Cena zł 30.—
Rok IV Poznań, dnia 3 kw ietn ia 1 9 4 8 N r 14
T R E Ś Ć ) O dpow iedzialność za cudze czyny — W y ja ś n ie n ia do us ta w y o u p a ń s tw o w ie n iu przedsię
b io rs tw (sita. 147) —- Nowe' cieray K a r t R e je s tra c y jn y c h od 1 stycznia 1948 r, (sta. 149) — Spo
łe czny Fundusz O szczędnościowy (sta. 150) — T ransakcje ha nd low e o cha rakterze w ym iany (sta. 151) — W yja śn ie n ia w sprawach socjaln ych (sta. 152) — W iadom ości s k a rb o w e [sir. 153)
— Zm iana d e k re tu p o d a tk u od w ynagrodzeń (str, 154) — Zm iana na s ta n o w isku Prezesa Cen
traln eg o U rzędu P lanow ania (str. 154) — K o m u n ik a ty (sta. 154) — K a rto te k a .
Odpowiedzialność za cudze czyny
O D P O W IE D Z IA L N O Ś Ć K O N T R A K T O W A . 1. U w a g i w s tę p n e — K o d e ks zo b o w ią za ń p rz e
w id u je n ie t y lk o o d p o w ie d z ia ln o ś ć d e lik to w ą ; zna on ró w n ie ż o d p o w ie d z ia ln o ś ć k o n tra k to w ą . O o d p o w ie d z ia ln o ś c i k o n tra k to w e j m ó w im y z a z w y czaj tam , gdzie szkoda p o w s ta ła w z w ią z k u z d z ia ła ln o ś c ią naru sza ją cą n a k a z y i z a ka zy p o w sta łe s k u tk ie m u m o w y . P otrzeba w ię c , a b y szkoda p o w s ta ła przez naruszenie sto s u n k u specjalne go.
S p o tka ć się m ożna ze zdaniem , że te n stosu
n e k s p e c ja ln y i z n im łącząca się o d p o w ie d zia ln o ść k o n tra k to w a is tn ie ją t y lk o g d y m a m y do c z y n ie n ia z u m o w ą łączącą poszko d o w a n e g o z p o n o szącym o d p o w ie d z ia ln o ś ć . M u s i w ię c is tn ie ć u m o w a i to u m o w a w a ż n ie za w a rta . N a p ie rw s z y rz u t o ka p o g lą d te n w y d a je się s łu szn y. T a k je d n a k n ie je st. S pe cja ln e zasady p o stę p o w a n ia o b o w ią z u ją s tro n y , n ie t y lk o g d y one z a w a rły ju ż um ow ę, ale ró w n ie ż g d y dążą one do z a w a r
c ia u m o w y , g d y w ię c ro z p o c z y n a ją ro k o w a n ia . Te zasady s p e cja ln e z o b o w ią z u ją s tro n y do u cz
c iw e g o i lo ja ln e g o p o s tę p o w a n ia w sto su n ku do osoby, z k tó rą p ra g n ą zaw rzeć um o w ę . N a ru s z e n ie ty c h zasad sp o w o d o w a ć m oże o d p o w ie d z ia l
ność k o n tra k to w ą , m im o że u m o w a m ię d z y s tro n a m i n ie została w a ż n ie z a w a rta lu b w c a le n ie zo sta ła za w a rta .
I ta k np. strona, k tó ra w ie d z ia ła p rz y z a w a r
c iu u m o w y o n ie m o ż liw o ś c i św iadczenia , o b o w ią zana je s t do n a p ra w ie n ia szkody, ja k ą d ru g a s tro na p o n o s i przez to, że z a w a rła um ow ę, n ie w ie dząc o n ie m o ż liw o ś c i św iadczenia , (art. 57 k. z.).
D a le j, je ż e li s tro n y z o b o w ią z a ły się do z a w a rc ia u m o w y w p rz y s z ło ś c i — n ie z a w a rc ie u m o w y u za sadnia żądanie o d szko d o w a n ia po s tro n ie w ie r z y c ie la (art. 62 § 2 k. z.). K to w' c e lu z a w a rc ia um o w y z ło ż y d ru g ie j .stronie o fe rtę , te n je s t n ią z w ią z a n y aż do u p ły w u u m o w n ie lu b u s ta w o w o ozna
czonego te rm in u (art. 63 k. z.). W ty m też o k re sie z o b o w ią z a n y o fe rtą n ie m oże n ie c z y n ić , co
b y u n ie m o ż liw iło z a w a rc ie u m o w y , a je ś li to u c z y n i, z o b o w ią z a n y je s t do d a n ia o d szko d o w a n ia . Podobne zasady s p o ty k a m y w art. 72, 226, 317, 331 k. z. oraz w in n y c h przepisach.
W id z im y w ię c, że ju ż samo z b liż a n ie się stro n w ce lu z a w a rc ia u m o w y spow odo w ać m oże p o w stanie s p e c ja ln y c h sto su n kó w , k tó r y c h narusze
n ie d o p ro w a d z ić może do o d p o w ie d z ia ln o ś c i k o n tr a k to w e j. Z re g u ły je d n a k o d p o w ie d z ia ln o ś ć k o n tra k to w a będzie zw ią za n a z w a ż n ie z a w a rtą um ow ą.
O d p o w ie d z ia ln o ś ć k o n tra k to w a za cudze c z y n y o p ie ra się na g w a ra n c ji, ja k ą daje d łu ż n ik w ie rz y c ie lo w i, D łu ż n ik , k t ó r y z o b o w ią z u je się do św iadczenia , g w a ra n tu je za osoby, k tó r y m i p o s łu g u je się w c e lu w y k o n a n ia zo b o w ią za n ia . S tro
n y z a w ie ra ją c e u m o w ę o k re ś la ją ro z m ia r te j g w a ra n c ji. O ne m ogą zd e cyd o w a ć, w ja k im sto p n iu d łu ż n ik o d p o w ia d a za cudze c z y n y oraz za ja k ie c z y n y o d p o w ia d a . W s z y s tk o w ię c zależy, od u m o w y z a w a rte j m ię d z y stro n a m i. G d y je d n a k s tro n y u m o w ą n ie o k r e ś liły ro z m ia ró w o d p o w ie d z ia ln o ś c i — ja k to z w y k le w p ra k ty c e b y w a — w te d y w grę w c h o d zą p rz e p is y u s ta w y .
2. P o d zia ł z o b o w ią za ń — P ra w o c z y n i d łu ż n i
k a w ię c e j lu b m n ie j o d p o w ie d z ia ln y m za cudze cz y n y , w zależności od zo b o w ią za n ia , ja k ie za
cią g n ą ł. Ze w z g lę d u na o d p o w ie d z ia ln o ś ć m ożna p o d z ie lić z o b o w ią za n ia n a d w ie g ru p y . N a z w ij
m y p ie rw s z ą grupę z o b o w ią z a n ia m i re z u lta tu , a dru g ą z o b o w ią z a n ia m i staranneg o d z ia ła n ia . P rzy p ie rw s z e j d łu ż n ik z o b o w ią z u je się u z y s k a ć ce l w s k a z a n y zo b o w ią za n ie m . Będą to zo b o w ią za n ia , w k tó r y c h ce l ś w ia d c z e n ia je s t ła tw y do u z y s k a nia, ja k np. w y b u d o w a n ie d om u (um ow a o dzieło), p rz e w ie z ie n ie m e b li, p rz e n ie s ie n ie p ra w a w ła s n o ści, z a p ła ce n ie ceny, za n ie ch a n ie p ro w a d z e n ia procesu, zap rze sta n ie w y k o n y w a n ia d z ia ła ln o ś c i k o n k u re n c y jn e j dtp. J e ż e li re z u lta t n ie został
- 146 -
u z y s k a n y , d łu ż n ik p o n o si o d p o w ie d z ia ln o ś ć . W y ją tk o w o d łu ż n ik n ie ponosi o d p o w ie d z ia ln o ś c i je ż e li w y k a ż e , że n ie w y k o n a n ie łu b n ie n a le ż y te w y k o n a n ie zo b o w ią z a n ia je s t na stę p stw e m p r z y c z y n y p o w s ta łe j poza d łu ż n ik ie m i je g o w y k o n a w ca m i, a to ta k ie j p rz y c z y n y , k tó r e j n ie m ó g ł p rz e w id z ie ć lu b też n ie m ó g ł się oprzeć p rz y d o ło ż e n iu n a le ż y te j s ta ra n n o ści i za p o b ie g liw o ś c i.
Będą to zdarzenia, za k tó re d łu ż n ik n ie o d p o w ia da. Do ta k ic h zdarzeń n a le ż y np. d z ia ła n ie z ło dzie i; k tó r z y u k ra d n ą p rz e w o ż o n y to w a r z m ie j
sca z a m kn ię te g o i w ła ś c iw ie strzeżonego.
P o ję cie zdarzeń, za k tó re się n ie odp o w ia d a , je s t szersze lu b węższe w zależności od z o b o w ią zania. P rz y z o b o w ią z a n ia c h re z u lta tu , z k tó r y m i łą c z y się zo b o w ią z a n ie bezpiecze ństw a, zdarze
n ia za k tó re się n ie o d p o w ia d a , są bardzo n ie liczn e .
P rzy d ru g ie j g ru p ie , tj. p rz y zo b o w ią z a n ia c h sta ra n n e g o d zia ła n ia , za g a d n ie n ie p rz e d s ta w ia się in a cze j. T u ta j, zam iast z o b o w ią z y w a ć się do re z u lta tu , d łu ż n ik z o b o w ią z u je się je d y n ie do tw o rz e n ia w a ru n k ó w i. d z ia ła n ia , k tó re z w y k le p ro w a d z ą do u z y s k a n ia re z u lta tu . Z o b o w ią z u je się on d zia ła ć ta k, a b y uzyska ć re z u lta t. N ie g w a ra n tu je on je d n a k za u z y s k a n ie re z u lta tu . Bę
dą to ta k ie z o b o w ią za n ia , ja k ie zaciąga np. le k a rz w obec ch o re g o lu b a d w o k a t w obec k lie n ta . Le
k a rz n ie z o b o w ią z u je się w y le c z y ć p a c je n ta a je d y n ie d o k ła d a ć w s z e lk ic h sta ra ń i w y k o n a ć w s z e lk ie czyn n o ści, a b y ch o re m u p rz y w ró c ić z d ro w ie . J e ż e li s ta ra n ia nie zostaną u w ie ń c z o ne re z u lta te m , d łu ż n ik po n o si o d p o w ie d z ia ln o ś ć ty lk o w te d y , g d y m ożna m u p rz y p is a ć w in ę w d z ia ła n iu i doborze ś ro d k ó w a w ię c n ie d o ło że n ie w ła ś c iw e j staranności.
