WPŁYW EDUKACJI NA SPRAWNOŚĆ SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Zarządzanie kryzysowe jest jednym z elementów zarządzania bezpieczeństwem narodowym i doty-czy działań organów władzy mających na celu ograniczenie wystąpienia potencjalnej sytuacji kry-zysowej, a w wypadku jej pojawienia się, szybkiej jej likwidacji oraz minimalizowania i usuwania jej skutków. Zarządzanie kryzysowe obej muje nie tylko działania realizowane podczas trwania sytuacji kryzysowej, lecz także wiele przedsięwzięć podejmowanych przed jej ewentualnym zaist-nieniem w celu zapobieżenia potencjalnym zagrożeniom oraz ograniczenia ich skutków. Ponadto obejmuje przedsięwzięcia realizowane po opanowaniu sytuacji kryzysowej mające na celu likwida-cję jej skutków oraz przyczyn. Zarządzanie kryzysowe jest rozwiązywaniem napiętych sytuacji kry-zysowych, pod presją i wiążących się z ryzykiem. Jego celem jest minimalizowanie zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi, mienia w znacznych rozmiarach oraz środowiska. Dotyczy realizacji zadań zapewnienia bezpieczeństwa w warunkach niepewności, pod presją, w stanie ryzyka, a ponadto w sferze ochrony ludności, mienia oraz środowiska. Realizującymi te zadania są władze publiczne wszystkich szczebli, we współdziałaniu z wyspecjalizowanymi organizacjami i służbami oraz społe-czeństwem. W celu zapewnienia skutecznego przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa, mak-symalnego ograniczenia strat ludzkich, mienia i środowiska naturalnego z pomocą możliwych do użycia sił i środków w Polsce zorganizowano system zarządzania kryzysowego.
Jest to system wieloszczeblowy i wieloelementowy obejmujący wszystkie szczeble admini-stracji rządowej i samorządowej, posiadający strukturę organizacyjną umożliwiającą realizację zadań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska naturalnego348.
348 Szerzej J. Falecki, Organizacja gier decyzyjnych w zarządzaniu kryzysowym, Ofi cyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec 2015, s. 7, 8.
System ten składa się z elementów zarządzających na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz przyporządkowanych im elementów wykonawczych. Ele-menty zarządzające na każdym poziomie systemu tworzą organy administracji publicznej, w skład których wchodzą decydent (Rada Ministrów, wojewoda, starosta, wójt), zespoły zarządzania kryzysowego o charakterze ekspercko-doradczym oraz centra zarządzania kryzy-sowego pełniące całodobowe dyżury. Ich zasadniczym zadaniem jest zapewnienie ciągłości podejmowania decyzji w obszarach zapobiegania powstawaniu zagrożeń, monitorowania tych zagrożeń, reagowania na powstałą sytuację kryzysową oraz usuwanie skutków sytuacji kryzysowej. Natomiast elementy wykonawcze odpowiadają za niesienie natychmiastowej pomocy dla osób po szkodowanych i oczekujących na wsparcie w sytuacji zagrożenia, awarii, katastrofy czy kataklizmu, ograniczanie strat ludzkich, mienia i środowiska naturalnego oraz usuwanie skutków sytuacji kryzysowej. W skład tych elementów wchodzą w zależności od poziomu systemu, specjalistyczne służby, straże, wyodrębnione inspekcje i organizacje poza-rządowe oraz społeczeństwo349. Jednakże podkreślić należy, że wchodzące w skład systemu: organy, instytucje, specjalistyczne służby, straże, wyodrębnione inspekcje podlegają różnym resortom i realizują swoje zadania w oparciu o zasady zawarte w obowiązujących ich ustawach, rozporządzeniach i innych branżowych dokumentach normatywnych. Realizują one różne rodzaje zadań, ale niezbędne i użyteczne w ramach zarządzania kryzysowego. Posiadają różne, dostosowane do potrzeb branżowych struktury organizacyjne, wyposażenie, system szkolenia, a także kompetencje. W związku z realizowanymi zadaniami w ramach systemu zarządzania kryzysowe go są powiązane systemem zależno ści i wzajemnego oddziaływania350. O skuteczności systemu zarządzania kryzysowego decyduje wiele czynników, do których można m.in. zaliczyć: właściwe uregulowania prawne, efektywne rozwiązania strukturalne i powiązania organizacyjne, odpowiednie siły i środki, właściwe uprawnienia kompetencyjne kluczowych osób funkcyjnych systemu, efektywny i właściwie zorganizowany system plano-wania, wypracowane procedury działania, zasady koordynacji działań i organizacji współ-działania czy monitoring zapewniający terminowe, pełne i wiarygodne informacje o zagrożeniach oraz struktura obiegu informacji. Ponad wszelką wątpliwość ważnym czynni-kiem skuteczności i efektywności systemu zarządzania kryzysowego jest również właściwe szkolenie i przygotowanie uczestników zarządzania kryzysowego, zgrywanie wszystkich jego elementów oraz świadomość społeczeństwa dotycząca zagrożeń bezpieczeństwa czy umiejętności
349 G. Sobolewski kier. nauk., Model zarządzania przepływem informacji w sytuacjach kryzysowych, praca naukowo-badawcza, AON, Warszawa 2013, s. 7.
