• Nie Znaleziono Wyników

NA TERENIE ZAOLZIA

W dokumencie Zwrot, R. 53 (2001), Nry 1-12 (Stron 94-99)

Towarzystwo Nauczycieli Polskich w Czechosłow acji to organizacja, która aktywnie udzielała się w organizowaniu szkolnictwa polskiej m niejszości na­

rodowej już od jego początków. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w roku 1920 polskie szkolnictwo pozostało bez jakiejkolwiek ochrony prawnej.

Wielu nauczycieli polskich zostało zwolnionych. Inspektorem dla szkół pol­

skich w latach 20. został niejaki Błażej o orientacji niemieckiej, a po jego śmierci funkcję tę objął G lajcar - Ślązakowiec. Ślązakowców obsadzano na kierowniczych stanowiskach w szkołach polskich w Nawsiu, Bystrzycy, Wędryni, Łyżbicach, Trzyńcu, Końskiej, Błędowicach i Szum barku. Doszło do mobilizacji sił nauczycieli polskich. Przygotowano statut nowej organi­

zacji, wzorujący się na konstytucji Towarzystwa Pedagogicznego, działające­

go w okresie przed I wojną światową w Ustroniu.

W dniu 23 kwietnia 1921 roku odbyło się pierwsze W alne Zebranie.

Członkami organizacji stali się wszyscy polscy nauczyciele, liczba członków wynosiła 250 osób. W skład pierwszego Z arządu Głównego weszli: Jan Chromik - prezes, Piotr Fehks - wiceprezes, Jerzy Wałek - sekretarz, R udolf Budnik - zastępca sekretarza, Teofil Wojtyła - skarbnik, K arol Biel - redak­

tor, Jan Rymorz - adm inistrator, Jan Kiszą - chórm istrz, Jan Ofiok - bibli­

otekarz. Pierwszym postulatem T N P w Czechosłow acji było dom aganie się sprawiedliwych i godnych warunków pracy dla polskich nauczycieli. W wie­

lu wypadkach konieczna była interw encja władz M inisterstwa Szkolnictwa w Czechosłowacji.

Wielkim sukcesem organizacji było otwarcie polskich paralelek przy cze­

skim Seminarium Nauczycielskim w Śląskiej Ostrawie, gdzie mogli się kształcić nauczyciele polscy z terenu Zaolzia. TN P ściśle współpracowało z Macierzą Szkolną w Czechosłowacji. Ich współpraca wynikała z tego sa­

mego pola działania. T N P organizowało kursy dla nauczycieli polskich, da­

jąc im możliwość podnoszenia własnych kwalifikacji. D ziałalność prowa­

dzona była w pięciu kółkach: błędow ickim , bogum ińsko-ostraw skim , czeskocieszyńskim, frysztackim i jabłonkowskim. Każde z tych kółek posia­

dało własny Zarząd. Organizowano odczyty, kursy, konferencje, lekcje poka­

zowe, wycieczki naukowe. Podsumow ania działalności dokonywano na co­

rocznych Walnych Zgrom adzeniach poszczególnych kół, a sprawozdania wysyłano do Zarządu Głównego TNP. C orocznie odbywało się Walne Zgrom adzenie w Czeskim Cieszynie, n a którym spotykali się wszyscy człon­

kowie oraz zaproszeni goście. W alne Zgrom adzenie analizowało działalność poszczególnych sekcji Z arządu Głównego TNP. Były to: Kom isja Czytanko- wa, C hór TNP, Sekcja Rysunkowa, Sekcja Prawna.

Niemniej ważnym aspektem pracy TN P było podporządkow anie swojej działalności potrzebom społeczeństwa. Nauczyciele pełnili ważne funkcje w organizacjach gminnych. C zęsto byli prezesami, skarbnikami, sekretarza­

mi, bibliotekarzam i czy wręcz założycielami i organizatoram i tych społecz­

ności.

W roku 1922 T N P zaczęło wydawać czasopism o dziecięce Jutrzenka, któ­

re połączono z czasopism em wydawanym przez Związek Nauczycieli Śląska W schodniego Nasza M łodzież i powstało jedno pism o dla dzieci pod nazwą N asze pisemko. R edaktorem był R udolf Siwek, a ilustratorem G ustaw Fierla, Zabystrzan, M aryniok, M olenda, K arol Piegza oraz J. Rzyman. A utoram i artykułów i wierszy byli A dolf Fierla, K arol Berger, J. Rzyman i K arol Siwek.

Artykuły przysyłali również uczniowie. W pracy organizacyjno-zawodowej pomagał M iesięcznik Pedagogiczny.

W latach 30. doszło do zm iany planów nauczania w szkołach ludowych w Czechosłowacji. Z G T N P utworzył komisję, która zajęła się opracowa­

niem planów dla szkolnictwa polskiego. Opracowano również katalog środ­

ków naukowych dla szkół polskich, utw orzono nowy regulamin szkolny.

