Turystyka społeczna i socjalna w ofercie wsi tematycznej

Działania związane z utworzeniem w Karwnie wioski tematycznej wy-nikają z inicjatywy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czarnej Dąbrówce. Miał to być sposób na zaradzenie problemom społeczno-gos-podarczym występującym w tej wsi (Bielski 2011).

W fazie planowania zbadano zasoby wsi. Okazało się, Ŝe naleŜą do nich historie o duchach i zjawach błąkających się po lasach otaczających wioskę. Niektórzy spotykali je takŜe jesienną i zimową porą w samej wiosce. Opowieści te mogły zaświadczać o tym, Ŝe w Karwnie nie dokonał się jeszcze proces nazwany przez M. Webera (2004) odczaro-wywaniem świata¹³.

Nie chcąc niszczyć tych resztek czarów, nie zdecydowano się na zrobienie uŜytku z duchów i nie przerobiono historii o nich w produkt turystyczny. Wybrano inną drogę. Skrawki magicznego świata zacho-wane w Karwnie i okolicznych lasach połączono z szarym i raczej nijakim wyglądem wioski. Zdecydowano, Ŝe ratunkiem przed tą szarzyzną moŜe

₁₃

Według M. Webera, wraz z racjonalizacją świata rozpoczął się proces jego „odczarowywania”. Rzeczywistość staje się coraz bardziej urzeczowiona, przejrzysta i obliczalna, a razem z tym, coraz mniej „magiczna”.

Turystyka społeczna – nowe znaczenia i moŜliwości 59

być fantazja. Zaczęto ją budzić w fazie działania przez wprowadzanie róŜnych form gier i zabaw oraz kuglarstwa.

W fazie tej przygotowano takŜe i przetestowano wstępne propozycje oferty Karwna w postaci gry terenowej „Generator Fantazji” oraz zajęć

animacyjnych. Ofertę testowano na grupach młodzieŜy z okolicznych wsi oraz młodzieŜy z okolic Oświęcimia i z miasta Goleniów. Okazało się, Ŝe nawet krótki pobyt w Karwnie był dla tej młodzieŜy znaczącym

prze-Ŝyciem. Po pierwszym szoku „gdzie nas przywieźli, przecieŜ tu nic nie ma!” młodzieŜ ta włączała się do zajęć i ich treścią kompensowała sobie niedostatek zwykłych atrakcji turystycznych. W podsumowaniu zajęć ich uczestnicy podkreślali, Ŝe „otworzyły im się głowy i zobaczyli nowe moŜliwości”. Wielu z nich po powrocie do swoich miejscowości zaczęło prowadzić działania animacyjne.

W fazie refleksji wskazano m.in. na potrzebę dalszej specjalizacji Karwna. Za kierunek tej specjalizacji wybrano wykorzystanie własnych doświadczeń związanych z pokonywaniem problemów społecznych po-przez zabawę i uruchamianie wyobraźni. Podkreślono przy tym potrzebę

współpracy Karwna z GOPS w Czarnej Dąbrówce oraz z innymi insty-tucjami pomocy społecznej.

Przechodząc do następnego cyklu badań w działaniu, mieszkańcy Karwna zaczęli testować ofertę skierowaną do rodzin w kryzysie. Jest to oferta trzydniowych zajęć prowadzonych przez osoby z Karwna wspie-rane przez psychologa. Uczestnikami zajęć mają być całe rodziny. Pierwsza próba wypadła pomyślnie. Z wywiadu przeprowadzonego z członkami tej rodziny wynikało, Ŝe najwaŜniejsza dla nich była moŜ li-wość wspólnego spędzania czasu w atmosferze zabawy. Podkreślali teŜ,

Ŝe mieli wiele okazji do rozmawiania oraz wzajemnego doceniania się. Z relacji pracowników GOPS Czarna Dąbrówka wynika, Ŝe po po-wrocie do swej wsi członkowie rodziny chwalili się tym, co przeŜyli i czego doświadczyli w Karwnie. Opowiadali o swoim pobycie tam tak, jak o urlopie w znanej miejscowości turystycznej. Ich sąsiedzi zaczęli im tego zazdrościć i sami wyrazili chęć udziału w takich zajęciach. Jedna z pracowniczek GOPS stwierdziła, Ŝe taki pobyt w wiosce potrzebny jest takŜe jej rodzinie.

Ofertę Karwna zaprezentowano podczas dwóch wizyt studyjnych, których uczestnikami byli przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej i centrów pomocy rodzinie z województwa pomorskiego. Jest szansa, Ŝe

Wacław Idziak

60

propozycja Karwna wejdzie do repertuaru działań z zakresu pomocy społecznej.

Karwno i inne wioski tematyczne to takŜe miejsca, do których przy-jeŜdŜa się, aby łączyć udział w ofercie turystycznej z pracą na rzecz jej tworzenia. Dotyczy to szczególnie pobytów w wioskach studentów, arty-stów oraz grup młodzieŜy szkolnej, a takŜe innych uczestników szkoleń

w działaniu. Jest to kolejny obszar do wykorzystania w pracy socjalnej. Turyści „socjalni” mogą bowiem odgrywać role współtwórców oferty wiosek tematycznych. Zmienia to ich status, z odbiorców pomocy stają

się jej dawcami. A tym samym turystyka socjalna zmienia się w spo-łeczną.

