Po wprowadzeniu system HACCP musi być utrzymywany i doskonalony na bieżąco. W celu utrzymania należy systematycznie sprawdzać jego efektywność poprzez prowadzenie audytów wewnętrznych. Audyty powinny być systematyczne, niezależne i przeprowadzane według ustalonej metodyki. Zadaniem audytów powinno być określenie, czy działania i ich wyniki są zgodne z ustaleniami i pozwalają na osiągnięcie celów. Celem audytów powinno być zapobieganie niezgodnościom, pomoc dla audytowanego, a nie szukanie odpowiedzial-ności personalnej.
Zakończenie
Najważniejszą korzyścią z wdrożenia systemu HACCP jest spełnienie wymagań prawnych w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia oraz higieny środków spożywczych. Umożli-wia on podjęcie działań zaradczych, minimalizując ryzyko wprowadzenia na rynek środków spożywczych stanowiących zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. System daje gwaran-cję wytwarzania żywności bezpiecznej dla konsumentów. Właściwie funkcjonujący system HACCP pozwala na ciągłą kontrolę procesów technologicznych, ich ocenę i zwiększa moż-liwość ich doskonalenia. System ten podnosi także świadomość i zaangażowanie pracowni-ków oraz poprawia komunikację między działami zakładu produkującego, przetwarzające-go, magazynującego lub dystrybuującego żywność. Poprzez ciągły nadzór nad standardami higienicznymi i procesami podnosi bezpieczeństwo i jakość zdrowotną żywności, przyczy-niając się w ten sposób również do poprawy zdrowia publicznego. Bezpieczeństwo i higiena żywności winny być traktowane priorytetowo na każdym etapie jej produkcji i przetwarzania, transportu i dystrybucji, ale równie ważne jest zachowywanie zasad higieny podczas prze-chowywania żywności i przygotowywania posiłków. Technologie produkcji oraz systemy przechowywania, transportu i dystrybucji oraz jednostki zajmujące się obrotem detalicznym żywności są bardzo ważną częścią gospodarki kraju, stąd też ich ochrona stanowi szczególny element systemu bezpieczeństwa narodowego.
Bibliografi a
1. Dyrektywa Rady 93/43/EWG z dnia 14 czerwca 1993 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Dziennik Urzędowy L 175 , 19/07/1993 P. 0001 – 0011.
2. Luning P.A., Marcelis W.J., Jongen W.M.F., Zarządzanie jakością żywności, WNT Warszawa 2005.
3. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeń-stwa żywności. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich L 31/1. 1.2.2002.
4. Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 139/1. 30.4.2004.
5. Turlejska H., Praktyczny poradnik wdrażania systemu HACCP − producenci żywności. ODDK Gdańsk, 2004. 6. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 149).
Środowisko życia współczesnego człowieka, dzięki postępującemu w ogromnym tempie rozwojowi, jest coraz bardziej przyjazne, ale zarazem niebezpieczne. Obok niebezpieczeństw wywołanych siłami natury takich jak: pożary, powodzie, ulewne deszcze, śnieżyce, długotrwa-ły mróz czy silne wiatry zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka oraz jego mienia stwarzają czynniki wynikające z niedoskonałości postępu cywilizacyjnego. Prowadzone statystyki po-twierdzają, że następuje sukcesywny wzrost zagrożeń związanych z przemysłem, rozwojem infrastruktury komunalnej miast i wsi, dewastacją środowiska naturalnego, zasiedlaniem przez ludność dotychczas niedostępnych terenów. Coraz poważniejsze stają się zagrożenia wywołane przez samego człowieka, do których należy zaliczyć: wojny (zagrożenia związane z użyciem broni chemicznej, biologicznej, atomowej i inne), ataki terrorystyczne, bioterro-ryzm, awarie przemysłowe, katastrofy chemiczne i ekologiczne oraz katastrofy komunikacyj-ne. Ponieważ nie jesteśmy w stanie wyeliminować wszystkich możliwych zagrożeń, musimy się odpowiednio zabezpieczyć na wypadek powstania różnego rodzaju sytuacji. Należy więc podjąć próbę stworzenia odpowiedniego systemu bezpieczeństwa gwarantującego ochro-nę przed wszelkimi zagrożeniami, zapobiegającego powstawaniu sytuacji kryzysowych, a w przypadku ich wystąpienia – umożliwiającego skuteczną obronę, minimalizację skutków i następstw zdarzenia. Systemu, w którym ryzyko poważnej awarii czy katastrofy sprowadzi-my do poziomu powszechnie akceptowalnego.
Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa państwa wymagają więc głębokiej analizy z punktu widzenia zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa cywilnego XXI wieku. Transformacja zagrożeń oraz przesunięcie środka ciężkości w zakresie działań prowadzonych przez formację wiodącą w dziedzinie ratownictwa, tj. Państwową Straż Pożarną (PSP), wynika z jednej stro-ny z postępującego w ogromstro-nym tempie rozwoju cywilizacyjnego, wprowadzania nowych technologii oraz obrotu materiałami niebezpiecznymi, z drugiej zaś strony z nasilającego się zagrożenia ze strony katastrof naturalnych powodowanych zmianami klimatycznymi oraz in-gerencji w środowisko. Przed współczesnymi formacjami ratowniczymi stoi coraz więcej za-dań w obszarach z którymi dotychczas żadne służby albo nie miały do czynienia albo borykały
się sporadycznie. Statystyka prowadzonych działań określanych jako działania ratowniczo--gaśnicze wyraźnie zarysowuje różnicę pomiędzy tym, co dotychczas utożsamiane było jako zagrożenie pożarowe i ochrona przeciwpożarowa, a zagrożeniami wynikającymi z postępu cywilizacyjnego. Dzisiaj, tj. w drugiej dekadzie XXI wieku, PSP ciągle utożsamiana jest z ochro-ną przeciwpożarową, chociaż już od roku 2001 liczba zdarzeń, w których reagowali strażacy, określanych jako miejscowe zagrożenia znacznie przewyższała liczbę pożarów. Niepokojące jest również tempo wzrostu zagrożeń zarówno w pierwszej, jak i drugiej grupie, sięgające w 2017 r. aż 519 901 zdarzeń rocznie82. Wszystkie te przesłanki oraz stosunkowo niewielkie zmiany organizacyjne na przestrzeni dwudziestu sześciu lat funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej skłaniają do refl eksji nad systemowym podejściem do kwestii zabezpieczenia logistycznego Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej przy współpra-cy z innymi służbami i strażami resortu spraw wewnętrznych i administracji w przypadku re-agowania na coraz częściej występujące sytuacje kryzysowe. Bardzo aktualne staje się pytanie o przyszłość systemu ratowniczego oraz o to, co należałoby zmienić, aby system ten przy tak wysokim obciążeniu zadaniami był systemem efektywnym i dostosowanym do zmieniającej się sytuacji prawnej i gospodarczej Polski.
Konkluzja wynikająca z porównania dwóch płaszczyzn, tj.: wiedzy teoretycznej i praktycznej, przyczyniła się do chęci wypracowania nowego sposobu organizowania zabezpieczenia logi-stycznego działań ratowniczych w oparciu o nowatorskie rozwiązania stosowane w naukach wojskowych i ekonomicznych, czerpiąc doświadczenia z logistyki wojskowej, ekonomiki bezpie-czeństwa, strategii, sztuki operacyjnej i taktyki oraz z dobrej praktyki państw wysoko rozwinię-tych w tej dziedzinie. Podjęcie ww. tematu wynika również z transformacji zagrożeń i koniecz-ności dostosowania potencjału ratowniczego do nowych wyzwań cywilizacyjnych zmieniającej się sytuacji prawno-gospodarczej Polski oraz nieustannego zwiększania zakresu obowiązków spoczywających przede wszystkim na Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Straży Granicznej, a także innych służbach resortu spraw wewnętrznych i administracji oraz podmiotach współ-pracujących z formacjami ratowniczymi w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Przy nieefektywnym lub nieprzemyślanym gospodarowaniu i zarządzaniu takim potencjałem ratowniczym oraz przy braku koordynacji działań zarówno w obrębie jednej służby, jak i kilku podmiotów ratowniczych może dojść do szeregu konfl iktów natury prawnej, organizacyjnej, ekonomicznej, jak i technicznej. Ponadto w obliczu rozszerzającego się widma zagrożeń bezpie-czeństwa ludności cywilnej zasadne wydaje się przeanalizowanie poszczególnych komponen-tów związanych z organizacją zabezpieczenia logistycznego oraz zwrócenie szczególnej uwagi służbom i strażom podległym pod resort spraw wewnętrznych i administracji, które z racji peł-nionych funkcji winny charakteryzować się przykładną siłą oraz efektywnością działania.