Z o b o w ią z a n ia staranneg o d z ia ła n ia są zobo
w ią z a n ia m i o ś w ia d c z e n iu s k o m p lik o w a n y m i tru d n y m . R e z u lta t d z ia ła n ia n ie zawsze je s t tu ła tw y do p rz e w id z e n ia i u zyska n ia .
3. Z o b o w ią z a n ia r e z u lta tu — P rzy z o b o w ią z a n ia c h re z u lta tu d łu ż n ik o d p o w ia d a za osoby, k t ó ry m i się p o s łu g u je celem w y k o n a n ia z o b o w ią z a nia. D łu ż n ik n ie może się zasłaniać ty m , że w y k o n a n ie zo b o w ią z a n ia z le c ił k o m u innem u, c h o c ia ż b y b y ł do tego u p ra w n io n y albo że z o b o w ią zanie za cią g n ię te w je g o im ie n iu w in ie n w y k o nać je g o p rz e d s ta w ic ie l u s ta w o w y . Za d z ia ła n ia i z a n ie ch a n ia ty c h osób d łu ż n ik o d p o w ia d a ta k, ja k za w ła sn e d z ia ła n ie i za n ie ch a n ie (art.
241 k. z.).
Są zo b o w ią za n ia , gdzie o d p o w ie d z ia ln o ś ć za cudze c z y n y je s t jeszcze d a le j posu n ię ta . Te z o b o w ią z a n ia c z y n ią d łu ż n ik a o d p o w ie d z ia ln y m nie t y lk o za osoby, k tó r y m i się p o s łu g u je , ale także za in n e osoby, z k tó r y m i ż y je i w s p ó łp ra c u je w ta k ic h w a ru n k a c h , że o soby te z ła tw o ś c ią mogą u tru d n ić lu b u n ie m o ż liw ić n a le ż y te w y k o n a n ie zo b o w ią za n ia .
I ta k np. e k s p e d y to r o d p o w ia d a za o soby za
tru d n io n e w je g o p rz e d s ię b io rs tw ie tu d zie ż za każdą in n ą osobą, k tó rą p o s łu g u je się p rz y w y k o n a n iu z le c e n ia (art. 601 k. h.). P odobnie p rz e w o ź n ik o d p o w ia d a za o so b y z a tru d n io n e w je g o p rz e d s ię b io rs tw ie tu d zie ż za każdą in n ą osobę, k tó rą się p o s łu g u je p rz y w y k o n a n iu p rz e w o z u
(art. 624 k. h .). R ó w n ie ż p rz e d s ię b io rc a s k ła d o w y o d p o w ia d a za o so b y z a tru d n io n e w je g o p rz e d s ię b io rs tw ie tu d z ie ż za każdą in n ą osobę, k tó rą p o s łu g u je sie p rz y w y k o n a n iu u m o w y s k ła d u (art.
633 k. h.).
P rz y z o b o w ią z a n ia c h bezpie cze ń stw a zakres osób, za k tó re się odp o w ia d a , je s t jeszcze szerszy.
1 ta k je ś li k to ś urządza w id o w is k a lu b o rg a n iz u je p a rk i ro z ry w k o w e z k a ru z e la m i, s trz e ln ic a m i itp .
— g w a ra n tu je o n osobom b io rą c y m u d z ia ł w za
b a w a ch b e zpiecze ństw o. G d y w ta k ic h w a ru n k a c h k to ś zostanie p c h n ię ty przez in n e g o gościa na k a ru z e li i z ła m ie nogę — u rz ą d z a ją c y w id o w is k o będzie p o n o s ił o d p o w ie d z ia ln o ś ć . N a te j sam ej p o d s ta w ie o soby u trz y m u ją c e z a ro b k o w o h o te le , z a ja z d y i p o dob ne z a k ła d y , o d p o w ia d a ją za szkody, p o n ie sio n e przez gości w s k u te k u tr a ty lu b u szko d ze n ia rz e c z y przez n ic h w n ie s io n y c h , c h y b a b y u d o w o d n iły , że szkodę s p o w o d o w a ł sam gość lu b osoba, to w a rz y s z ą c a m u a lb o go o d w ie dzająca, a lb o że ¡szkoda w y n ik ła z w ła ś c iw o ś c i sam ej rz e c z y lu b s k u tk ie m n ie p rz e w id z ia n e g o w y p a d k u , k tó re m u n ie m ożna b y ło zapobiec n a w e t p rz y d o ło ż e n iu n a jw y ż s z e g o s to p n ia s ta ra n ności. W y łą c z e n ie lu b o g ra n ic z e n ie te j o d p o w ie d z ia ln o ś c i przez o głoszen ie n ie m a s k u tk u p ra w nego. (art. 538 k. z.).
4. Z o b o w ią z a n ia sta ranneg o d z ia ła n ia — In a czej p rz e d s ta w ia się o d p o w ie d z ia ln o ś ć d łu ż n ik a p rz y z o b o w ią z a n ia c h sta ra n n e g o d zia ła n ia . T u ta j d łu ż n ik o d p o w ia d a , za z w y c z a j ty lk o g d y m o ż
na m u p rz y p is a ć w in ę w w y b o rz e i nadzorze osób, k tó r y m p o w ie r z y ł w y k o n a n ie czyn n o ści. I ta k np. u m o w a z le c e n ia je s t u m o w ą staranneg o d z ia ła n ia . J e ś li p r z y jm u ją c y zlecenie d z ia ła za w y n a grodze niem , m a p ra w o p o w ie rz y ć w y k o n a n ie zle ce n ia osobie trz e c ie j t y lk o w te d y , g d y to w y n ik a z u m o w y lu b ze z w y c z a ju albo g d y go do tego zm uszają o k o lic z n o ś c i. W p rz y p a d k a c h ta k ic h o b o w ią z a n y je s t donieść n a ty c h m ia s t o oso
bie i m ie js c u za m ie szka n ia sw ego zastępcy. J e ś li p r z y jm u ją c y zle ce n ie p o d ją ł się d z ia ła n ia bez w y nagrodze nia, p rz y s łu g u je m u w ię k s z a sw oboda w p o s łu g iw a n iu się in n y m i, gdyż z o b o w ią z a n y je s t je d y n ie do staranności, ja k ie j z w y k ł d o k ła d a ć w e w ła s n y c h spraw ach. W o b y d w ó c h w y p a d k a c h o d p o w ia d a on za osoby, k tó r y m i się p o s łu g iw a ł, je ś li za ch o d zi po je g o s tro n ie w in a w w y b o rz e , c z y li o d p o w ia d a je d y n ie za w ła sn ą w in ę . W p ie rw s z y m w y p a d k u staranność w y b o r u je s t w yższego rzędu, w in n a b y ć taka, ja k ie j w y m a g a o b ró t lu b d a n y stosunek. W d ru g im w y p a d k u w y s ta rc z y staranność w y b o ru , ja k ie j z w y k ł d o k ła d a ć w e w ła s n y c h s p ra w a c h (art. 503 i 505 k.z.).
P odobn ie p rz y u m o w ie o p rze ch o w a n ie , u re g u lo w a n e j przez p rz e p is y k o d e k s u z o b o w ią za ń (art. 523 k. z.). W z b liż o n y sposób p rz e d s ta w ia ją się o b o w ią z k i k a p ita n a o k rę tu (§ 511 i 516 k.
h. n.) oraz o b o w ią z k i e k s p e d y to ra w p rz y p a d kach, g d y n ie z a jm u je się c a łk o w ity m p rze w o ze m
(o sią g n ię cie m re z u lta tu ), lecz t y lk o z o b o w ią z u je się on do w y k o n a n ia n ie k tó r y c h czyn n o ści. E ks
p e d y to r ta k i o d p o w ia d a za p rz e w o ź n ik ó w , p rz e d s ię b io rc ó w p rz e w o z u m o rs k ie g o i d a ls z y c h eks
p e d y to ró w , k tó r y m i się p o s łu g u je , t y lk o w te d y , g d y n ie p o tr a fi u d o w o d n ić , że p rz y ic h w y b o rz e
- 147 -
d o ło ż y ł n a le ż y te j sta ra n n o ści (art. 602 k . h.). O d p o w ia d a on je d n a k za o soby z a tru d n io n e w je g o p rz e d s ię b io rs tw ie (art. 601 k . h .j.
Z o b o w ią z a n y do sta ra n n e g o d z ia ła n ia o d p o w ia d a ć m oże n ie t y lk o na p o d s ta w ie w in y w w y borze. W n ie k tó ry c h w y p a d k a c h o d p o w ia d a on ró w n ie ż za w in ę w nadzorze na d osobam i, k t ó ry m p o w ie rz y ł w y k o n a n ie czyn n o ści.
J e ś li p rz y jm u ją c y zle ce n ie u p o w a ż n io n y je s t do p o w ie rz e n ia czyn n o ści in n e j osobie g d y go do te g o zm uszają in n e za ję cia , choroba, w y ja z d y
— - to n ie zn a czy to jeszcze, a b y p o w ie rz a ją c c z y n n o ści s ta ra n n ie w y b ra n e j osobie b y ł z w o ln io n y od w s z e lk ie j o d p o w ie d z ia ln o ś c i. O b o w ią z e k sta
ra n n o ś c i z re g u ły z o b o w ią z u je go do n a d z o ro w a n ia osoby, k tó r e j czynność p o w ie rz y ł.
