121 przejściowego składowania w czasie transportu. Ubezpieczeniem mogą też być objęte koszty poniesione w celu ratowania ładunku lub zapobieżenia szkodzie oraz uprzątnięcia jej pozostałości. Umowa ubezpieczenia może obejmować pojedynczy przewóz lub ich większą liczbę w danym okresie.
Wydawać by się mogło, że ubezpieczenie cargo i ubezpieczenie OC prze-woźnika obejmują te same zdarzenia, nie jest to jednak zgodne z prawdą, ponieważ odszkodowanie z ubezpieczenia OC można uzyskać jedynie wtedy, gdy to przewoźnik będzie całkowicie odpowiedzialny za utratę lub zniszczenie ładunku. Jeżeli natomiast szkody spowodowane będą zdarzeniem losowym (np. ulewnym deszczem), uzyskanie odszkodowania będzie możliwe jedynie w przypadku zawarcia ubezpieczenia cargo252.
W Polsce w 2018 r. łączna suma składki przypisanej brutto z tytułu umów ubezpieczenia cargo kształtowała się na poziomie 156,67 mln zł. Od 2008 r.
suma składek istotnie wzrosła, ale nieznaczny udział tych ubezpieczeń w rynku (wyrażony jako procent składek w dziale II) obniżył się. Składka przypisana brutto z tytułu ubezpieczeń przedmiotów w transporcie stanowiła znikomą część udziału w majątkowym rynku ubezpieczeniowym. W 2018 r. składki przypisane brutto z tytułu cargo stanowiły około 0,4% wszystkich składek przypisanych brutto w dziale II ubezpieczeń.
3.2. Ubezpieczenia mienia i ubezpieczenia katastroficzne
3.2. Ubezpieczenia mienia i ubezpieczenia katastroficzne
Produkty obejmujące ochronę mienia oraz ryzyka katastroficzne zajmują bardzo ważne miejsce na rodzimym rynku ubezpieczeniowym (podstawowe charak-terystyki liczbowe wskazane zostały w tablicy 3.5). Produkty ubezpieczenia mienia oferowane są zarówno klientom indywidualnym, jak i przedsiębiorstwom.
Ubezpieczeniem mogą być objęte nieruchomości (budynki, infrastruktura, instalacje) oraz ruchomości (maszyny, urządzenia, wyposażenie domu, sprzęt elektroniczny). Ubezpieczyć można mienie własne oraz mienie osób trzecich, jak choćby pracowników lub najemców. W umowach ubezpieczenia określona
252 Kancelaria Brokerska Aspergo sp. z o.o., Co zabezpiecza ubezpieczenie cargo?, https://aspergo.
pl/co-zabezpiecza-ubezpieczenie-cargo/ [dostęp: 1.10.2019].
3. Produkty ubezpieczeń majątkowych
122
jest lokalizacja mienia objętego ochroną, a także sprecyzowane są wymagane standardowe zabezpieczenia, np. okien i drzwi przed kradzieżą253.
Tablica 3.5. Podstawowe charakterystyki ubezpieczeń szkód spowodowanych przez żywioły nieujętych w grupie 3–7 oraz pozostałych szkód rzeczowych (wg stanu na 31.12.2018 r.) przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli
przyczyny te nie są ujęte w grupie 8.
Nr działu/grupy ubezpieczeń* dział II grupa 8 dział II grupa 9 Składka przypisana brutto (w tys. zł) 3 302 361 3 486 330 Udział w składce przypisanej brutto
działu II (w %) 8,7 9,1
Liczba umów czynnych (w szt.) 12 157 224 13 576 505
Świadczenia wypłacone brutto
(w tys. zł) 1 315 546 1 233 834
Udział w wypłaconych świadczeniach
i odszkodowaniach działu II (w %) 6,5 6,1
Liczba szkód zlikwidowanych
w okresie sprawozdawczym (w szt.) 386 517 451 899
Charakter produktów ochronny ochronny
* Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 999, 1000, 1669, 2215, 2243), załącznik.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Komisja Nadzoru Finansowego, Sprawozdanie statystyczne KNF-02 krajowych zakładów ubezpieczeń, „Biuletyn Kwartalny. Rynek ubezpie-czeń” 2018, nr 4.
253 I. Kwiecień, Ubezpieczenia mienia [w:] Ubezpieczenia, red. W. Ronka-Chmielowiec, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 345.
3.2. Ubezpieczenia mienia i ubezpieczenia katastroficzne
123 Ubezpieczenie może chronić przed skutkami określonego ryzyka (wówczas zdarzenia zdefiniowane będą w umowie ubezpieczenia, na przykład od ognia czy kradzieży) lub wszystkich rodzajów ryzyk. Suma ubezpieczenia powinna odpowiadać wartości przedmiotu, ustalanej jako wartość:
• odtworzeniowa – koszt przywrócenia do stanu nowego;
• księgowa – wynikająca z ewidencji;
• rynkowa – możliwa do uzyskania cena.