350 J. Falecki, Zarządzanie kryzysowe w teorii i praktyce. Podmioty wykonawcze, Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego, Kielce 2013, s. 7.
zachowania się w sytuacjach kryzysowych. Przygotowanie uczestników zarządzania kryzyso-wego powinno być realizowane w ramach zaplanowanego, cyklicznego szkolenia oraz ćwi-czeń. Natomiast edukacja społeczeństwa w zakresie zarządzania kryzysowego powinna być realizowana w ramach edukacji dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży oraz działań edukacyj-no-informacyjnych dla dorosłych.
Podstawy prawne problematyki szkolenia oraz ćwiczeń uczestników zarządzania kryzyso-wego zostały enigmatycznie ujęte w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzy-sowym. W ustawie określono, że organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowegojest zadaniem na poszczególnych poziomach systemu zarządzania kryzysowego odpowiednio: Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB), woje-wody, starosty oraz wójta. Dodatkowo RCB przypisano kompetencje koordynacyjne, co może sugerować jego nadrzędną rolę w organizacji procesu szkolenia w ramach systemu zarządzania kryzysowego351. Jednakże w przedmiotowej ustawie brak jest aktu wykonaw-czego, który określałby organizację szkolenia w zakresie zarządzania kryzysowego, podmioty objęte tym szkoleniem, zadania w zakresie planowania i realizacji szkolenia kryzysowego kompetencje organów w tych sprawach oraz sposób fi nansowania tego szkolenia. Jednocześ-nie należy podkreślić, że ustawa ta Jednocześ-nie zobowiązuje ministrów kierujących działami admini-stracji rządowej oraz kierowników urzędów centralnych do organizowania i prowadzenia szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego.
W praktyce organizacja szkolenia w systemie zarządzania kryzysowego budzi wątpliwości. W ramach systemu nie są wydawane coroczne wytyczne odnośnie do szkoleń, ćwiczeń i tre-ningów w zakresie zarządzania kryzysowego. Wszystkie przedsięwzięcia szkoleniowe są pla-nowane i realizowane różnorodnie na wszystkich poziomach systemu zarządzania kryzysowego. Zazwyczaj decydent określonego poziomu systemu odpowiedzialny za organi-zację szkolenia dostosowuje tematykę, częstotliwość, zakres ćwiczeń i szkolenia do bieżących potrzeb. Na poziomie krajowym RCB jest organizatorem ćwiczeń sztabowych i gier decyzyj-nych sprawdzających Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego, współorganizatorem z Mini-sterstwem Obrony Narodowej (Centralnym Ośrodkiem Analizy Skażeń352) prowadzonych ćwiczeń i corocznych Krajowego Systemu Wykrywania Skażeń i Alarmowania353. Jest koor-dynatorem krajowych przygotowań do ćwiczeń CMX (NATO) prowadzonych cyklicznie
351 Zob. ustawę z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (DzU z 2017 r. poz. 209 z późn. zm.).
352 Centralny Ośrodek Analizy Skażeń jest głównym ośrodkiem analizy skażeń Systemu Wykrywania Skażeń SZ RP.
353 Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania jest systemem uruchamianym i rozwijanym w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, w celu zapobieżenia skutkom katastrofy naturalnej, awarii technicznej lub działań terrorystycznych, mogących spowodować wystąpienie skażeń chemicznych, biologicznych lub promieniotwórczych.