O b o w ią z e k n a d z o ru będzie w ię k s z y lu b m n ie j
szy zależnie od ro d z a ju zo b o w ią z a n ia . Z d ru g ie j s tro n y będzie on za le ż n y od p rz y m io tó w osoby, k tó r e j się c z y n n o ś c i p o w ie rz a . K to p ro w adząc cudze s p ra w y p o w ie rz a s k o m p lik o w a n e p ra w n e c z y n n o ś c i p o c z ą tk u ją c e m u p r a w n ik o w i
— te n z o b o w ią z a n y je s t do je g o nad zo ru . K to p o w ie rz a tę czynność d o św ia d czo n e m u s p e c ja li
ście te n od te g o o b o w ią z k u je s t z w o ln io n y . W k o ń c u trze b a tu bra ć p o d u w a g ę m o ż liw o ści p rz e p ro w a d z e n ia nadzoru. Z n ie m o ż liw o ś c ią p rz e p ro w a d z e n ia n a d z o ru s p o ty k a m y się np. tam,
gdzie z o b o w ią z a n y do staranneg o p ro w a d z e n ia c z y n n o ś c i n ie je s t fa ch o w ce m . Je ż e li p r z y jm u ją c y zle ce n ie sam n ie je s t fa c h o w c e m a p o w ie rz y c z y n n o ś c i w y m a g a ją c e d u ż y c h w ia d o m o ści s p e c ja liś c ie — zachodzić będzie p o je g o s tr o n ie n ie m o ż liw o ś ć p rz e p ro w a d z e n ia nad zo ru . O b o w ią z e k n a d zo ru będzie w ię c m n ie js z y lu b w ię k szy n ie t y lk o w zale żn o ści od w ie lk o ś c i o b o w ią z k u staranneg o d zia ła n ia , lecz ró w n ie ż w za le żn o ści od u k ła d u s to s u n k ó w d łu ż n ik a i osoby, k tó rą sie p o s łu g u je ce le m w y p e łn ie n ia zo b o w ią za n ia .
5. Z a k o ń c z e n ie — N a za ko ń cze n ie w y d a je sie p o żyte czn e p o n o w n ie zaznaczyć, że o dpo
w ie d z ia ln o ś ć za cudze c z y n y , w d z ie d z in ie k o n tr a k to w e j, re g u lo w a n a je s t w o lą stron, b tro n y m ogą przez um o w ę zakres o d p o w ie d z ia ln o ś c i ro z szerzyć lu b o g ra n ic z y ć ; m ogą ró w n ie ż w y k lu c z y ć o d p o w ie d z ia ln o ś ć . W d z ie d z in ie .te j w s z y s tk o za le ży od u m o w y . S tro n y z a w ie ra ją c e u m o w ę m ogą sto su n e k s w ó j u ło ż y ć w e d łu g sw ego u zn a n ia b y le b y tre ść i ce l u m o w y n ie s p rz e c iw ia ły s ię p o rz ą d k o w i p u b lic z n e m u , u s ta w ie lu b d o b ry m o b y c z a jo m . U s ta w a z a k a z u je je d n a k w y r a z n e w p ro w a d z e n ia p o s ta n o w ie ń , ze d łu ż n ik m e będz e o d p o w ia d a ł za szkodę, ja k ą w y rz ą d z ił ro z m y ś ln ie w ie r z y c ie lo w i; p o s ta n o w ie n ia ta k ie są nie w a żn e
( a i i . 2 4 0 Z ''*' d r Z. K . N o w a k o w s k i
W y ja ś n ie n ia do u s ta w y
o u p a ń s tw o w ie n iu przedsięb iorstw
In te rp re ta c ja p rz e p is ó w d o ty c z ą c y c h n a c jo n a liz a c ji p rz e d s ię b io rs tw b u d z iła pe w n e w ą tp liw o ści, k tó re obecnie z o s ta ły w y ja ś n io n e . J a k w ia dom o, p o d sta w ą do ro z p a try w a n ia przez W o je w ó d z k ie K o m is je oraz G łó w n ą K o m is ję w W a r szaw ie s p ra w u p a ń s tw o w ie n ia p rz e d s ię b io rs tw je s t u s ta w a z dn. 3 s ty c z n ia 1946 r. o p rz e ję c iu na w ła sn o ść P aństw a p o d s ta w o w y c h gałęzi go
s p o d a rk i n a ro d o w e j, (Dz. U. poz. 17), zm ie n io n a d e k re te m z 20 g ru d n ia 1946 r. (Dz. U. poz. 394).
A c z k o lw ie k K o m is je w o je w ó d z k ie _ do sp ra w u p a ń s tw o w ie n ia p rz e d s ię b io rs tw z a k o ń c z y ły ju z s w o ją d zia ła ln o ść, to je d n a k z a z h a jo m ie n ie się z try b e m p o s tę p o w a n ia i n iż e j c y to w a n y m i te za m i je s t w ażne, p o n ie w a ż jeszcze d łu g i szeieg sp ra w w n ie s io n y c h w drodze o d w o ła n ia do G łó w n e j K o m is ji w W a rs z a w ie o c z e k u je ro z s trz y g n ię c ia .
T r y b p o s tę p o w a n ia p rz y p rz e jm o w a n iu p rz e d s ię b io rs tw na w ła sn o ść P aństw a u re g u lo w a n y zo
s ta ł ro z p o rzą d ze n ie m R a d y M in . z dn. 30 s ty c z n ia 1947 r. (Dz. U. poz. 62). N a d to o b o w ią z u ją p rz e p is y ro zp o rzą d ze n ia P re zyd e n ta R. P. z d n ia 22 m a rca 1928 r. o p o s tę p o w a n iu a d m in is tra c y jn y m (poz. 341 z 1928 r.) oraz ro zp o rzą d ze n ie M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i z dn. 11 k w ie tn ia 1946 r. o o k re ś le n iu osób, k tó r y c h p rz e d s ię b io rs tw a przechodzą na w łasność P aństw a, (poz. 115 z 1946 r.) . W re s z c ie ro zp o rzą d ze n ie R ady M in is tr ó w z d n ia 24 paz
d z ie rn ik a 1946 r. w p rz e d m io c ie o k re ś le n ia w ie l
k ic h i ś re d n ic h p rz e d s ię b io rs tw p rz e m y s łu w łó
k ie n n ic z e g o (poz. 343 z 1946 rĄ oraz rozporządzę n ie R ady M in is tr ó w z d n ia 19 g ru d m a M 9 4 6 ^ o p o d w y ż s z e n iu d o ln e j g ra n ic y z d o ln o ś c i z a trp d n ie n ia p rz e jm o w a n y c h na w łasnosc P aństw a p rz e d s ię b io rs tw w p rz e m y s ła c h w y ro b o w m epo w szechnego u ż y tk u bądź m a ło z m e ch a n izo w a n y c h bądź też o c h a ra k te rz e p io n ie rs k im i sezo n o w y na (poz. 7 z r. 1947) u z u p e łn iły o b o w ią z u ją c e p rze p isy. N ie w y ja ś n io n o je d n a k a u to rJ ta t^
n ie k ilk u w ą tp liw o ś c i, k tó re ro ż n ie m te rp re to P o w sta ło m ia n o w ic ie p y ta n ie czy s k ła d n ik i m a ją tk o w e (m aszyny) p rz e d s ię b io rs tw a k tó re w g. stanu z dn. 1 w rz e ś n ia 1939 r. n ie p o d le g a y - b y n a c jo n a liz a c ji, w łą c z o n e przez o k u p a n ta do p rz e d s ię b io rs tw a , p o d le g a ją ce g o n a c^ h ^ t ' przechodzą lu b zo s ta ją p rz e ję te w ra z z ty m ^ o s ta t
n im na w ła sn o ść P aństw a - i czy n ie ru " h o “ ° s" ' do k tó r e j o k u p a n t w p ro w a d z ił s w o je m aszyny, tw o rz ą c n o w e p rz e d s ię b io rs tw o , p rzechod w ła sn o ść P aństw a w łą c z n ie z p rz e d s ię b io rs tw e
p o n ie m ie c k im ? . .
O d p o w ie d z ia ła na to p y ta n ie G łó w n a K o m is ja do sp ra w u p a ń s tw o w ie n ia p rz e d s ię b io rs tw na P le n a rn y m p o s ie d z e n iu u s ta la ją c tezę n a stę p u ją cą . S k ła d n ik i m a ją tk o w e (zarów no ru ch o m e Ja k l n ie ruchom e) s ta n o w ią c e w ła sn o sc osob trze cich , w p ro w a d z o n e do p rz e d s ię b io rs tw a ez ,,J p ra w n e g o po d n iu 1 w rz e ś n ia 1939 r. po g p rz e ję c iu na w ła sn o ść P aństw a w ra z z prz
148 -
‘b io rs lw e m , o ile s ta n o w iły in te g ra ln ą część p rz e d s ię b io rs tw a p ro d u k c y jn e g o w c h w ili p rz e ję c ia te g o p rz e d s ię b io rs tw a w zarząd p a ń s tw o w y . Z a sada ta n ie m a za sto so w a n ia p rz y p rz e d s ię b io r
s tw a c h p rze ch o d zą cych na w ła sn o ść p a ń s tw a na p o d s ta w ie a r ty k u łu 2 u s ta w y z d n ia 3 s ty c z n ia 1946 r. (n a c jo n a liz a c ja bez o d szko d o w a n ia ), o ile p rz e d s ię b io rs tw a te łą c z n ie z w łą c z o n y m i s k ła d n ik a m i n ie o d p o w ia d a ją w y m o g o m a r ty k u łu 3 u s ta w y .
U s u n ię ta została ró w n ie ż w ą tp liw o ś ć , c z y u s ta w a z dn. 3 s ty c z n ia 1946 p rz e w id u je z ró w n a n ie osób, k tó re — będąc o b y w a te la m i p o ls k im i
—- z g ło s iły s w o ją p rz y n a le ż n o ś ć do n a ro d o w o ś c i n ie m ie c k ie j lu b u p r z y w ile jo w a n e j przez o k u p a n ta, w czasie m ię d z y 1 w rz e ś n ia 1939 a 9 m a ja 1945, z o b y w a te la m i p o ls k im i. G łó w n a K o m is ja b o w ie m u s ta liła tezę: je ż e li p rz e d s ię b io rs tw o zosta
ło um ieszczone na w y k a z ie p rz e d s ię b io rs tw p r z e j
m o w a n y c h przez P aństw o na zasadzie art. 2 u s ta w y z dn. 3 s ty c z n ia 1946 (n a c jo n a liz a c ja bez o d szko d o w a n ia ), s tro n a w nosząca z a rz u ty w in n a p rz e d s ta w ić d o w ó d p o sia d a n ia o b y w a te ls tw a p o l
skiego, w ła ś c ic ie la lu b w ła ś c ic ie li p o n a d p o ło w y u d z ia łó w w p rz e d s ię b io rs tw ie , w y d a n y przez w ła ściw e w ła d z e po d n iu 5 lu te g o 1946 r. (data o g ło szenia u s ta w y z dn. 3 1. 46 r. w D z ie n n ik u U sta w 1 w e jś c ia je j w życie ).
