1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja przyrodnicza
Temat: Nizinne krajobrazy
Treści kształcenia:
3) nazywa charakterystyczne elementy typowych krajobrazów Polski: nadmorskiego, nizinnego i górskiego.
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
2) opisuje życie w wybranych ekosystemach: w lesie, ogrodzie, parku, na łące i w zbiornikach wodnych.
Edukacja polonistyczna 3) tworzy wypowiedzi:
c) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie;
poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych.
d) dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, stosuje pauzy i właściwą intonację w zdaniu oznajmującym, pytającym i rozkazującym; stosuje formuły grzecznościowe.
Zajęcia komputerowe
1) umie obsługiwać komputer:
a) posługuje się myszą i klawiaturą.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Potrafi rozpoznać krajobraz pola,
● Wymienia prace, które rolnik wykonuje na polu,
● Podaje nazwy maszyn rolniczych,
● Opisuje dawne narzędzia rolnicze,
● Umie wymienić rośliny uprawiane na polu,
● Opisuje zwierzęta występujące na polu,
● Potrafi wyjaśnić pojęcia: żniwa i dożynki.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Opisuje krajobraz pola, wskazuje na jego charakterystyczne cechy,
● Potrafi nazwać czynności, które rolnik wykonuje wiosną,
● Rozpoznaje nasiona zbóż oraz innych roślin uprawnych,
● Rozumie cykliczność pór roku i związane z nią prace,
● Opisuje ekosystem pola.
2
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Kompetencje informatyczne,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Nasiona zbóż oraz innych roślin,
● Komputery,
● Zasoby multimedialne: prezentacja multimedialna („Pole i pory roku”), galeria zdjęć („Rośliny uprawiane na polu”),
● Albumy z fotografiami ptaków żyjących na polu (skowronek, kuropatwa, bażant, przepiórka, bocian),
● Dowolne fotografie kombajnu, wieńców dożynkowych, ozdób związanych z dożynkami (pocztówki, albumy, zasoby internetowe).
Metody nauczania:
● Podające: opis, objaśnienie,
● Praktyczna: ćwiczenia,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Zespołowo-grupowa.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Dzieci, korzystając z pomocy nauczyciela, przygotowują wcześniej w małych przezroczystych fiolkach lub probówkach zatykanych korkiem (dostępne w sklepach ogrodniczych) zbiory różnych nasion: owsa, pszenicy, żyta, jęczmienia, kukurydzy, słonecznika oraz innych roślin uprawnych.
Etap wstępny
Nauczyciel wita dzieci i prosi, aby wymieniły krajobrazy, w których ważną rolę odgrywa człowiek. Następnie pyta uczniów, czy pole jest krajobrazem naturalnym? Czy wszystkie rośliny rosną na polu w dowolny sposób? Informuje dzieci, że na zajęciach zapoznają się z pracą rolnika i uprawą roślin na polu.
Etap realizacji
Korzystając z zasobów multimedialnych, prowadzący zajęcia przedstawia krótką prezentację ze zdjęciami pola w różnych porach roku i charakterystycznymi dla tych pór pracami. Zadaje dzieciom pytania, np. czy na danej fotografii można określić, jaka to pora roku; jakie prace są wykonywane na polu. Mówi, że w pierwszej kolejności uczniowie zobaczą, jakie prace musi wykonać rolnik na polu wiosną. Następnie wymienia narzędzia i maszyny rolnicze, np. pług, brony, a dzieci opisują, do czego one służą. Przy pomocy wskazówek nauczyciela uczniowie opisują, po co rolnik orze ziemię i bronuje.
3 Prowadzący zajęcia zadaje pytania:
● Czy ziemia potrzebuje nawozów do jej użyźnienia?
● Jakie nawozy są naturalne?
● Dlaczego lepiej używać obornika niż sztucznych nawozów chemicznych?
● Co to jest obornik?
● Czym różnią się rośliny, które rosną na oborniku, od tych nawożonych nawozami chemicznymi?
● Jak nazywamy takie gospodarstwo, w którym wszystko rośnie w sposób naturalny?
Nauczyciel prosi dzieci, aby wymieniły grupy roślin uprawianych na polu. Wykorzystując zasoby multimedialne, pokazuje (lub dzieci oglądają na komputerach) fotografie różnych zbóż (galeria zdjęć), a następnie tłumaczy, że na polu sadzi się również takie same rośliny jak w ogródku warzywnym, ale w większych ilościach. Następnie proponuje, aby dzieci wymieniły warzywa i owoce uprawiane na polu oraz wytłumaczyły, czym różni się siew od sadzenia, co sieje się na polu, a co sadzi. Prezentuje także zgromadzone przez uczniów nasiona. Prosi, aby dzieci nazywały poszczególne nasiona, przekazując sobie po kolei pudełka lub fiolki.