Postarano się, by propozycje te zostały zatw ierdzone przez M inisterstwo Szkolnictwa. Ogrom nym sukcesem funkcjonowania T N P było m ianowanie dwu polskich inspektorów powiatowych dla polskich szkół Pawła Rakusa oraz Władysława Wójcika.

W tym czasie (od roku 1912) działała też inna organizacja nauczycieli pol­

skich - Towarzystwo Nauczycieli Polskich Uzupełniających Szkół Przemy­

słowych w Orłowej. Organizacja ta miała dbać o kształcenie młodzieży w szkołach zawodowych i uzupełniających. Ponieważ w grupie polskiej mniej­

szości narodowej większość populacji stanow iła m łodzież robotniczo- chłopska, toteż organizacja ta m iała ogrom ne znaczenie dla kształcenia śro­

dowiska polskiego. Zabiegała o kształcenie nauczycieli w zakresie zajęć prak­

tycznych, zabezpieczała pom oce naukowe, organizowała kursy fachowe dla nauczycieli, m ajstrów i czeladników. W 1938 roku istniało 8 szkół przemy­

słowych oraz zorganizowano 3 kursy kroju i szycia, z których łącznie sko­

rzystało 363 uczniów. Organizacja posiadała własny magazyn przyborów szkolnych i środków naukowych dla uzupełniających szkół przemysłowych.

Wydatki na dojazdy i płace nauczycieli oraz środki nauczania i przybory nau­

kowe dla uczniów pokrywała M acierz Szkolna. W szkołach uzupełniających przemysłowych uczono rachunków, buchalterii, fizyki, geom etrii wykreślnej oraz rysunków zawodowych, w szkołach handlowych stenografii, pisania na maszynie oraz buchalterii, w szkołach rolniczych uprawy roślin, hodowli zwierząt oraz prac domowych.

TN P po drugiej wojnie światowej podzieliło los innych polskich organi­

zacji, władze państwowe nie pozwoliły na kontynuowanie ich działalności.

W roku 1947 powstała nowa polska organizacja - PZKO, która przejęła funk­

cję innych zakazanych. D o reaktyw ow ania Towarzystwa N auczycieli Polskich w Czechosłowacji mogło dojść dopiero po roku 1989. I Zjazd od­

był się 10 m arca 1990 roku w Czeskim Cieszynie w Klubie PZKO przy ulicy J. Bożka. Wzięło w nim udział 153 przedstawicieli wszystkich szczebli nau­

czania. Organizację zarejestrow ano w M inisterstwie Spraw W ewnętrznych 24 m aja 1990 roku. W skład Z arządu T N P C weszli Jan Szarowski - prezes, M ałgorzata Rakowska - zastępca prezesa, H alina Siedlaczek - sekretarz, Jan Musioł - gospodarz, Eugenia K ania - komisja prawno-socjalna, Jadwiga Palowska - komisja dydaktyczno-wychowawcza, M aria Podzem na - komisja pedagogiczno-kulturalno-oświatowa, Tadeusz Kędziera - d/s kontaktów po- zazwiązkowych oraz Bogusław C zernek - komisja gospodarczo-finansowa.

W skład komisji kontrolnej weszli: Alojzy Kufa, Zbigniew Żuczek i Halina Branna. Siedziba Zarządu jest w Czeskim Cieszynie.

T N P C (od r. 1993 T N P ) rozwija działalność zm ierzającą do podniesienia rangi społecznej nauczyciela, jako rzecznik broni jego praw i interesów. Jest partnerem dla wszystkich organów i organizacji zajmujących się szkolnic­

twem, dąży do uwzględnienia specyfiki narodowościowej w kierowaniu tym szkolnictwem. Czyni starania w celu aktywnego w spółuczestnictwa przy opracow aniu planów pracy, program ów nauczania oraz podręczników dla placówek szkolnych z polskim językiem nauczania, współpracuje z pismam i młodzieżowymi. Prowadzi działalność społeczno-ośw iatow ą i popularno­

naukową, um acnia wśród m łodzieży poczucie odpow iedzialności, upo­

wszechnia ideę patriotyzm u i kształtuje postawę aktywnego działania.

Pomaga w organizowaniu fachowego kształcenia dla swych członków.

Kolejnym celem Towarzystwa jest zabezpieczenie działalności szkolnictwa polskiej m niejszości narodowej od strony prawnej i organizacyjnej. T N PC od początku czyniło starania, żeby stworzyć organizację, która będzie posiada­

ła kom petencje równe Powiatowym U rzędom Szkolnym i będzie podlegała bezpośrednio M inisterstwu Szkolnictwa. Po wielu interw encjach doprowa­

dzono do pow stania, 2 stycznia 1992 roku, F ilii U rzędu Szkolnego w Karwinie do spraw szkolnictwa narodowościowego z siedzibą w Czeskim Cieszynie (do r. 1994). Kierownikiem filii został Bogusław Kaleta.