D alszą w ą tp liw o ś c ią b y ło , czy p rz e d s ię b io r
stw a s ta n o w ią c e w ła sn o ść spółek, m ogą b y ć p rze ję te n a w ła sn o ść P aństw a w części na p o d s ta w ie art. 2 u s ta w y z dn. 3 s ty c z n ia 1946 r. (a w ię c bez o d szko d o w a n ia ) a w części na p o d s ta w ie art. 3 c y to w a n e j u s ta w y (za o d szko d o w a n ie m ), s to s o w n ie do u d z ia łó w o b y w a te li p o ls k ic h i n ie m ie c k ic h w spółce. G łó w n a k o m is ja u s ta liła , że p rz e d s ię b io rs tw a m o g ą b y ć p rz e ję te na w ła sn o ść P ań
s tw a t y lk o ja k o całość, albo na p o d s ta w ie . a r ty k u łu 2, a lb o a r ty k u łu 3 u s ta w y z dn. 3 s ty c z n ia
1946 r., w za leżności od p rz e w a g i u d z ia łó w w spółce.
W z w ią z k u z ty m n a le ż y p rz y p o m n ie ć p o s ta n o w ie n ie § 75 ro zp o rzą d ze n ia R ady M in is tr ó w z d n ia 30 s ty c z n ia 1947 ro k u w s p ra w ie tr y b u p o s tę p o w a n ia p rz y p rz e jm o w a n iu p rz e d s ię b io rs tw na w ła sn o ść Państw a, o m a w ia ją ce g o , co p o w i
n ie n z a w ie ra ć p ro to k ó ł zd a w c z o -o d b io rc z y . U stęp 2 tegoż § 75-go p o sta n a w ia , o ile w p rz e d s ię b io r
s tw ie z n a jd u ją się s k ła d n ik i m a ją tk o w e (np. m a szyn y, narzędzia), k tó re z o s ta ły p rze n ie sio n e d o te g o p rz e d s ię b io rs tw a bez t y t u łu p ra w n e g o po d n iu 1 w rz e ś n ia 1939 r. z in n e g o p rz e d s ię b io rs tw a lu b od o so b y n ie p o d p a d a ją c e j p o d p rze p is art. 2 ust. 1 i 3 u s ta w y , n a le ż y o ty m u c z y n ić o d p o w ie d n ią w z m ia n k ę w p ro to k ó le z d a w c z o -o d b io rc z y m . U stęp 3 § 75go p o s ta n a w ia : w z m ia n k a ta w in n a z a w ie ra ć .szczegółowe w y m ie n ie n ie s k ła d n i
k ó w m a ją tk o w y c h , ic h opis oraz w ska za n ia , skąd, k ie d y i na ja k ie j zasadzie s k ła d n ik i te z o s ta ły do p rz e d s ię b io rs tw a w n ie s io n e . W ła ś c ic ie le - ty c h s k ła d n ik ó w m a ją tk o w y c h o trz y m u ją o d szko d o w a n ie na ty c h sam ych zasadach, co w ie rz y c ie le p rz e d s ię b io rs tw a . Ł ą c z y się to z a rt. 6 ust. 2 ora z a rt. 7 te jż e u s ta w y , k tó r e p o s ta n a w ia ją , że do o d s z k o d o w a n ia za o b cią że n ia sto su je się o d p o w ie d
n io p rz e p is a r ty k u łu 7 u s ta w y , u s ta la ją c y , źe za p rz e d s ię b io rs tw o p rz e ję te przez P aństw o n a w ła sność o trz y m a je g o w ła ś c ic ie l od S ka rb u P aństw a o d s z k o d o w a n ie w te rm in ie je d n e g o ro k u , lic z ą c od d n ia dorę cze n ia m u z a w ia d o m ie n ia w p rz e d m io c ie p ra w o m o cn e g o u s ta le n ia w y s o k o ś c i p r z y p a d a ją ce g o o d szko d o w a n ia .
S koro ju ż m o w a o tezach i tr y b ie p o s tę p o w a n ia K o m is ji do s p ra w u p a ń s tw o w ie n ia p rz e d s ię b io rs tw p rz y p o m in a m y , że G łó w n a K o m is ja m o że u c h y lić zaskarżone p o s ta n o w ie n ie W o je w ó d z k ie j K o m is ji i p rzekazać s p ra w ę te j K o m is ji do p o n o w n e g o ro z p o z n a n ia lu b też zaskarżone p o s ta n o w ie n ie z a tw ie rd z ić lu b zm ie n ić. O te rm in ie posiedze nia zespołu G łó w n e j K o m is ji p rz e w o d n i
czący z a w ia d a m ia pism e m za z w ro tn y m p o ś w ia d czeniem o d b io ru osoby lu b in s ty tu c je z a in te re sow ane; po sie d ze n ia G łó w n e j K o m is ji są ja w n e . G łó w n a K o m is ja ro z p a tru je s p ra w y w zespole z ło ż o n y m z 7 osób, p o d p rz e w o d n ic tw e m d e le gata w ła ś c iw e g o d la s p ra w y m in is tra . P rz e w o d n ic z ą c y w y z n a c z a 6 c z ło n k ó w zespołu, je d n e g o spośród d e le g a tó w m in is te rs tw , je d n e g o spośród d e le g a tó w C. U. P. je d n e g o spośród c z ło n k ó w w y z n a c z o n y c h przez P re z y d iu m K r a jo w e j R ady N a ro d o w e j, je d n e g o s p o ś ró d c z ło n k ó w w y z n a c z o n y c h przez K o m is ję C e n tra ln ą Z w ią z k ó w Z a w o d o w y c h ora z d w ó c h m o ż liw ie k o le jn o sp o śró d in n y c h c z ło n k ó w G łó w n e j K o m is ji, do k tó r y c h należą ró w n ie ż c z ło n k o w ie Z w ią z k u Izb P rz e m y sło w o - H a n d lo w y c h , Z w ią z k u G ospodarczego
„S p o łe m " oraz Z w ią z k u S a m opom ocy C h ło p s k ie j.
W ła ś c ic ie l p rz e d s ię b io rs tw a może żądać w z n o w ie n ia p o stę p o w a n ia , zakończon ego orzeczeniem m in is tra o p rz e jś c iu p rz e d s ię b io rs tw a lu b p rz e ję c ie za o d s z ko d o w a n ie m na w ła sn o ść Państw a, je ż e li orzeczenie m in is tra lu b p o s ta n o w ie n ie K o m is ji zostało o p a rte na d o k u m e n c ie p o d ro b io n y m bądź s fa łs z o w a n y m lu b u zyska n e zo sta ło przez czyn k a ra ln y , je ż e li w y jd ą na ja w is to tn e d la s p ra w y n o w e o k o lic z n o ś c i fa k ty c z n e , k tó re is t
n ia ły ju ż p rz y w y d a n iu orzeczenia m in is tra lu b p o s ta n o w ie n ia K o m is ji lu b n o w e ś ro d k i d o w o d o w e, o ile o k o lic z n o ś c i te i ś ro d k i w to k u p o s tę p o w a n ia n ie b y ły znane K o m is ji i n ie m o g ły b y ć w ó w cza s p o w o ła n e przez o so b y za in te re so w a n e bez ic h w in y , w re szcie je ż e li w ła ś c ic ie l p rz e d s ię b io rs tw a z n a jd u ją c y się poza g ra n ic a m i P ań
stw a P o lskie g o bez sw e j w in y n ie m ó g ł zg ło sić z a rz u tó w w tr y b ie p rz e w id z ia n y m p rze p isa m i.
W n io s e k o w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia s k ła d a się do G łó w n e j K o m is ji do s p ra w u p a ń s tw o w ie n ia p rz e d s ię b io rs tw i n ie m oże on b y ć z ło ż o n y w t e r m in ie p ó ź n ie js z y m n iż r o k od d a ty o głoszen ia orzeczenia m in is tra lu b p o s ta n o w ie n ia K o m is ji.
U p ra w n ie n ia , p rz y s łu g u ją c e na p o d s ta w ie p rz e p is ó w ro zp o rzą d ze n ia w ła ś c ic ie lo w i p rze d się b io rs tw a , p rz y s łu g u ją w ra zie je g o n ie o b e cn o ści k re w n y m w l i n i i p ro s te j (zstę p n ym i w s tę p n y m , ró w n ie ż d z ie c io m n ie ś lu b n y m ), ro d z e ń s tw u , d z ie c io m ro d ze ń stw a , m a łż o n k o w i, osobom s p ra w u ją c y m zarząd p rz e d s ię b io rs tw a n ie o b e cn e g o w ła ś c ic ie la oraz u d z ia ło w c o m i a k c jo n a riu s z o m spó
łe k h a n d lo w y c h .
- 149 -
N o w e ceny K ort Rejestracyjnych od 1 stycznia 1948 r.
