1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja przyrodnicza
Temat: Temperatura w różnych porach roku
Treści kształcenia:
5) wyjaśnia zależności funkcjonowania przyrody od pór roku.
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
1) obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i wiąże przyczynę ze skutkiem.
Edukacja matematyczna
12) odczytuje temperaturę (bez konieczności posługiwania się liczbami ujemnymi, np. 5 stopni mrozu, 3 stopnie poniżej zera).
14) podaje i zapisuje daty; zna kolejność dni tygodnia i miesięcy; porządkuje chronologicznie daty; wykonuje obliczenia kalendarzowe w sytuacjach życiowych.
Edukacja polonistyczna 1) korzysta z informacji:
a) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji.
Zajęcia komputerowe
1) umie obsługiwać komputer:
a) posługuje się myszą i klawiaturą.
Cele operacyjne:
Uczeń potrafi:
● Zmierzyć sobie gorączkę,
● Wyjaśnić, kiedy może mieć podwyższoną temperaturę ciała,
● Wytłumaczyć, dlaczego niektóre zwierzęta zasypiają na zimę,
● Zaznaczyć temperaturę na skali termometru,
● Określić, kiedy temperatura na zewnątrz jest poniżej, a kiedy powyżej zera,
● Dopasować ubranie do potrzeb człowieka w zależności od pory roku i temperatury,
● Wyjaśnić pojęcie „stan skupienia wody”,
● Na podstawie przeprowadzanego doświadczenia wyjaśnić zjawiska zmiany stanu skupienia wody.
Nabywane umiejętności:
Uczeń potrafi:
● Posługiwać się termometrem,
● Odczytywać temperaturę z termometru,
● Rozpoznawać zwierzęta, które zasypiają na zimę,
● Wyjaśnić, dlaczego niektóre zwierzęta gromadzą tłuszcz na zimę,
● Zaznaczać temperaturę na schematach,
● Posługiwać się terminami „powyżej i poniżej zera”,
● Opisać zamianę wody w lód i parę wodną.
2
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
● Kompetencje informatyczne,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Termometry elektroniczne przyniesione przez dzieci,
● Termometr szklany lekarski,
● Zdjęcia zwierząt hibernujących się i zapadających w sen zimowy (albumy, atlasy itp.),
● Sprzęt multimedialny: komputery, rzutnik/projektor multimedialny, tablica interaktywna,
● Zasoby multimedialne: interaktywny widżet („Budowa termometru”), karty pracy („Termometry”, „Ciepło czy zimno?”),
● Blok rysunkowy, kredki, pisaki,
● Szklanki, pojemnik na wodę, talerzyk i termos z lodem oraz czajnik z gorącą wodą,
● Obrazki ilustrujące zmiany stanu skupienia wody.
Metody nauczania:
● Podające: pogadanka, wyjaśnienie,
● Problemowe: dyskusja, rozmowa kierowana,
● Programowana: z użyciem komputera,
● Praktyczne: ćwiczenia, doświadczenie, metoda praktycznego działania.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Na wcześniejszych zajęciach nauczyciel prosi dzieci o przyniesienie termometrów elektronicznych, tłumaczy, dlaczego raczej nie używa się już powszechnie termometrów szklanych. Przygotowuje na następną lekcję szklany termometr lekarski do demonstracji.
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci i pyta: „Czy ktoś ma dzisiaj temperaturę?”. Po chwili dyskusji pyta:
„Czy ktoś ma podwyższoną temperaturę?”. Wyjaśnia, że każdy człowiek ma stałą temperaturę ciała, około 36,6°C. Ulega ona podwyższeniu w wielu sytuacjach, najczęściej w związku z infekcją (pojawia się wtedy gorączka). Następnie poleca dzieciom dokonać pomiaru temperatury własnego ciała za pomocą przyniesionych przez nie termometrów.
Etap realizacji
Nauczyciel prosi o odczytanie temperatury z wyświetlaczy i pyta, czy każdy uczeń otrzymał taki sam wynik pomiaru. Tłumaczy, dlaczego niektórzy mogą mieć temperaturę podwyższoną, a nie są chorzy. Zwraca uwagę, by dzieci nie pożyczały sobie termometrów,
3
wyjaśniając, że jest to sprzęt osobisty (temperaturę mierzy się np. w jamie ustnej i istnieje możliwość przeniesienia bakterii lub wirusów). Następnie pyta dzieci, czy ich termometry wyglądają tak samo: jeśli nie, czym się różnią? Przedstawia im także termometr lekarski (z rtęcią lub alkoholem), wskazuje na podobieństwo tego sprzętu z termometrem zaokiennym. Następnie zaprasza uczniów do ćwiczenia (widżet) z zasobu multimedialnego.
W kolejnym etapie zajęć nauczyciel zachęca dzieci do dyskusji. Pyta je, jaka jest temperatura zimą, a jaka panuje latem. Kieruje rozmową tak, by uczniowie wskazali, że zimą spada poniżej 0, a latem osiąga wartości znacznie wyższe. Zainteresowanym lub posiadającym wiedzę wykraczającą poza podstawę programową uczniom nauczyciel objaśnia, że temperatura może być ujemna lub dodatnia, np. -20°C i +20°C.