D o najważniejszych zadań w tym okresie należało zabezpieczenie funkcjo­

nowania szkolnictwa polskiego. Dlatego przedstawiciele Zarządu TN PC na­

wiązali kontakty z różnymi organizacjam i społecznymi. Z Polski sprowadzo­

no podręczniki, organizowano spotkania nauczycieli i zebrania dyrektorów.

Z funduszy uzyskanych z Wojewódzkiego K uratorium Oświaty udało się ot­

worzyć klasę m etodyczną do nauczania języka polskiego, która służy nau­

czycielom tego języka w obu powiatach. Pisano petycje i listy do władz cze­

skich, żeby uzyskać podręczniki w języku polskim i fundusze na specyficzne potrzeby szkolnictwa m niejszości narodowej.

27 października 1993 roku zorganizowano Forum Dyskusyjne, którego te­

matem był ogólny stan szkolnictwa polskiego na Zaolziu. Wzięli w nim udział

nauczyciele wszystkich szczebli kształcenia. Z w rócono uwagę na konieczno­

ść powstania jednolitego C entrum Pedagogicznego dla polskiego szkolnict­

wa obydwu powiatów K arw ina i Frydek Mistek. W końcu, staraniem Towarzystwa Nauczycieli Polskich, M acierzy Szkolnej, Kongresu Polaków oraz Z G PZKO, udało się 1 stycznia 1995 roku zatwierdzić C entrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w RC z siedzi­

bą w C zeskim C ieszynie, którego d yrektorem została Iren a Kufa.

Inspektorem, m iędzy innymi dla szkół z polskim językiem nauczania w po­

wiatach Frydek M istek i Karwina, został Kazim ierz Worek.

Ważnym elem entem działalności TN P jest organizowanie konferencji m e­

todycznych dla nauczycieli polskich oraz udział w im prezach ściśle związa­

nych z działalnością polskich szkół. D o roku 1999 odbyły się trzy konfe­

rencje m etodyczne, łącznie z Forum Dyskusyjnym TNP. N a konferencjach omawiane są zadania wytyczone na zjazdach. D o roku 1998/99 odbyły się cztery Zjazdy TNP, n a których dokonano okresowych ocen stanu szkolnict­

wa polskiego na Zaolziu. W yciągano wnioski i układano plany zabezpiecze­

nia dalszego funkcjonow ania systemu polskich szkół. W tym okresie zorga­

nizowano cały szereg akcji kulturalno-towarzyskich, które miały n a celu skonsohdowanie grupy pedagogów na Zaolziu. Takim celom służą coroczne uroczyste obchody D nia Nauczyciela, z program em kulturalnym , podczas których osoby zasłużone dla polskiego szkolnictwa otrzym ują odznaczenia.

Nie bez znaczenia był udział nauczycieli w Lecie Pedagogicznym, które od­

było się w lipcu 1994 roku. Celem spotkania pedagogów z różnych krajów by­

ło zapoznanie się z w arunkam i działalności nauczycieli polskiej mniejszości narodowej w różnych krajach. Tym razem pedagodzy z innych krajów Europy Środkowo-W schodniej dzięki Stowarzyszeniu W spólnota Polska oraz Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie mieli m ożliwość zapoznania się z dorobkiem i funkcjonow aniem szkół polskich na Zaolziu. TNP, Z G PZKO oraz Z G MSz wysoko oceniono za wkład w przygotowanie tej imprezy.

N a ostatnim IV Zjeździć TN P w Czeskim Cieszynie został wybrany na­

stępujący Zarząd: Stanisław Folwarczny - przewodniczący, Irena Kufa - skarbnik, Tadeusz Szkucik - kronikarz, M ałgorzata Rakowska - wiceprezes, Piotr Żabiński - wiceprezes, Jadwiga Palowska - członek komisji kontrolnej, Rom an W róbel - członek Zarządu, Lenka G ajger - m etrykarz, Tadeusz Kędziera - członek komisji kontrolnej, Lidia Pawlas - protokolant, Andrzej Bizoń - członek Zarządu, Jan M usioł - członek komisji kontrolnej. W 1997 roku T N P zrzeszało 364 nauczycieli. D oszło również do drobnych zmian w statucie TNP, przedłużono kadencję wyborczą z trzech na cztery lata, włączono Klub Nauczycieli Emerytów, który dotychczas działał pod patro­

natem Z G PZKO. T N P pozostało organizacją, która nieustannie czyni sta­

rania o udoskonalenie funkcjonow ania polskiego szkolnictwa na terenie Zaolzia.

K O R N ELIA LASOTA

O POLSKO-CZECHOSŁOWACKICH STARCIACH

W dokumencie Zwrot, R. 53 (2001), Nry 1-12 (Stron 94-99)