U s ta w a z d n ia 25 lu te g o 1948 r. o z m ia n ie de - po w yższe g o d e k re tu , k tó r y o trz y m u je następu- k re tu o p o d a tk u o b ro to w y m z m ie n ia m. in . a rt. 10 jące b rz m ie n ie :
C e n y k a r t r e je s tra c y jn y c h w y n o s z ą : ___________________ __
O znaczenie z a k ła d ó w , p rz e d s ię b io rs tw i z a ję ć
w m ia sta ch p o nad 100.000 m ie s z k a ń c ó w
w m ia sta ch do 100.000 m ie s z k a ń c ó w
w g m in a ch w ie js k ic h ro c z n ie z ło ty c h
1. Z a k ła d y h a n d lo w e i u s łu g o w e :
a) ob o w ią za n e cło p ro w a d z e n ia k s ią g h a n d lo w y c h
b) o b o w ią za n e do p ro w a d z e n ia k s ią g u p ro sz
czo n y c h c) p o zo sta łe
7.500 5.000 3.000
5.000 2.500 1.500
2.500 1.250 750
2. P rz e d s ię b io rs tw a h a n d lu : a) ro zw o źn e g o i ja rm a rc z n e g o b) obnośnego
1.500 500
1.500 500
1.500 500 3. Z a k ła d y p rz e m y s ło w e , rz e m ie ś ln ic z e i g ó rn i
cze oraz p rz e d s ię b io rs tw a w y r ę b u lasu:
a) o bow iąza ne do p ro w a d z e n ia k s ią g h a n d lo - w y c h
b) o b o w ią za n e do p ro w a d z e n ia k s ią g u p ro sz
czo n ych c) p ozostałe
7.500 5.000 1.500
7.500 5.000 750
7.500 5.000 500
4. S k ła d y 500 500 500
5. Z a ję c ia za w o d o w e :
a) p o ś re d n ic y g ie łd o w i (m a k le rz y ), h a n d lo w i, e k s p e d y to rz y m ię d z y m ia s to w i (nie p o s ia d a ją c y ta b o ru ) i c e ln i
b) p o m o c n ic y p o d ró ż u ją c y , in s p e k to rz y i a je n c i z a k ła d ó w u bezpie czeń p rz e d s ię b io rs tw p rz e w o z o w y c h , k o m u n ik a c y jn y c h i in s ty - tu c y j k r e d y to w y c h
c) le ka rze , le k a rz e w e te ry n a rii, d e n ty ś c i i te c h n ic y d e n ty s ty c z n i, fe lc z e rz y , położne , p ie lę g n ia rk i d y p lo m o w a n e , a d w o k a c i, n o ta riu sze , o b ro ń c y sądow i, in ż y n ie ro w ie oraz te c h n ic y
6. W s z e lk ie in n e p rz e d s ię b io rs tw a , z a k ła d y oraz z a ję c ia z a w o d o w e i z a tru d n ie n ia o ce la ch z a ro b k o w y c h :
a) ob o w ią za n e do p ro w a d z e n ia k s ią g h a n d lo w y c h
b) obowiązane, do p ro w a d z e n ia k s ią g u p ro s z czo n ych
c) p o zostałe
5.000 5.000 5.000
1.000 1.000 1.000
1.500 1.000 500
7.500 5.000 1.500
5.000 2.500 750
2.500 1.250 500 J a k w y n ik a z p o w yższe g o — z m ia n y w p o
ró w n a n iu z d o ty c h c z a s o w y m stanem p ra w n y m w z a kre sie cen k a r t r e je s tra c y jn y c h p o le g a ją na w p ro w a d z e n iu k r y te r iu m k s ią g zam iast k r y te r iu m o b ro tu oraz n a p o d n ie s ie n iu cen k a r t re je s tr a c y j
n y c h .
P oniew aż p rz e p is y te m a ją m oc o b o w ią z u ją c ą od d n ia 1 s ty c z n ia 1948 r. na p o d a tn ik a c h , k t ó rz y n a b y li d o tych cza s k a r ty re je s tra c y jn e na ro k p o d a tk o w y 1948 w e d łu g zasad d o ty c h c z a s o w y c h , c ią ż y o b o w ią z e k d o p ła ty ró ż n ic do cen n o w y c h .
M in is te rs tw o S k a rb u o d ro c z y ło te rm in d o p ła t y ró ż n ic z ty tu łu nale żn o ści za k a r ty re je s tr a c y j
ne na r o k p o d a tk o w y 1948 na okre s je d n e g o m ie siąca od d n ia ogło sze n ia u s ta w y w D z ie n n ik u U s ta w R. P., tj. do d n ia 12 k w ie tn ia 1948 oraz p rze su w a te rm in , od k tó re g o ro z p o c z y n a się p o b ie ra n ie d o d a tk ó w z a z w ło k ę od n ie u iszczo n ych d o p ła t na okres do d n ia 12 k w ie tn ia 1948 r.
P o d a tn ik , o b o w ią z a n y do d o p ła ty ró ż n ic y , p o w in ie n z ło ż y ć w e w ła ś c iw y m u rzę d zie s k a rb o w y m (re w iz y jn y m ) n a le ż y c ie w y p e łn io n ą d e k la ra c ję w e d łu g prze p isa n e g o w z o ru w je d n y m egzem pla
rz u oraz je d n o cze śn ie u iś c ić p rz y p a d a ją c ą n a le ż
ność.
150 -
S połeczny Fundusz O szczędn ościo w y
(Rozporządzenie w y k o n a w c z e M in is t r a Skarbu) D z ie n n ik U s ta w R. P. n r 14/106 p rz y n ió s ł
p ie rw s z e z z a p o w ie d z ia n y c h w u s ta w ie o ob o w ią z k u społecznego oszczędzania (D. U. n r 10/74) ro zp o rzą d ze n ie w y k o n a w c z e M in is tr a S ka rb u z d n ia 12 m arca 1948 r., w y d a n e w p o ro z u m ie n iu z M in is tr a m i A d m in is tr a c ji P u b lic z n e j, Z ie m O d z y s k a n y c h , A p r o w iz a c ji oraz R o ln ic tw a i R eform R o ln y c h . A k te m ty m ro la o rg a n u fu n d u s z ó w A ( in ic ja ty w y p ry w a tn e j) i C (p ra c y n a je m n e j) po- ru c z o n a zo sta ła P o c z to w e j K asie O szczędności (PKO ). Do p o la je j d z ia ła n ia n a le ż y u s ta le n ie w y s o k o ś c i ro c z n y c h w k ła d ó w (składek) oszczę
d n o ś c io w y c h , p rz y jm o w a n ie w p ła t, w y d a w a n ie ksią że cze k oszczędno ściow o - in w e s ty c y jn y c h , c z y n n o ś c i zw ią za n e z w y c o fa n ie m w k ła d ó w , z w r o ta m i, o d lic z e n ia m i, o p ro c e n to w a n ie m i w y p ła ta m i. P om im o te g o p rz e p is u u c z e s tn ik fu n d u szu
A lu b C w p ra k ty c e s ty k a ć się będzie ra cze j z u rzę d a m i s k a rb o w y m i i r e w iz y jn y m i, gdyż dla p o w y ż s z y c h c z y n n o ś c i one w ła ś n ie z o s ta ły u s ta n o w io n e z b io rn ic a m i P K O (§ 5). W o d n ie s ie n iu do u c z e s tn ik ó w fu n d u szu B (ro ln ic tw a ) o p is a n y zakres fu n k c y j zo sta ł p o d z ie lo n y m ię d z y w ła d ze p o d a tk o w e z w ią z k ó w sam orządu te ry to ria ln e g o oraz p o w ia to w e K. K . O.
J a k to ju ż w s p o m n ie liś m y w n r 11/48 T y g . Gosp.
p rz y sposobności o m a w ia n ia S. F. O., d o k u m e n te m o b ra z u ją c y m sto su n e k każdego u c z e s tn ik a do fu n d u szu je s t ksią że czka o szczę d n o ścio w o -in w e - s ty c y jn a , k tó ra w in n a , p ró c z o d p o w ie d n ie g o n a pisu, lit e r y funduszu , n u m e ru p o rzą d ko w e g o , oznaczenia w ła ś c ic ie la , z a w ie ra ć nazw ę in s ty tu c ji w y s ta w ia ją c e j ksią że czkę a n a d to ,p o u c z e n ie o p ra w a c h i o b o w ią z k a c h u c z e s tn ik a (§ 22) . K s ią ż e czki ta k ie w y s ta w ia ją d la fu n d u szu A i C z b io r
n ic e PKO ., tj. u rz ę d y s k a rb o w e i re w iz y jn e , dla fu n d u szu B p o w ia to w e K. K. O. (§ 23), te in s ty tu c je też w ra zie u tr a ty k s ią ż e c z k i w y d a ją d u p li
k a t. W k ła d y są o p ro c e n to w a n e w w y s o k o ś c i 2% ro czn ie , od se te k n ie d o lic z a się je d n a k do w k ła d u , lecz w y p ła c a :
a) osobom p ra w n y m i spadkom n ie o b ję ty m g o tó w k ą p rz y w y c o fa n iu , z w ro c ie lu b in n y c h w y p ła ta c h ,
b) osobom fiz y c z n y m w fo rm ie p re m ii ubez
p ie c z e n io w e j na w y p a d e k ś m ie rc i uczest
n ik a , w y p ła c a n e j przez P K O m a łż o n k o w i, d zie cio m , ro d zico m , e w tl. d a ls z y m s p a d ko b ie rc o m (§§ 26, 27).
U d z ie la n ie p o ż y c z e k d la u cz e s tn ik a w ram ach P a ń stw o w e g o P la n u In w e s ty c y jn e g o n a le ż y do B. G. K . lu b in s ty tu c ji przezeń u p o w a ż n io n e j, je dnakże t y lk o za ze z w o le n ie m M in is tr a S ka rb u (art. 16, 17 § 28). O „z w o ln ie n ia c h " (art. 19) d e c y d u je ró w n ie ż B. G. K., w n io s e k je d n a k w in ie n b y ć z ło ż o n y za p o ś re d n ic tw e m w ła ś c iw e j z b io r n ic y P K O lu b w ła ś c iw e j K K O . Z b io rn ic e P K O — w o d n ie s ie n iu do u c z e s tn ik ó w fu n d u szu A i C, D o w ia to w e K K O — w sto s u n k u do u c z e s tn ik ó w fu n d u szu B — w y d a ją sa m odzielne d e c y z je w sp ra w a ch „ z w r o tó w " (art. 20 — 22). Do z g ło
szeń o nie, w in n y b y ć dołączone d o w o d y u rz ę d o we, s tw ie rd z a ją c e fa k ty uza sa d n ia ją ce z w ro t w szczególności:
a) a k t z e jś c ia c z ło n k a n a jb liż s z e j ro d z in y w ra z z do w o d e m p o k re w ie ń s tw a lu b p o z o s ta w ie n ia w e w s p ó ln y m gospod arstw ie, b) a k t u ro d z e n ia dziecka,
c) a k t m a łże ń stw a u c z e s tn ik a lu b . je g o dziecka,
d) za św ia d cze n ie le k a rz a u rzę d o w e g o o u tra cie z d o ln o ś c i do p ra c y ,
e) d o w ó d z a m e ld o w a n ia d zie cka i za ś w ia d czenie zakładu, n a u ko w e g o ,
f) za św ia d cze n ie g m in y o klę sce ż y w io ło w e j lu b s tra c ie in w e n ta rz a ,
g) w p rz y p a d k u ś m ie rc i u c z e s tn ik a — d o w ó d ś m ie rc i oraz u p ra w n ie n ia s p a d k o b ie rc y , h) d o w ó d u k o ń c z e n ia 65 la t ż y c ia lu b u tr a ty
z d o ln o ś c i oraz b ra k u d o sta te czn ych śro d k ó w u trz y m a n ia (§§ 34, 30, 31, 33).
