Planowane procedury oszacowania ryzyka:
1. Udokumentuj potencjalne czynniki ryzyka na podstawie:
(a) procedur akceptacji/kontynuacji współpracy z klientem, (b) innego rodzaju zleceń wykonanych na rzecz danej jednostki, (c) poprzednich zleceń badania.
2. Dokonaj przeglądu najnowszej wersji sprawozdania finansowego w celu stwierdzenia:
(a) jakie są trendy dotyczące dochodów i kosztów, oraz (b) jakie zmiany zaszły w aktywach i pasywach.
Zapytaj o przyczyny rozpoznanych znaczących zmian lub trendów.
3. Zidentyfikuj potencjalne czynniki ryzyka zapoznając się z kluczowymi dokumentami jednostki takimi jak biznesplany, budżety, protokoły oraz najnowsze wyniki finansowe.
4. Skieruj zapytania do kierownictwa i kluczowych pracowników zajmujących się finansami o:
(a) cele biznesowe, trendy w branży, oszacowanie kierownictwa dotyczące bieżących i potencjalnych czynników ryzyka oraz ich planowanych reakcji,
(b) główne zdarzenia lub zmiany, które zaszły w danym okresie sprawozdawczym, (c) wszelkie przypadki domniemanych, podejrzewanych lub faktycznych oszustw, (d) wszelkie premie związane z wynikami lub plany motywacyjne,
(e) tożsamość i charakter/kwoty transakcji z podmiotami powiązanymi w danym okresie sprawozdawczym, (f) wszelkie zdarzenia i warunki dotyczące kontynuacji działalności,
(g) informacje potrzebne do ujawnień w sprawozdaniu finansowym,
(h) transakcje, zdarzenia i warunki, które wymagają ustalenia szacunków księgowych,
(i) charakter, zakres i status postępowań sądowych roszczeń wobec jednostki lub jej kluczowych pracowników.
5. Zapytaj członków organu nadzorczego o:
(a) skład, pełnomocnictwa i posiedzenia organu nadzorczego,
(b) znane przypadki nadużyć kierownictwa, oszustw lub podejrzeń oszustw, (c) ich opinię na temat:
– skuteczności nadzoru kierownictwa, oraz
– środowiska kontroli (kultury, kompetencji, postaw itd.),
(d) obszary sprawozdania finansowego, które są najbardziej podatne na oszustwa.
6. Określ inne osoby w jednostce (jeżeli wystąpiły), które mogłyby dostarczyć informacji o potencjalnych czynnikach ryzyka i zmianach, które zaszły od poprzedniego okresu sprawozdawczego.
Poniżej przedstawiono strukturę dokumentowania wyników przeprowadzonych procedur oszacowania ryzyka dla Delta Meble.
8 RYZYKO NIEODŁĄCZNE —
93
Ryzyko działalności gospodarczej
Zdarzenie/źródło ryzyka Wpływ czynnika ryzyka Stwierdzenia
Jakie obszary sprawozdania finansowego mogły zostać zniekształcone
i w jaki sposób? R K DW I
Pogorszenie sytuacji gospodarczej Należności mogą być trudne do ściągnięcia DW Pogorszenie sytuacji gospodarczej Wymagane mogą być odpisy aktualizujące zapasy DW Pracownik zajmujący się zapasami
popełniał błędy
Salda zapasów mogą być zawyżone/zaniżone i może to mieć wpływ na wycenę
K DW I
Dalszy wzrost (pomimo pogorszenia sytuacji gospodarczej) i słaba kontrola wewnętrzna zapasów
Naruszenie kowenantów kredytowych R
Słabości ogólnych kontroli IT w licznych obszarach
Możliwy brak rzetelności danych, a nawet ich utrata R
Podejmowanie starań o sprzedaż w innych krajach
Ryzyka walutowe w należnościach DW
Objaśnienia:
R = Rozległe (wszystkie stwierdzenia) K= Kompletność
DW = Dokładność i wycena I = Istnienie
P = Prezentacja
94
Ryzyko oszustwaZdarzenie/źródło ryzyka Wpływ czynnika ryzyka Stwierdzenia
Jakie obszary sprawozdania finansowego mogły zostać zniekształcone
i w jaki sposób? R K DW I
Naciski
Minimalizacja obciążeń podatkowych
Subiektywizm oszacowań kierownictwa (na przykład dotyczący wyceny zapasów) w celu zmniejszenia dochodu.