przez NATO, których scenariusze dotyczą mechanizmu uruchomienia obrony kolektywnej (art. 5 traktatu waszyngtońskiego) lub udziału NATO w działaniach stabilizacyjnych w ramach mandatu ONZ (operacje poza obszarem traktatowym). Koordynuje również przygotowanie do ćwiczeń CME (UE) prowadzonych przez UE, których celem jest spraw-dzenie struktur, procedur i mechanizmów zarządzania kryzysowego UE, współpraca cywil-no-wojskowa oraz interakcja między instytucjami UE a państwami członkowskimi. Uczestniczy również w prowadzonych cyklicznie przez Siły Zbrojne RP ćwiczeniach taktycz-no-specjalnych z zakresu reagowania kryzysowego pk. Kaper i Renegade, których celem jest sprawdzenie procedur współdziałania oraz przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym z powietrza i morza. Jednakże należy podkreślić, że powyższe przedsięwzięcia realizowane przez RCB trudno określić mianem realizacji ustawowego zadania, jakim jest koordynowa-nie szkolenia i ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego. Natomiast na poziomie woje-wódzkim tematyka, częstotliwość, zakres ćwiczeń i szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego zazwyczaj wynikają z bieżących potrzeb związanych z organizacją imprez maso-wych, sytuacji pogodowej i wynikających z niej zagrożeń oraz innych występujących lub potencjalnych zagrożeń. W różnych województwach opracowuje się i przeprowadza ćwicze-nia zarządzaćwicze-nia kryzysowego o różnej tematyce i celach. Jednocześnie na poziomie woje-wódzkim powiatowym i gminnym przedsięwzięcia szkoleniowe w głównej mierze obejmują przygotowanie kadry kierowniczej urzędów wojewódzkich, starostw i urzędów gminnych oraz pracowników komórek organizacyjnych, czy pracowników na pojedynczych stanowi-skach tych urzędów, związanych z zarządzaniem kryzysowym. Co jest istotne, tematyka szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego jest również łączona z tematyką z obszaru obronności i obrony cywilnej. Przedstawiciele kierowniczej kadry i osoby funkcyjne zwią-zane z zarządzaniem kryzysowym urzędów wojewódzkich, starostw i urzędów gminnych zazwyczaj zawsze uczestniczą w ćwiczeniach, pokazach oraz treningach z zakresu zarządzania kryzysowego organizowanych przez Państwową Straż Pożarną, Policję, Straż Graniczną czy Siły Zbrojne RP. Są również zapraszani na konferencje naukowe i seminaria organizowane przez uczelnie wyższe zwłaszcza te prowadzące kierunki bezpieczeństwo wewnętrzne oraz bezpieczeństwo narodowe.
Natomiast problematyka edukacji dzieci i młodzieży w zakresie zarządzania kryzysowego jest realizowana głównie w ramach obowiązkowego przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa w wymiarze jednej godziny tygodniowo w cyklu kształcenia. Natomiast treści nauczania dotyczą m.in.: zagrożeń życia, zdrowia lub mienia w czasie pokoju i wojny, ochrony przed skutkami różnorodnych zagrożeń, ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniach, zasad właściwego zachowania oraz odpowiednich reakcji w sytuacjach stwarzających zagrożenie
dla zdrowia i życia, zasad planowania i organizacji działań ratowniczych, edukacji zdrowot-nej i pierwszej pomocy w tym umiejętności praktycznych udzielania pierwszej pomocy354. Wątpliwości budzi brak podstaw prawnych do edukacji młodzieży akademickiej, nie tylko z zakresu zarządzania kryzysowego, lecz także edukacji obronnej czy szeroko pojętego bez-pieczeństwa. Sytuacja taka budzi tym większy niepokój, że część absolwentów trafi a do pracy w instytucjach państwowych oraz organach administracji publicznej, w tym również na sta-nowiska, na których wymagana jest określona wiedza w zakresie bezpieczeństwa. Natomiast w aspekcie edukacji dorosłych z zakresu zarządzania kryzysowego brak jest planowego podej-ścia i odpowiednich procesów edukacyjnych, a wszelkie akcje informacyjne czy współpraca z mediami realizowane są akcyjnie, zazwyczaj w obli czu zagrożenia lub katastrofy.
