Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego
Zeszyty Studenckie
Pro Publico Bono
Pro Publico Bono Student Papers
Nr 1 (1) 2017
Kolegium redakcyjne:
prof. dr hab. inż. Bernard Wiśniewski – redaktor naczelny
dr inż. Tomasz Zwęgliński – zastępca redaktora naczelnego
dr Paweł Lubiewski – redaktor tematyczny działu: bezpieczeństwo wewnętrzne dr inż. Magdalena Gikiewicz – redaktor tematyczny działu: inżynieria bezpieczeństwa dr Monika Wojakowska – redaktor tematyczny działu: zarządzanie bezpieczeństwem dr Sławomir Górski – redaktor tematyczny działu: ochrona ludności
dr Piotr Sowizdraniuk – redaktor tematyczny działu: ratownictwo
dr Anna Świerczewska-Gąsiorowska – redaktor tematyczny działu: prawo a bezpieczeństwo dr inż. Jan Berny – redaktor tematyczny działu: logistyka bezpieczeństwa dr Monika Szyłkowska – redaktor tematyczny działu: cyberbezpieczeństwo dr Robert Gwardyński – redaktor tematyczny działu: edukacja dla bezpieczeństwa dr Aleksander Babiński – redaktor tematyczny działu: sprawozdania i recenzje dr Małgorzata Borowik – redaktor statystyczny
mgr Agnieszka Wójcik – redaktor językowy: język polski lic. Monika Postek – redaktor językowy: język angielski mgr inż. Piotr Kolmann – sekretarz
Rada naukowa:
prof. dr hab. inż. Bernard Wiśniewski – przewodniczący (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej) dr inż. Anna Prędecka – zastępca przewodniczącego (Polska, Szkoła Główna Służby
Pożarniczej)
dr inż. Tomasz Zwęgliński – sekretarz (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej) prof. Milan Blagojević – (Serbia, Uniwersytet w Niszu)
prof. dr hab. Marian Cieślarczyk – (Polska, Polskie Towarzystwo Nauk o Bezpieczeństwie) prof. dr Aleksander Jovanovic – (Niemcy, Steinbeis Instytut Transferowy Zaawansowanych Technologii Ryzyka w Stuttgarcie)
prof. dr hab. inż. Vojtech Jurčak – (Słowacja, Akademia Sił Zbrojnych) prof. dr hab. Waldemar Kaczmarek – (Polska, Akademia Sztuki Wojennej) prof. dr hab. Lech Kościelecki – (Polska, Wojskowa Akademia Techniczna) prof. dr hab. Hubert Królikowski – (Polska, Uniwersytet Jagielloński) prof. dr hab. Andrzej Misiuk – (Polska, Uniwersytet Warszawski) prof. Dusica Pesic – (Serbia, Uniwersytet w Niszu)
prof. dr hab. Jerzy Wolanin – (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej) prof. dr hab. inż. Zenon Zamiar – (Polska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu)
dr hab. Andrzej Czupryński, prof. UPH – (Polska, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach) dr hab. inż. Barbara Kaczmarczyk – (Polska, Akademia Wojsk Lądowych)
dr hab. Grzegorz Krasnodębski, prof. AMW – (Polska, Akademia Marynarki Wojennej) dr hab. Izabela Nowicka, prof. WSPol – (Polska, Wyższa Szkoła Policji)
dr hab. Robert Socha, prof. WSB – (Polska, Wyższa Szkoła Biznesu) dr hab. inż. Marian Żuber, prof. AWL – (Polska, Akademia Wojsk Lądowych)
dr Kjersti Brattekas – (Norwegia, Centrum Badań nad Obronnością FFI) dr inż. Valentin Chocev – (Bułgaria, Akademia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) dr Luigi de Dominics – (Włochy, Narodowa Agencja Nowych Technologii,
Energi i Zrównoważonego Rozwoju Gospodarczego ENEA) dr Panagiotis Katsikopoulos – (Grecja, Inspektorat Generalny Ochrony Ludności MSW) dr Ilpo Kulmala – (Finlandia, Centrum Naukowe VTT)
dr Janusz Mika – (Czechy, Regionalne Centrum Badań nad Bezpieczeństwem WSA) dr Alin Mocioi – (Rumunia, Akademia Policyjna)
dr Peter Pantya – (Węgry, Narodowy Uniwersytet Służb Publicznych) dr Taras Rak – (Ukraina, Państwowy Uniwersytet Bezpieczeństwa Życia) dr Yaugen Ryzhykau – (Holandia, Hotzone Solutions Group)
dr Aleksandra Kaczmarek – (Polska, Akademia Sztuki Wojennej)
dr inż. Jacek Zboina – (Polska, Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej) mgr inż. Piotr Kolmann – (Polska, Szkoła Główna Służby Pożarniczej)
ISSN 2544-2481
Wydawca
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego
ul. Słowackiego 52/54, 01-629 Warszawa e-mail: zeszytystudenckie@sgsp.edu.pl
www.sgsp.edu.pl
Wszystkie artykuły zamieszczone w Zeszytach Studenckich Pro Publico Bono zostały poddane procedurze recenzyjnej.
Anna Prędecka
Słowo wstępne . . . 9
Bernard Wiśniewski, Tomasz Zwęgliński
Przedmowa . . . 11
Bezpieczeństwo wewnętrzne Magdalena Bolesta
Szczególna ochrona obiektów szczególnie ważnych
dla bezpieczeństwa i obronności państwa . . . 15
Monika Postek
Przepis na bombę, czyli biznesmen terrorysta . . . 23
Radosław Jasiński
O przestępczości zorganizowanej w Rosji – uwag kilka . . . 35
Piotr Rajczakowski
Współczesne problemy samobójstw . . . 49
Monika Zawadzka
Współczesne patologie społeczne . . . 57
Dominika Iwona Gałązka
Współczesne uwarunkowania handlem ludźmi . . . 67
Natalia Babska
Inżynieria bezpieczeństwa Yuriy Starodub, Vitaly Batyuk
Investigation of Civil Objects Protection with
the Use of Finite Element Modeling Method . . . 93
Jakub Dałek
Analiza wybranych metod szacowania ryzyka na przykładzie stanowiska
pracy magazyniera w wybranym przedsiębiorstwie . . . 105
Zarządzanie bezpieczeństwem Hubert Wagner
Praktyczny wymiar Systemu Reagowania Kryzysowego NATO . . . 123
Katarzyna Tetłak
Zarządzanie zespołem w środowisku międzynarodowym, ze szczególnym
uwzględnieniem cech kulturowych . . . 133
Patrycja Popławska
Rozwiązania prawno-organizacyjne zarządzania kryzysowego
w powiecie ostrowskim . . . 143
Ochrona ludności Cristina-Claudia Grosu
Aspects Related to People Awareness and Preparedness Regarding
the Disaster Risks in Romania . . . 153
Aleksandra Kruszewska
Państwowa Straż Pożarna w systemie ochrony ludności . . . 161
Ratownictwo Katarzyna Radkowska
Rola i znaczenie ochotniczych straży pożarnych w społecznościach lokalnych . . . 173
Marta Florek
Poprawa warunków pełnienia służby w podziale bojowym
Prawo a bezpieczeństwo Adrian Mućko
Wybrane problemy prawno-organizacyjne organizacji imprez masowych . . . 197
Anna Florczak
Zbrodnia zabójstwa w świetle polskiego ustawodawstwa karnego . . . 211
Zuzanna Derenda
Perspektywy rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce . . . 235
Cyberbezpieczeństwo
Weronika Jakubczak, Artur R. Jakubczak
National Critical Infrastructure as Th e Target of Cyberattacks . . . 249
Paweł Maziukiewicz
Od cyberprzestępstwa do cyberterroryzmu. Zagrożenia terroryzmem
w sieci internetowej . . . 259
Dariusz Wachowicz
Fałszywe poczucie anonimowości w sieci . . . 275
Edukacja dla bezpieczeństwa Marcin Wiechetek
Analiza systemu edukacji dla bezpieczeństwa w Polsce . . . 283
Karen Komorowska
Edukacja jako szansa dla rozwoju ochrony dóbr kultury . . . 297
Ewelina Bobrowska
Uwarunkowania systemu edukacji dla bezpieczeństwa służby funkcjonariuszy
interwencyjnych Państwowej Straży Pożarnej . . . 305
Sprawozdania i omówienia Iwona Gadomska
Sprawozdanie z działalności Koła Naukowego Badania Operacyjne
Szanowny Czytelniku,
oddajemy w Twoje ręce czasopismo Zeszyty Studenckie Pro Publico Bono, założone w 2017 r. i wydawane przez Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego Szkoły Głów-nej Służby Pożarniczej w Warszawie. Zakres tematyczny periodyku obejmuje dorobek nauk społecznych, a także zagadnienia inter- i transdyscyplinarne.