K DW
Minimalizacja obciążeń podatkowych
Nieautoryzowane zapisy dziennika lub manipulacja w sprawozdaniu finansowym.
R
Presja na finansowanie spowodowana gwałtownym rozwojem
Manipulacja w sprawozdaniu finansowym w celu uniknięcia złamania konwenatów bankowych.
R
Premia pracowników sprzedaży oparta na osiągniętym poziomie sprzedaży powyżej pewnego progu
Zawyżenie sprzedaży dla osiągnięcia progów premii. I
Dawanie łapówek w celu
uzyskania kontraktów Niszczenie reputacji, zawyżanie kosztów, nienależne grzywny K DW I Możliwości
Wysoka wartość składników
zapasów i łatwość ich transportu Kradzież dóbr z zapasów I
Wysoki odsetek sprzedaży za
gotówkę Kradzież towarów/Kradzież gotówki I
Transakcje ze stronami
powiązanymi Transakcje sprzedaży/zakupów nie są kompletne, właściwie wycenione
lub ujawnione w sprawozdaniu finansowym. R
Znaczące zwiększenie obrotów z tytułu transakcji ze stronami powiązanymi
Możliwe zawyżenie/zaniżenie sprzedaży/zakupów
Salda z podmiotami powiązanymi nie podlegają windykacji.
Manipulacja w sprawozdaniu finansowym może być dokonana poprzez przeniesienie „ryzykownych” sald do strony powiązanej. Zastąpi to ryzykowne saldo saldem ze stroną powiązaną.
DW
Usprawiedliwienie Niskie morale pracowników tymczasowych
Kradzież towarów lub gotówki I
Objaśnienia:
R = Rozległe (wszystkie stwierdzenia) K= Kompletność
DW = Dokładność i wycena I = Istnienie
P = Prezentacja
8 RYZYKO NIEODŁĄCZNE —
95
Studium przypadku B – Kumar i Spółka
Planowane procedury oszacowania ryzyka:
1. Zapytaj o stan branży i zaktualizuj nasze zrozumienie jednostki (D/R X.X i notatki dotyczące oszacowania ryzyka).
Wymaga to:
(a) omówienia z Rajmundem i Renatą (księgową) zmian, które zaszły w tym roku. W szczególności należy odnieść się do wszelkich zmian dotyczących pracowników i zmian organizacyjnych, transakcji z podmiotami powiązanymi, oszacowań dokonanych przez kierownictwo, niepewności dotyczącej kontynuacji działalności i zgodności działania kierownictwa z odnośnymi wymogami prawa i regulacjami,
(b) zapytania o wszelkie zmiany w działalności w ciągu roku, nowe przepisy prawa i regulacje oraz wszelkie zmiany planowane na przyszłość,
(c) zapytania o wpływ i ryzyko związane z faktem, że Rajmund nie spędza tak dużo czasu na prowadzeniu działalności.
Należy spytać, czy Rajmund znowu podejmie swoje regularne obowiązki w przyszłym, czy też sytuacja rodzinna będzie w dalszym ciągu pochłaniała jego czas,
(d) zapytania o wyniki zeszłorocznych oszacowań dokonanych przez kierownictwo,
(e) wiedzy o wszelkich oszustwach, które miały miejsce w ciągu roku i wszelkich obszarach podatnych na oszustwa, (f) wiedzy o wszelkich zmianach rodzaju i charakteru transakcji z Deltą, oraz
(g) udokumentowania źródeł i skutków wszelkich zidentyfikowanych nowych ryzyk ze wskazaniem, czy zostały one zminimalizowane przez jakiekolwiek nowe kontrole wewnętrzne.