Wymiernym efektem zestawienia teorii z praktyką rozwiązań stosowanych w obszarze logistyki w resorcie spraw wewnętrznych i administracji jest propozycja zdefi niowania
ter-82 Dane statystyczne KG PSP, Liczba zdarzeń za dany okres, w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego
roku, w rozbiciu na województwo. Centralne Repozytorium Danych Publicznych Ministerstwa Cyfryzacji, źródło:
minu logistyka w ujęciu praktycznym, według którego pod pojęciem tym rozumie się proces efektywnego zarządzania potencjałem ratowniczym, którego celem jest optymalizacja za-spokojenia potrzeb podmiotów ratowniczych, uwzględniająca harmonijne wykorzystanie sił i środków własnych, innych służb, podmiotów cywilnych oraz zasobów i możliwości gospo-darki narodowej. Na ten jednolity proces składają się: przedmiot zaopatrywania (materiały, urządzenia, sprzęt), czynności (określenie potrzeb, dostawa, rozdział) oraz funkcje (organizo-wanie, plano(organizo-wanie, wykonawstwo i kontrola).
Celem ogólnym tak zarysowanego terminu, zbieżnym z celem głównym studiów pody-plomowych „Logistyka w bezpieczeństwie kraju”, jest poprawa efektywności zarządzania logistyką, a tym samym poprawa jakości działań jednostek nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i administracji oraz organów właściwych ds. zarządzania kryzysowego w czasie zdarzeń niekorzystnych.
W oparciu o wieloletnie doświadczenia autorów niniejszej monografi i przedstawione zo-stały wnioski i rekomendacje w zakresie możliwości dalszego doskonalenia procesu organi-zacji zabezpieczenia logistycznego, zarządzania potencjałem ratowniczym, zarządzania logi-stycznego w ujęciu systemowym oraz współpracy służb i straży resortu spraw wewnętrznych i administracji. Ich treść zamieszczona została w zakończeniu każdego rozdziału oraz znajdzie się w kolejnych tomach monografi i.
Należy jednak pamiętać, że przedstawione w niniejszej monografi i problemy nie wyczer-pują wszystkich problemów poruszanych w ramach studiów podyplomowych „Logistyka w bezpieczeństwie kraju”, których głównym rezultatem i zakładanym efektem opracowania kolejnych monografi i pod tym samym tytułem są:
• poprawa jakości funkcjonowania służb, inspekcji i straży, • wzmocnienie motywacji i poczucia własnej wartości, • poszerzenie kompetencji pracowników,
• poprawa jakości działań interwencyjnych i pomocowych, • integracja służb, inspekcji i straży,
• nabycie nowych kompetencji w zakresie zarządzania i administrowania logistyką (ewa-luacja ex ante i ex post),
• możliwości szybszego awansu i rozwoju zawodowego (ewaluacja ex ante i ex post), • wzrost prestiżu służb,
• wzrost praktycznych umiejętności.
Dlatego już dzisiaj, przedkładając pierwszy tom monografi i pt. „Logistyka w bezpieczeń-stwie kraju”, w imieniu organizatorów wysokospecjalistycznych studiów podyplomowych oraz autorów ich treści programowych zachęcamy do śledzenia kolejnych pozycji literatu-rowych, które wydane zostaną w wydawnictwie Szkoły Głównej Służby Pożarniczej i będą odnosiły się do niżej wymienionych zagadnień:
• gospodarka i zarządzanie nieruchomościami (uwarunkowania formalno-prawne związane z ustawą o prawie budowlanym w zakresie zarządzania nieruchomościami, obowiązków
i zarządców nieruchomości, a także przepisów o gospodarce nieruchomościami (ze szcze-gólnym uwzględnieniem gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego oddawanych w trwały zarząd i przekazywania nieruchomości na cele szczególne, wymagania prawne i praktyka działania w zakresie utrzymania obiektu budowlanego i okresowych kontroli stanu technicz-nego, planowanie i prowadzenie polityki remontowej, zasady amortyzowania infrastruktury budowlanej, gospodarka mieszkaniowa, dokumentacja zarządzania nieruchomościami (książka obiektu budowlanego, zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego), zadania z zakresu działalności inwestycyjno-remontowej i gospodarka nieruchomościami, a także formy nadzoru: nad zapewnieniem właściwego stanu technicznego obiektów i ich infrastruktury technicznej oraz działalnością komórek organizacyjnych wydziału takich jak: sekcja gospodarki nieruchomościami i rozliczeń, sekcja administracyjno-gospodarcza, zespół realizacji inwestycji i remontów, zespół ds. ochrony przeciwpożarowej);