Celem Zeszytów Studenckich Pro Publico Bono jest umożliwienie studentom i dok-torantom Szkoły Głównej Służby Pożarniczej oraz studentom z innych ośrodków aka-demickich prezentacji ich pierwszych, samodzielnych prac naukowych. Kolejne nume-ry czasopisma adresowane są do studentów, doktorantów i pracowników naukowych Uczelni, a także wszystkich innych zainteresowanych zagadnieniami związanymi z bez-pieczeństwem, w tym między innymi z bezpieczeństwem międzynarodowym, narodo-wym oraz z ciągłością działania w obszarze bezpieczeństwa.
Przedkładane Zeszyty składają się z 25 artykułów, przypisanych do wyróżnionych działów tematycznych. Tematyka każdego z nich podejmuje ważne aspekty bezpieczeń-stwa. Zeszyty będą wydawane cyklicznie, jako rocznik. Autorom pierwszych zgłoszonych artykułów składam serdeczne podziękowania i zapraszam do dalszego publikowania.
Drogi Czytelniku, mam nadzieję, że kolejne numery Zeszytów będą inspirować do polemiki, wzbogacą wiedzę i dodadzą zachęty do podejmowania własnych dociekań na-ukowych w interesujących Państwa obszarach.
mł. bryg. dr inż. Tomasz Zwęgliński
Zastępca redaktora naczelnego
Przedmowa
Trafi a do Państwa rąk numer inicjujący serię naukowych Zeszytów Studenckich „Pro Publico Bono”. To pierwsze pismo wydawane przez Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego, pierwsze tego rodzaju wydawane przez Szkołę Główną Służby Pożarniczej w Warszawie.
Powołaniu do życia naszego pisma, konstytuowaniu Kolegium Redakcyjnego i Rady Naukowej, gromadzeniu materiałów, kwalifi kowaniu ich do druku towarzyszyło wiele pozytywnych emocji. Z jednej strony mieliśmy szczęście obserwować radość młodych ludzi stawiających swoje pierwsze publikacyjne kroki, a z drugiej z uznaniem spoglądać na współpracę i wsparcie studentów przez ich nauczycieli akademickich.
Ten numer naszego pisma nie ukazałby się bez wysiłku autorów artykułów, życz-liwości władz uczelni, wsparcia nauczycieli akademickich, którzy są również współau-torami części artykułów. Nie ukazałyby się także bez pomocy ludzi nauki parających się bezpieczeństwem oraz tych, którzy mierzą się z problemami bezpieczeństwa, będąc zatrudnionymi w instytucjach państwowych czy też administracji.
W kategoriach sukcesu postrzegać będziemy udział w pracach Rady Naukowej przedstawicieli uznanych polskich ośrodków akademickich oraz ekspertów z zagra-nicy. Z dumą odnotowujemy obecność w tej radzie ekspertów z Polski oraz Bułgarii, Czech, Finlandii, Grecji, Holandii, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Serbii, Ukrainy, Węgier i Włoch.
Wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do publikacji pierwszego numeru Zeszytów składamy serdeczne podziękowania. W sposób szczególny kierujemy je do członków Kolegium redakcyjnego i recenzentów. Ich trud i wysiłek nie jest możliwy do przecenienia.
Serdecznie zachęcamy do lektury Zeszytów, czekając na propozycje kolejnych pu-blikacji. To pismo jest Wasze drodzy Studenci, a zespół redakcyjny jest po to, żeby Wam to pismo współtworzyć. Serdecznie zapraszamy!
Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego
Szczególna ochrona obiektów
szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa
i obronności państwa
Special Protection of Objects Important
to the State Security and Defence
AbstraktW artykule przedstawiono cel szczególnej ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bez-pieczeństwa i obronności państwa, procedurę uznawania obiektów za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa, a także wskazano organy oraz ich kompetencje w za-kresie szczególnej ochrony obiektów. Przybliżono również kluczowe akty prawne dotyczą-ce przygotowywania i prowadzenia szczególnej ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa. Dodatkowo, w sposób uproszczony, pokazano ewidencję wspo-mnianych obiektów. Opisano główne formy ochrony obiektów, wskazując podmioty współ-działające w przygotowywaniu i prowadzeniu szczególnej ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa.
Słowa kluczowe: obronność, szczególna ochrona, bezpieczeństwo państwa, obiekty
szczególnie ważne, plan, wykaz
Abstract
Th is article sets out the purpose of the special protection of objects of particular importance to the security and defence of the state, the procedure for recognizing objects as particularly important for the security and defence and also indicates the authorities and their compe-tence for the special protection of the facilities. Th e key legislative acts concerning the prepa-ration and conduct of the special protection of objects of particular importance for state se-curity have also been introduced, and the records of the aforementioned facilities have been further simplifi ed. Th e main forms of protection of facilities are indicated, together with an indication of the entities involved in the preparation and conduct of the special protection of facilities of particular importance to the security and defence of the state.
Celem szczególnej ochrony obiektów jest zapewnienie właściwego funkcjonowania obiektów określonych przez Radę Ministrów, poprzez ich zabezpieczenie przed zagroże-niami skierowanymi przeciwko osobom i mieniu znajdującymi się na terenie tych obiek-tów. Szczególna ochrona obiektów jest wykonywana w ramach powszechnego obowiąz-ku ochrony Rzeczypospolitej Polskiej i ma na celu:
– „Opracowywanie, uzgadnianie i aktualizowanie planów szczególnej ochrony obiek-tów;
– Zapewnienie zasobów, w tym osobowych, fi nansowych i materiałowych, niezbęd-nych do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów”1, jak i również:
– „Utworzenie systemu kierowania oraz zorganizowanie współdziałania w zakresie dotyczącym szczególnej ochrony obiektów;
– Określenie sposobu prowadzenia szczególnej ochrony obiektów; – Osiągnięcie gotowości do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów”2.
W wykonywaniu zadań w zakresie przygotowywania szczególnej ochrony obiektów wykorzystuje się w szczególności:
– „Ewidencję i plany ochrony tych obiektów, opracowywane zgodnie z przepisami ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia”3;
– „Wyniki prac planistycznych związanych z prowadzeniem przygotowań do reali-zacji przez przedsiębiorców zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, prowadzonych na podstawie ustawy z 23 sierpnia 2001 r. o zorganizowaniu zadań
na rzecz obronności państwa realizowanych przez przedsiębiorców”4;
– „Prawne skutki zamknięcia terenu, jeżeli nieruchomość, na której zlokalizowano obiekt ustalony jako szczególnie ważny dla bezpieczeństwa i obronności państwa – jest terenem zamkniętym, zgodnie z przepisami ustawy z 17 maja 1999 r. – Prawo
geodezyjne i kartografi czne”5; dodatkowo, uwzględnia się:
– „Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 13 stycznia 2004 r. w sprawie ogólnych
zasad wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony”6;
– „Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 13 stycznia 200-4 r. w sprawie kontroli
i wykonywania zadań obronnych”7;
1 Ogólne wymagania przygotowania i prowadzenia szczególnej ochrony obiektów kategorii II oraz
procedura opracowywania, uzgadniania i aktualizowania planów szczególnej ochrony obiektów kategorii II, Warszawa 2004.
2 Tamże. 3 Tamże. 4 Tamże. 5 Tamże. 6 Tamże. 7 Tamże.
– „Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków
i trybu planowania i fi nansowania zadań wykonywanych w ramach przygotowań obron-nych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego”8;
– Siły, środki i sposoby ochrony obiektu, jeżeli jest on chroniony zgodnie ze swoją specyfi ką na podstawie odrębnych przepisów9.
Istotnym dokumentem regulującym aspekty szczególnej ochrony obiektów jest Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 czerwca 2003 r. ze zmianą 16 grudnia 2016 r.
w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony. Zostało ono wydane na podstawie ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, w której określono obiekty
szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa, ich kategorie, a także za-dania w zakresie ich szczególnej ochrony oraz właściwość organów w tych sprawach10.
Wyżej wspomniane obiekty zalicza się do dwóch kategorii:
– Kategoria I – obiekty szczególnie ważne dla obronności państwa;
– Kategoria II – obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Propozycje wykazu obiektów kategorii I i II przygotowuje Minister Obrony Narodo-wej, w porozumieniu z właściwymi ministrami i innymi organami, zaś ewidencję obiek-tów kategorii II opracowują ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i inne organy oraz wojewodowie – w stosunku do podległych lub nadzorowanych jednostek organiza-cyjnych. Organem właściwym w sprawie szczególnej ochrony obiektów na szczeblu pań-stwa jest Prezes Rady Ministrów przy wsparciu ministrów kierujących poszczególnymi działami administracji rządowej oraz wojewoda jako organ właściwy na szczeblu woje-wódzkim. Zadania w zakresie szczególnej ochrony obiektów realizuje Prezes Rady Mi-nistrów, który swoje kompetencje wykonuje zgodnie z założeniami ustalonymi w
Kon-stytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Kolejnym organem jest Minister Obrony Narodowej,
który sprawuje nadzór nad realizacją zadań dotyczących szczególnej ochrony obiektów I kategorii oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, który sprawuje piecze nad obiektami kategorii II. Warto podkreślić, iż ministrowie ci posiadają również kom-petencje, które wykonują wspólnie, a należą do nich:
– Szkolenia dla osób organizujących wykonywanie zadań dotyczących szczególnej ochrony obiektów w ministerstwach, urzędach centralnych i urzędach wojewódzkich; – Sporządzanie wytycznych do opracowania planów szczególnej ochrony obiektów
w województwach;
– Opracowywanie okresowych informacji dotyczących stanu szczególnej ochrony obiektów;
8 Tamże. 9 Tamże.
10 Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla
– Ustalanie szczegółowych zasad dotyczących realizacji zadań w zakresie szczegól-nej ochrony obiektów, wykonywanych w ramach ustawowej działalności jednostek organizacyjnych podległych: Komendantowi Głównemu Policji, Komendantowi Głównemu Państwowej Straży Pożarnej, Komendantowi Głównemu Straży Gra-nicznej oraz Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego;
– Ustalanie wykazu obiektów kategorii I i II w stosunku do których realizowane będą działania obronne11.