O d d e c y z ji w p o w y ż s z y c h w y p a d k a c h p r z y s łu g u je p ra w o o d w o ła n ia w c ią g u 2 ty g o d n i od doręczenia , Za p o ś re d n ic tw e m in s ty tu c ji, k tó r a d e c y z ję w y d a ła . O d w o ła n ia ro z s trz y g a o sta te cz
nie B. G. K. (§ 34).
U c z e s tn ik p ra g n ą c y s k o rz y s ta ć z „o d lic z e n ia "
z ty tu łu s p ła ty p o ż y c z k i in w e s ty c y jn e j, w in ie n p rz e d s ta w ić za św ia d cze n ie B. G. K. lu b in n e j in s ty tu c ji k r e d y to w e j u p o w a ż n io n e j do u d z ie la n ia k r e d y tó w in w e s ty c y jn y c h o dacie i w y s o k o ś c i w p ła ty oraz s tw ie rd z e n ie , że w p ła ta d o ko n a n a z o stała na spłatę p o ż y c z k i, u d z ie lo n e j zgod n ie z P a ń s tw o w y m P lanem In w e s ty c y jn y m (§ 39 p k t, 3).
Z a g a d n ie n ie w k ła d ó w za stę p czych (art. 24 ust. 1 p k t. 3) n ie zostało w ro z p o rz ą d z e n iu u re g u lo w a n e , g dyż w y k a z in s ty tu c y j, w k tó r y c h tego ro d z a ju w k ła d y m ogą b y ć lo k o w a n e , M in is te r S ka rb u ma d o p ie ro o g ło sić w M o n ito rz e P o ls k im (art. 39 p k t. 4).
Z p rz e p is ó w o dnoszą cych się do fu n d u szu A z a słu g u je jeszcze na p o d k re ś le n ie § 36 p. 2, na p o d s ta w ie k tó re g o p o d w y ż k i p rz e w id z ia n e w art.
22 ust. I p k t. 1 lu b 2 d e k re tu o p o d a tk u d o c h o d o w y m (2 0 % -to w e i 1 0 % -to w e p o d w y ż k i d la sa
m o tn y c h i b e zd zie tn ych ) n ie m a ją w p ły w u na u- sta le n ie ro c z n y c h w k ła d ó w o szczędno ściow ych.
S k ła d k i oszczędnościow e, k tó r y c h te rm in y p ła tn o ś c i z a p a d ły p rz e d o g ło sze n ie m ro z p o rz ą dzenia, t j. 20 m a rca br., u c z e s tn ic y fu n d u s z u A o b o w ią z a n i są u iś c ić do d n ia 20 k w ie tn ia b r. (§ 47 p. U.
P rze p isó w w y k o n a w c z y c h o dnoszą cych się do fu n d u szu C z n a jd u je m y w ro z p o rz ą d z e n iu sporo.
I ta k w ła ś c iw ą d la u c z e s tn ik a tego fu n d u s z u z b io r
n icą je s t u rzą d s k a rb o w y bądź r e w iz y jn y je g o m ie js c a z a tru d n ie n ia a p rz y w y n a g ro d z e n ia c h łą c z n y c h — m ie js c e za m ie szka n ia w d n iu 31 g ru d n ia r. p o p rze d n ie g o (§ 15)i P rz y w y n a g ro d z e n ia c h , p o b ie ra n y c h od k ilk u p ra c o d a w c ó w , o b o w ią z e k w n o s z e n ia s k ła d e k is tn ie je co do każdego W yna
grodzenia, p o d sta w ą o b lic z e ń je s t je d n a k w y n a
b io rs tw p a ń s tw o w y c h i z w ią z k ó w sam orządu te r y to r ia l
nego ora z p rz e d s ię b io rs tw p o z o s ta ją c y c h po d zarządem p a ń s tw o w y m lu b z w ią z k ó w sam orządu te ry to ria ln e g o .
D o g ru p y p ry w a tn o -p ra w n y c h , o d p ła tn y c h św iadczeń u s łu g należą w szczególności — je ż e li ch o d zi o o m a w ia n y p rz y p a d e k — w y k o n y w a n ie u s łu g w y n ik a ją c y c h z u m o w y a je n c y jn e j w ś c is ły m tego s ło w a znaczeniu (kodeks h a n d lo w y ) i p o ś re d n ic tw a .
W płaszczyźnie zgłoszenia o b o w ią z k u p o d a tk o w e g o d e k re t o p o d a tk u o b ro to w y m g ru p u je om aw iane u s łu g i w art. 10 pod p k t. 5 -ty rn z a ty tu ło w a n y m : „z a ję c ia z a w o d o w e " w szczególności „p o ś re d n ik ó w h a n d lo w y c h i p o m o c n ik ó w p o d ró ż u ją c y c h ". P o ję c io m ty m o d p o w ia d a ją o k re ś le n ia z a w a rte w art. 39 p ra w a p rz e m y s ło w e g o ora z w ro z p o rzą d ze n iu m in is tra p rz e m y s łu i h a n d lu z d n ia 14 m a rca 1938 r. (Dz. U. R. P. N r 18, poz. 142( w s p ra w ie w y
k o n y w a n ia czyn n o ści k o m iw o ja ż e ró w i sa m o d zie ln ych a g e n tó w h a n d lo w y c h , k tó re to p rz e p is y u s ta la ją o k re ślenia:
a) p e łn o m o c n ik a h a n d lo w e g o , b) k o m iw o ja ż e ra ,
c) sam odzielnego a je n ta h a n d lo w e g o . Ten o sta tn i je s t kupcem , k tó r y p o d e jm u je się stałego pośred n icze n ia w z a w ie ra n iu u m ó w n a rzecz d ająceg o p o le ce n ia lu b z a w ie ra n ia ich w je g o u m ie n iu (art. 569 k o d e k s u h a n d lo w e g o ). A je n t n ie je s t w ty m p rz y p a d k u p ra c o w n ik ie m p rz e m y s ło w c a (p rz e d s ię b io rc y w te rm in o lo g ii p ra w a p rze m ysło w e g o ), lecz s a m o d zie ln ym kupcem , d z ia ła ją c y m na rzecz o so b y d a ją c e j m u p o le ce n ie .
Prawno s k a rb o w e u w a ża za p o ś re d n ik a h a n d lo w e g o osobę, k tó ra nastręcza in n y m osobom sposobność z a w a r
c ia u m o w y lu b p o ś re d n ic z y w z a w a rc iu ta k ie j u m o w y , ja k ró w n ie ż osobę, k tó ra p o d e jm u je się stałego p o ś re d n i
czenia w z a w ie ra n iu u m ó w n a rzecz dającego p o le ce n ie lu b z a w ie ra n ia ic h w je g o im ie n iu , za p o m o c n ik ó w zaś p o d ró ż u ją c y c h (k o m iw o ja ż e ró w ) o so b y zb ie ra ją ce dla p rz e d s ię b io rs tw p rz e m y s ło w y c h lu b h a n d lo w y c h z a m ó w ie n ia n a p o d s ta w ie p ró b e k, w z o ró w , c e n n ik ó w itp ,
A r t. 3 p. 8 d e k re tu o p o d a tk u o b ro to w y m z w a ln ia je d n a k od p o d a tk u o b ro to w e g o „św ia d cze n ia sp e łn io n e za w y n a g ro d z e n ie m , p o d le g a ją c y m p o d a tk o w i od w y n a g ro d ze ń " a w ię c w y n a g ro d z e n ia , do k tó r y c h m a ją zastosow a
O b ró t p o d a tk o w y 33)
K artoteka Tyg. Gosp. 14/48 — 177
n ie ‘ p rz e p is y d e k re tu z d n ia 18 s ie rp n ia 1945 r. o p o d a tk u od w y n a g ro d z e ń z m ie n io n e g o d e k re te m z d n ia 12 czerw ca
1946 r. bez w z g lę d u na w y s o k o ś ć ty c h w y n a g ro d z e ń . J e że li zatem stan fa k ty c z n y s to s u n k u u m o w n e g o m ię d z y osobą z a in te re so w a n ą a p rz e d s ię b io rs tw e m n ie p rz e m a w ia za p rz y ję c ie m sto s u n k u u m o w y o pracę, ja k to p rz e d s ta w im y n iż e j, n a le ż y z a k w a lifik o w a ć odnośną u m o w ę bądź ja k o u m o w ę o dzieło bądź ja k o u m o w ę o zle ce nie, tj. p rz y ję c ie z o b o w ią za n ia do d o k o n a n ia o k re ś lo n y c h c z y n n o ś c i dla z le c e n io d a w c y albo w reszcie ja k o um ow ę o św ia d cze n ie u sług, n ie u re g u lo w a n e ja k o szcze g ó ln y r o dzaj um ów . (np. o pracę).
Tego ro d z a ju sto su n ki u m o w n e n a le ż y tra k to w a ć ja k o w y k o n y w a n ie zajęcia za w odow e go lu b zatrudn-.enia o ce
la c h z a ro b k o w y c h ] c h o c ia ż b y w y k o n y w a n ie o d b y w a ło się ubocznie poza g łó w n y m zajęciem . C zy n n o ś c i w y k o n y w a , ne w ty c h ram ach są p ry w a tn o -p ra w n y m i ś w ia d cze n ia m i usług, p o d le g a ją c y m i p o d a tk o w i o b ro to w e m u . Podstaw ę o p o d a tk o w a n ia s ta n o w i o b ró t, k tó r y m je s t o d p ła ta a w ię c p rz y p a d a ją c y e k w iw a le n t bądź p ie n ię ż n y bądź też w n a tu
rze za spełnion e św iadczenia a w ię c w k o n k re tn y m p r z y p a d k u p ro w iz je i in n e w y n a g ro d z e n ia za w y k o n a n e
usługi. •
N a le ż y tu jeszcze raz p o d k re ś lić , iż ¡istotna cecha d z ia ła ln o ś c i p o ś re d n ic tw a p o le g a na z a ro b k o w y m p rz y g o to w a n iu o d n o ś n y c h tra n s a k c y j d la in n y c h celem s k o m u n ik o w a n ia d w ó ch k o n tra h e n tó w i u ła tw ie n ia w te n sposob d o j
ścia do s k u tk u m ię d z y s tro n a m i danego in te re s u a za
tem na d z ia ła ln o ś c i i w c u d z y m im ie n iu i na cu d zy la ćhunek.