• zarządzanie gospodarką materiałową i magazynową (w tym: charakterystyka systemu magazynowego MSWiA, charakterystyka podatności magazynowej ładunku, infrastruktura magazynowa i jej rozmieszczenie, zasady prowadzenia ewidencji materiałowej, odpo-wiedzialność materialna funkcjonariuszy za powierzone mienie, składowanie materiałów niebezpiecznych, ewidencja ilościowo-wartościowa, systemy informatyczne gospodarki materiałowej i zarządzania magazynem z elementami charakterystyki funkcjonalno-użyt-kowej programów wspomagających zarządzania gospodarką materiałową i magazynową); • zarządzanie gospodarką transportową (ze szczególnym uwzględnieniem podstaw praw-nych funkcjonowania gospodarki transportowej w jednostkach podległych MSWiA, moż-liwości w zakresie integracji zasobów logistycznych, różnic występujących w transporcie resortowym w stosunku do cywilnego, zarządzania transportem, eksploatacji i utrzymania fl oty transportowej i sprzętu specjalistycznego, administrowania i dysponowania trans-portem, amortyzacji środków transportu, kontrolingu w transporcie);
• zarządzanie gospodarką mundurową (m.in.: podstawy prawne funkcjonowania
gospo-darki mundurowej w jednostkach podległych MSWiA, zasady wyposażania funkcjona-riuszy i pracowników cywilnych w sorty mundurowe, wymagania dla odzieży specjalnej i środków ochrony indywidualnej, system oceny zgodności wyrobów wprowadzanych do stosowania w jednostkach resortu spraw wewnętrznych i administracji, zasady i sposoby ewidencjonowania oraz rozliczania indywidualnych użytkowników);
• zarządzanie gospodarką paliwową – MPS (obejmujące m.in.: uregulowania formalno--prawne, zaopatrywanie w materiały pędne, oleje i smary napędowe, składy polowe paliw, organizację eksploatacji, konserwacji i napraw sprzętu technicznego MPS, prze-chowywanie i utrzymywanie niezbędnych zapasów MPS i sprzętu technicznego, rezerwy paliwowe, ubytki naturalne, normy zużycia oraz księgowość materiałową służby MPS); • zarządzanie zapasami (ze szczególnym uwzględnieniem wymagań prawnych i
wewnętrz-nych regulacji w resorcie SWiA, celów i funkcji zapasów w systemach bezpieczeństwa i szybkiego reagowania, rodzajów zapasów, wymagań i modeli zapasu rotującego
i bezpieczeństwa oraz normatywów, zasad grupowania materiałów, sposobów oblicza-nia kosztów, lokalizacji i rozmieszczeoblicza-nia zapasów w systemie logistycznym jednostek resortu, kontroli i dokumentowania zapasów);
• zarządzanie logistyczne (obejmujące w szczególności: podstawy zarządzania, zarzą-dzenie zasobami ludzkimi, planowanie działań, przewozarzą-dzenie, kontrolowanie, aspekty wdrożeniowe zarządzania przez zadania na przykładzie Policji);
• wybrane zagadnienia prawne (w tym m.in.: prawo cywilne w zarządzaniu logistyką, orzecznictwo, zdolność do czynności prawnych, pełnomocnictwa i jego rodzaje, ograni-czone prawo rzeczowe, formy prawne umów i rodzaje umów ze szczególnym uwzględnie-niem podwykonawców oraz ich odpowiedzialności, obowiązki pracodawcy i pracownika), • zamówienia publiczne (ze szczególnym uwzględnieniem procesu postępowania o
udzie-lenie zamówienia publicznego i jego integralnych elementów);
• zarządzanie fi nansami publicznymi, realizacja budżetu i pozyskiwanie pozabudżeto-wych środków fi nansopozabudżeto-wych (w tym: wykonywanie budżetu państwa, dysponenci części budżetowych, plan dochodów i wydatków, różnice między dochodami a wydatkami, wydatki bieżące, majątkowe i inwestycyjne, rezerwy budżetowe, instrumenty redystry-bucji środków publicznych, proefektywnościowe narzędzia w sektorze fi nansów publicz-nych, uwarunkowania krajowe i unijne dotyczące przyszłego wsparcia funduszy, system programowania wsparcia UE w Polsce, koncentracja środków w układzie tematycznym i terytorialnym, program Infrastruktura i Środowisko, Regionalne Programy Operacyjne); • elementy zarządzania ryzykiem i kryzysami w logistyce (obejmujące: analizę ryzyka,