2. Dokonaj przeglądu najnowszej wersji sprawozdania finansowego w celu stwierdzenia:
(a) jakie są trendy dotyczące dochodów i kosztów, oraz (b) jakie zmiany zaszły w aktywach i pasywach.
Zapytaj o przyczyny rozpoznanych znaczących zmian lub trendów.
Notatka do akt – Kumar i Spółka Identyfikacja ryzyka nieodłącznego
W wyniku przeprowadzenia procedur oszacowania ryzyka przedstawionych w dokumencie roboczym X.X, który zawiera informacje o potencjalnych źródłach ryzyka związanych z sześcioma obszarami wymaganego zrozumienia jednostki, zidentyfikowaliśmy następujące czynniki ryzyka:
Ryzyko działalności gospodarczej
Nieobecność Rajmunda w działalności jednostki – ryzyko rozległe
• Jakość i dokładność zapisów księgowych mogła obniżyć się z powodu skupienia się Rajmunda na sprawach osobistych i rodzinnych. Sprawozdanie finansowe mogło ulec istotnym zniekształceniom.
Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9) Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16)
• Rajmund sprawdzał jakość towarów przed ich wysłaniem. Jakość sprzedawanych produktów mogła ulec pogorszeniu, co może prowadzić do wyższego poziomu zwrotów i/lub niesprzedawalnych zapasów. (Wycena)
Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9) Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16) Pogorszenie sytuacji gospodarczej i zależność gospodarcza
• Kumar i Spółka. jest zależna od swojego głównego klienta, Delta Meble na którego przypada ponad 90% jego sprzedaży. W gorszej sytuacji gospodarczej Delta może odwoływać zamówienia. Może to mieć wpływ na naruszanie konwenantów bankowych i zawyżanie wartości aktywów.
• Spadek sprzedaży i presja związana z płynnością mogą prowadzić do manipulacji w sprawozdaniu finansowym w celu uniknięcia złamania kowenantów bankowych.
• Jeżeli bank zażąda zwrotu pożyczki, spółka nie byłaby w stanie kontynuować działalności. Może to spowodować znacząca niepewność, która powinna zostać ujawniona w sprawozdaniu finansowym i w ocenie podstawy (tj. założenia kontynuacji działalności), na której sporządzono sprawozdanie finansowe. Będzie to miało wpływ na wszystkie stwierdzenia.
Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9) Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16)
96
Ryzyko oszustwa Minimalizacja podatków• Kierownictwo chce zminimalizować obciążenia podatkowe. Oszacowania kierownictwa mogą, zatem być stronnicze lub mogą się także pojawić nieautoryzowane zapisy dziennika. (Kompletność, Dokładność) Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9)
Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16) Nieobecność Rajmunda w działalności jednostki – ryzyko rozległe
• Nieobecność Rajmunda oznacza minimalny nadzór nad pracą Renaty. Poza tym wydaje się, że Renata to osoba o niskim morale (możliwe usprawiedliwienie), odczuwająca presję finansową (możliwa zachęta).
Wobec tego, Renata (która pracuje pod minimalnym nadzorem) ma potencjalnie nacisk, możliwość i usprawiedliwienie do tego, by zawłaszczyć gotówkę/towary. Należy to potraktować jako ryzyko oszustwa.
Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9) Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16) Strony powiązane
• Transakcje ze stronami powiązanymi mogą być poddane manipulacji, w wyniku czego może być zawyżona sprzedaż. (Wycena) Należy także zwrócić uwagę na możliwość istnienia innych stron powiązanych i wycenę/dokładność sald ze stronami powiązanymi na koniec okresu sprawozdawczego.
Oszacowanie ryzyka: (omówione w tomie 2, w rozdziale 9) Reakcja na ryzyko: (omówione w tomie 2, w rozdziale 16) Sporządził: FJ Data: 8 grudnia 20X2 r.
Przejrzał: LF Data: 5 stycznia 20X3 r.