Wykonywanie zadań w zakresie szczególnej ochrony obiektów należy również przypisać właściwym ministrom oraz innym organom, którzy przygotowują i zapew-niają szczególną ochronę obiektów, znajdujących się w ich właściwości. Również woje-wodowie posiadają szereg kompetencji, do których należy zaliczyć sporządzanie „wo-jewódzkich planów przygotowania szczególnej ochrony obiektów’’ oraz przedkładanie ich do zatwierdzenia przed Ministra Obrony Narodowej, jeśli dotyczą one obiektów ka-tegorii I lub do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w przypadku obiektów kategorii II. Dodatkowo, wojewodowie przygotowują i zapewniają szczególną ochronę w zakresie dotyczącym obiektów, będącymi przedsiębiorstwami państwowymi, dla któ-rych wojewoda pełni funkcję organu założycielskiego, a także koordynują i kontrolują wykonywanie zadań dotyczących szczególnej ochrony obiektów, realizowanych przez wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej na terenie województwa. Do powyższych kompetencji wojewodów warto dodać prowadzenie ewidencji obiektów kategorii II, znajdujących się na terenie województwa. Analizu-jąc zakres działań powyższych podmiotów warto dodać również właścicieli obiektów podlegających szczególnej ochronie. W ramach swych kompetencji opracowują oraz uzgadniają z właściwymi organami plany szczególnej ochrony poszczególnych obiek-tów, przygotowują i zapewniają szczególną ochronę oraz współpracują z przedstawi-cielami właściwych organów administracji publicznej w zakresie spraw dotyczących szczególnej ochrony obiektów. Właściciel obiektu podlegającego szczególnej ochronie obowiązany jest także do usunięcia w określonym terminie wszelkich nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli, a co za tym idzie pisemnego poinformowania o tym odpowiedniego organu sprawującego kontrolę nad obiektami o szczególnej ochronie oraz właściwego terytorialnie wojewodę.
Z wnioskiem o uznanie obiektu za szczególnie ważny dla bezpieczeństwa i obron-ności państwa mogą wystąpić:
– Ministrowie i przewodniczący komitetów wchodzących w skład rady Ministrów – w stosunku do obiektów będących w ich właściwości, organów, formacji i jednostek organizacyjnych im podległych lub nadzorowanych przez nich oraz instytucji pań-11 Biuro Spraw Obronnych, „Informator” (1), Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
stwowych oraz przedsiębiorstw i innych jednostek organizacyjnych według właści-wości wynikającej z ustaw;
– Organy administracji rządowej nadzorowane przez Prezesa Rady Ministrów – w stosunku do obiektów będących w ich właściwości;
– Prezes Narodowego Banku Polskiego – w stosunku do obiektów będących w jego właściwości;
– Prezes Zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego – w stosunku do obiektów będą-cych w jego właściwości;
– Wojewodowie – w stosunku do obiektów będących w ich właściwości, jednostek organizacyjnych im podporządkowanych lub przez nich nadzorowanych, przedsię-biorców prowadzących działalność na terenie województwa, które nie są we wła-ściwości innych organów oraz w stosunku do obiektów będących we wławła-ściwości organów jednostek samorządu terytorialnego oraz utworzonych przez te organy jednostek organizacyjnych12.
Powyższy wniosek powinien zawierać: – Datę wystąpienia z wnioskiem; – Określenie wnioskującego;
– Podstawę prawną wystąpienia z wnioskiem; – Nazwę obiektu;
– Określenie organu, instytucji, formacji, przedsiębiorcy lub jednostki organizacyjnej odpowiedzialnych za przygotowanie szczególnej ochrony obiektów;
– Adres obiektu; – Kategorię obiektu;
– Propozycje udziału Sił Zbrojnych RP, Policji i Państwowej Straży Pożarnej w szcze-gólnej ochronie obiektu;
– Uzasadnienie wniosku; – Podpis wnioskującego13.
Jeden wniosek może dotyczyć kilku obiektów. Niezbędnym krokiem przed wystą-pieniem z wnioskiem do Rady Ministrów jest przesłanie dokumentu przez organ do Mi-nistra Obrony Narodowej, jeśli dotyczy to obiektów kategorii I lub do MiMi-nistra Spraw Wewnętrznych i Administracji, w przypadku obiektów kategorii II. Ma to na celu okre-ślenie udziału Sił Zbrojnych, Policji bądź Państwowej Straży Pożarnej w szczególnej ochronie obiektów14. Opinia powyższych ministrów jest niezbędnym krokiem do
włą-czenia danego obiektu do wykazu obiektów szczególnie ważnych.
12 Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochronie, par. 4 ust. 2.
13 Tamże, par. 4 ust. 3. 14 Tamże, par. 4 ust. 5.
Ważnym dokumentem normującym procedurę wdrażania obiektów do wykazu jest Norma Obronna przygotowana przez Ministerstwo Obrony Narodowej, która określa sposób oznaczania obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności pań-stwa oraz zasady i tryb nadawania numerów ewidencyjnych tym obiektom. Pod poję-ciem ewidencji obiektów podlegających szczególnej ochronie należy rozumieć meryto-rycznie i formalnie uporządkowany zbiór informacji o ustalonych przez Radę Ministrów obiektach szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa, prowadzony przez Ministra Obrony Narodowej w zakresie obiektów kategorii I oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w zakresie obiektów kategorii II. Każdy obiekt posia-da numer ewidencyjny, który określa jednoznaczne oznaczenie obiektu podlegającego ochronie, określające organ właściwy w sprawach szczególnej ochrony, klasyfi kację i ka-tegorię obiektu, jego położenie na obszarze kraju, a także numer porządkowy obiektu15.
Numer ewidencyjny powinien składać się z ośmiu znaków cyfrowych zgrupowa-nych w czterech członach16.
Tabela 1. Układ bloku identyfi kacyjnego
1
2
3
4
5
6
7
8
Człon I Człon II Człon III Człon IV
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 2. Cyfrowe wyróżniki województw
Województwo dolnośląskie 01 Województwo kujawsko-pomorskie 02 Województwo lubelskie 03 Województwo lubuskie 04 Województwo łódzkie 05 Województwo małopolskie 06
15 Norma Obronna – Szczególna ochrona obiektów. Oznaczanie obiektów szczególnie ważnych dla
bezpieczeństwa i obronności państwa, Ministerstwo Obrony Narodowej, 2008.
16 Tamże.
Województwo mazowieckie 07 Województwo opolskie 08 Województwo podkarpackie 09 Województwo podlaskie 10 Województwo pomorskie 11 Województwo śląskie 12 Województwo świętokrzyskie 13 Województwo warmińsko-mazurskie 14 Województwo wielkopolskie 15 Województwo zachodniopomorskie 16
Źródło: Departament Bezpieczeństwa MSWiA.
– Człon pierwszy (pole 1, 2) – oznaczenie organu właściwego w sprawach szczególnej ochrony, którego wniosek w sprawie szczególnej ochrony został przyjęty przez Radę Ministrów;
– Człon drugi (pole 3, 4) – oznaczenie klasyfi kacji i kategoryzacji obiektu, które mu-szą być zgodne z par. 2 i 3 rozporządzenia w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochronie. Konieczne jest oznaczenie cyfrowe klasyfi kacji obiektów według kolejności zawartej w powyż-szym rozporządzeniu wraz z podziałem na ich kategorie;
– Człon trzeci (pole 5, 6) – oznaczenie terytorialne obiektu, które jest wyznacznikiem województwa, na którego obszarze znajduje się dany obiekt; (tabela województw) – Człon czwarty (pole 7, 8) – numer porządkowy obiektu, który nadaje się kolejno
od 01 do 99 wszystkim obiektom będącym we właściwości organu oznaczonego w członie pierwszym, ze względu na oznaczenie terytorialne tych obiektów określo-ne w członie trzecim17.