drzewo błędów, drzewo scenariuszy zdarzeń a charakterystyka użytkowników), • prowadzenie inwestycji budowlanych oraz realizacja zadań inwestycyjnych w formule
part-nerstwa publiczno-prywatnego (obejmujące m.in.: podstawowe elementy modeli realizacji inwestycji budowlanych przez sektor publiczny, modele partnerstwa publiczno-prywatnego, podział ryzyka w modelu PPP, korzyści z zastosowania modelu PPP, strukturę projektu); • współczesne koncepcje i metody zarządzania w logistyce służb mundurowych na
przykła-dzie resortu obrony narodowej (charakterystyka założeń współczesnych metod i koncep-cji zarządzania możliwych do wykorzystania w sferze logistyki służb mundurowych oraz zdefi niowanie podstawowych płaszczyzn ich praktycznego wykorzystania w procesach optymalizacji wielokryterialnej zasobów logistycznych);
• zasady prowadzenia kontroli wewnętrznych (w tym m.in.: wybrane aspekty kontroli w administracji rządowej, system kontroli, kontrola w znaczeniu funkcjonalnym, zarząd-czym i instytucjonalnym, audyty informatyczne, różnice pomiędzy kontrolą a nadzorem, standardy kontroli w administracji rządowej w kontrolach wewnętrznych);
• logistyczne zabezpieczenie działań interwencyjnych i ratowniczych (istota planowania zabezpieczenia logistycznego, zakres działań zabezpieczenia logistycznego akcji ratowni-czej, określenie priorytetów akcji ratowniratowni-czej, planowanie zabezpieczenia logistycznego, kalkulacja sił i środków do pożarów dużych i bardzo dużych, zabezpieczenie logistyczne kompanii gaśniczych w środki gaśnicze).
Zaprezentowane w monografi i „Logistyka w bezpieczeństwie kraju. Tom I. Rozwiązania praktyczne stosowane w resorcie spraw wewnętrznych i administracji” kwestie stanowią agregację doświadczeń autorów nabytych w procesie poznania naukowego, jak również w wymiarze praktycznym popartym wieloletnim doświadczeniem. Monografi a stanowi roz-winięcie i uzupełnienie treści programowych realizowanych podczas studiów, a także jest od-powiedzią na rosnące zainteresowanie tematyką.
Autorzy liczą, iż nie tylko zapoczątkują one poprawę efektywności zarządzania logistyką, a tym samym jakości i efektywności działań jednostek nadzorowanych przez ministra wła-ściwego do spraw wewnętrznych i administracji w czasie zdarzeń niekorzystnych, ale także zwiększą kompetencje funkcjonariuszy sprawujących nadzór nad jednostkami organizacyj-nymi służb publicznych, którzy zgodnie z obowiązującymi przepisami obligowani są do po-siadania specjalistycznej wiedzy w tym zakresie, a dodatkowo że informacje zawarte w mono-grafi i posłużą jako źródło wiedzy dla pragmatyków wskazanego obszaru.
Spis rysunków
Rysunek 1. Usytuowanie Biura Logistyki w strukturze Komendy Głównej Policji ... 46
Rysunek 2. Usytuowanie logistyki w strukturze Świętokrzyskiej Komendy Policji ... 48
Rysunek 3. Usytuowanie Biura Logistyki w strukturze Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej ... 53
Rysunek 4. Struktura organizacyjna Biura Logistyki Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej ... 54
Rysunek 5. Usytuowanie logistyki w Komendzie Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku ... 56
Rysunek 6. Struktura organizacyjna Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Sieradzu ... 59
Rysunek 7. Organizacja logistyki w Straży Granicznej ... 63
Rysunek 8. Organizacja logistyki w jednostkach Straży Granicznej ... 65
Rysunek 9. Organizacja logistyki w Morskim Oddziale Straży Granicznej ... 66
Spis tabel
Tabela 1. Funkcje szefa logistyki i jego predyspozycje według Henry’ego Mintzberga ... 21Tabela 2. Model funkcjonowania służb logistycznych ... 36
Tabela 3. Wymiar rzeczowy zasadniczych i dodatkowych norm wyżywienia w ciągu doby w gramach na osobę ... 99
Tabela 4. Ilość produktów żywnościowych (w podstawowych grupach tych produktów) dla norm wyżywienia SZ, LOT i DU ... 104