1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja przyrodnicza
Temat: Jaka to pora roku?
Treści kształcenia:
7) zna wpływ przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin:
a) wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi.
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
2) opisuje życie w wybranych ekosystemach: w lesie, ogrodzie, parku, łące i zbiornikach wodnych.
5) wyjaśnia zależności zjawisk przyrody od pór roku.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Wyjaśnia, dlaczego występują pory roku,
● Opisuje zmiany zachodzące w ogrodzie w różnych porach roku,
● Określa wygląd roślin w różnych porach roku,
● Wie, w jaki sposób słońce wpływa na cykl życiowy zwierząt,
● Potrafi określić, jak zmienia się zachowanie ludzi w różnych porach roku,
● Wskazuje, gdzie leży równik i bieguny Ziemi,
● Porównuje wpływ słońca na życie w lasach tropikalnych i na pustyniach lodowych.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Opisuje wpływ energii słonecznej na życie na Ziemi,
● Wyjaśniania, jak dochodzi do zmian pór roku,
● Przedstawia zmiany zachodzące w świecie roślin i zwierząt w różnych porach roku,
● Rozpoznaje pory roku na podstawie zdjęcia przyrodniczego,
● Porównuje zachowanie ludzi w różnych porach roku,
● Umie porównać życie zwierząt w tropikach i na pustyniach lodowych.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Kompetencje informatyczne,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Tablica,
● Zdjęcia roślin i zwierząt w różnych porach roku,
● Zdjęcia ludzi ubranych stosownie do różnych pór roku,
● Globus lub duża mapa świata,
● Komputery,
2
● Zasoby multimedialne: prezentacja multimedialna („Skąd się biorą pory roku?”), galeria zdjęć („Cykliczność życia na Ziemi”).
Metody nauczania:
● Podająca: wyjaśnienia,
● Praktyczna: ćwiczenie przedmiotowe,
● Problemowa: „burza mózgów”,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci i zapisuje na tablicy przysłowia: „Jasne jak słońce”, „Słońce i woda zawsze zdrowia doda”, „Nawet po najczarniejszych chmurach wychodzi słońce”. Inicjuje burzę mózgów, zadając pytania:
● Czego dotyczą te przysłowia?
● Kto jest bohaterem tych przysłów?
● Dlaczego słońce jest takie ważne?
● Na co wpływa słońce?
● Co by się działo, gdyby słońce oświetlało tylko jedno miejsce?
● Co to znaczy, że słońce zdrowia doda?
● Dlaczego po chmurach wychodzi słońce?
● Co się dzieje, kiedy Ziemia zmienia swoje położenia względem Słońca?
● Kiedy mamy dzień i noc, a kiedy pory roku?
Etap realizacji
Nauczyciel, wykorzystując prezentację z zasobów multimedialnych, tłumaczy, że światło słoneczne wpływa na życie wszystkich organizmów. Zmiana położenia Ziemi względem Słońca powoduje, że w jednym miejscu na Ziemi jest gorąco, a w innym zimno. W związku z tym w Polsce mamy pory roku. Nauczyciel pokazuje dzieciom zmiany zachodzące w ogrodzie w różnych porach roku. Każda z fotografii jest opisywana przez innego ucznia.
Następnie prowadzący zajęcia, posługując się galerią zdjęć z zasobu multimedialnego, prezentuje zdjęcia roślin charakterystycznych dla danych pór roku. Dzieci powinny opisać, jak zmienia się ich wygląd, kiedy rosną, kwitną i owocują (przykład drzewa we wszystkich porach roku); powinny też zapamiętać nazwy pierwszych letnich kwiatów.
Uczniowie kontynuują oglądanie galerii zdjęć i dowiadują się, że słońce również zwierzętom daje sygnał do podejmowania różnych działań. Wiosną, gdy robi się ciepło, zwierzęta rozpoczynają gody. Latem – rodzą młode i wychowują je, a jesienią, gdy słońce słabiej świeci i robi się zimno, otrzymują sygnał, że trzeba przygotować się do zimy, podczas której muszą znaleźć pożywienie i poczekać do wiosny na kolejny sygnał od słońca.