Minister Obrony Narodowej wraz z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administra-cji zobowiązani są do prowadzenia ewidenAdministra-cji obiektów obu wyżej wspomnianych kate-gorii. Komórki organizacyjne powyższych ministrów posiadają w swych kompetencjach nadawanie numerów ewidencyjnych wszystkim obiektom uznanym przez Radę Mini-strów za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa.
Powracając do aspektów szczególnej ochrony obiektów, obszary przygotowywania tej ochrony obejmują prace koncepcyjne, logistyczne, techniczne, planistyczne, organiza-cyjne, szkoleniowe oraz kontrolne. Prowadzenie szczególnej ochrony obiektów obejmuje 17 Tamże.
w szczególności bezpośrednią ochronę fi zyczną obiektów wraz z ich zabezpieczeniem technicznym, inne działania, które mają na celu ochronę obiektu wynikające z jego spe-cyfi ki i charakteru zagrożeń dla jego funkcjonowania, obejmuje również przedsięwzięcia realizowane w ramach systemu alarmowania i powiadamiania wraz z wymianą informa-cji o zagrożeniach oraz działania obronne, które to obejmują rozbudowę inżynieryjną terenu na zewnątrz i wewnątrz budynku, a także system ognia broni palnej i powszechną obronę przeciwlotniczą lub ochronę przed skażeniami18. Podmiotami współdziałającymi
w szczególnej ochronie obiektów są Siły Zbrojne RP w zakresie określonym przez Mini-stra Obrony Narodowej oraz Policja i Państwowa Straż Pożarna, których zakres działania określa Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji19.
Podsumowując, celem prac planistycznych, których zakres obejmuje opracowanie, uzgadnianie i aktualizacja planów szczególnej ochrony obiektów jest wcześniejsze okre-ślenie zadań, a także potencjału obronnego, co pozwoli również ustalić sposoby działania w przypadku powstania sytuacji, które wymagać będą prowadzenia szczególnej ochrony obiektów. Dodatkowo, nawiązując do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów kom-petencja ta należy do zakresu działań KPRM, ministrów oraz wojewodów, w stosunku do których organy wystąpiły z wnioskiem o uznanie obiektów za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa.
Bibliografi a
Biuro Spraw Obronnych, Informator (1/99), Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Admi-nistracji, Warszawa 1999.
Norma Obronna – Szczególna ochrona obiektów. Oznaczanie obiektów szczególnie waż-nych dla bezpieczeństwa i obronności państwa, Ministerstwo Obrony Narodowej,
2008.
Ogólne wymagania przygotowania i prowadzenia szczególnej ochrony obiektów kategorii II oraz procedura opracowywania, uzgadniania i aktualizowania planów szczególnej ochrony obiektów kategorii II, Warszawa 2004.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w
spra-wie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochronie.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie
ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony.
18 Rozporządzenie Rady Ministrów z 23 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla
bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochronie, par. 5 ust. 3.
19 Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obiektów
Bezpieczeństwa Cywilnego, Koło Naukowe Domena Bezpieczeństwa
Przepis na bombę, czyli biznesmen terrorysta
Recipe for a Bomb – Terrorist Businessman
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na to, jakie „inne” oblicze ma terroryzm oraz, jak poważny biznes kryje się za większością tych ugrupowań. Spojrzenie na problem ze strony fi nansowej pozwoli nam dostrzec, jak blisko nas jest to zjawisko i, jaki możemy mieć wpływ na rozwój wydarzeń. Rozważania oparto na pracy Piotra Pomianowskiego i Ewy Maćkowiak O fi nansowaniu terroryzmu w świetle prawa w Polsce i we Francji.
Słowa kluczowe: fi nansowanie terroryzmu, biznes, system Havala, narkotyki, organizacje
charytatywne
Abstract
Th e purpose of the article is to indicate the other aspects of terrorism and to show what the fl ourishing business it; actually, is. Financial sight of the terrorism matter will make people more aware of how the problem is close to us and to show the infl uence we can have on it. Th e article is based on the Piotr Pomionowski’s and Ewa Maćkowiak’s work named:
Financ-ing the terrorism accordFinanc-ing to the Polish and French law.
Keywords: fi nancing terrorism, business, the Havala system, drugs, charity organizations
Wstęp
Periodyk dla zwolenników Al. Kaidy „Inspire”, publikujący materiały w Internecie od 2010 r., jako jeden z pierwszych artykułów wydał przepis lub też instrukcję dla skonstru-owania bomby. Popularne są też wskazówki, jak bezpiecznie przenieść ładunek wybucho-wy na pokład samochodu lub też w inne miejsce pilnie strzeżone przez wybucho- wyspecjalizowa-ne jednostki. Ukazuje to, jak głęboko problem terroryzmu i jego ideologii zakorzeniony jest w krajach lub regionach gdzie występuje aprobata fanatycznego odłamu religii mu-zułmańskiej. Gdy połączymy to z faktem, iż oprócz ideologii, na terroryzmie również
dobrze można zarobić, otrzymujemy mieszankę wybuchową. Praca ta usystematyzuje wiedzę, jaką posiadamy na temat fi nansowania terroryzmu, a następnie pokażemy spo-soby oraz instytucje powołane do walki z fi nansowaniem wspomnianych organizacji. Podział tych źródeł wybrałano na podstawie źródeł znajdujących się zarówno na rzą-dowych stronach internetowych, jak i w specjalistycznych książkach. We wstępie przy-bliżono podział źródeł fi nansowania terroryzmu, a następnie dokonano charakterystyki systemu fi nansowego Havala. Charakterystyka pokaże najważniejsze cechy tego systemu oraz jego funkcjonowanie. Problem, który został omówiony to w artykule, to również tzw. state sponsored terrorism. Państwa wspierające terroryzm lub udzielające przyzwo-lenia na prowadzenie działalności terrorystom (np. działalność charytatywna lub gospo-darcza), według wskaźnika ukazującego państwa upadłe zajmują miejsce jako bardzo niestabilne i zagrożone upadkiem (ranking można znaleźć na: http://fundforpeace.org/ fsi/). Ugrupowania o charakterze mafi jnym często wspierają struktury terrorystyczne, otrzymując w zamian na przykład ochronę, ugrupowania terrorystyczne zaś korzystają z broni, dokumentów i nielegalnych kanałów przemytu wypracowanych przez organi-zacje przestępcze. Przykładowo, wykradzione z kopalni materiały wybuchowe użyte do zamachu przeprowadzonego w kolejkach dojazdowych w Madrycie, otrzymano w za-mian za haszysz. Kolejną kategorią źródeł dochodu terrorystów są środki fi nansowe po-chodzące z działalności biznesowej i charytatywnej, zdobywane przez osoby powiązane z ugrupowaniami terrorystycznymi. Ugrupowania terrorystyczne chętnie wykorzystują instytucje non-profi t i organizacje charytatywne, gdyż cieszą się one dużym zaufaniem społecznym, a przekazywane przez nie informacje są pozytywnie odbierane oraz zazwy-czaj uznawane za wiarygodne i traktowane bezkrytycznie1.
Kolejne rozważania prowadzą do pieniędzy pozyskiwanych z obrotu środkami odu-rzającymi i kamieniami szlachetnymi. Według francuskiego badacza, Michaela Neste-renko, na roczne dochody Al-Kaidy składają się: 1 mld dol. z handlu heroiną, 1 mld dol. z zakat (obowiązek jałmużny) oraz ok. 300 mln dol. pochodzących z działalności gospodarczej i handlowej. Według oceny Interpolu, w 1999 r. mafi a albańska kontrolo-wała blisko 60% europejskiego handlu heroiną. Przy temacie narkotyków powiązanym dochodowym zajęciem jest też handel bronią2. Jako podsumowanie pracy zwrócę uwagę
na działające instytucje oraz funkcjonujące konwencje działające w celu zapobiegania i zwalczania fi nansowaniu terroryzmu.
Mówi się, że terroryzm to „teatr strachu”, w którym nie liczą się ofi ary, ale widzowie. Po przez ataki w imię „słusznej prawy” terroryści próbują zwrócić uwagę opinii publicz-nej na motywujące ich hasła, a tym samym wymusić pewne działania na rządzie tego państwa. Sama organizacja terrorystyczna od zaplecza jest dobrze działającą fi rmą pozy-skującą środki na przeprowadzenie zamachu, ale i nie jednokrotnie na tych zamachach 1 www.abw.gov.pl/download/1/1829/Pomianowski.pdf.
zarabiająca3. Sfera fi nansowa terroryzmu nie jest do dziś w pełni jasna. Mamy wiedzę
o kilku źródłach pozyskiwania pieniędzy przez organizację a literatura dzieli je na legal-ne i nie legallegal-ne. Jest to najprostszy podział, lecz gdyby stworzyć diagram, to przykładów legalnego i nielegalnego pozyskiwania pieniędzy jest bardzo dużo.
System Hawala
Rozważania na temat pozyskiwania pieniędzy przez organizację terrorystyczną nale-ży zacząć od dosyć powszechnego tematu istnienia nieformalnego systemu fi nansowe-go Hawala. Termin ten, tłumacząc z języka arabskienansowe-go, oznacza transfer lub przekaz4.
