Scenariusz lekcji – Historyczne formy organizacji społeczeństwa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości i umiejętności Uczeń:
Wie, co to jest rozwój społeczny, czym się charakteryzuje i czego dotyczy.
Wie, czym są i jak się nazywają trzy teorie rozwoju społecznego i kim byli ich przedstawiciele.
Zna takie pojęcia, jak: społeczeństwo pierwotne, niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne, socjalistyczne, pierwotne, rolnicze, chłopskie, industrialne.
Potrafi wszystkie te pojęcia scharakteryzować i wskazać ich przykłady.
2. Metoda i forma pracy
Praca z tekstem oraz odwoływanie się do znanych przypadków z telewizji, prasy, radia. Lekcja powinna mieć charakter wykładu połączonego z dyskusją.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik: Maleska J., Smutek Z., Surmacz B., Wiedza o społeczeństwie. Zakres rozszerzony.
Część pierwsza, OPERON, Gdynia 2005.
4. Przebieg lekcji
a) Pierwszym etapem jest omówienie przez nauczyciela, czym jest rozwój społeczny. Nauczyciel zwraca uwagę, że jest to tworzenie w drodze ewolucji nowych norm, zachowań ludzkich.
Nauczyciel wspomina tutaj także o trzech teoriach rozwoju społecznego w historii świata. Mówi o takich teoriach, jak teoria linearna, propagowana przez Herberta Spencera i Karola Marksa, głosząca, że wszelkie zmiany zachodzące w społeczeństwie spowodowane są rozwojem
historycznym. Nauczyciel mówi także o teorii cyklicznej, która tłumaczona jest wchodzeniem kolejno do trzech faz i powrotem do fazy wyjściowej, następnie opowiada także o teorii dychotomicznej, która zakłada, że rozwój społeczny oparty jest na przechodzeniu
z jednej grupy do drugiej, przy czym grupy te oparte są oczywiście na grupach pierwotnych.
b) Drugim etapem jest omówienie przez nauczyciela wszystkich historycznych form organizacji społecznych. I tak będą to kolejno takie społeczeństwa, jak:
Społeczeństwo pierwotne, czyli najbardziej prymitywne, spotykane na początku powstania cywilizacji, jest ono często określane jako społeczeństwo plemienne, czy też społeczeństwo różnych ludów zamieszkujących dane terytoria. Najczęściej były to społeczności bardzo małe, rzadko kiedy sięgające kilkuset osób. Społeczeństwo takie swoje potrzeby zaspokajało poprzez polowania czy łowienie ryb, kultura była przekazywana ustnie, w związku z czym powstały liczne legendy i mity.
Społeczeństwo niewolnicze, czyli takie, które opierało się na niewolnictwie.
Społeczeństwo feudalne, czyli takie, które opierało się na stosunkach między właścicielami ziem a innymi obecnymi grupami społecznymi. Społeczeństwo to opierało swoje bytowanie na hodowli zwierząt oraz uprawie roli. Członkowie społeczności zakładali małe osady, wioski dworki. Charakteryzowało się ono także podziałem hierarchicznym i klasami.
Społeczeństwo kapitalistyczne, czyli takie, które opierało się na rozwoju techniki, a co za tym idzie, oparte na tym, co udało mu się zdobyć czy też wyprodukować.
Społeczeństwo socjalistyczne, czyli takie, które opierało się na centralizacji produkcji. Ten rodzaj społeczeństwa jest przeciwieństwem społeczeństwa kapitalistycznego.
Społeczeństwo industrialne, czyli takie, które swoje funkcjonowanie opierało na rozwoju naukowo-technicznym. Podstawowym elementem funkcjonowania tego społeczeństwa był silny rozwój przemysłu i gospodarki, już wtedy zaczęły się tworzyć wsie i miasta. Ten rodzaj
społeczeństwa zaczął się rozwijać w XX wieku w Europie Zachodniej.
5. Bibliografia
Maleska J., Smutek Z., Surmacz B., Wiedza o społeczeństwie. Zakres rozszerzony. Część pierwsza, OPERON, Gdynia 2005.
6. Załączniki
Do scenariusza zostaje załączona prezentacja o tym samym tytule. Dzięki tej pomocy naukowej uczniowie powinni łatwiej przyswoić dany temat i zapamiętać go. Oprócz tego do scenariusza dołączona jest tablica przedstawiająca formy organizacji społecznej w historii.
Praca domowa: Uczniowie mają odpowiedzieć pisemnie na pytanie: „Z jakimi formami organizacji społeczeństwa spotykali się ludzie w historii?”. Dodatkowo mają wybrać jedną z tych form i opisać dokładnie w zeszycie, podając także przykłady zarówno ze świata, jak i z Polski.