Z powyższego wynika, że zarówno podstawy prawne, jak i praktyczna realizacja szkolenia zarówno uczestników zarządzania kryzysowego, jak i edukacji społeczeństwa z zakresu zarzą-dzania kryzysowego budzi poważne wątpliwości. Brak właściwych rozwiązań legislacyjnych dotyczących systemu szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego oraz możliwa dowolność interpretacji przepisów normatywnych skutkują obniżeniem poziomu przygotowania uczest-ników zarządzania kryzysowego, ponadto skutkują brakiem jednolitości procesu szkolenia na poszczególnych poziomach i w elementach systemu, co ma wpływ na skutecz ność zarzą-dzania kryzysowego i konsekwentnie zwiększa straty i zniszczenia. Nie ma żadnych wątpli-wości, że sprawność i skuteczność systemu zarządzania kryzysowego w dużej mierze zależy od przygotowania, profesjonalizmu jego uczestników, zgrania jego elementów w ramach sys-temu szkoleń i ćwiczeń oraz świadomości społeczeństwa dotyczącej zagrożeń bezpieczeństwa i umiejętności zachowania się w sytuacjach kryzysowych. Edukacja społeczeństwa na wypa-dek sytuacji kryzysowej jest osobnym problemem, zwłaszcza w aspekcie zachowania się w sytuacji ataku terrorystycznego, wystąpienia katastrofy lub awarii technicznej, przygotowa-nia się na wypadek klęski żywiołowej czy świadomości dotyczącej podstaw prawnych wyko-nywania zaleceń i poleceń organów decyzyjnych, służb ratowniczych czy sił policyjnych. Aby poprawiać wpływ szkolenia uczestników zarządzania kryzysowego na sprawność systemu zarządzania kryzysowego, niezbędne wydaje się doskonalenie systemu szkolenia z zakresu zarzą-dzania kryzysowego. Konieczność tego doskonalenia wynika m.in. z faktu, że w pracach nieeta-towych zespołów zarządzania kryzysowego uczestniczą szefowie służb, inspekcji, straży oraz
354 Zob. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.
osoby zatrudnione w urzędach i instytucjach administracji publicznej oraz inne zaproszone osoby, które zazwyczaj są ekspertami w wąskich dziedzinach związanych z bezpieczeństwem. Również centra zarządzania kryzysowego, w sytuacjach kryzysowych mogą być wzmacniani pra-cownikami urzędów administracji publicznej, którzy na co dzień nie zawsze zajmują się spra-wami bezpieczeństwa. Wszystkie te osoby wymagają stałego szkolenia, przygotowującego ich do realizacji zadań zarządzania kryzysowego. Dlatego też urzędy administracji publicznej powinny być przygotowane do realizacji zadań związanych z zarządzaniem kryzysowym nie tylko organi-zacyjnie, lecz także posiadać merytorycznie i praktycznie przygotowane kadry.
Rownież niezbędne jest doprecyzowanie podstawy prawnej organizacji szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego, przez wydanie stosownego rozporządzenia Rady Ministrów na podstawie delegacji ujętej w znowelizowanej ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządza-niu kryzysowym. Przedmiotowe rozporządzenie powinno zawierać organizację szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego, cel i zakres tego szkolenia, jego problematykę i uczestni-ków, formy szkolenia i ich częstotliwość na każdym poziomie systemu zarządzania kryzyso-wego, treści programu i planów szkolenia, organizatorów i koordynatorów szkolenia oraz ich kompetencje i obowiązki oraz zasady fi nansowania.
Powyższe rozporządzenie umożliwiłoby doskonalenie systemu szkolenia z zakresu zarządza-nia kryzysowego, w którym szczególną rolę powinno odgrywać Rządowe Centrum Bezpie-czeństwa, które powinno być swego rodzaju integratorem spinającym problematykę szkolenia w systemie zarządzania kryzysowego. Powinno być odpowiedzialne za opracowywanie meto-dyk, instrukcji, kursów szkoleniowych dla metody e-learningu i innych materiałów dla całego systemu zarządzania kryzysowego, a także zakładów pracy, szkół i społeczeństwa. Sys-tem szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego spowodowałby stosowanie jednolitych form i zasad szkolenia, pozwoliłby na skoordynowanie ćwiczeń w ramach całego systemu zarządzania kryzysowego. Powyższe pozwoliłoby na efektywniejsze zgranie wszystkich ele-mentów systemu, poprawiłoby organizację współdziałania i koordynację działań, co miałoby wpływ na efektywność działań podczas sytuacji kryzysowych. Co jest również istotne, system szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego skanalizowałby wysiłki szkoleniowe poszczegól-nych elementów systemu oraz zapewniłby racjonalizację wydatków na szkolenie355.