Pierwotnie wykorzystywany przez kupców w krajach południowej Azji, służący do bez-piecznego5 przekazywania pieniędzy. System Hawala wykorzystywany był w handlu
międzynarodowym, często na dużych odległościach. Prawdopodobnie system został wy-naleziony w Indiach i rozpowszechniony przez kupców arabskich we wczesnym średnio-wieczu. Podobnym systemem jest fei qian, wymyślony w Chinach, w drugiej połowie rządów dynastii Tang, z którego korzystali kupcy podczas transakcji na Jedwabnym Szla-ku. Istotą systemu Hawala jest działanie na zasadzie kompensacji i oparcie go na bazie zaufania pomiędzy uczestnikami systemu6. System stanowi bazę fi nansową terrorystów
na całym świecie, został na przykład wykorzystany do dokonania transferu dla pilotów – zamachowców podczas przygotowywania ataków na World Trade Center i Pentagon w 2001 r. System Hawala daje pełną anonimowość, gdyż wpłacający gotówkę nie jest proszony o żaden dokument, a z kolei wypłacający może uzgodnić tylko hasło wypłaty i też pozostaje anonimowy. Współcześnie system Hawala opiera się na sieci pośredników zwanych hawaladare lub bankami hawala, działającymi nieofi cjalnie, pod przykryciem innej działalności gospodarczej, np. biura podróży, kantory wymiany walut, pralnie, restauracje, bary typu kebab, fi rmy spedycyjne7. Wskazuje się, iż niektóre typy
dzia-łalności gospodarczej bardziej niż inne mogą być zaangażowane w proceder Hawala. Wskazać należy tutaj fi rmy typu eksport-import, biura podróży, jubilerów, wypożyczal-nie samochodów, kantory czy sprzedaż dywanów8. Hawala istnieje na całym świecie,
od Stanów Zjednoczonych po kraje Dalekiego Wschodu. System jest znany w Indiach, krajach arabskich, na Filipinach i w Hong Kongu. Szczególnie niebezpieczny wydaje się być w krajach Unii Europejskiej, gdzie, ze względu na otwarte granice, przemieszczanie 3 B.M. Jenkins, International Terrorism: A New Mode of Confl ict [w:] D. Carlton, C. Schaerf (red.),
International Terrorism and World Security, London 1976, cyt. za: B. Hoff man, Oblicza terroryzmu, Warszawa 1999, s. 126.
4 W różnych krajach, system nosi różną nazwę np. Padala (Filipiny), Hundi (Indie), Phei Kwan
(Tajlandia), Hui Kuan (Hong Kong).
5 M. El Qorchi, Th e Hawala System, http://www.gdrc.org/icm/hawala.html. 6 Tamże.
7 W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven, Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. 8 Tamże.
się przestępców jest niezwykle łatwe9. W latach od 1998 do 2000 r., niemiecki Federalny
Urząd Kredytowy namierzył ponad 1000 fi lii systemu Hawala10.
Znaczącym ośrodkiem działalności pośredników Hawala są Pakistan, Indie i Zjed-noczone Emiraty Arabskie. Pośrednik Hawala prowadzi de facto podziemny bank, udzielając pożyczek, przyjmując wpłaty i realizując przelewy na całym globie, prak-tycznie bez użycia ofi cjalnego systemu bankowego, używając jednorazowych haseł, na przykład cytatów z Koranu, imion, umówionych słów lub kodu cyfr, które wpłacający w jednym państwie wskazuje pośrednikowi a odbierający pieniądze w innym państwie, podaje przy odbiorze przekazanej w ten sposób sumy11. Najważniejszą cechą systemu jest
szybkość dokonywanych transferów, anonimowość, możliwość przekazania praktycznie dowolnej kwoty, brak, jakiejkolwiek formalności czy dokumentów oraz pozostawanie całkowicie niewidocznym dla ofi cjalnego systemu bankowego. Istotne są również opła-calność, niezawodność i uniknięcie opodatkowania. Tym sposobem na całym świecie kwoty pieniędzy liczone w milionach są transferowane dzięki systemowi hawala, omija-jąc tym samym wszelkie obostrzenia, nałożone przez państwa i instytucje kontroli fi nan-sowej. Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 r.wskazuje na istnienie różnych typów pośredników Hawala, począwszy od działających w miarę możliwości ofi cjalnie, poprzez model hybrydowy, często pozostających niewidocznymi dla odpowiednich służb oraz typowy kryminalny i nielegalny model pośredników12.
Ma-jąc taką wiedzę o tym źródle, czy jesteśmy w stanie ukrócić proceder tego systemu? Czy prowadzone są, jakieś działania zapobiegawcze?
Dokonywanie transferu tak ogromnych pieniędzy pozostaje bez echa? W Polsce Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) może badać przebieg dokonywanych transakcji, posiada również ustawową możliwość wstrzymania transakcji oraz blokady rachunku. Każdy bank jest ustawowo zobligowany do każdorazowej identyfi kacji klien-ta oraz zgłaszania podejrzanych transakcji. Banki mają również obowiązek zachowania środków ostrożności przy zawieraniu umów z klientem, przy przeprowadzaniu trans-akcji, której równowartość przekracza piętnaście tysięcy euro, bez względu na to, czy odbywa się jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, których okoliczności wskazują iż są ze sobą powiązane. Specjalnej kontroli, z uwagi na możliwość wspierania terrory-zmu oraz możliwość prania brudnych pieniędzy, podlegają osoby zajmujące eksponowa-9 Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 r., zwraca uwagę na to,
iż pośrednicy hawala nie tylko dokonują przekazów pieniężnych, ale często oferują pełne usługi bankowe, wraz z udzielaniem pożyczek i przechowywaniem pieniędzy. Szerzej: FATF Report, Th e Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 19.
10 W. Dietl i in., dz. cyt., s. 316.
11 Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 r. zwraca uwagę na to, iż
wielu pośredników prowadzi odpowiednie księgi, w których zapisuje przekazywane kwoty. Szerzej: FATF Report…, s. 19.
ne stanowiska polityczne, ich krewni oraz współpracownicy13. Ustawa o
przeciwdziała-niu praprzeciwdziała-niu pieniędzy oraz fi nansowaprzeciwdziała-niu terroryzmu zawiera szeroką defi nicję tych osób.14
W 2015 r. Generalny Inspektor Informacji Finansowej podejmował wielokierunkowe działania w związku z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz fi nansowaniu terrory-zmu. Przede wszystkim, w wyniku prowadzonych analiz, GIIF przekazał do jednostek organizacyjnych prokuratury 398 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy (tzw. głównych i uzupełniających), dotyczących podejrzanych trans-akcji na łączną kwotę 17,1 mld zł. Ponadto zablokował 339 rachunków i wstrzymał 40 transakcji, zabezpieczając w ten sposób aktywa o łącznej wartości 165,2 mln zł15.
System Hawala istnieje w wielu krajach świata, wszędzie tam, gdzie liczne są skupi-ska imigrantów z Bliskiego Wschodu, Indii, Pakistanu czy Filipin. Ze względu na ogrom-ną mniejszość muzułmańską w Unii Europejskiej, walka z tym procederem stanowi wy-zwanie dla współdziałających razem służb państw członkowskich. W Polsce, wraz ze zwiększającą się liczbą imigrantów, proceder Hawala będzie coraz bardziej rozpowszech-niony i będzie wymagał zaangażowania wielu służb. Kodeks karny z 1997 r. surowo zaka-zuje fi nansowania terroryzmu. Artykuł 165a stwierdza, iż kto gromadzi, przekazaka-zuje lub oferuje środki płatnicze, instrumenty fi nansowe, papiery wartościowe, wartości dewizo-we, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości w celu sfi nansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 1216. Ze względu na złożoność przestępstwa, szeroko rozbudowaną siatkę
pośred-ników, często działania pod przykryciem legalnej działalności gospodarczej i transgra-niczny charakter, udowodnienie powyższego procederu, pozostaje często niemożliwe17.
Państwowe wspieranie terroryzmu
Kolejnym kluczowym źródłem fi nansowania terroryzmu jest, obecnie trochę zapomnia-ne, państwowe wspieranie terroryzmu, tzw. state sponsored terrorism. Sponsoring pań-stwowy przyjmuje nie tylko formę bezpośrednich przekazów środków fi nansowych. Polega także na ułatwianiu transferu fi nansowego z innych źródeł lub też na umożli-wianiu zbiórki funduszy (np. przez organizację charytatywną) wśród społeczeństwa danego państwa. Obejmuje dostawy sprzętu, informacji wywiadowczych i zapewnie-nie schrozapewnie-nienia dla terrorystów (tzw. safe havens)18. Departament Stanu USA uznaje za
państwa sponsorujące terroryzm: Iran, Koreę Północną, Syrię, Kubę i Sudan. Do listy 13 M. Madej, Międzynarodowa walka z terroryzmem [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe,
A. Kaniewska (red.), Warszawa 2012.
14 http://www.nowastrategia.org.pl/system-hawala-i-fi nansowanie-terroryzmu/.
