ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NIELEGALNEJ IMIGRACJI – FRONTEX Agencja FRONTEX opracowała własny zintegrowany model analizy ryzyka, 173

tzw. CIRAM (Common Integrated Risk Analysis Model). Jego idea sięga spotka-nia Rady UE w Sewilli w 2002 r. Do opracowaspotka-nia wspólnego modelu oceny ry-zyka, pozwalającego stworzyć wspólny zintegrowany model analizy ryry-zyka, któ-ry służyłby zwalczaniu nielegalnej imigracji, wzywał szczególnie pkt 32 konkluzji Rady. Celem było prowadzenie systematycznej oceny sytuacji w zakresie kon-troli na granicy. Propozycja ta została uzgodniona w Elsinore 22 lipca 2002 r.

z Komitetem SCIFA+ (Strategic Committee on Immigration, Frontiers and Asy-lum), z udziałem szefów służb zajmujących się kontrolą graniczną.

Wspólny zintegrowany model analizy ryzyka (CIRAM) powstał w 2002 r.

w ramach prac grupy roboczej Sekretariatu Generalnego Rady Unii Europejskiej i przyczynił się do powstania Helsinki Risk Analysis Centre, któremu powierzono połączenie wspólnych ocen ryzyka na szczeblu Unii Europejskiej. CIRAM był opracowywany pod auspicjami Finlandii, prace w systemie rozpoczęto 28 stycznia 2003 r.¹⁷⁴

CIRAM stwarza agencji FRONTEX podstawę do koordynacji działań dla wspólnie prowadzonych operacji na granicach zewnętrznych UE. Ocena sytuacji jest kluczowa dla podjęcia reakcji przez FRONTEX. CIRAM jest stosowany przez agencję, jak i inne państwa członkowskie. W zależności od poziomu, w systemie współpracują służby graniczne, celne w ramach systemu Schengen, jak i krajo-we instytucje współpracujące z krajami sąsiadującymi z UE. Analiza ryzyka jest stosowana nie tylko do przygotowania operacji FRONTEX. Jest także wykorzy-stywana jako system wspierania decyzji, wyznaczania priorytetów pracy oraz rozwijania polityki prac agencji. FRONTEX w ramach analizy ryzyka prowadzi analizę strategiczną i analizę operacyjną. Analiza strategiczna prowadzona jest na podstawie informacji z różnych źródeł z państw członkowskich i spoza UE, agencji UE, organizacji międzynarodowych, mediów. Na ich podstawie FRON-TEX opracowuje obraz sytuacji, próbuje przeanalizować jej rozwój, trendy

173 Agencja FRONTEX w ramach CIRAM umożliwia ocenę względnego ryzyka stwarzanego przez różne zagrożenia, dokonując ich identyfikacji i analizy.

174 Za: S. Carrera, The EU Border Management Strategy FRONTEX and the challenges of irregu-lar immigration in the Canary Islands, CEPS Working Document, nr 261, marzec 2007.

CZĘŚĆ II

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLU UE

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planów zarządzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne” nr DOBR/0016/R/ID2/003

legalnej migracji czy przestępczości zorganizowanej, w tym handlu ludźmi.

W razie konieczności podjęcia działań przez UE FRONTEX we współpracy z państwami członkowskimi może rozpocząć konkretne działanie czy operację.

Analiza ryzyka w ramach CIRAM obejmuje trzy wyznaczniki: zagrożenie (ang.

threat), podatność (ang. vulnerability), rozumianą jako zdolność systemu do uniknięcia zagrożenia oraz wpływ (ang. impact), który jest określany jako po-tencjalna konsekwencja zagrożenia.

Analiza zagrożenia jest prowadzona pod kątem jego natężenia (ang. magni-tude) oraz prawdopodobieństwa (ang. likelihood) wystąpienia. Elementami branymi pod uwagę przy analizie zagrożenia są tzw. modus operandi, fakty, informacje typu: kto, kiedy, gdzie oraz opis trendów i przypuszczeń (ang. trends and predictions) w ujęciu: wzrost, spadek, sytuacja stabilna, dane historyczne.

Kolejne elementy obejmują tzw. push factors, czyli czynniki wywołujące niele-galną migrację w krajach pochodzenia imigrantów oraz trasy przekraczania gra-nic czy przerzutu pod kątem ich trudności i odległości. Ostatni element to tzw.

access to facilitation, czyli dostęp do możliwości nielegalnego przekroczenia granicy.

Zależności pomiędzy poszczególnymi elementami badane są ze względu na poziom podatności¹⁷⁵ (ang. level of vulnerability) dla Unii Europejskiej, danego wjazdu do państwa członkowskiego oraz miejsca opuszczenia UE. W tym obsza-rze bada się np. stopień szczelności granicy ze względu na obszar, infrastruktu-rę, możliwości oraz ruch. Badane są także działania operacyjne pod kątem per-sonelu, szkolenia, interoperacyjności¹⁷⁶ oraz efektywność zastosowanych środ-ków, jak i tzw. pull factors – czynników zachęcających do migracji (np. dostęp do pracy, bezpłatna opieka medyczna, bezpłatny dostęp do szkół).

