Typy organizacji lobbingowych

sektorze monopolu na reprezentowanie interesów. Nawet wąsko wyspecjali-zowane branże reprezentowane są przez różne stowarzyszenia europejskie i krajowe, a także przez indywidualne przedsiębiorstwa. Co więcej, wiele ugrupowań konkuruje między sobą o pozyskanie nie tylko większych moż-liwości wpływu na proces decyzyjny, ale także o nowych członków, o wyższy status czy większe zasoby organizacyjne. Tworzone koalicje są zazwyczaj płynne i zależą od aktualnej konfi guracji interesów, a stopień, w jakim śro-dowiska biznesowe są w stanie efektywnie realizować swoje postulaty, zmie-nia się w różnych okresach i w różnych obszarach tematycznych⁷.

Początkowo może się wydawać, że jednoczesne funkcjonowanie na poziomie UE tak wielu typów organizacji nie wypływa korzystnie na system. Zaznaczyć jednak trzeba, że funkcjonowanie trzech podstawowych kategorii, czyli stowarzyszeń europejskich, narodowych grup oraz indywidualnych fi rm, jest dla systemu konieczne, ponieważ każda z nich dostarcza różnych „dóbr”. Przedsiębiorstwa przodują w  dostarczaniu wiedzy eksperckiej o rynku i technologii (ze względu na wysoce rozwinięte sekcje „badania i  rozwój”  – ang. R&D), stowarzyszenia europejskie kontrolują przepływ informacji, które można określić jako „interes europejski” swoich członków, a grupy narodowe dostarczają wiedzy dotyczącej nastrojów i interesu naro-dowego⁸.

1. TYPY ORGANIZACJI LOBBINGOWYCH

Interesującym, klasycznym już rozróżnieniem organizacji lobbingowych jest ich podział w oparciu o główne modele działań. W tym przypadku kluczowy jest rodzaj podmiotu prowadzącego lobbing. Na tej podstawie wyróżnia się tzw. lobbing niemiecki i anglosaski. Pierwszy z nich realizują duże organiza-cje międzynarodowe i związki branżowe, których nadrzędnym celem jest reprezentowanie oraz obrona własnych interesów. Lobbing anglosaski to z kolei działalność wyspecjalizowanych podmiotów, realizujących zadania lobbingowe na zamówienie poszczególnych zleceniodawców⁹.

⁷ M. Cini, Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, s. 290. ⁸ Y. Hamada, op.cit., s. 66.

180 ROZDZIAŁ IV: KATEGORIE GRUP INTERESU W UNII EUROPEJSKIEJ

Zakres specyfi ki zjawiska jest wyznaczany również poprzez rodzaj pod-miotów podejmujących działalność lobbingową. Komisja w 1992 r. dokona-ła rozróżnienia na organizacje niekomercyjne (ang. non-profi t making

orga-nizations) i  organizacje komercyjne (profi t making orgaorga-nizations)¹⁰.

Natomiast kompleksowy podział zaprezentowała F.M. Bindi¹¹, która wyróż-niła następujące kategorie grup lobbingowych:

1. ekonomiczne grupy interesu (ang. economic eurogroups), w tym: – ekonomiczne konfederacje zawodowe, np. Organizacja Związków

Rolniczych (COPA) czy Zrzeszenie Izb Przemysłowo-Handlo-wych (EUROCHAMBRES);

– narodowe organizacje lobbingowe, np. Federalny Związek Prze-mysłu Niemieckiego (BDI);

– krajowe izby handlowe, np. amerykańska AmCham; – poszczególne fi rmy, np. Fiat, Shell itp.;

2. grupy interesu publicznego (ang. public interest groups), propagujące idee społeczne, m.in. broniąc praw konsumenta, zajmując się ochro-ną środowiska i sprawami rodziny, np. Europejskie Biuro Związków Konsumentów (BEUC);

3. grupy promocyjne (ang. promotional groups), zajmujące się promo-waniem różnych przekonań religijnych, poglądów politycznych, m.in. organizacje działające na rzecz integracji, jak np. ruchy europejskie; 4. grupy terytorialne (ang. territorial groups), których celem jest

pro-mowanie interesów jednostek terytorialnych, jak np. miasto, region czy organizacja międzynarodowa;

5. profesjonalni lobbyści, np. fi rmy doradcze czy konsultanci.