15 http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_fi le?uuid=22ac6a62-b882-438f-bbe9-2eddd0d4ce12
&groupId=764034.
16 Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553, z późn. zm. 17 M. Madej, dz. cyt.
tej dodać należy Pakistan, który, choć uczestniczy w działaniach koalicji antyterrory-stycznej, wspiera także kaszmirskie ugrupowania terrorystyczne. Obecnie możemy za-uważyć stopniowy spadek zaangażowania państw we wspieranie terroryzmu (przykład Libii, Sudanu i w mniejszym stopniu Syrii). Wsparcie ogranicza się do przyzwolenia na funkcjonowanie organizacji terrorystycznych na własnym terytorium. Największe za-angażowanie przejawia nadal Iran. Jego pomoc dla Hezbollahu wynosi rocznie od pię-ciu do kilkudziesiępię-ciu milionów dolarów. Udziela także wsparcia terrorystom z Hamasu i Palestyńskiego Dżihadu19.
Mówiąc o fi nansowaniu terrorystów przez państwo, wspomnieć należy działalność charytatywną oraz fundacje wspierające terroryzm jako źródło dochodów. Na przykład Tygrysy-Wyzwoliciele Tamilskiego Ilamu (Liberation Tigers of Tamil Eelam – LTTE) uzy-skują fundusze od licznej tamilskiej diaspory zamieszkującej Amerykę Północną. Po-dobnie Kurdyjska Partia Pracy (Kurdistan Workers’ Party – PKK) korzysta w szerokim zakresie ze wsparcia fi nansowego udzielanego jej przez kurdyjskich emigrantów z państw Europy Zachodniej20. Organizacje terrorystyczne korzystają z tego źródła, gdyż tak, jak
system fi nansowy Hawala, daje anonimowość. Przekazuje się pieniądze na organizację, która pomaga potrzebującym i służby zajmujące się zwalczaniem terroryzmu nie mają żadnych argumentów, by interweniować. Dodatkową zaletą jest sam wizerunek. Mają szczytne ofi cjalne cele i naprawdę część środków idzie na pomoc potrzebującym. Trudno podważyć taką działalność, jak budowa szkół, szpitali czy studni21.
System organizacji charytatywnych jest sprzyjającym polem do dokonywania trans-ferów pieniężnych. Jak oceniała w 1996 r. CIA, aż 30% z 50 saudyjskich przedsięwzięć charytatywnych mogło służyć fi nansowaniu terroryzmu. W latach 1973–2000 tą drogą mogło zostać przekazanych około 87 mld dol.22 Również IRA zdobywała środki poprzez
zbiórki w bostońskich kościołach. Podobnie jest w państwach arabskich, gdzie dodat-kowo pomaga w tym islamski wymóg jałmużny (zakat) oraz fakt, że spora część z tych organizacji przejęta jest niejako przez członków organizacji terrorystycznych. W taki sposób ponad 25 mln dol. na swoją działalność otrzymał Szamil Basajew i Emira al--Chattaba23. Przykładami takich kontrolowanych organizacji mogą być m.in. Instytut
Kultury Islamskiej w Mediolanie i International Hilfsorganisatiion w Niemczech. Nie-które z NGO’s przekazywały środki na te cele bez wiedzy wspierających je ważnych oso-bistości, jak Muslim Aid popierane przez Gordona Browna, a przekazujące fundusze uniwersytetowi w Gazie, gdzie wykładowcami są działacze Hamasu24.
19 http://stosunki-miedzynarodowe.pl/msp/946-terroryzm?start=3. 20 http://psz.pl/124-polityka/marcin-marcinko-fi nansowanie-terroryzmu. 21 Tamże. 22 M. Madej, dz. cyt. 23 http://psz.pl/124-polityka/marcin-marcinko-fi nansowanie-terroryzmu. 24 Tamże.
Dochody terrorystów pochodzą również z legalnego biznesu. Z doświadczeń mię-dzynarodowych wynika, że pracujące na rzecz organizacji terrorystycznych fi rmy zaj-mują się najczęściej handlem nieruchomościami, złotem, elektroniką, używanymi sa-mochodami, tekstyliami, eksportem i importem żywności oraz gastronomią. Takie podmioty mogą zostać wykorzystane zarówno jako źródło pozyskiwania funduszy, jak i przykrycie realizacji transakcji związanych z fi nansowaniem działalności terrorystycz-nej. W przypadku niewielkich podmiotów najczęściej prowadzona jest uproszczona księgowość i głównie obrót gotówkowy. Dzięki temu łatwo ukryć rzeczywiste dochody i ich część przekazywać członkom organizacji terrorystycznych. Hermetyczność rzeczy-wistej działalności uzyskiwana jest również przez fakt, że wymienione podmioty gospo-darcze najczęściej prowadzone są przez członków jednej grupy etnicznej25. Ekonomiczne
posunięcia organizacji, takich jak Al Kaida, mogą w sumie liczyć nawet 1,5 bln dol. i być integralną częścią gospodarki26. Osama bin Laden w latach 90. był właścicielem bardzo
dochodowego przedsiębiorstwa Gum Arabic Company Ltd. pokrywającego ponad 80% światowego zapotrzebowania na pozyskiwaną z soku sudańskich akacji gumę arabską. Ponadto posiadał zlokalizowany w Afryce holding Wadi al Aqiq i przedsiębiorstwo bu-dowlane Al Hiraj w Sudanie, zajmował się również hodowlą strusi. W Azji z kolei po-siadał udziały w islamskim banku Al-Shamal, natomiast w Tadżykistani rozległe nieru-chomości27.
Osama bin Laden posiadał również nieruchomości w Paryżu, Londynie i na Lazu-rowym Wybrzeżu, a także przejął kontrolę nad zakładami mleczarskimi w Danii, tarta-kiem i zakładami papierniczymi w Norwegii oraz zakładem produkującym akcesoria szpitalne. Sama zaś Al-Kaida zarządzała fi rmą połowów i przetwórstwa krewetek w Ke-nii, wykupywała obszary leśne w Turcji i gospodarstwa rolne w Tadżykistanie. Przedsię-biorstwa bezpośrednio powiązane z Al-Kaidą do dnia dzisiejszego posiadają także liczne nieruchomości. Warto wspomnieć, że do fi nansowania dżihadu wykorzystywany był, utworzony przez pakistańskiego bankiera, Agha Hasana Abedi, Bank of Creditand Com-merce International (BCCI) posiadający fi lie w 73 krajach całego świata28.
Handel diamentami jest ważnym źródłem fi nansowania terroryzmu. Według ame-rykańskich ekspertów wartość przemytu diamentów z tych krajów oscyluje między 70 a 100 milionów dolarów rocznie, z czego znaczną część stanowią zyski Hezbollahu. Co istotne, diamenty są bardzo dogodne w dokonywaniu nielegalnego obrotu, gdyż są łatwo wymienialne na pieniądze. Zaletą diamentów i ogólnie kamieni szlachetnych jest to, że są praktycznie nie wykrywalne na lotniskach i przez kontrole, ale i przez psy, a racjonal-25 www.abw.gov.pl/download/1/1829/Pomianowski.pdf.
26 S. Wojciechowski (red.), Zagrożenia asymetryczne współczesnego świata, Poznań 2009; A. Kopciuch,
Atrakcyjność bankowości alternatywnej, terroryzm.com.
27 http://praniepieniedzy.pl/jak-zarabiaja-terrorysci/. 28 Tamże.
ne wprowadzanie małych ilości tego kruszcu do „obiegu” sprawia, że ciężko wychwycić niepokojące zachowania na rynku tych kamieni29.
Ciekawym przykładem fi nansowania terroryzmu z przemytu szlachetnych kamie-ni jest tanzakamie-nit. Ten kamie-niebieski kamień, ceną kamie-niewiele ustępujący diamentom, występuje na świecie jedynie w Tanzanii, w rejonie Kilimandżaro. W 2002 r. jedna z wielkich fi rm jubilerskich Zale Corporation wycofała tanzanit ze swojej oferty. Według analizy opraco-wanej przez PricewaterhouseCoopers ok. 90% tanzanitu pochodzi z przemytu. Znaczny udział w tym procederze biorą prawdopodobnie spółki powiązane z Al-Kaidą30.
Kolejnym źródłem dochodów organizacji terrorystycznych jest szeroko pojęta dzia-łalność kryminalna, której najpopularniejszą formą jest obecnie handel narkotykami, a zjawisko to doczekało się już nawet określenia narkoterroryzm31. W proceder ten
za-angażowanych jest całe spektrum organizacji, począwszy od południowoamerykańskich FARC, Świetlistego Szlaku, ELN, AUC, ETA, Hezbollachu czy grup powstałych z podzia-łów IRA. Sama FARC w 2000 r. na narkobiznesie zarobiła 7 mld dol., natomiast w Afga-nistanie amerykańska inwazja nie powstrzymała wytwórców opium i w 2002 r. produk-cja zwiększyła się jeszcze o 10%. Popularne wśród bojowników FARC czy fi lipińskiej Abu Sajjaf, która przez rok otrzymała łącznie 30 mln dol. okupu są porwania32.
