Nowoczesność niosła z sobą określone, standardowe modele przebiegu biografii oraz związane z nimi modele wchodzenia w dorosłość. Zjawisko prekarności, któ-re ma potencjał warunkowania ogólnej kondycji życiowej dorosłych, to również efekt destandaryzacji biografii, przede wszystkim w aspekcie zmian funkcjonowania i znaczenia instytucji, które podtrzymywały standardowe modele przebiegu życia. W wyniku przemian współczesnego rynku pracy normatywne wzory przebiegu życia skonstruowane wokół systemu opartego na pracy najemnej (por. Kohli 2007), które dotychczas wyznaczały chronologiczny przebieg biografii, tracą swoją moc uporządkowywania i ujednolicania karier zawodowych. Orientacje biograficzne, które niegdyś organizowały doświadczenia i plany (Kohli 2007), ulegają metamor-fozom, interesującym z badawczego i analitycznego punktu widzenia. Zmieniła się podstawowa zasada podziału życia na trzy okresy: przygotowania, aktywności zawodowej i przejścia na emeryturę (Kohli 2007). Wszystkie one ulegają dezorga-nizacji w warunkach postępującej prekaryzacji pracy.
Młodzi dorośli muszą zmierzyć się z trudną rzeczywistością, z którą mają już do czynienia ich rodzice, gdzie, jak pisał Guy Standing (2013: 39), „panu-je poczucie «zniżkowania» i przybicia, pasujące do tego, co młodzi widzą przed
sobą”. Problemy rozczarowania i zagubienia, z którymi muszą zmierzyć się młodzi w krajach przechodzących transformację ustrojową, sprawiają, że dojrzewanie staje się znacznie trudniejsze (Szafraniec et al. 2017). Okres ten sprzyja pojawianiu się problemów natury psychicznej oraz coraz częstszym doświadczeniom terapii przez młodych dorosłych z krajów postkomunistycznych (Szafraniec et al. 2017). Coraz wszechstronniej wykształceni młodzi doznają rozczarowań, gdy uwiedzeni kultem podnoszenia statusu, kariery, barwnego stylu życia i bogacenia się zderzają się z rzeczywistością, która nieustannie każe zmagać się z ryzykiem, niepewnością, by ostatecznie pozbawić nadziei na stworzenie oczekiwanych warunków dobrobytu. Strach przed porażką i stosowanie tymczasowych rozwiązań (Szafraniec 2012) dopełniają procesów „korozji charakteru” i wcielania w poszczególne sfery życia filozofii „nic na długo”, o czym pisał Richard Sennett (2006). Staje się to jeszcze bardziej dojmujące, biorąc pod uwagę, iż pełna ryzyka współczesność bezkom-promisowo wymaga od młodych dorosłych otwartości, refleksyjności i aktywne-go planowania zindywidualizowanej biografii (Piszczatowska-Oleksiewicz 2014), z czym w istocie miewają oni największe problemy. Społeczny wymiar dorastania zostaje naznaczony przez przemiany, które objawiają się m.in. w opóźnianiu czasu zawierania małżeństwa i testowania alternatywnych form życia rodzinnego, odra-czaniu decyzji o rodzicielstwie oraz wydłużaniu okresu edukacji (Slany 2006). Stan „w zawieszeniu” trwa kilka lat po zakończeniu edukacji, a dodatkowo rozciąga się na okres próbny w zatrudnieniu młodych (Majerek 2017) kobiet i mężczyzn, co utrudnia uzyskanie i utrzymanie stabilnej sytuacji życiowej na tyle, aby móc podjąć samodzielne zobowiązania, założyć nową rodzinę i zapewnić utrzymanie potomstwu. Destandaryzacji ulega właściwie sama instytucja rodziny, co można zaobserwować na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Procesy jej kształtowa-nia oraz utrzymywakształtowa-nia wyłakształtowa-niają nowe formy rodzinności, alternatywne wobec tradycyjnych (Slany 2002; Szlendak 2012).
