– UWARUNKOWANIA I WYZWANIA
5. Wnioski dla turystyki społecznej
– zamiast zakończenia
Dlaczego rodziny z obszaru ubóstwa nie korzystają z propozycji tury-styki społecznej? Można powiedzieć o dwóch źródłach barier – we-wnętrznych i zewnętrznych.
Do tych pierwszych zaliczyć należy ograniczenia mentalne, tkwiące w samych rodzinach. Potocznie bowiem turystyka kojarzy się z waka-cjami za granicą lub drogą wyprawą nad morze czy w góry. Przy takim wizerunku turystyka staje się odległym, nieosiągalnym dobrem dla rodziny żyjącej często poniżej granicy ubóstwa lub ledwo organizującej budżet domowy tak, żeby znaleźć zasoby na zaspokojenie wszystkich podstawowych potrzeb i wydatków. W przypadku turystyki społecznej te wewnętrzne bariery są iluzoryczne, gdyż opierają się na fałszywym, niepełnym obrazie istoty turystyki społecznej, która w swym założenia ma jako adresata właśnie takie rodziny.
14
Turystyka rodzin znajdujących się w złożonej sytuacji społecznej... 191
Taka postawa może jednak mieć związek z barierami zewnętrznymi, związanymi z samą turystyka społeczną. Po pierwsze, można tu wska-zać słabą lub żadną promocję tej formy turystyki. Pozostaje ona w sferze rozważań akademickich, natomiast nie przenika do społecznej ś wiado-mości15. Po drugie, jako barierę zewnętrzną turystyki społecznej wymie-nić należy trudności z pozyskiwaniem funduszy na wsparcie rodzin w trudnej sytuacji społecznej przez organizatorów inicjatyw turystycz-nych. Być może wynika to z nieznajomości „ścieżek” pozyskiwania pieniędzy, być może też z czegoś poważniejszego, czyli z barier organi-zacyjnych, narzucanych przez decydentów na poziomie funkcjonowania państwa. Tak czy inaczej, świadomość tych barier pozwala na zapla-nowanie działań naprawczych i zaprojektowanie drogi rozwoju turystyki społecznej w Polsce.
Podsumowując, podmioty realizujące turystykę społeczną, w celu rozpowszechniania jej idei powinny:
– zadbać o społeczny wizerunek poprzez zaprezentowanie swojej wizji i misji;
– nawiązać współpracę z potencjalnymi partnerami – organizacjami pozarządowymi, jednostkami pomocy i integracji społecznej, organizacja-mi kościelnymi;
– rozwijać umiejętność pozyskiwania funduszy na działania celowe; – uprawiać lobbing w instytucjach rządowych w celu uwzględniania elementów turystyki społecznej w obszarze zdrowia, edukacji i reinte-gracji społecznej;
– śledzić na bieżąco zmiany społeczne zachodzące w strukturze społecznej, z uwzględnieniem takich elementów, jak zmiany w strukturze rodziny, pojawienie się gospodarstw jednoosobowych, wydłużenie się
długości życia, ograniczenia finansowe, kwestie zatrudnienia, dodatkowy czas wolny i starzenie się ludności;
15
Na potrzeby niniejszego artykułu autorka przeprowadziła krótki sondaż diagno-styczny wśród swoich znajomych. Grupie 43 osób zadano pytanie: co to jest turystyka społeczna?. Tylko cztery były blisko wydedukowania istoty pojęcia. Reszta odpowiadała albo, że nie wie, albo wymyślała, że jest to turystyka społeczeństwa. Oczywiście grupa nie była w żaden sposób reprezentatywna (ludzie w podobnym wieku, o podobnym wykształceniu, mieszkający w dużym mieście), ale też zauważyć należy, że są to osoby wykształcone, interesujące się otaczającą rzeczywistością i w jej ramach nie pojawiło się to zjawisko.