J e że li je d n a k p o ś re d n ik posiada to w a r lu b n im d ysp o n u je o b ro te m je s t c a łk o w ita sum a o d p ła ty , ja k a b y m u p rzyp a d ła , g d y b y d z ia ła ł w e W łasnym im ie n iu i na w ła sn y ra c h u n e k i to bez w z g lę d u na to czy dzia ła w im ie n iu i na ra c h u n e k osób o p ła c a ją c y c h p o d a te k czy tez nie o p ła c a ją c y c h p o d a tku .
.Is tn ie je je d n a k w y ją te k od po d a n e j w y ż e j zasady.
Jeżeli b o w ie m p o ś re d n ik d z ia ła w im ie n iu i n a rzecz p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h i z w ią z k ó w sam orządu ¡.eryto- ria ln e g o oraz p rz e d s ię b io rs tw p o z o s ta ją c y c h p o d zarzą- dem p a ń s tw o w y m lu b z w ią z k ó w sam orządu te ry to ria ln e -
O b ró t p o d a tk o w y 34)
K artoteka Tyg. Gosp. 14/48 — 178
go, to p o m im o p o sia d a n ia to w a ru lu b d y s p o n o w a n ia n im p ła c i p o d a te k od p r o w iz ji.
a) Pośrednicy handlow i a podatek od wynagrodzeń S praw a u sta le n ia o b ro tu z ty t u łu p o ś re d n ic tw a h a n d lo w ego łą c z y się ściśle z sam ym o b o w ią z k ie m p o d a tk o w y m w p o d a tk u o b ro to w y m zależnie od c h a ra k te ru u m o w y o p o ś re d n ic tw o . S tosow nie do p o s ta n o w ie ń d e k re tu o p o
d a tk u od w y n a g ro d z e ń z d n ia 18 s ie rp n ia 1945 r. w ra z z p ó ź n ie js z y m i zm ianam i oraz p o s ta n o w ie ń rozporządze nia w y k o n a w c z e g o do tego d e kre tu , p o d a tk o w i od w y n a g ro dzeń p o d le g a ją w y n a g ro d z e n ia za pracę, tj. w s z e lk ie g o ro d z a ju św ia d cze n ia w p ie n ią d z a c h lu b w n a tu rz e o tr z y m y w a n e przez p ra c o w n ik a z ty t u łu p e łn io n e j przez n ie g o p ra c y .
D o k a te g o rii w y n a g ro d z e ń za pracę należą m ię d z y in n y m i w y n a g ro d z e n ia w y n ik a ją c e ze s to s u n k u u m o w y 0 pracę. S tosunek u m o w y o pracę p ra c o w n ik ó w u m y s ło w y c h re g u lu je p ra w o p ra c y a w szczególności ro z p o rządzenie P re zyd e n ta R. P. z d n ia 16 m a rca 1928 r. (Dz.
U. R. P. N r 35, poz. 323) w ra z z D zia łe m I T y tu ł X I K o d e k su Z o b o w ią za ń (Dz. U. R. P. N r 82, poz. 598 z ro k u 1933).
W y p ła ta n a stę p u je z ty t u łu is tn ie ją c e g o p o m ię d z y p ra c o w n ik ie m i p ra c o d a w c ą sto su n ku p ra c y (m. in . p ro w iz ja ).
Do rzędu w y n a g ro d z e ń za licza się w s z e lk ie g o ro d z a ju w y n a g ro d z e n ia bez w z g lę d u na ic h nazw ę i ro d za j, je ż e li w y p ła ta n a stę p u je z ty tu łu is tn ie ją c e g o p o m ię d z y p ra c o w n ik ie m i p ra co d a w cą s to su n ku p ra c y (m. in n . p ro w iz ja ).
W p rz y p a d k u g d y ze w z g lę d u na o d m ie n n y od ogółu p ra c o w n ik ó w zakres o b o w ią z k ó w , czas z a tru d n ie n ia da
n e j o so b y lu b in n e o k o lic z n o ś c i, p o w s ta je w ą tp liw o ś ć c z y w o g ó le zachodzi s to su n e k u m o w y o pracę (przedsta
w ic ie l h a n d lo w y ), n a le ż y u s ta lić c z y c a ło k s z ta łt p ra w 1 o b o w ią z k ó w d a n e j o so b y je s t n o rm o w a n y przepisam i z zakre su p ra w a p ra c y . W ra zie n a s u w a ją c e j się tru d n o ś c i w o k e ś le n iu c h a ra k te ru z a tru d n ie n ia te j o so b y m ożna za
sięgnąć o p in ii z w ią z k u zaw odow e go, do k tó re g o n a le ży o g ó ł p ra c o w n ik ó w danego z a k ła d u p ra c y .
Z pow yższego w y n ik a , że o sto s u n k u u m o w y o pracę d e c y d u je stan fa k ty c z n y . Is to tn e dla u s ta le n ia s to su n ku u m o w y o p ra cę będzie s tw ie rd z e n ie is tn ie n ia fa k ty c z n e j
O b ró t p o d a tk o w y 35)
Kartoteka Tyg. Gosp. 14/48 — 179
zależności p ra c o w n ik a od p ra c o d a w c y , w y ra ż a ją c e j się w o b o w ią z k u p o d p o rz ą d k o w a n ia się p ie rw s z e g o te m u o statniem u, p rz e ja w ia ją c e j się b ra k ie m sa m o d zie ln o ści co do p rz e d m io tó w , ro zm ia ru , czasu, m ie jsca i sposobu w y k o n y w a n ia p ra c y , o k tó r y c h d e c y d u je p ra co d a w ca .
W szczególności k r y te r ia c h a ra k te ry z u ją c e stosunek u m o w y o pracę w o d ró ż n ie n iu od u m o w y o d z ie ło są w g.
o rz e c z n ic tw a Sądu N a jw y ż s z e g o z zakresu ta k p ra w a c y w iln e g o ja k i p o d a tk o w e g o nastę p u ją ce :
a) św iadczenie p ra c y sam ej a n ie w y n ik ó w p ra c y ; b) d ys p o n o w a n ie p ra c ą przez p ra co d a w cę ;
c) zależność słu żb o w a p ra c o w n ik a od p ra c o d a w c y . P rze
ja w ia się ona w p o d p o rz ą d k o w a n iu p ra c o w n ik a p ra c o d a w c y i o b o w ią z k u w y k o n a n ia przez p ra c o w n ik a zleceń p ra c o d a w c y w, g ra n ica ch u m o w n y c h w g o d z i
nach p ra c y p rz y s k rę p o w a n iu d o w o ln y m d y s p o n o w a n ie m czasu w ty c h godzinach, w k o n ie c z n o ś c i stoso
w a n ia się do is tn ie ją c e j te c h n ic z n e j o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rstw a ;
d) w y łą c z n o ś ć p ra c y p ra c o w n ik a na rzecz p ra c o d a w c y n ie o b o w ią zu je ;
e) o b o w ią z e k w y p ła ty w y n a g ro d z e n ia przez p ra co d a w cę n ie m u s i p o łe g a ć k o n ie c z n ie na w y n a g ro d z e n iu sta łym , lecz może ono b y ć i zm ienne np. um o w a a k o rd o w a lu b u m o w a ta n tie m o w a ;
f) o ch a ra kte rze sto s u n k u u m o w y o pracę d e c y d u je treść sto su n ku um oW nego a nie nazw a: np.: na zw a n ie urn o w y, będące j w is to c ie u m o w ą o dzieło — u m o w ą p ra c y — nie je s t m ia ro d a jn e ;
g) po s tro n ie p ra c o w n ik a b ra k je s t ry z y k a gospodarczego.
P ełnienie o b o w ią z k u p rz e d s ta w ic ie la (pojęcie ję z y k a potocznego) w zależności od sta n u fa k ty c z n e g o nie w y k lu c z a — zdaniem naszym — k w a lif ik a c ji ty c h o b o w ią z
k ó w w ram ach u m o w y o pracę, m im o że k o m e n ta rz e do p ra w a p ra c y często s to ją na n a s tę p u ją c y m s ta n o w is k u :
„Z a is to tn ą cechę u m o w y o p racę n a le ż y uznać oso
bistą zależność p ra c o w n ik a od p ra c o d a w c y , streszczającą się g łó w n ie w o b o w ią z k u p o d p o rz ą d k o w a n ia się p ra c o w n ik a p ra co d a w cy. W o b e c tego, że p o ję c ie zależności je st dość w zględne, a bogate fo r m y ż y cia społecznego nie dadzą się często w y ja ś n ić t y lk o je d n ą cechą, d latego p r z y j
m u je się w nauce p o m o c n ic z o jeszcze d ru g ą cechę
O b ró t p o d a tk o w y 36)
K a rto te k a T yg. Gosp. 14'48 — 180
a to o bciążen ie ry z y k ie m p ra c o d a w c y . T o ryzyko p ra c o d a w c y n a le ż y ro zu m ie ć w ty m sensie, że w y n a g ro dzenie p ra c o w n ik a za le ż y od n a k ła d u p ra c y a nie od je j w y n ik u , c z y li że o b ję to u m o w ą samą p ra c ą a nie je j re z u lta t. P rz y jm u ją c te c h a ra k te ry s ty c z n e ce c h y u m o w y o pracę n ie za licza się tu ta j np. agenta h a n d lo w e g o ".
To samo zaś p ra w o p ra c y na .innym m ie js c u p rz e w id u je m o ż liw o ś ć w y p ła ty w y n a g ro d z e n ia w fo rm ie p ro w iz ji, k tó re j o b ra c h u n e k i w y p ła ta w in n y n a stą p ić n a jp ó ź n ie j w k o ń c u kaźldego k w a rta łu k a le n d a rzo w e g o , co je s t sta
nem c h a ra k te ry s ty c z n y m d la ta k ic h w ła ś n ie a g e n tó w han.
d lo w y c h , k tó r z y .nie są rów no cze śn ie w sto s u n k u za le żn o ści p o d o b n y m do s to s u n k u p o z o s ta ły c h p ra c o w n ik ó w pra.
codaw cy.