Pamiętać jednak należy, że część grup nacisku i organizacji dobrowol-nych zabiera w  konkretdobrowol-nych kwestiach tzw. pozorny głos i  angażuje się w sprawę z nie do końca przejrzystych powodów. Wskazuje się, że zagroże-niem dla demokracji jest oblicze tzw. quangos¹², czyli grup quasi-pozarządo-wych (ang. quasi non-governmental organisation). W języku pozbawionym wartościowania są to organizacje działające formalnie, niezależnie od rzą-dów, jednak pożytkujące dostarczane przez władzę środki. W języku

nace-¹⁰ Patrz Otwarty i strukturalny dialog…, s. 5.

¹¹ Szerzej F.M. Bindi, Th e Eurogroups, the European Union and the EU Legislative Process,

NUPI Report, nr 201, Oslo 1996, s. 23 – 26.

181 1. TYPY ORGANIZACJI LOBBINGOWYCH

chowanym wartościowaniem quangos to organizacje legitymizujące swoją obecność tym, że przywołują głosy bliżej nieokreślonych środowisk, a w rze-czywistości ich celem jest dojście do pieniędzy. Przygotowując programy działań, realizują je w taki sposób, aby zadowoleni byli ich fundatorzy. Stąd

quangos to przede wszystkim pozorna reprezentacja, pasożytowanie na

funduszach publicznych oraz działanie w obrębie szerszej elity władzy. Sło-wem, są to struktury doskonale zorientowane w swojej nieautentyczności. W obrębie instytucji UE diagnoza organizacji dobrowolnych jako klasycz-nych quangos jest utrudniona ze względu na oderwanie ich od kontekstu narodowego¹³.

Interesującym podejściem jest też mniej konwencjonalny sposób klasy-fi kacji stowarzyszeń na poziomie ponadnarodowym. Wyróżnić można sto-warzyszenia określane jako fake, czyli dosłownie tłumacząc: „oszukane”. Mają one stronę internetową, sekretariat, rzeszę członków należących prze-ważnie do dużych, transnarodowych korporacji, powiązania ze światem nauki i brak wskazań dotyczących opłat za członkostwo oraz przejrzystości w fi nansowaniu. Jest to typ stowarzyszenia ustanowionego przez jedną fi rmę w celu zwiększenia swojej wiarygodności lub niełączenia swojego własnego logo bezpośrednio ze sprawą. W tej sytuacji stowarzyszenie pełni funkcję „parasola ochronnego”.

Lame but rich, czyli „bogate i ospałe struktury”, to typy stowarzyszeń,

które cechuje wysoki współczynnik reprezentatywności. Zrzeszają one z zasady więcej niż 100 członków bądź szeroką reprezentację wybranego sektora gospodarki lub przedsiębiorstwa, które łączy wspólny interes. Duża liczba członków nie wpływa jednak na wewnętrzne wzmocnienie struktury stowarzyszenia, a powoduje często współzawodniczenie rozbieżnych intere-sów. W  rezultacie stowarzyszenie zmuszone jest przygotowywać głównie neutralne i nieostre stanowiska. Co więcej, aby administracyjnie nadążać z pracą i dokumentacjami, dysponuje ono rozbudowanym sekretariatem.

I w końcu grupy focused but fragile, co należy rozumieć jako „zoriento-wane na cel, ale kruche”. W przeciwieństwie do poprzedniego ten typ stowa-rzyszenia grupuje niewielką liczbę raczej małych przedsiębiorstw, które godzą się na wspólne reprezentowanie swoich interesów wokół wybranego, łączącego je zagadnienia. Pozwala to wypracować zdecydowaną pozycję wobec danej kwestii. Przeważnie są to koalicje ad hoc, w której uczestnicy

182 ROZDZIAŁ IV: KATEGORIE GRUP INTERESU W UNII EUROPEJSKIEJ

starają się zebrać wspólnie odpowiednie zasoby bez konieczności organizo-wania sekretariatu. Stąd zaletą jest tu niskobudżetowa formuła. Mniej pozy-tywną stroną takiej formy organizacyjnej jest to, że z  zasady tylko garść przedsiębiorstw wykonuje pracę i występuje jako reprezentacja stowarzysze-nia. Może to, ale nie musi, prowadzić do uwypuklenia pewnych aspektów danego biznesu, a  przez to osłabienia parasola reprezentatywności całej grupy¹⁴.