6. Podsumowanie

Przykład oferty Karwna jest ledwie ilustracją moŜliwości, jakie kryją się

w połączeniu turystyki społecznej i socjalnej. Środki na pomoc społeczną

mogą być uŜyte na podobnego typu wyjazdy, połączone ze swoistą

terapią prowadzoną przez mieszkańców wsi, w warunkach wsi. WaŜna jest tu jednak asysta osób spoza wsi (psychologów, animatorów spo-łecznych).

Podstawą do tworzenia podobnych ofert moŜe być przegląd proble-mów, z którymi borykają się słuŜby socjalne i zmiana sposobów zara-dzania im. MoŜna w tym przypadku zastosować swego rodzaju inwesto-wanie społeczne, będące przejawem przedsiębiorczości społecznej na poziomie instytucji. W miejsce jednorazowego wydawania pieniędzy moŜna je mnoŜyć, tworząc łańcuch wartości.

Mieszkańcy Karwna pracujący przy ofercie byli lub są nadal odbior-cami pomocy społecznej. Pomoc ta moŜe do nich jednak trafiać w zamian za usługę tworzoną w ramach turystyki społecznej, na rzecz odbiorców świadczeń turystyki socjalnej, która jest jednocześnie rodza-jem terapii, a nie tylko zwykłym wyjazdem turystycznym. Razem z tym dochodzi do zmiany relacji instytucja – klient w relację partnerską. Osoby pracujące w GOPS zauwaŜają przy tym, Ŝe zmienia się charakter ich pracy: z odbiorców narzekań i dawców pomocy zamieniają się w orga-nizatorów procesu animacji społecznej i zapominają o wypaleniu zawo-dowym.

Turystyka społeczna – nowe znaczenia i moŜliwości 61

Działania tego typu wpisują się takŜe w nurt postturystyki i turystyki doznań. Karwno i inne wioski tematyczne to przykłady nowych miejsc do odkrywania i przeŜywania. Brakuje tu wyraźnych atrakcji do oglądania i fotografowania. Jest za to wiele okazji do nowych odkryć i sposobności do odnalezienia uroków ponownie zaczarowanego świata.

Literatura

Ashley C., Mitchell J., 2005, Can tourism accelerate pro-poor growth in Africa?

Overseas Development Institute:

http://www.propoortourism.org.uk/odi_opinion60.pdf.

Bielski P., 2011, Karwno – w stronę wsi uczącej się, ZrównowaŜony Rozwój – Zastosowania, 2: http://sendzimir.org.pl/images/ZR_2/3_PL.pdf.

Braun J., 2008, Community-based tourism in Northern Honduras: opportunities

and barriers, Department of Environment and Geography University of

Manitoba, Winnipeg, Manitoba:

http://www.opwall.com/Library/Opwall%20library%20pdfs/PhDs/Braun%20co mmunity-based.pdf.

Goodwin H., Santilli R., 2009, Community-based tourism: a success?, ICRT Occasional Paper, 11: http://www.icrtourism.org/documents/OP11merged.pdf. Hall D., Brown F., 2008, The tourism industry’s welfare responsibilities: an

adequate response? Tourism Recreation Research, 33 (2):

http://www.trrworld.org/rp.pdf

Idziak W., 2008, Wymyślić wieś od nowa, Wyd. Alta Press, Koszalin.

Lewin K., 1946, Resolving social conflicts, Harper and Brothers publishers, New York.

Majewski J., 2011, Społeczne aspekty wiejskiego produktu turystycznego, [w:] Majewski J., Kmita-Dziasek E. (red,), Turystyka wiejska – społeczny wymiar

w ekonomicznym kontekście, Wyd. ZUT, Szczecin.

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie turystyki socjalnej w Europie (2006), Dziennik Urzędowy C 318 , 23/12/2006 P. 0067 – 0077: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:318 :0067: 01:PL:HTML.

O’Brien R., 1998, An overview of the methodological approach of action

re-search: http://www.web.net/~robrien/papers/arfinal.html.

Puchnarewicz E., 2008, Wpływ turystyki na społeczności lokalne. Doś wiadcze-nia krajów rozwijających się, Turystyka i rekreacja, 1 (1).

Stasiak A., 2010, Cele i zadania turystyki społecznej – kilka uwag o istocie

zjawiska, [w:] Stasiak A. (red.), Turystyka społeczna w regionie łódzkim,

Wacław Idziak

62

Stasiak A., 2011, Wieś jako obszar turystyki społecznej, [w:] Majewski J., Kmita-

-Dziasek E. (red,), Turystyka wiejska – społeczny wymiar w ekonomicznym

kontekście, Wyd. ZUT, Szczecin.

Śledzińska J., 2010, Projekt Calypso – powstanie, stan obecny, perspektywy

rozwoju, [w:] Stasiak A. (red.), Turystyka społeczna w regionie łódzkim, Wyd.

WSTH, Łódź.

Weber M., 2004, Racjonalność, władza, odczarowanie, PBN, Poznań.

Włodarczyk B., 2010, Turystyka społeczna – próba definicji zjawiska, [w:] Stasiak A. (red.), Turystyka społeczna w regionie łódzkim, Wyd. WSTH, Łódź.

2.