3
Nauczyciel omawia kolejne fotografie, rozszerzając informacje przyrodnicze, m.in. przyloty ptaków, gody płazów, rozród i wychowanie młodych, przygotowanie do zimy – zmianę koloru sierści itp. Może też nawiązać rozmowę na temat zachowania, ubierania się i aktywności człowieka w różnych porach roku (dzieci wskazują na charakterystyczne stroje, uprawianie sportów zimowych i letnich itp.).
Prowadzący zajęcia wyjaśnia, że zmiany zachodzące w przyrodzie następują cyklicznie, tzn.
powtarzają się w tej samej kolejności. Na przykład rośliny kiełkują z nasion, wzrastają, kwitną, owocują, a na koniec rozsiewane są ich nasiona, by na wiosnę znów mogły wykiełkować.
Następnie nauczyciel wskazuje na globusie lub mapie świata obszary tropikalne i bieguny Ziemi. Tłumaczy, że na równiku granice pomiędzy porami roku się zacierają. Zadaje dzieciom pytania, jak wyglądają lasy tropikalne, jaka panuje tam temperatura, czy powietrze jest suche czy wilgotne. Uczniowie z pomocą nauczyciela porównują, w których miejscach na Ziemi słońce świeci mocno, a w których słabo. Określają też, gdzie występuje wysoka temperatura, a gdzie niska oraz w jaki sposób ilość promieni słonecznych wpływa na życie roślin i zwierząt. Wskazują różnice między lasami tropikalnymi a pustyniami lodowymi.
Prowadzący zajęcia wyjaśnia pojęcie kamuflażu i zadaje pomocnicze pytania:
● Jak wyglądają zwierzęta żyjące na biegunach?
● Czy mają jakąś wspólną cechę?
● W jaki sposób kamuflują się?
● Dlaczego w tropikach zwierzęta nie mają białych kolorów?
● Jak wyglądają żaby, węże, ptaki, owady itp. w tropikach?
● Do czego się upodabniają?
Nauczyciel podkreśla intensywność barw i kształtów roślin oraz porównuje wygląd zwierząt, które wtapiają się w tło, zarówno w klimacie tropikalnym, jak i polarnym, np. kolory zwierząt żyjących w Afryce na sawannie, paski u zebry, cętki u innych zwierząt. Następnie wyjaśnia, jak radzą sobie zwierzęta w upale, a jak chronią się przed mrozem. Na przykład uszy fenka pomagają mu znosić wysoką temperaturę, bo w klimacie gorącym krew, przepływając przez wystające części ciała, szybciej się ochładza, a tym samym ochładza organizm. Natomiast w krainach lodu piesiec jest biały i ma małe uszy schowane w futrze, żeby się nie wyziębiały.
Etap końcowy
Na koniec zajęć nauczyciel prosi każde dziecko o dokończenie zdania: „Najbardziej lubię (dziecko musi podać porę roku), ponieważ...”.
Dodatkowo:
Omawiając cykliczność zjawisk przyrody, nauczyciel może też przedstawić cykl życiowy zwierząt. Należy wybrać takie zwierzęta, które przechodzą zmiany w wyglądzie podczas swojego cyklu rozwojowego, np. żaba, motyl, lub zmieniają miejsce występowania w różnych porach roku, np. bociany, zimorodki.
W ramach edukacji plastycznej uczniowie mogą na zajęciach plastycznych lub w domu przygotować maski zwierząt z sawanny i pustyni lodowej, zachowując zasady kamuflażu.
4
Słowa kluczowe:
pory roku, Afryka, bieguny Ziemi, równik, kamuflaż, cykliczność zjawisk przyrodniczych, cykl rozwojowy
