Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja przyrodnicza
Temat: Opady w różnych porach roku
Treści kształcenia:
5) wyjaśnia zależności funkcjonowania przyrody od pór roku.
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
7) zna wpływ przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin:
b) znaczenie powietrza i wody dla życia,
10) dba o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych (w miarę swoich możliwości); orientuje się w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt, a także w zagrożeniach typu burza, huragan, śnieżyca, lawina, powódź, itp.; wie, jak trzeba zachować się w takich sytuacjach.
Edukacja polonistyczna 3) tworzy wypowiedzi:
c) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie;
poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych.
Zajęcia komputerowe
1) umie obsługiwać komputer:
a) posługuje się myszą i klawiaturą.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Potrafi opisywać zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku,
● Umie nazwać opady i osady atmosferyczne,
● Określa wygląd opadów i osadów,
● Wyróżnia z otaczających odgłosów przyrody dźwięk padającego deszczu,
● Opisuje kształt kropli deszczu i gwiazdek śniegowych,
● Wyjaśnia, co to jest obieg wody w przyrodzie.
Nabywane umiejętności:
● Określania wpływu przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin,
● Objaśniania zmian przyrody zachodzących w różnych porach roku,
● Wyjaśniania zjawiska powstawania deszczu i pary wodnej,
● Nazywania odgłosów przyrody,
● Rozróżniania opadów i osadów atmosferycznych,
● Określania kształtu kropli wody, gradu, śniegu,
● Rozsądnego postępowania wobec warunków atmosferycznych, np. w czasie burzy,
● Uczestniczenia w rozmowie i prezentowania własnej opinii,
● Wyszukiwania w internecie informacji poleconych przez nauczyciela.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Kompetencje informatyczne,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Nagranie „Czterech pór roku” Antonia Vivaldiego1,
● Dowolne obrazki/zdjęcia przyrody w różnych porach roku,
● Tablica, magnesy, kreda/pisaki do tablicy,
● Czajnik elektryczny, metalowa pokrywka,
● Komputery z dostępem do internetu,
● Sprzęt multimedialny (komputer, odtwarzacz dźwiękowy, rzutnik/projektor multimedialny),
● Zasoby multimedialne: prezentacja („Opady i osady atmosferyczne”), zestaw kart pracy („Opady i osady”),
● Kredki, flamastry.
Metody nauczania:
● Podające: wyjaśnianie, pogadanka, opis,
● Problemowa: dyskusja dydaktyczna; problemowe aktywizujące: twórcze słuchanie, zabawa,
● Praktyczne: pokaz, doświadczenie,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci. Rozpoczyna lekcję od przypomnienia zjawiska zmienności czterech pór roku. Powtarza z uczniami nazwy każdej pory roku oraz daty ich rozpoczęcia. Na tablicy za pomocą magnesów przyczepia plansze lub obrazki/zdjęcia przedstawiające przyrodę w różnych porach roku.
Etap realizacji
Nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące pór roku:
● W której porze roku dni są długie, a kiedy krótkie?
● Jaka może być temperatura latem, a jaka zimą?
● Kiedy jest dużo dni słonecznych, a kiedy mało?
● Jaki mają nastrój dorośli w różnych porach roku?
● A jak wpływa pogoda na nastrój dzieci? Czy pogoda wpływa na to, co robią, czy mają ochotę na zabawę na podwórku?
● Która pora roku sprawia, że ludzie są radośni i pełni nadziei?
Odpowiedzi uczniów stają się pretekstem do krótkiej dyskusji, odpowiedzi na pytanie: „Którą porę roku lubisz najbardziej? Dlaczego?”.
Prowadzący zajęcia zaprasza do wysłuchania fragmentu utworu „Cztery pory roku”
Vivaldiego. Prosi uczniów, żeby wygodnie usiedli, zamknęli oczy, i poleca, by powiedzieli, z którą porą roku kojarzy im się muzyka Vivaldiego, z czym kojarzą im się wysłuchane dźwięki – z jakimi zjawiskami w przyrodzie, z jakimi zabawami dzieci mogą mieć skojarzenia, gdy wsłuchują się w ten utwór.
W kolejnym etapie zajęć nauczyciel pyta, co jest potrzebne do życia oprócz światła słonecznego. Wśród odpowiedzi uczniów pojawi się z pewnością słowo „woda”, dlatego prowadzący lekcję stawia pytania: „Skąd bierze się woda?”, „W jakiej postaci woda spada na ziemię?”. Mówi dzieciom, że za pomocą prostego doświadczenia pokaże im, w jaki sposób na Ziemi odbywa się cyrkulacja (krążenie) wody w przyrodzie. Wykonuje proste doświadczenie: stawia czajnik na stole i gotuje wodę. Podkłada pod parę metalową pokrywkę. Pyta dzieci, dlaczego z pokrywki zaczynają spadać krople i skąd one się wzięły.
W dalszej części, podsumowując doświadczenie, wyjaśnia, czym jest obieg wody w przyrodzie, co się skrapla, a co paruje. Następnie odtwarza prezentację multimedialną (zasoby multimedialne) na temat opadów i osadów atmosferycznych, wyjaśniając przedstawiane zjawiska.
