Scenariusz lekcji: TWORZENIE I STOPNIOWANIE PRZYSŁÓWKÓW 1. Cele lekcji
a) Wiadomości (cel dydaktyczny): uczeń wie, jak należy tworzyć i stopniować przysłówki; a ponieważ Nulla regula sine exceptione, uczeń zna również wyjątki;
b) Umiejętności (cel kształcący): uczeń sam potrafi tworzyć stopień równy, wyższy i najwyższy przysłówka od podanego przymiotnika;
c) Podstawy (cel wychowawczy): stopniowanie jest w pewnym sensie, tak naprawdę, niczym innym, jak wartościowaniem (ładnie, ładniej, najładniej);
2. Typ lekcji
Lekcja gramatyczno-ćwiczeniowa;
3. Metoda i forma pracy
bezpośrednie: powitanie i pożegnanie uczniów po łacinie, zapisanie tematu i numeru lekcji na tablicy;
pośrednie: uczniowie wykonują ćwiczenia dotyczące przysłówków;
4. Środki dydaktyczne
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002
5. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
► Czynności wstępne (2min.): Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Sprawdzam listę obecności, zapisuję numer (który podają mi uczniowie po łacinie) i temat lekcji na tablicy.
► Sprawdzenie pracy domowej ( 5min.): Jako pracę domową uczniowie mieli zadane przypomnieć stopniowanie przymiotników. Proszę jednego z uczniów o podanie ogólnych zasad dotyczących tego zagadnienia oraz o utworzenie stopnia wyższego i najwyższego od przymiotnika longus, a um.
b) Faza realizacyjna
► Wprowadzenie nowego materiału (20min.):
Krok I:
Mówię uczniom, że stopień równy przysłówka tworzymy przez dodanie do tematu przymiotnika:
a) – końcówki – e, jeśli mamy do czynienia z przymiotnikami odmieniającymi się według I, II deklinacji (np. longus, a, um; pulcher, pulchra, pulchrum);
b) – końcówki – iter, jeśli mamy do czynienia z przymiotnikami odmieniającymi się według deklinacji III (np. fortis, e)
c) – końcówki – er
Na tablicy zapisuję (przymiotniki podają uczniowie):
Gradus positivus
Przymiotnik przysłówek Longus, a, um
Gen. Long\ i + e longe Pulcher, chra, chrum
Gen. Pulchr\i + e pulchre Celeber, bris, bre
Gen. Celebr\is + iter celebriter Fortis, e
Gen. Fort\is + iter fortiter Felix
Gen. Felic\is + iter feliciter Facilis, e + iter faciliter Sapiens
Gen. Sapient\is + er sapienter Krok II:
Następnie przechodzimy do stopnia wyższego. Proszę uczniów o utworzenie stopnia wyższego od podanych przymiotników, po czym informuje ich, że stopień wyższy
przysłówka to nic innego, jak stopień wyższy przymiotnika w rodzaju nijakim ( neutrum).
Na tablicy zapisuję:
Gradus comparativus
Przymiotnik przysłówek Longior, longius => longius Pulchrior, pulchrius => pulchrius Celebrior, celebrius => celebrius Fortior, fortius => fortius Felicior, felicius => felicius
Facilior, facilius => facilior, facilius Sapientior, sapientius => sapientius Krok III:
Następnie przechodzimy do najwyższego stopnia “wtajemniczenia”. Uczniowie podają mi formy stopnia najwyższego od wymienionych przymiotników, po czym informuję ich, że stopień najwyższy tworzymy poprzez dodanie do tematu stopnia najwyższego
przymiotnika końcówki – e (por. gradus positivus przymiotników wg deklinacji I, II).
Na tablicy zapisuję:
Gradus superlativus
Przymiotnik przysłówek Longissimus, a, um
Gen. Longissim\i + e longissime Pulcherrimus, a, um pulcherrime Celeberrimus, a, um celeberrime Fortissimus, a, um fortissime Felicissimus, a, um felicissime Facillimus, a, um * facillime Sapientissimus, a, um sapientissime
*proszę jedną z uczennic o przypomnienie 6-ciu przymiotników, które tworzą stopień najwyższy nieregularnie: facilis-difficilis, similis-dissimilis, gracilis, humilis.
Krok IV:
Na koniec mówię, że w stopniu równym mogą występować przysłówki w formie:
a) Acc. Sing.
np. wiele- multum =>Acc. od multus, a, um
inne: passim- tu i ówdzie, partim- częściowo, statim- natychmiast b) Abl. Sing.
np. szybko- cito => Abl. Od citus, a, um np. forte- przypadkiem => Abl. Od fors, fortis inne: subito- nagle, sero- późno
► Ćwiczenie sprawności i nawyków (13min.):
Krok I:
Robię z uczniami ćwiczenie 1/ 194 ustnie. Wybrani uczniowie tworzą przysłówki od przymiotników:
a) honestus, a, um b) acer, acris, acre c) prudens, prudentis d) saluber, bris, bre e) altus, a, um
f) vehemens, vehamentis
Uczniowie tworzą wszystkie trzy stopnie oraz tłumaczą.
Krok II:
Następnie robią ćwiczenie 2/194, przykłady: h, g, f, e, d
Tłumaczą zdania, wyszukują w nich przysłówki oraz podają, od jakich przymiotników pochodzą.
h) Bis dat, qui cito dat
g) Qui modice vivit, misere vivit.
f) Quae volumus, credimus libenter.
e) Nihil recte sine exemplo docetur d) Beatius est magis dare quam accipere.
c) Faza podsumowująca
► Podsumowanie i utrwalenie nowego materiału ( 2min.): Pytam uczniów, czy wszystko jest jasne (clare:) , czy jest coś, czego nie zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśniam. Jeden z uczniów przypomina pokrótce reguły tworzenia przysłówków;
► Zadanie i objaśnienie pracy domowej (2min.): Jako pracę domową zadaję trzy zdania z ćw. 2/ 194.
► Pożegnanie (1 min.): Żegnam uczniów po łacinie: Valete!
6. Bibliografia
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002 Zadanie domowe
Jako pracę domową zadaję trzy zdania z ćw. 2/ 194:
c) Audacter calumniare, semper aliquid haeret b) Anima naturaliter Christiana.
a) Facilius natura intellegitur quam enarratur