W kolejnym etapie zajęć prowadzący zadaje dzieciom pytania:
● Jakie zwierzęta towarzyszą człowiekowi?
● Jakie ptaki gnieżdżą się na polu i wychowują swoje młode?
● Czy dzieci słyszały kiedyś skowronka?
● Kiedy przylatują skowronki?
Następnie, wykorzystując przyniesione na lekcję albumy, nauczyciel pokazuje zdjęcia skowronka oraz bażanta, kuropatwy, przepiórki i bociana. Uczniowie próbują wyjaśnić, dlaczego bociany często żerują w pobliżu maszyn, które orzą pole, jakiego typu pożywienie mogą tam znaleźć. Nauczyciel tłumaczy, że owady, takie jak świerszcze, koniki polne, larwy owadów, oraz gryzonie, czyli myszy, nornice, krety, są większym przysmakiem dla bocianów niż żaby. W dalszej kolejności pokazuje dzieciom zdjęcia myszołowa i pustułki jako przykład ptaków drapieżnych związanych z polem. W ramach zebrania i podsumowania informacji o omawianej porze roku nauczyciel zadaje pytania:
● Co dzieje się na polu latem?
● Ile miesięcy rosną rośliny na polu?
● Czy trzeba takich roślin specjalnie pilnować albo doglądać?
Prosi dzieci, aby wymieniły szkodniki upraw. Uzupełnia informacje podane przez uczniów – pokazuje, jak wygląda stonka ziemniaczana, bielinek kapustnik oraz pokazuje na ilustracjach larwę stonki i gąsienicę bielinka. Dodatkowo zadaje pytania:
● Co zjadają larwy i gąsienice?
● Czy mogą one wyrządzić duże szkody na polu?
● Dlaczego rolnicy uważają, że dziki również wyrządzają szkody na polu?
● Co może być pożywieniem dzików?
Nauczyciel proponuje, aby dzieci zastanowiły się, czy ptaki żyjące na polu mogą pomagać rolnikom? Jeżeli tak, to w jaki sposób? Co mogą zjadać?
4
Następnym etapem zajęć jest sprawdzenie wiedzy uczniów na temat żniw. Nauczyciel pyta dzieci, czy wiedzą, co to są żniwa? Jakie maszyny rolnicze pojawiają się na polach?
Pokazuje fotografię kombajnu i wyjaśnia, że występują dwa rodzaje tych maszyn: kombajn zbożowy (kosi zboże i od razu młóci) oraz kombajn do zbioru warzyw lub owoców.
Nauczyciel pyta, czy dzieci wiedzą, jak dawniej wyglądały żniwa? Czym ścinano zboże i co następnie rolnik musiał zrobić, aby uzyskać ziarno? Co to były snopki? Gdzie jest ziarno w jednej roślinie? W którym miejscu: w kłosie, łodydze czy w korzeniu? Dokładnie wyjaśnia uczniom, jak rośnie zboże, i pokazuje jeszcze raz nasiona zbóż. Zadaje pytania:
● Co to jest słoma?
● W jakiej postaci zostają łodygi zbóż na polu?
● Czy dzieci widziały słomę w balach, pozostawianą na polu?
● Do czego rolnik wykorzystuje słomę?
● Co to jest ściernisko i czy po ściernisku łatwo jest chodzić?
Kolejnym etapem lekcji jest omówienie zwyczajów związanych z dożynkami. Nauczyciel pyta uczniów, czy słyszeli kiedyś o dożynkach? Następnie opowiada o święcie plonów. Pokazuje zdjęcia wieńców dożynkowych wykonanych ze zbóż i innych plonów oraz różnorodne ozdoby dożynkowe (jeśli jest taka możliwość, zamiast zdjęć nauczyciel może pokazać prawdziwe eksponaty). Stawia pytanie: „Czy rolnik wykonuje jeszcze jakieś prace na polu po zebraniu plonów?”. Na koniec nauczyciel wyjaśnia, że pole należy zaorać i przygotować na następną wiosnę.
Etap końcowy
Nauczyciel pyta, czy dzieci były kiedyś w skansenie. Tłumaczy, co to jest skansen, a następnie pokazuje na ilustracjach lub w internecie stare urządzenia rolnicze, w tym: sierp, kosę, żarna, młockarnię itp. Wyjaśnia, że teraz jedna maszyna wykonuje za rolnika wiele różnych czynności jednocześnie.
Słowa kluczowe:
pole, żniwa, dożynki, kombajn, skansen, zboże, orka, pług, brony, siew, sadzenie