System szkolenia z zakresu zarządzania kryzysowego powinien opierać się na corocznie wyda-wanych wytycznych i zaleceniach do szkolenia i przyjmowyda-wanych sprawozdaniach. Powyższe
355 J. Falecki, Dylematy zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej, Ofi cyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec 2016, s. 281.
powinno być realizowane w celu zachowania jednolitości i spójności szkolenia w całym sys-temie zarządzania kryzysowego. Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa powinien wydawać wytyczne wojewodom do szkolenia na kolejny rok, natomiast wojewodowie powinni wydawać starostom zalecenia i konsekwentnie starostowie wójtom, burmistrzom i prezydentom miast. Wytyczne i zalecenia do szkolenia powinny zawierać: ocenę realizacji szkolenia za poprzedzający okres szkolenia, zasadnicze cele szkoleniowe, wskazówki dotyczące planowania, organizowania i realizacji szkolenia, wzory dokumentów i inne niezbędne dane. W ramach systemu szkolenia należałoby opracować program szkolenia, który m.in. zawie-rałby: cele szkolenia, podział kompetencji w zakresie przygotowania i prowadzenia ćwiczeń i szkolenia na poszczególnych szczeblach zarządzania kryzysowego, cykliczność prowadzenia ćwiczeń na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy, ich zakres i tematykę wynika-jącą z aktualnych zagrożeń oraz zasady organizacji i prowadzenia ćwiczenia. Przedmiotowy program szkolenia powinien być opracowany w pięciu etapach: koncepcji, planowania i określenia wymagań, projektowania, implementacji, testowania i oceny, co pozwoliłoby na ciągłe jego usprawnianie podczas procesu opracowywania356.
Natomiast plan szkolenia powinien być opracowany na każdym poziomie systemu i powi-nien wynikać z analizy potrzeb szkoleniowych. Powii powi-nien określać cele szkolenia, planowane przedsięwzięcia szkoleniowe, ich tematykę i terminy realizacji, formę szkolenia, wykaz grup szkoleniowych, wytyczne organizacyjne do szkolenia, wykonawców poszczególnych przed-sięwzięć i inne niezbędne dane dotyczące organizacji szkolenia. Właściwie opracowany plan szkolenia powinien zapewnić efekt integracji, zgrania oraz doskonalenia współdziałania ele-mentów systemu zarządzania kryzysowego na danym poziomie. Powinien również przewi-dywać zgrywanie wybranych poziomów systemu przez planowanie ćwiczeń wieloszczeblowych. W ramach systemu szkolenia w zakresie zarządzania kryzysowego powinny być planowane zajęcia teoretyczne i praktyczne realizowane w cyklu rocznym realizowanych na każdym poziomie zarządzania kryzysowego oraz cykliczne ćwiczenia zarządzania kryzysowego. Ćwi-czenia zarządzania kryzysowego są jednym z rodzajów zajęć praktycznych, ale powinny być ich najwyższą formą, stanowić swoiste podsumowanie szkolenia i sposobu zgrywania sys-temu zarządzania kryzysowego lub jego elementu, a ponadto powinny być narzędziem sprawdzającym stan przygotowania do realizacji zadań. Dlatego też należy je traktować w sposób szczególny, jako odrębną grupę w ramach systemu szkolenia w zakresie zarządzania kryzysowego. Szkolenie uczestników zarządzania kryzysowego powinny być realizowane na każdym poziomie systemu zarządzania kryzysowego oraz obejmować organy zarządza nia
kryzysowego, pracowników administracji rządowej i samorządowej związanych z zarządza-niem kryzysowym i podmioty wykonawcze. Treści szkolenia teoretycznego i praktycznego oraz tematyka ćwiczeń zarządzania kryzysowego powinna wynikać z dogłębnej analizy potrzeb szkoleniowych na danym poziomie zarządzania kryzysowego. Potrzeby szkoleniowe powinny być związane z zagrożeniami występującymi w rejonie odpowiedzialności danego elementu systemu zarządzania kryzysowego, stanem przygotowania stanów osobowych i podmiotów wykonawczych odpowiedzialnych za realizację zadań zarządzania kryzysowego, możliwościami posiadanych sił i środków, czy nieprawidłowościami w funkcjonowaniu danego elementu systemu zarządzania kryzysowego357.