Prowadzący zajęcia rozdaje dzieciom karty pracy z zasobu multimedialnego. Prosi, aby uczniowie opisali, co na nich widzą. Następnie dzieli tablicę na dwie części. Na jednej rysuje chmurę, na drugiej – trawę, rośliny, krzewy, samochód i zadaje pytania:
● Do której części tablicy przyporządkowalibyście poszczególne ilustracje z opadami i osadami?
● W jakiej postaci występuje woda na rysunkach?
● Z czego są zbudowane krople, gwiazdki śniegowe, grad i igiełki lodu?
● Gdzie pojawia się woda: w górze czy nisko nad ziemią?
Następnie rysuje na tablicy pod chmurą krople deszczu, gwiazdki śniegowe i kulki gradowe (różnych rozmiarów), a po drugiej stronie na liściu – krople wody (rosa), na gałązkach – małe igiełki lodu w pęczkach (szadź) oraz szarobiały osad na liściach (szron). Pyta dzieci, jaki kształt ma kropla wody, a jaki gwiazdki śniegowe oraz z jakimi określeniami kojarzą się przedstawione formy i w jakiej porze roku spotykamy takie zjawiska. Tłumaczy, że po jednej stronie mamy wszystko to, co „opada” na ziemię z chmury, po drugiej to, co „osadza się” na roślinach i przedmiotach. Przyczepia ilustracje z zasobów magnesami obok rysunków na tablicy, aby obrazowały omawiane zjawiska.
W kolejnym etapie lekcji nauczyciel pyta dzieci: „Po czym rozpoznajecie odgłosy deszczu?”,
„Czy deszcz zawsze pada tak samo?”, „Jak nazywa się duży deszcz, a jak mały?”, „Czy słychać, jak pada śnieg lub grad?”, „Dlaczego śniegu nie słychać?”.
W następnej fazie zajęć prowadzący lekcję zadaje uczniom pytania:
● Czy kropla deszczu jest duża?
● Czy czujecie, kiedy spada na was jedna kropla deszczu?
● Co sprawia, że czujecie, że pada deszcz?
● Co to znaczy, że ktoś jest przemoczony?
● Czy znacie określenie: „być przemoczonym do suchej nitki”? Co ono oznacza?
● Jak nazywa się mały deszczyk, a jak duży deszcz?
● Z jakich chmur pada deszcz?
Nauczyciel tłumaczy, że odczuwana wielkość kropli zależy od tego, kim jesteśmy. Inaczej odbiera deszcz człowiek, w inny sposób mysz, a jeszcze inaczej biedronka.
Następnie prowadzący zajęcia pyta, kiedy deszcz może być niebezpieczny. Gdy uczniowie udzielają odpowiedzi, koryguje i uzupełnia je. Informuje, że deszcz bywa niebezpieczny np.
podczas jazdy samochodem, pływania łódką, w trakcie górskiej wycieczki. Poleca, aby dzieci zachowały szczególną ostrożność zwłaszcza w czasie burzy z deszczem. Pyta, jakich miejsc należy unikać w czasie burzy. Przypomina, gdzie nie wolno pozostawać – przy otwartym oknie, na polu, na szczycie góry, pod samotnym drzewem, na wodzie. Prosi uczniów, aby raz jeszcze powtórzyli miejsca zagrożenia.
Etap końcowy
Na koniec lekcji nauczyciel pyta dzieci, w jakich rejonach świata pada najwięcej śniegu. Przy użyciu komputera i internetu pokazuje obszary polarne i krajobrazy północy z ciekawymi formami gór lodowych. Kieruje do uczniów pytanie: „Skąd się wzięły tak ogromne góry lodowe?”. Tłumaczy, że powstają one z opadów, są zapasem pitnej wody na Ziemi.
Prezentuje również obrazki/zdjęcia przedstawiające zaspy śniegu, zasypane po kilka metrów dachy domów, np. w Skandynawii. Na prośbę nauczyciela dzieci wyszukują w internecie fotografie najpiękniejszych rzeźb z lodu, na przykład z Festiwalu Rzeźby Lodowej w Poznaniu.
Dodatkowo:
Jeżeli czas na to pozwoli, nauczyciel proponuje dzieciom obejrzenie na komputerze fragmentu filmu pt. „Mikrokosmos” Claude’a Nuridsanyego i Marie Pérennou, w którym jest pokazana burza nad łąką: widać, z jaką siłą spadają krople na liść i jak zachowują się wtedy owady. Prowadzący zajęcia komentuje oglądany fragment, a następnie pyta: „Czy deszcz był przyjemny dla owadów?”, „Co się z nimi działo pod wpływem spadających kropli wody?”,
„Jak się zachowywały?”, „Jaki kłopot mają małe organizmy w czasie deszczu?”, „Co im groziło?”. Podsumowując rozważania o filmie, zadaje pytanie, co dzieci czuły, oglądając ten fragment. Czy żal im było owadów? Nauczyciel tłumaczy, że deszcz, który jest tak potrzebny
Słowa kluczowe:
opady, osady, deszcz, burza, grad, śnieg, rosa
