej współczesne definicje starają się w sposób pełniejszy zaprezentować ramy pojęcia czynników lokalizacji. Najbardziej ogólna z nich wydaje się być definicja przedstawiona przez I. Tarskiego, który przedstawia czynniki lokalizacji jako zbiór wszystkich okoliczności, wpływających w bezpośredni bądź pośredni sposób na wybór najkorzystniejszego miejsca lokalizacji zakładu produkcyjnego⁶⁰. B. Kortus pojęcie to definiuje jako warunki, wpływy, siły i inne motywy, które w sposób pozytywny bądź negatywny oddziaływają na funkcjonowanie przemysłu w danym miejscu61. Trzeba zatem uwzględnić fakt, iż nie każdy z walorów lokalizacyjnych będzie miał znaczenie dla lokalizacji i wobec tego stanowił jeden z czynników lokalizacji działalności poszczególnego przedsiębiorstwa. Bowiem w procesie podejmowania decyzji lokalizacyjnych podmioty gospodarcze poszukują miejsc, które posiadając najwyższe walory użytkowe zapewniają w największym stopniu realizację swoich potrzeb. Dlatego część walorów lokalizacyjnych może nie być przez te podmioty rozpatrywana w procesie lokalizacji działalności z uwagi na

W dokumencie Klimat inwestycyjny jako determinanta polskich inwestycji bezpośrednich w Federacji Rosyjskiej w latach 2000-2009 (Stron 27-44)