W omawianym rodzaju ubezpieczenia stosowane są ograniczenia odpowie-dzialności ubezpieczyciela, takie jak254:
• udział własny w szkodzie – procent, o jaki zmniejszona będzie wypłata od ubezpieczyciela;
• franszyza redukcyjna – kwota, o jaką zmniejszona będzie wypłata od ubezpieczyciela, o ile szkoda przekroczy jej wartość;
• franszyza integralna – kwota szkody, powyżej której ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w pełnej wysokości, natomiast poniżej której nie wypłaci odszkodowania.
Do najczęściej spotykanych produktów ochrony mienia należą: ubezpieczenia ogniowe, od kradzieży, od wszystkich ryzyk oraz ubezpieczenia określonych elementów mienia.
Ubezpieczenia ogniowe w podstawowym zakresie obejmują najczęściej spotykane zdarzenia losowe: ogień, uderzenie pioruna, wybuch oraz upadek statku powietrznego255. Listę tę można rozszerzyć o dodatkowe zagrożenia, takie jak: powódź, ciężar śniegu lub lodu, huragan, grad, trzęsienie lub osunięcie się ziemi i lawinę. Ochroną ubezpieczeniową można również ująć koszty usuwania szkód zdarzeń losowych. W ramach tego produktu zazwyczaj ubezpiecza się budynki, maszyny i urządzenia, surowce i towary, nakłady inwestycyjne oraz mienie pracownicze.
Ubezpieczenia od kradzieży chronią ubezpieczających od utraty mienia na skutek kradzieży z włamaniem lub rabunku, a także opcjonalnie od dewastacji.
Kradzież oznacza zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia. Rabunek natomiast to zabór mienia przy użyciu lub groźbie użycia siły fizycznej. Ubezpieczenia
254 M. Wieczorek-Kosmala, Ubezpieczenia mienia…, s. 332–333.
255 Określane w skrócie akronimem FLEXA od angielskich nazw zdarzeń: fire, lighting, explosion, aircraft falling; M. Wieczorek-Kosmala, Ubezpieczenia mienia…, s. 335.
3. Produkty ubezpieczeń majątkowych
124
tego typu obejmują przede wszystkim mienie ruchome i można je dodatkowo rozszerzyć o ochronę:
• wartości pieniężnych (np. w transporcie);
• szyb i innych przedmiotów szklanych (od stłuczenia);
• mienia od wandalizmu, czyli celowego zniszczenia przez osoby trzecie.
Ubezpieczenie od wszystkich ryzyk obejmuje z kolei wszystkie rodzaje zagrożenia, które mogą dotyczyć ubezpieczanego przedmiotu, oprócz wyłączo-nych w umowie ubezpieczenia. Wyróżnia się tu przede wszystkim ubezpieczenia maszyn i urządzeń od skutków awarii w wyniku eksploatacji, błędu człowieka, wad produkcyjnych, a także od skutków szkód elektrycznych w przypadku spięcia czy zaniku napięcia.
Inna kategoria produktów to ubezpieczenie ryzyk budowlano-monta-żowych, czyli obiektów w czasie budowy oraz sprzętu wykorzystywanego do budowy. Natomiast w ubezpieczeniach sprzętu elektronicznego ochronie (np. od zalania, błędnej obsługi czy kradzieży) podlegają komputery, oprogra-mowanie, nośniki danych256.
W 2018 r. składki przypisane brutto z tytułu ubezpieczeń z 8 i 9 grupy stanowiły razem około 18% wszystkich składek przypisanych brutto w ubezpieczeniach majątkowych (dział II).
Odrębną kategorię stanowią tzw. ubezpieczenia katastroficzne. Katastrofy można podzielić wg wielu kryteriów, jednak najczęściej spotykane to:
• katastrofy naturalne – powodzie, tsunami, trzęsienie ziemi, silne wiatry, lawiny itd.;
• katastrofy związane z działalnością człowieka – cywilizacyjne, chemiczne, terroryzm.
Charakteryzują się one trudnym (lub wręcz niemożliwym) do przewidzenia momentem wystąpienia, dużym zasięgiem oraz rozmiarem szkód na skutek kumulacji ryzyka257. Spotykane w Polsce katastrofy naturalne to przede wszyst-kim powodzie, susze oraz silne wiatry. Ich skutki dla właścicieli uszkodzonego mienia są bardzo dotkliwe, mimo tego niechętnie wykupują oni ubezpieczenie, licząc na pomoc państwa258. Jest to podejście spotykane głównie w krajach, w których ubezpieczenia katastroficzne są dobrowolne. Jest jednak coraz więcej
256 Więcej: M. Wieczorek-Kosmala, Ubezpieczenia mienia…, s. 336–337.
257 T. Michalski, A. Śliwiński, R. Pajewska-Kwaśny, I. Tomaszewska, Ryzyko katastroficzne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2016, s. 20–22.
258 Ibidem, s. 131–135.