Stąd też a g e n t-p o ś re d n ik h a n d lo w y , p e łn o m o c n ik h a n d lo w y (ja k chce p ra w o p rz e m y s ło w e ) lu b p rz e d s ta w ic ie l
(ja k chce ję z y k p o to czn y) może b y ć w s to su n ku u m o w y o pracę, g d y z n a jd u je się w sto s u n k u zależności s łu ż b o w e j od p ra c o d a w c y lu b też m oże b y ć s a m o d zie ln ym k u p cem p o śre d n iczą cym w z a w ie ra n iu u m ó w na rzecz d a ją cego' zlecenie lu b w z a w ie ra n iu Umó!w w je g o im ie n iu ,
J a k k o lw ie k p rz e p is y o p o d a tk u od w y n a g ro d z e ń nie z a w ie ra ją w te j m ierze w y ra ź n y c h p o sta n o w ie ń , że zna
m io n a w y m ie n io n y c h w y ż e j zajęć oceniać n a le ż y w e d łu g p rz e p is ó w p ra w a p ra c y lu b u s ta w o d a w s tw a p rz e m y s ło w e go, to ta o k o lic z n o ś ć sama n ie m oże jeszcze uzasadniać z a p a try w a n ia , że o is tn ie n iu lu b n ie is tn ie n iu k w a lifik a c ji s to su n ku u m o w y o pracę n a le ż y ro z s trz y g a ć w o d e rw a n iu o d w y m ie n io n y c h w y ż e j k ry te rió w .
W ty c h b o w ie m p rz y p a d k a c h , k ie d y u sta w a p o d a tk o w a p o s łu g u je się te rm in a m i te c h n ic z n y m i z d z ie d z in y p ra w a niepodatkowego (np. § 2 ust. 2 rozpo rzą d ze n ia w y k o naw czego do d e k re tu o p o d a tk u od w y n a g ro d z e ń u ż y w a te rm in u „ p r o w iz ja " ) n ie n adają c im p rz y ty m d la sw ego za kre su w y ra ź n ie szczególnego znaczenia ani n ie dając w ty m k ie ru n k u ch o ćb y p o ś re d n io w s k a z ó w e k p rz y ją ć należy, że u ż y w a ty c h te rm in ó w w tym ' znaczeniu, ja k ie z n im i w iąże w ła ś c iw a d la n ic h dzie d zin a p ra w a (w ro z p o zn a w a n e j s p ra w ie P raw o P racy).
b) H andel m ieszany (na rachunek w łasny i cudzy) S to so w n ie do a k tu a ln e g o jeszcze o rz e c z n ic tw a N a j
w yższego T ry b u n a łu A d m in is tra c y jn e g o z r. 1936 p ro w a
O b ró t p o d a tk o w y 37)
Kartotefca T yg. Gosp. 14/48 — 181
dzenie h a n d lu jednocze śnie na ra c h u n e k w ła s n y i cu d zy n ie s ta n o w i p rz e s z k o d y do u s ta le n ia p o d a tk u od o b ro tu ja k o p o ś re d n ic tw a ta k ż e w ów czas, g d y p rz e d m io te m p o ś re d n ic tw a h a n d lo w e g o są to w a ry te j sam ej firm y , k tó r e j to w a ry są ró w n o cze śn ie p rz e d m io te m h a n d lu to w a ro w e g o .
c) Biura ogłoszeniowe
W te j m ie rze a k tu a ln e je s t p rz e d w o je n n e zarządzenie c e n tra ln y c h w ła d z s k a rb o w y c h streszczające się w n a s tę p u ją c y m sensie: d ziałalno ść b iu r o g ło s z e n io w y c h p o lega z je d n e j s tro n y na p o ś re d n ic z e n iu w p rz y jm o w a n iu p ro je k tó w anonsów od osób lu b firm , m a ją c y c h się za
m ia r o g ło s ić a z d ru g ie j s tro n y na um ie szcze n iu ogłoszeń w o d p o w ie d n im w y d a w n ic tw ie .
R ację b y tu ty c h b iu r o g ło s z e n io w y c h s ta n o w i um ow a is tn ie ją c a p o m ię d z y p rz e d s ię b io rs tw e m o g ło sze n io w ym , w m y ś l k tó r e j p o ś re d n ik (biuro) za swe c z y n n o ś c i o tr z y m u je od w y d a w n ic tw a pe w n e w yn a g ro d ze n ie , z w y k le p ro centow e. W y n a g ro d z e n ie to w p ra k ty c e ró w n e je s t ró ż n ic y m ię d z y o fic ja ln ą ceną za ogłoszenie pobraną od o g ła szającego się zgodnie z taksą u w id o c z n io n ą w te k ś c ie da
nego w y d a w n ic tw a (o g ła sza ją cy się w ż a d n ym b o w ie m p rz y p a d k u n ie p ła c i za ogłoszenie w y ż s z e j c e n y ponad n o rm a ln ą ) a sum ą rz e c z y w iś c ie w p ła c o n ą z tego ty tu łu w y d a w n ic tw u przez b iu ro .
W z w ią z k u z ty m p rz y w y m ia rz e p o d a tk u o b ro to w e g o stosow ane będą p o s ta n o w ie n ia d e k re tu dotyczące p r z y ję cia za o b ró t p o d a tk o w y p r o w iz ji w zg lę d e m ty c h b iu r o g ło sze n io w ych , k tó re w sposób n ie w z b u d z a ją c y ża d n ych w ą tp liw o ś c i z d o ła ją u d o w o d n ić , że d z ia ła ją ja k o pośre
d n ic y w m y ś l zasad w y ż e j w y łu s z c z o n y c h .
O so b y tru d n ią c e się a kw izycją ogłoszeń do w y d a w n ic tw p e rio d y c z n y c h , od k tó r y c h o trz y m u ją rabat, są p o ś re d n ika m i h a n d lo w y m i w ro z u m ie n iu d o ty c h c z a s o w y c h naszych ustaleń.
d) Przedstawiciele firm zagranicznych
W m y ś l o b o w ią z u ją c y c h w te j m ierze zasad p ra w n y c h , w p rz y p a d k u , g d y p rz e d s ta w ic ie l k r a jo w y fir m y z a g ra n i
cznej, k tó r y w m y ś l u m o w y p o ś re d n ic z y w im ie n iu i na ra c h u n e k te jż e fir m y p rz y z a w ie ra n iu tra n s a k c y j s p rz e daży o k re ś lo n y c h to w a ró w i w ty m ce lu u trz y m u je skład k o n s y g n a c y jn y to w a ró w sw ego z le c e n io d a w c y , po b ie ra
O b ró t p o d a tk o w y 38)
K artoteka Tyg. Gosp. 14/48 — 182
od sw ego z le c e n io d a w c y także w y n a g ro d z e n ie p r o w iz y j
ne od tra n s a k c y j sprzedaży ta k ic h sam ych to w a ró w , d o k o n a n y c h przez zle ce n io d a w cę bezpośred nio z zag ra n icy z p o m in ię c ie m s k ła d u k o n s y g n a c y jn e g o , o b ro te m w ro z u m ie n iu art. 15 d e k re tu o p o d a tk u o b ro to w y m je st p e łn y e k w iw a le n t p ie n ię ż n y za to w a r y za ró w n o sprzedane przez p o ś re d n ik a ja k też za to w a ry sprzedane bezpośred nio przez za graniczne go zleceniod aw cę.
e) Subagenci
K w o ty , w y p ła c o n e subagentom przez b iu ro p o ś re d n i
c tw a h a n d lo w e g o , sta n o w ią k o s z ty h a n d lo w e p rz e d s ię b io rs tw a i ja k o ta k ie muszą b y ć zaliczone do o b ro tu p o d leg a ją ce g o o p o d a tk o w a n iu .
N a le ż y tu p o d k re ś lić , iż o ko liczn o ść, że p o d a tn ik p rz y w y k o n y w a n iu o trzym a n e g o zlecenia p o s łu g u je się sub- agentam i i tym że w y p ła c a u m o w n e w y n a g ro d z e n ie , p r z y padające za ic h usługi, ani nie z m ie n ia is to ty je g o w y n a g rodzenia ani n ie m oże spo w o d o w a ć u szczuplen ia u s ta w o w e j p o d s ta w y w y m ia ro w e j, pon ie w a ż te s u b p ro w iz je bez
w z g lę d n ie s ta n o w ią część s k ła d o w ą k o s z tó w h a n d lo w y c h p rz e d s ię b io rs tw a p o d a tn ik a , d la k tó re g o i na k tó re g o z le cenie subagenci ś w ia d c z y li usługi.
O k o lic z n o ś ć , że subage nci są sa m o .stn ym i je d n o s tk a m i p o d a tk o w y m i, je s t o c z y w iś c ie z u p e łn ie o b o ję tn a d la oceny p ra w n e j is to ty s U b p ro w iz ji w płaszczyźnie p rz e p is ó w a it.
16 d e k re tu o p o d a tk u o b ro to w y m , gdyż zalicze n ie w y d a tk u do k o s z tó w h a n d lo w y c h b y n a jm n ie j nie zaw isło od tego czy osoba, o trz y m u ją c a w y n a g ro d z e n ie za ś w ia d czone u słu g i, je st sam oistną je d n o s tk ą p o d a tk o w ą czy też n ią nie jest. Z a le ż y to n a to m ia s t od ro d z a ju u słu g i ich z w ią z k u z p rze d się b io rstw e m .
J e że li p rz e d s ię b io rc a p o ś re d n ik sam p o d e jm u je się czyn n o ści p o ś re d n ic tw a , to —- caeteris p a rib u s — o c z y w iś c ie zaoszczędza w y d a tk ó w na p o m o c n ik ó w , je ż e li zaś k o rz y s ta z u słu g osób trz e c ic h , to zm niejsza zysko w n o ść swego p rz e d s ię b io rs tw a . K w e s tia z y s k o w n o ś c i a to li je st dla u s ta le n ia p o d s ta w y w y m ia ru p o d a tk u o b ro to w e g o bez znaczenia, gdyłż u sta w a n ie zna ż a d n y c h p o trą c e ń od p r z y chodu b ru tto , a c h a ra k te ry s ty c z n ą cechą k o s z tó w h a n d lo w y c h je s t w ła ś n ie ic h bezpośred ni w p ły w na zysk p rz e d s ię b io rc y .
O b ró t p o d a tk o w y 3^
K artoteka Tyg. Gosp. 14/48 183