Maria Łuszczyńska
192
– bronić w szerokim dyskursie publicznym powszechnego prawa do wypoczynku i spędzania wolnego czasu przez każdego człowieka niezależnie od statusu społecznego;
– rozwijać ideę zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, opartego na ułatwieniu dostępu turystycznego dla grup społecznych, dla których wyjazdy turystyczne są ze względów ekonomicznych nieosią -galne. Takie ułatwienie zwiększy zyski przedsiębiorców, spowoduje roz-wój turystyki pozasezonowej, zwiększy liczbę miejsc pracy oraz wpłynie na większą stabilizację zawodową w turystyce.
Zastosowanie powyższych propozycji daje nadzieję na skuteczny i dynamiczny rozwój tej trudnej aczkolwiek niezwykle istotnej ze spo-łecznego punktu widzenia dziedzinie aktywności człowieka.
Literatura
Alsop R., Bertelsen M., Holland J., 2006, Empowerment in practice from
analysis to implementation, World Bank.
Analiza rozwoju turystyki społecznej w Polsce. Stan, szanse i zagrożenia, 2007,
Instytut Turystyki, na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa.
Auleytner J., 2002, Polityka społeczna – ujarzmienie chaosu socjalnego, WSP TWP, Warszawa.
Badania RPD o sytuacji materialnej rodzin z dziećmi (Ogólnopolskie badania
sytuacji materialnej dzieci i młodzieży w Polsce przeprowadzono na 5 tys. 496 rodzin z dziećmi do 18 roku życia, przeprowadzone w marcu i kwietniu 2011 r.):
http://biznes.onet.pl/badania_rpd_o_sytuacji_materialnej_rodzin_z_dziecmi,1 8515,4338182,1,onet-wiadomosci-detal.
Bieda ma twarz dziecka, Głos Nauczycielski, 2011, nr 23.
Calypso to turystyka dla wszystkich, 2011, Unia Europejska, Urząd Publikacji UE:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/tourism/files/docs/calypso/leaflets/2011 /calypso-2011-a5_pl.pdf.
Czapiński J., Panek T. (red.), 2005, Diagnoza społeczna 2005: Warunki i jakość
życia Polaków, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Warszawa:
http://www.diagnoza.com.
Działania na rzecz rozwoju turystyki społecznej w Polsce, 2010, Ministerstwo
Sportu i Turystyki, Warszawa.
Empowerment w projektach innowacyjnych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, 2011, Krajowa Instytucja
Wspo-Turystyka rodzin znajdujących się w złożonej sytuacji społecznej... 193
magająca, Centrum Projektów Europejskich, Warszawa:
http://www.pokl.sbrr.pl/asp/pliki/do_pobrania/empowerment_w_proj_innowac yjnych_09.2010.pdf.
Frieske K.W., 2008, Społeczna marginalność jako koszt systemowy, [w:] Jarosz
M. (red.), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Gierszewska R., 2001, Pomoc społeczna, [w:] Rysz-Kowalczyk B. (red.),
Leksykon polityki społecznej, Instytut Polityki Społecznej UW, Warszawa.
Głąbicka K., 2002, Europejska przestrzeń socjalna, WSP TWP, Warszawa.
Golinowska S., 2000, Polityka społeczna, Koncepcje – instytucje – koszty, Poltex, Warszawa.
Górska E., 2010, Turystyka społeczna jako forma aktywizacji rynków
tury-stycznych na przykładzie programów turystyki społecznej w Hiszpanii, Acta
Scientiarum Polonorum, Oeconomia, 9 (4).
Hall C.M., 2000, Tourism planning: policies, processes and relationships, Prentice Hall, Harlow.
Informacja sygnalną GUS. Ubóstwo w Polsce w 2010 r., 2011 (na podstawie
badania budżetów gospodarstw domowych), Warszawa:
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_wz_ubostwo_w_polsce_2010. pdf.
Kapitał Ludzki. Narodowa Strategia Spójności. Szczegółowy Opis Priorytetów
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2000–2013, 2010, Warszawa:
http://www.efs.gov.pl/Dokumenty/Lists/Dokumenty%20programowe/Attachme nts/89/SzOP_1405_ost.pdf.
Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku:
http://msport.gov.pl/strategie- turystyka/524-Kierunki-rozwoju-turystyki-do-2-15-roku?retpag=/strategie-turystyka/.
Kosmaczewska J., 2010, Turystyka socjalna jako narzędzie minimalizowania
negatywnych skutków sezonowości w regionach turystycznych, [w:] Panasiuk
A. (red.), Potencjał turystyczny – zagadnienia ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, nr 53, Szczecin.
Lepianka D., 2002, Czym jest wykluczenie społeczne? Wprowadzenie do
europejskich debat na temat ekskluzji, Kultura i społeczeństwo, 4.
Minnaert L., Maitland R., Miller G., 2009, Tourism and social policy. The value of
social tourism, Annals of Tourism Research, 36 (2).
Minnaert L., Maitland R. Miller G., 2011, What is social tourism?, Special Issue on Social Tourism, Current Issues in Tourism, 5.
Miżejewski C., b.r.w. Aktywna integracja – nowa formuła pomocy społecznej: http://www.efs.mopr.zabrze.pl/aktualnosci-czytnik/items/tekst-cezarego-mizejewskiego.html.
Maria Łuszczyńska
194
Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski (NSIS), 2004, Zespół
Zada-niowy do Spraw Reintegracji Społecznej, MPiPS, Warszawa: http://www.mpips.gov.pl/userfiles/File/mps/NSIS.pdf.
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie turystyki społecznej w Europie (2006/C 318/12), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 23.12.2009, C 317/49:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:317:00 49:0053: PL:PDF.
Pięta J., 2008, Pedagogika czasu wolnego, Wyższa Szkoła Ekonomii, Warszawa. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, 1948, (Przyjęta i proklamowana rezo-lucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A (III) w dniu 10 grudnia 1948 r.): http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Pra w_Czlowieka.pdf.
Przewłocka J., 2011, Polskie organizacje pozarządowe 2010. Najważniejsze pytania, podstawowe fakty, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa.
Słownik języka polskiego, 2007, PWN, Warszawa.
Strategia Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012, 2003, Dokument przygo-towany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, przyjęty przez Radę
Ministrów w dniu 19.08.2003:
http://www.staff.edu.pl/przedmiotowe/informatyka/aga/spis_tresci.doc.
Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007– 2013, 2010, Warszawa.
Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku, 2010,
Notatka informacyjna GUS, Materiał na konferencję prasową w dniu 23 kwietnia 2010 r., Warszawa:
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_kts_turystyka_wypoczynek_20 09(1).pdf.
Ubóstwo w Polsce w 2010 r., 2011, GUS, Warszawa:
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_wz_ubostwo_w_polsce_2010pdf. Warzywoda-Kruszyńska W., 1998, Wielkomiejscy biedni – formująca się
under-class?, Kultura i Społeczeństwo, 2.
Włodarczyk B., 2010, Turystyka społeczna – próba definicji zjawiska, [w:] Stasiak A. (red.), Turystyka społeczna w regionie łódzkim, Wyd. WSTH, Łódź.
Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, 2011, MRR, Warszawa:
http://www.efs.gov.pl/Dokumenty/Lists/Dokumenty%20programowe/Attachme nts/134/zakres_partnerstwo.pdf.
Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków
Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz
Regio-nalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki 2007–2013, 2010, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,
Warszawa:
Turystyka rodzin znajdujących się w złożonej sytuacji społecznej... 195 Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., DzU 1997, nr 54, poz. 353, art. 67 i 71.
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r., DzU 2004, nr 64, poz. 593, z późn. zm.
Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 6 grudnia 2006, DzU 2009, nr 84, poz. 217 (tekst ujednolicony).
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności z dnia 7 listopada 2007 r., DzU 2008, nr 216, poz. 1370.
Maria Łuszczyńska
P E R S P E K T Y W Y I K I E R U N K I R O Z W O J U
T U R Y S T Y K I S P O Ł E C Z N E J W P O L S C E
Teresa Buczak*