Procesy prekaryzacji, które mają swoje źródło w przemianach rynku pracy, nie tylko wpływają na problemy w projektowaniu i ukierunkowywaniu kariery za-wodowej, ale mają też bezpośredni wpływ na decyzje dotyczące życia rodzinnego młodych. Zmiany w zakresie zakładania rodziny i podejmowania decyzji o rodzi-cielstwie zostają rozpoznane w badaniach przez m.in.: spadek liczby urodzeń, spa-dek płodności młodych kobiet i rozrastanie się zjawiska dobrowolnej bezdzietności (Slany 2002). Przemiany wzorców życia rodzinnego są powiązane z tymi, które zachodzą na rynku pracy. Dotyczą one także relacji między płciami w aspektach związanych bezpośrednio z pracą reprodukcyjną. Dotykają sfery podziału obowiąz-ków i ról w gospodarstwie domowym oraz budowania i utrzymywania struktur rodzinnych (Bradley 2008). W obliczu przemian związanych z intensyfikacją pra-cy, obniżaniem jej kosztów i trendami tymczasowości, zmienia się także charakter pracy reprodukcyjnej, zwłaszcza gdy obciążenie i niskie wynagrodzenia młodych pracujących kobiet kosztuje je niekiedy utratę podstaw niezbędnych do reprodukcji w każdym wymiarze (Maciejewska 2012). Ponadto, kiedy praca staje się centralną
kategorią codziennej egzystencji, zaniedbywane są pozostałe obszary życia, co prze-jawia się w zaburzeniu równowagi między sferą zawodową i prywatną (Warat, Krza-klewska 2016). Mamy do czynienia z pośrednim wpływem procesów prekaryzacji nie tylko na losy młodych dorosłych, ale również na stanowienie i utrzymywanie podstawowych funkcji nowo zakładanych rodzin.
W kwestii rodziny warto zastanowić się również nad tym, co w przypadku, gdy procesy wchodzenia w dorosłość w aspekcie posiadania i utrzymania własnej nowej rodziny zostają przesunięte w czasie i odroczone. Poza zjawiskami wymienionymi powyżej, mamy do czynienia, po pierwsze, z ciągłym porównywaniem się do rów-nolatków, którzy podjęli już charakterystyczne dla fazy dorosłości zobowiązania i porzucili rodzinne domy. Po drugie, stykamy się z uwikłanymi w indywidualne i ro-dzinne historie życia doświadczeniami rozpadu więzi między rodzicami, trudnościa-mi w negocjowaniu ról rodzinnych oraz oczekiwań w stosunku do dorosłych dzieci (Piszczatowska-Oleksiewicz 2014). Mimo to rodzina pochodzenia nadal może być wsparciem emocjonalnym i finansowym, na które mogą liczyć młodzi pracownicy dotknięci prekaryzacją – „Rodzina innymi słowy to bezpieczna przystań w opozycji do zewnętrznego świata, któremu nie można zaufać” (Piszczatowska-Oleksiewicz 2014: 202). Charakter wsparcia, jakie młodzi mogą otrzymać od rodziców, jest po-wiązany z osiąganiem niezależności w aspekcie wyboru miejsca życiowego, które nierzadko w toku wschodzącej dorosłości ma charakter „tymczasowy”, nie stanowi głównej strategii budowania tożsamości dorosłego.
Na drodze do niezależności i autonomii, których rozumienie wyznaczają wzo-ry kulturowe dorosłości w biografii, staje wiele przeszkód. Niełatwo je pokonać, zwłaszcza gdy kluczowa w procesie osiągania kolejnych etapów życia praca „stała się dobrem deficytowym i niepewnym” (Szafraniec 2012: 104), a usamodzielnianie się i opuszczanie domu rodzinnego się opóźnia. Młodzi pracownicy zderzają się z regulacjami prawnymi i preferencjami pracodawców, które skutecznie blokują re-alizację potrzeb w aspekcie znalezienia i utrzymania miejsca do życia poza domem rodzinnym oraz rozwoju i realizacji swoich planów.
Przedłużające się okresy pozostawania w domu rodzinnym i odkładanie decyzji o wyprowadzeniu się i prowadzeniu samodzielnego gospodarstwa domowego są symptomatyczne dla sytuacji, w której „coraz częściej w trajektoriach losów mło-dych ludzi obserwuje się wycofanie, odraczanie w czasie decyzji przejścia w doro-słość lub nawet rezygnację z bycia dorosłym (za cenę spokoju i niepodejmowania ryzyka)” (Piszczatowska-Oleksiewicz 2014: 189). W takich warunkach popularne staje się zjawisko tzw. gniazdowania, czyli pozostawania przez dłuższy czas mło-dych dorosłych pod dachem rodzin pochodzenia. Pośród najczęściej wymienianych powodów rezygnacji z usamodzielnienia się w aspekcie znalezienia i utrzymania autonomicznego miejsca życiowego wyraźnie wyłania się brak własnego mieszka-nia (Piszczatowska-Oleksiewicz 2014). Problem ten jest głęboko osadzony w ba-rierach stabilności i bezpieczeństwa finansowego gwarantowanych przez pracę, której prekaryzacja odbiera te gwarancje, jednocześnie pozbawiając możliwości
kupna czy opłacenia wynajmu odrębnego mieszkania i dostępu do kredytu. Istnieją również sytuacje, w których młodzi racjonalizują strategię gniazdowania jako okres oszczędzania, gdzie kupno mieszkania nie jest jeszcze możliwe, a wynajmowanie autonomicznego lokum w mieście nie jest finansowo opłacalne.