Terrory-ści czerpią środki również z napadów, na banki (IRA), rabunków czy opłat za „ochronę” (np. Świetlisty Szlak pobierający haracz za opiekę nad polami uprawnymi koki w Peru). Wielokrotnie na terenach objętych działalnością organizacji terrorystycznych występują podatki rewolucyjne czy też daniny na świętą wojnę. Tymi ostatnimi często posługują się organizacje etnonacjonalistyczne, jak ETA, IRA, a do niedawna Tamilskie Tygrysy. Po-dwójne korzyści przynosi także zajmowanie się fałszowanie gotówki czy przede wszyst-kim dokumentów33. Walka z fi nansowaniem terroryzmu znalazła swój wyraz w
kon-wencji ONZ o zwalczaniu fi nansowania terroryzmu z 1999 r. Na kartach tej konkon-wencji defi niuje rodzaj działalności terrorystycznej będącej przedmiotem jej zainteresowania (określa tzw. przestępstwo konwencyjne). Na państwa strony nakładany jest obowiązek kryminalizacji określonego zachowania oraz wprowadzenia kar proporcjonalnych do wagi czynu. Państwa są zobowiązane do ustanowienia jurysdykcji w stosunku do spraw-ców określonych czynów34. Inną konwencją równie ważną jest Konwencji Rady Europy
o Praniu, Ujawnianiu, Zajmowaniu i Konfi skacie Dochodów Pochodzących z Przestęp-stwa oraz o Finansowaniu Terroryzmu. Konwencja Rady Europy rozszerza zakres przed-miotowy Konwencji Rady Europy z 8 listopada 1990 r. o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu 29 Country Reports on Terrorism 2008, http://www.state.gov/s/ct/rls/crt/2008/122436.htm.
30 B. Hołyst, Terroryzm, t. 1, Warszawa 2010.
31 http://psz.pl/124-polityka/marcin-marcinko-fi nansowanie-terroryzmu. 32 http://praniepieniedzy.pl/jak-zarabiaja-terrorysci/.
33 Tamże.
i konfi skacie dochodów pochodzących z przestępstwa. Po pierwsze, typizuje ona jako odrębne przestępstwo fi nansowanie terroryzmu niezależnie od tego, z jakich źródeł po-chodziły wykorzystane w tym celu środki. Po wtóre dostosowuje regulacje dotyczące prania brudnych pieniędzy do rozwoju nowoczesnych technik fi nansowych35. Zaś do
in-stytucji zajmujących się zwalczaniem terroryzmu w tym jego fi nansowania należą:
– FATF – jednym z podstawowych zadań mających na celu skuteczne
przeciwdzia-łanie zagrożeniom terrorystycznym jest zapobieganie fi nansowaniu terrorystów i przeciwdziałanie praniu pieniędzy. W tym celu w 1989 r. powołano Grupę Za-daniową ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy – Th e Financial Action Task For-ce (FATF), funkcjonującą pod auspicjami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). FATF jest międzyrządowym organem, którego celem jest roz-wój i promocja krajowych i międzynarodowych polityk mających na celu zwalcza-nie prania pieniędzy i fi nansowania terroryzmu. Zasadniczymi źródłami działania FATF są w szczególności Rekomendacje w zakresie Prania Pieniędzy (40 rekomen-dacji) oraz Rekomendacje w zakresie Finansowania Terroryzmu (9 rekomenrekomen-dacji)36.
– MONEYVAL – w ramach Rady Europy instytucją zajmującą się kwestiami
zwią-zanymi ze zwalczaniem fi nansowania terroryzmu i przestępczości fi nansowej jest Komitet Ekspertów ds. Oceny Systemów Zwalczania Procederu Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu – Th e Committee of Experts on the Evaluation of Anti--Money Laundering Measures and the Financing of Terrorism (MONEYVAL), po-wołany w 1997 r. MONEYVAL jest ważną platformą współpracy dla państw nieza-siadających w FATF (MONEYVAL jest członkiem stowarzyszonym FATF)37.
– GRUPA EGMONT – instytucją międzynarodową zaangażowaną w walkę z fi
nan-sowaniem terroryzmu jest Grupa Egmont– Th e Egmont Group powstała w 1995 r. w Brukseli jako organizacja nieformalna, skupiająca przedstawicieli jednostek analityki fi nansowej – FIU, początkowo z krajów Unii Europejskiej oraz z USA. W 2007 r. podjęto decyzję o przekształceniu tej Grupy, skupiającej jednostki anali-tyki fi nansowej ze 105 państw, w formalną organizację międzynarodową38.
Obecnie prowadzone są prace nad nowelizacją czwartej dyrektywy przeciw praniu pieniędzy. Dyrektywa weszła w życie 20 maja 2015 r. Oto, co ma ulec poprawie:
– zaradzić ewentualnym zagrożeniom wynikającym ze stosowania nowych technolo-gii w transakcjach fi nansowych;
35 http://www.cbnt.collegium.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=52:nowe-prawnomidzynarodowe-instrumenty-walki-z-terroryzmem. 36 http://www.antyterroryzm.gov.pl/CAT/antyterroryzm/wspolpraca-zagraniczna/walka-z-fi nansowaniem/565,Walka-z-http://www.antyterroryzm.gov.pl/CAT/antyterroryzm/wspolpraca-zagraniczna/walka-z-fi nansowaniem-terroryzmu.html. 37 Tamże. 38 Tamże.
– zwiększyć i zharmonizować kontrolę nad przepływami fi nansowymi z państw trze-cich wysokiego ryzyka;
– zwiększyć przejrzystość;
– nadać więcej uprawnień krajowym jednostkom analityki fi nansowej.
Nowe przepisy nie utrudniłyby normalnego korzystania z systemu fi nansowe-go i odpowiednio zabezpieczałyby swobody nansowe-gospodarcze i prawa podstawowe, w tym ochronę danych – twierdzi Komisja.
Zarówno Rada UE, jak i Rada Europejska apelowały w grudniu 2015 r. o przegląd i wzmocnienie unijnego prawa przeciw praniu pieniędzy i fi nansowaniu terroryzmu. 5 lipca 2016 r. Komisja Europejska opublikowała wniosek mający zmienić czwartą dy-rektywę. To część planu działania z 2016 r. intensyfi kującego walkę z fi nansowaniem ter-roryzmu. Konkluzje w sprawie tego planu Rada przyjęła 12 lutego 2016 r.39
Pisząc tę pracę, autorka często zastanawiała się, czy granica między pojmowaniem terroryzmu jako dochodowego zajęcia, a traktowaniem go jako aktu przemocy dla za-straszenia i wymuszenia pewnych działań nie zatarła się. Czy sama przemoc, w wyniku której nie jest tragiczna zarówno mówiąc ofi arach, jak i fi nansach. Czerpanie dodatko-wych korzyści na tym polu podwójnie traktuje terroryzm jako akt nie wytłumaczalny i potworny. Państwa całego świata w swoich strategiach bezpieczeństwa wewnętrznego, jak i zewnętrznego powinny uwzględnić wielowymiarowość tego problemu. Czujność organów kontroli oraz uświadamianie społeczeństwa powinien w dzisiejszych czasach mieć wiodące miejsce w zapobieganiu terroryzmowi. To również jest ważne i podsumu-je powyższe rozważania ważna w zwalczaniu fi nansowania terroryzmu podsumu-jest współpraca międzynarodowa oraz zwyczajna chęć współpracy państw. Instytucje oraz badacze po-winni pracować nad budowaniem i utrzymaniem tej współpracy i relacji.
Bibliografi a
El Qorchi M.,Th e Hawala System, http://www.gdrc.org/icm/hawala.html.
Dietl W., Hirschmann K., Tophoven R., Terroryzm, Warszawa 2011.
FATF Report, Th e Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laun-dering And Terrorist Financing, Paryż 2013.
Hołyst B., Terroryzm, t. 1, Warszawa 2010.
http://praniepieniedzy.pl/jak-zarabiaja-terrorysci/.
http://psz.pl/124-polityka/marcin-marcinko-fi nansowanie-terroryzmu. http://stosunki-miedzynarodowe.pl/msp/946-terroryzm?start=3.
Jenkins B.M., International Terrorism: A New Mode of Confl ict [w:] D. Carlton, C. Schaerf (red.), International Terrorism and World Security, London 1976, cyt. za.: B. Hoff -man, Oblicza terroryzmu, Warszawa 1999.
39
Madej M., Międzynarodowa walka z terroryzmem [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe, A. Kaniewska (red.), Warszawa 2012.