W analizie ryzyka pod kątem wpływu rozpatruje się sytuację na granicy i sy-tuację wewnętrzną danego kraju członkowskiego (border and internal security),

175 Poziom podatności – wartość podatności lub suma podatności. Źródło: opracowanie własne.

176 Interoperacyjność – możliwość współdziałania różnych odrębnych organizacji na rzecz osią-gnięcia uzgodnionych i korzystnych dla wszystkich stron celów, przy jednoczesnym dzieleniu się informacjami i wiedzą pomiędzy tymi organizacjami. Źródło: na podstawie art. 2 decyzji nr 922/2009/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 września 2009 r. w sprawie rozwiązań interoperacyjnych dla europejskich administracji publicznych (ISA), Dz.U. L 260 z 3 października 2009 r.

CZĘŚĆ II

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLU UE

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planów zarządzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne” nr DOBR/0016/R/ID2/003

zdolności do poradzenia sobie z ruchem osób (ang. ability to manage legitimate passenger flow at border) oraz wpływ czynników ludzkich (ang. humanitarian impact). Zależności te przedstawia rys. 17.

Rys. 17. Analiza ryzyka w ramach CIRAM¹⁷⁷

177 Za: FRONTEX, Western Balkans, Annual Risk Analysis, 2012.

RYZYKO

Zagrożenie Podatność Wpływ

Natężenie i

zastoso-wanych środków Wpływ czynników ludzkich

Czynniki

wymuszające Czynniki

zachęcające

zdolności do poradzenia sobie z ruchem osób (ang. ability to manage legitimate passenger flow at border) oraz wpływ czynników ludzkich (ang. humanitarian impact). Zależności te przedstawia rys. 17.

Rys. 17. Analiza ryzyka w ramach CIRAM¹⁷⁷

177 Za: FRONTEX, Western Balkans, Annual Risk Analysis, 2012.

RYZYKO

Zagrożenie Podatność Wpływ

Natężenie i prawdopodobieństwo

Poziom podatności (wjazdu/opuszczenia UE, kraju członkow-skiego)

Poziom wpływu zagrożenia (wjaz-du/opuszczenia UE, kraju członkowskiego)

Modus operandi

Trasy (trudność i odległość), dostęp do

ułatwień

Stopień szczelności granicy ze względu na obszar, infrastrukturę, możliwości oraz ruch)

Bezpieczeństwo na granicy i bezpieczeń-stwo wewnętrzne

Kto? Gdzie? Kiedy?

Działania operacyjne (personel, szkolenia, interoperacyjność)

Zdolność zarządzania przepływem ruchu osobowego na granicy

Trendy i przypuszczenia (wzrost, spadek, sytuacja

stabilna dane historyczne)

Efektywność

zastoso-wanych środków Wpływ czynników ludzkich

Czynniki

wymuszające Czynniki

zachęcające

CZĘŚĆ II

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLU UE

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planów zarządzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne” nr DOBR/0016/R/ID2/003

Kluczowe w rozwoju systemu CIRAM 2.0 było przyjęcie w 2011 r. podejścia zarządczego do wykonywanej w agencji FRONTEX analizy ryzyka, które zdefi-niowano jako funkcję zagrożenia, podatności oraz wpływu.

W ramach działającego systemu ICONet w Sieci Analizy Ryzyka FRONTEX (FRAN) przyjęto następujące wskaźniki dla dokonywanych przez FRONTEX ana-liz ryzyka FRAN:

1A: wykrycie prób nielegalnego przekroczenia granicy pomiędzy punktami kontroli granicznej,

1B: wykrycie prób nielegalnego przekroczenia granicy na punktach kontroli granicznej,

7A: decyzje o odesłaniu nielegalnie przebywających obywateli krajów trze-cich,

7B: skuteczne odesłanie nielegalnie przebywających obywateli krajów trze-cich.

Państwa członkowskie co miesiąc uzupełniają dane w załącznikach przygo-towanych przez Dział Analizy Ryzyka FRONTEX (ang. FRONTEX Risk Analysis Unit). FRONTEX przygotowuje także tzw. tailored risk analysis (specjalnie dosto-sowaną analizę ryzyka, która może dotyczyć np. skutków nielegalnej imigracji z danego kraju, regionu itp.).

CZĘŚĆ II

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLU UE

Publikacja finansowana przez NCBiR w ramach projektu „Zintegrowany system budowy planów zarządzania kryzysowego w oparciu o nowoczesne technologie informatyczne” nr DOBR/0016/R/ID2/003

6. PRZYKŁADOWE PROJEKTY BADAWCZE Z ZAKRESU OCENY