Następnie nauczyciel rozdaje dzieciom karty pracy („Termometry”) z zasobu multimedialnego. Uczniowie wykonują zawarte w nich zadania, a potem podsumowują je i omawiają. Prowadzący zajęcia może zainicjować rozmowę rozwijającą zagadnienia pojawiające się w karcie pracy.
Następny etap zajęć omawia wpływ temperatury na zachowanie zwierząt. Nauczyciel wyjaśnia, że aby utrzymać odpowiednią temperaturę ciała, ludzie i zwierzęta muszą jeść, czyli zdobywać pożywienie. W przyrodzie stałą ciepłotę organizmu mają tylko ssaki i ptaki, reszta zwierząt należy do organizmów zmiennocieplnych, czyli takich, których temperatura ciała dopasowuje się do warunków termicznych środowiska.
Zwierzęta w różny sposób przystosowują się do zmiennych warunków atmosferycznych (nacisk na temperaturę). Nauczyciel pyta, co robią zimą np. żaby, węże, owady i pająki?
Dlaczego śpią? Dlaczego chowają się do nor, dziur w ziemi, pod korzenie, w muł w stawie itp.? Wyjaśnia, że ze względu na zmiennocieplność temperatura ciała tych zwierząt spada, kiedy obniża się temperatura na zewnątrz, i jeśli nie odnajdą w porę kryjówki, zginą. Dlatego zwierzęta te przechodzą na zimę w stan hibernacji, sen zimowy.
Nauczyciel informuje dzieci, że niektóre gatunki jesienią gromadzą w ciele tłuszcz, aby podczas chłodnych miesięcy nie poszukiwać pożywienia, ale odżywiać się zapasami. Do takich zwierząt należą np. nietoperze. Prowadzący zajęcia pyta uczniów, czy wiedzą, jak wygląda nietoperz, gdzie przebywa zimą, w jakiej pozycji śpi itp. Prosi też, by wymienili inne zwierzęta, które przysypiają całą zimę, a budzą się dopiero na wiosnę. Rozdaje dzieciom albumy i atlasy, które ilustrują gatunki hibernujące i przesypiające zimę; zwraca uwagę na gryzonie, u których sen jest bardzo długi, np. popielice, żołędnice, orzesznice i koszatki (obniżają one swoją temperaturę ciała, a wtedy serce bije znacznie wolniej).
Kolejny etap zajęć pozwala omówić wpływ temperatury zewnętrznej na życie człowieka.
Nauczyciel rozdaje dzieciom kartki z bloku rysunkowego. Zapisuje na tablicy cztery różne temperatury odpowiadające czterem porom roku, a następnie poleca uczniom narysowanie czterech schematycznych postaci (dwóch chłopców i dwie dziewczynki) w ubraniach dostosowanych do temperatury zapisanej na tablicy. Dzieci wskazują na charakterystyczne dla danej pory elementy garderoby, np. szalik, rękawiczki, kalosze, płaszcz, czapka z daszkiem, szorty, chustka na szyję itp.
4
Po wykonaniu pracy plastycznej nauczyciel zaprasza dzieci do obserwacji doświadczenia.
Ma ono zilustrować zjawiska zmiany stanu skupienia wody pod wpływem temperatury.
Na stoliku stawia szklanki, pojemnik na wodę, talerzyk i termos z lodem oraz czajnik z gorącą wodą. Tłumaczy dzieciom, co znaczy zmienić stan skupienia, właśnie na przykładzie wody. Skrapla parę wodną i topi lód w wodzie. Wyjaśnia, jaki ma to związek z temperaturą. Podaje nazwy: „ciało stałe”, „ciecz”, „gaz”. Pyta dzieci: „Jak nazywają się zjawiska, kiedy woda zmienia stan skupienia?”, „Z którymi zjawiskami spotkaliście się w domu i na podwórku?”. Prowadzi dyskusję tak, by uczniowie wspomnieli o gotowaniu wody w czajniku, kąpieli w wannie, parowaniu lustra w łazience, zaparowaniu okularów zimą po wejściu do domu, wysychaniu bielizny na sznurku, zamarzaniu kałuży, robieniu kostek lodu w lodówce, topnieniu bałwana i tym podobnych sytuacjach, znanych dzieciom z życia.
Następnie przedstawia zjawiska, pokazując doświadczenia. Zwraca uwagę, że lód jest lżejszy od wody i ma większą objętość. Przeprowadza doświadczenie obrazujące, jaka część góry lodowej znajduje się nad, a jaka pod powierzchnią wody (np. bryłka lodu wrzucona do pojemnika z wodą). Pyta, co stanie się z butelką plastikową napełnioną wodą i włożoną do zamrażalnika? Dlaczego pęknie? Dlaczego przy biegunie na oceanie pływają potężne góry lodowe, a w Afryce nie ma śniegu?
Etap końcowy
Nauczyciel rozdaje dzieciom kolejne karty pracy z zasobu multimedialnego (do kolorowania i określania temperatury).
Słowa kluczowe:
temperatura, termometr, gorączka, zwierzęta stałocieplne, zwierzęta zmiennocieplne, skraplanie, parowanie, topnienie, zamarzanie, ciecz, gaz, ciało stałe