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553, z późn zm. Wojciechowski S. (red.), Zagrożenia asymetryczne współczesnego świata, Poznań 2009. www.abw.gov.pl/download/1/1829/Pomianowski.pdf.
www.antyterroryzm.gov.pl/CAT/antyterroryzm/wspolpraca-zagraniczna/walka-z-fi nansowaniem/565,Walka-z-www.antyterroryzm.gov.pl/CAT/antyterroryzm/wspolpraca-zagraniczna/walka-z-fi nansowaniem-terroryzmu.html.
www.cbnt.collegium.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=52:now e-prawnomidzynarodowe-instrumenty-walki-z-terroryzmem.
www.consilium.europa.eu/pl/policies/fi ghtagainstterrorism/fi ghtagainstterroristfi -nancing/.
www.gdrc.org/icm/hawala.html.
www.mf.gov.pl/c/document_library/get_fi le?uuid=22ac6a62-b882-438f-bbe9-2eddd0d-4ce12&groupId=764034.
Studenckie Koło Kryminologiczne Causa Mali
O przestępczości zorganizowanej w Rosji
– uwag kilka
Crime Organizations in Russia
– Few Comments
Abstrakt
Artykuł jest fragmentem pracy licencjackiej na temat kryminologicznych cech elity świata przestępczego – „worów w zakonie”. Autor charakteryzuje w nich pojęcie przestępczości zor-ganizowanej w Rosji i Europie, przedstawia informacje o członkach świata przestępczego, ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska „worów w zakonie” oraz historii kształtowania się autorytetów na przestrzeni lat. Wskazuje na ciągły rozwój przestępczości zorganizowanej oraz jej wpływ na nowe obszary. Ogólnie przedstawia podział zadań i obowiązków członków świata przestępczego należących do grup zorganizowanych.
Słowa kluczowe: przestępczość zorganizowana w Rosji, rosyjski świat przestępczy,
autory-tety przestępcze
Abstract
Th e article is an extract of bachelor’s dissertation, about criminological features of the crimi-nal population elite the “thief in law”. Th e author characterizes the matter of crime organiza-tion in Russia and Europe, presents informaorganiza-tion about its members, especially considering the “thief in law” matter, and shows how the criminal authority has been formed over the years. Th e author indicates the problem of perpetual development of crime organizations and its infl uence on new expanses. Generally, the article presents the division of tasks and duties of criminal population members.
Keywords: crime organizations in Russia, crime population in Russia, criminal authorities
Próbę zdefi niowania przestępczości zorganizowanej podejmowali przez lata kry-minolodzy, kryminalistycy, specjaliści prawa karnego i innych nauk prawnych, politycy, socjologowie, ekonomiści, pisarze i dziennikarze, którzy pod pojęciem „przestępczość
zorganizowana” rozumieją różne zjawiska1. Do dziś, jak uważa prof. A.I. Dołgowa,
„roz-patrywane pojęcie było jednym z wieloznacznie traktowanych i dlatego najbardziej nie-dookreślonych”2.
Pojęcie „przestępczość zorganizowana” w Polsce i Europie
Komisja Europejska, jak również Grupa Ekspertów ds. Przestępczości Zorganizowanej Rady Europy, do podstawowych znamion tego rodzaju przestępczości zalicza: „współ-pracę co najmniej trzech osób, trwającą przez dłuższy lub nieokreślony czas; sprawcy podejrzani lub skazani za popełnienie poważnych przestępstw kryminalnych; działanie w celu uzyskania korzyści lub władzy. Dodatkowo wymienia się: wykonywanie określo-nego zadania lub pełnienie określonej funkcji przez każdego z członków grupy, wykorzy-stanie różnych form wewnętrznej dyscypliny i kontroli, używanie przemocy lub innych środków, w celu zastraszenia, wywieranie wpływu na polityków, administrację wymiaru sprawiedliwości, ekonomię, media poprzez korupcję lub zastosowanie innych środków, wykorzystywanie struktur handlowych, pranie pieniędzy, prowadzenie działalności na międzynarodową skalę”3.
Do 1989 r. w Polsce w naukach prawnych i pokrewnych nie używano terminu „przestępczość zorganizowana”. Po raz pierwszy w polskim prawie karnym termin zo-stał zastosowany w ustawie z 12 października 1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego
i zmianie niektórych przepisów prawa karnego4. W art. 5 aktu prawnego ustawodawca
użył określenia „przestępczość zorganizowana”, wskazując jednocześnie cztery rodzaje przestępstw, tj.: obrót środkami odurzającymi lub psychotropowymi, fałszowanie pienię-dzy lub papierów wartościowych, wymuszanie okupu oraz handel bronią, za które grozi kara pozbawienia wolności nawet do lat 5. Do dziś jednak brak jest w Polsce ustawowej defi nicji przestępczości zorganizowanej.
1 Kriminologija. Uczebnik dla wuzow, A.I. Dołgowej (red.), Moskwa 2005, s. 66. 2 Tamże.
3 http://www.przestepczosczorganizowana.pl/index.php?go=4.
4 Ustawa z 12 października 1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów
prawa karnego, Dz.U. nr 126, poz. 615, art. 5.
Art. 5, par. 1. Kto w celu wprowadzenia do legalnego obrotu środków płatniczych, papierów wartościowych lub wartości dewizowych pochodzących ze zorganizowanej przestępczości, powiązanej z obrotem środkami odurzającymi lub psychotropowymi, fałszowaniem pieniędzy lub papierów wartościowych, wymuszaniem okupu albo handlem bronią, przyjmuje je; przenosi własność lub posiadanie, przekazuje lub wywozi za granicę albo podejmuje inne działanie, które może udaremnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia, wykrycie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
Par. 2. Kto wbrew przepisom przyjmuje w gotówce wielkie ilości i pieniędzy lub wartości dewizowych albo pieniądze lub wartości dewizowe przyjmuje w okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie ich pochodzenia ze zorganizowanej przestępczości albo świadczy usługi w zatajeniu ich przestępnego pochodzenia lub w zabezpieczeniu przed zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Na potrzeby zwalczania przestępczości zorganizowanej w Polsce swoją defi nicję stworzyło Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej Policji, w której przestępczość zorganizowaną określono jako „hierarchicznie zorganizowany na wzór podmiotu go-spodarczego związek przestępczy, działający w celu osiągnięcia zysku przez popełnianie ciągłych i różnorodnych przestępstw za pośrednictwem korupcji, szantażu, siły i bro-ni, generujący zyski dla członków oraz na rozwój działalności, prowadzący działalność w sposób planowy w ramach podziału zadań według kwalifi kacji, elastyczny w kierun-kach działań, utrzymujący kontakty z organami władzy dla własnego bezpieczeństwa, hermetyczny wewnętrznie i zewnętrznie, o wymiarze międzynarodowym”5.
Obecnie obowiązujący w Polsce Kodeks karny (k.k.), tak jak ustawodawstwo karne wielu innych krajów, nie zawiera legalnej defi nicji przestępczości zorganizowanej. W art. 2586 k.k. znajdziemy jednak penalizację udziału w zorganizowanej grupie albo związku
mającym na celu popełnianie przestępstw lub przestępstw skarbowych.
Uchwalona 16 kwietnia 2004 r. ustawa o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektó-rych innych ustaw wprowadziła na przykład zaostrzenie sankcji, zarówno w typie podsta-wowym, jak i typach kwalifi kowanych, tak więc po zmianie, typ podstawowy przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, typ kwalifi kowany zaś z par. 2 zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W par. 2 wprowadzono karalność uczestnictwa w grupie lub związku mającym na celu popełnienie przestępstwa o charakte-rze terrorystycznym. Zakładanie lub kierowanie zorganizowaną grupą lub związkiem ma-jącym na celu popełnienie przestępstw, zagrożone jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. Ponadto, ustawa nowelizująca wprowadziła par. 4 do art. 258, który przewiduje karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3, za zakładanie lub kierowanie grupą lub związkiem mającym na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
Uszczegółowieniem defi nicji przestępczości zorganizowanej jest pojęcie zorgani-zowanej grupy przestępczej. J. Gołębiewski uważa, że zorganizowana grupa przestęp-cza jest związkiem przestępczym, którego celem jest popełnianie przestępstw, a za-tem „grupa osób pozostających w związku, w organizacji o hierarchicznej strukturze z jednym bądź kilkoma przywódcami, czerpiąca z planowanych przestępstw w sposób świadomy źródło dochodu. Celem każdej zorganizowanej grupy przestępczej jest bo-wiem osiąganie korzyści materialnych, osobistych, władzy, wpływu bądź wszystkich tych elementów łącznie”7.
5 A. Mieczkowska, Problematyka przestępczości zorganizowanej, s. 130, http://www.bibliotekacyfrowa.
pl/Content/34579/009.pdf, dostęp 10.01.2017 r.
6 Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, z późn. zm.
Art. 258. Udział w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym
Par. 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
7 J. Gołębiewski, Praca operacyjna w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, Warszawa 2008,
s. 12-13; także: W. Kurowski, Pojęcie organizacji przestępczej i przestępczości zorganizowanej, „Prokuratura i Prawo” 2006, nr 1, s. 26-43.