Uczestnicy zarządzania kryzysowego w znakomitej większości nie są etatowymi pracowni-kami elementów struktury systemu zarządzania kryzysowego, więc szkolenia z zakresu zarzą-dzania kryzysowego muszą być prowadzone w ramach czasu na realizację etatowych obowiązków, co utrudnia m.in. zapewnienie właściwej frekwencji grup szkoleniowych. Ponadto posiadają różny poziom wiedzy z zakresu zarządzania kryzysowego. Dlatego też w szkoleniu teoretycznym celowe jest stosowanie metody e-learningu, która charakteryzuje się tym, że to uczestnik szkolenia wybiera jego czas i miejsce, decyduje o ilości powtórzeń wybranej partii materiału oraz konsekwentnie o tempie przyswajania wiedzy i zakresie pro-gramowych treści (może pominąć treści, które zna). Jednocześnie szkolenie teoretyczne metodą e-learningu stwarza duże możliwości indywidualizacji kształcenia co pozwala na osiągnięcie stosownego poziomu wiedzy w każdym elemencie struktury systemu zarządzania kryzysowego. Stosując metodę e-learningu w szkoleniu z zakresu zarządzania kryzysowego, można osiągnąć dużą efektywność szkolenia przez zastosowanie symulacji procesów i trud-nych sytuacji, np. metodą krok po kroku, prowadzić dialogi i konwersacje uczących się z programem komputerowym czy przedstawiać sytuacje problemowe i ułatwiać ich rozwią-zanie np. przez wariantowanie358. Metoda e-learningu powinna być elementem szkolenia w zarządzaniu kryzysowym angażującym takie jego elementy, jak: siły i środki, procedury, informacje czy określone dane359. Dlatego też celowe wydaje się, aby Rządowe Centrum Bez-pieczeństwa, które ustawowo jest odpowiedzialne za koordynację szkoleń z zakresu zarządza-nia kryzysowego, być może we współpracy z wybranym ośrodkiem naukowym, opracowało
357 Szerzej J. Falecki, Dylematy zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej, Ofi cyna Wydawnicza „Humanitas”, Sosnowiec 2016, s. 282–291.
358 J. Korczak, D. Woźniak, Zastosowanie nowoczesnego e-learningu i multimediów w edukacji, „Zeszyty Naukowe Instytutu Ekonomii i Zarządzania Politechniki Koszalińskiej”, nr 12/2008, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, s. 82.
359 D. Kaźmierczak, Modern Solutions in Educational Organization [w:] red. W. Kieżun, Public Management 2014. Innovation and International Conditions of Public Organizations Management, AON, Warszawa 2014, s. 66.
zestaw kursów szkoleniowych z zakresu zarządzania kryzysowego dla wszystkich poziomów systemu zarządzania kryzysowego z uwzględnieniem potrzeb szkoleniowych.
Przygotowanie społeczeństwa do przeciwdziałania różnorodnym zagrożeniom realizowane w ramach edukacji społeczeństwa jest również istotnym elementem poprawiania sprawności systemu zarządzania kryzysowego. Głównym celem edukacji społeczeństwa powinno być przygotowanie zarówno indywidualne, jak i zbiorowe do racjonalnych i skutecznych zacho-wań w przypadku wystąpienia zagrożeń naturalnych, wynikających z rozwoju cywilizacyj-nego czy zagrożeń terrorystycznych. Wiedza, umiejętności oraz sposób zachowania się zarówno dorosłych, młodzieży, jak i dzieci, może ułatwić prowadzenie działań ratowniczych, operacji sił bezpieczeństwa, zwiększyć szanse przetrwania ludności i konsekwentnie zmniej-szyć skutki zagrożeń.
Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie zarządzania kryzysowego jest realizowana w ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa, ma charakter planowy i systematycznego oddziały-wania oraz jest krokiem w dobrym kierunku. Celem tego przedmiotu jest przekazanie