N- 50.
MONITOR WARSZAWSKI.
\
z W A R S Z A W Y DNIA i3 K W I E T N I A itfa^ ROKIT W E W T O R E K .
D o s t r z e ż e n i a m e t e o r o l o g i c z n e w W a r s z a w i e .
D n i a ł o K w i e t n i a
Z r a n a . .
P o p o ł u d n i u .
W i e c z o r e m .
Ciepłomierz Ji. Barometr. I V i a t r. I Stan Nielut.
S t o p n i c ie p ła . 4 -3 S t o p n i c ie p ła . - f - i * S t o p n i c ie p ła . -J-5
C a l i 1 7 l i n i y 6,8
— 5,6
1, — 4*5
P ó ł n o c n y P ó ł n o c n o - w s c h o d n i P o ł n o c n y
P ó ł n o c n y
S ło ń c e . S ło ń c e b lad « . X i ę i . y c . 1 0
Z r a n a . . P o p o ł u d n i u . W i e c z o r e m .
S t o p n i z im n a . —1 S t o p n i c iep ła . -f-7
S t o p n i . 0
C a l i 37 ł i n i y 3,7
— 4.1
»» —■ 4 i a
P o ł u d n i o w o - z a c h o d n i P o ł u d n i o w y P o ł u d n i o w o - z a c h o d n i P o ł u d n i o w o z a ch o d n i
S ł o ń c e . N i e p e w n o X i ę z y c .
11
Z r a n a . .
P o p o ł u d n i u .
W i e c z o r e m .
S t o p n i z i m n a . —a S t o p n i c i c p ł a . - f - i o Stop n i c ie p ła . -f-6
C a l i 27 ł i n i y 4 . °
» — 4>4
» — 4.5
P o ł u d n i o w o - z a t h o d n i W s c h o d n i P o ł u d n i o w o w s c h o d n i P o ł u d n i o w y P o ł u d n i o w o w s c h o d n i
S tuń ce.
S io n c e . X i ę * y c .
W A R S Z A W A.
Kommissya JFolewództwa Mazowieckiego Z tychże samych powodów laki« skło
niły Kommissya Wojewódzką w dniu 25 Marca r. iS a3 Nro 16069 do zabronienia o- sobom odwiedzaiącein Szpital Braci Miło
sierdzi» w dniu drugim Świąt Wielkanoc
nych weyścia do kantorek, w których moc- niey obłąkani są odosobnionemi— powrarza się takowe obwieszczenie i w roku bieżącym, z tent wyraźnem zastrzeżeniem, i.e sama tyl
ko sala wspólna chorych będzie mogła hyc
W tymże dniu odwiedzaną.
w Warszawie dnia 7 Kwietnia 1824 Radca Stanu Prezes
Rembeliński.
Sekretarz Jlny 4 Filipecki.
— Monitor Paryzki donosi, źe Pani Szyma
nowska w Sali Jntendencyi teatrów K r ó lewskich dnia 4 Kwietnia da trzeci koncert
W o k a l n y i instrumentalny — a po nim wy-
iedzie do Londynu.
— Dnia 8 z. m. na seyuuku Szlachec
kim w Tomaszowie pod laska Marszałkow
ską JW Jeżewskiego obrany Posłem JW.
Fran. Łukowski a Radcami Woiewódzkienti W W. Władysław Kulikowski i Jan Pawło
wski.
— Komedya dana onegday po raz pier
wszy na Teatrze Narodowym, pod tytułem Cudzoziemszczyzna, napisana oryginalnie wierszem przez Alexandra Fredręi bardzo dobrze została przyiętą. Jest to iuż czwar
ta oryginalna komedya tegoż Autora.
*— Od dnia 4 b. m. zaczęła Wisła zno
wu przybierać, i odtąd ciągłe wzrastała.
Wczoray o 3 popołudniu było wody 9 stóp 1 3 cale nad stan średni. Jest to iuś trzę
s ę wezbranie w r. b.
2 P E T E R S B U R G A i3 ( a5) Marca Z p o w o d u ro c zn ic y wstąpienia na tron N ayiaśn ićyszego Cesarza A L E X A N D R A odśpiewane zostało na d n iu w c z o r a j s z y m uroczyste T E D E U M ua p o d z ię k o w a nie N A Y W Y Ż S Z E M U w kościele k a t e d raln ym N ayświętszey P an n y K azań sk ićy i w in n y ch kościołach sto lic y ; w ie c z o rem całe miasto było ośw iecone.
-— N. Pan zaszczycić r a c z y ł orderem S. A n ity pier w szey klassy Jenerałów M ajorów Perskiego D yrek tora p ierw szego k o rp u su kadetów. M arkiew icza, D y r e k to ra d ru gie g o k o rp u su kadetów, i Spafareiewa. P a
n o w ie zaś IFatkow D y r e k to r kancela- r y i Ministerstwa S p ra w ie d liw o ś c i, ś n i eżków pierw szy człon ek ^ d z i a ł u d ó b r p a t r i m o n i a ln y c h , i Juriew Prezes Są
d u K r y m in a ln e g o w O re n b u rg u , m ia n o wani zostali rze czy wistem i R adcam i Sta
nu.
— Jen erał M ajor Baron Elsner A d ju n k t Szefa S z k o ł y I n ż e n ie r ó w , Radca kolle- gialny B ło ck, k ie r u ią c y biórem J. C M.
W ie lk ie g o X ięcia M i k o ł a i a , i Radca n a d w o r n y Dotwinko P ro k ura to r W i l e ń s k i , o tr z y m a li O r d e r S g o W ło d zim ierza trzecićy klassy. ( Cons. Jmp.)
z B E R L IN A 6. K w ietnia.
Ministeryum Handlu i Rudownictwa z a warło kontrakt, za naywyższem zezwole
niem , z towarzystwem handlu morskiego, w moc którego ostatnie podeyinuie się bu
dowy dróg w różnych prowincyach kró
lestwa. Na ten koniec utworzono władzę pod firmą: Kantoru budowy Dróg, odby- waiącą swoie posiedzenia w domu Handlu morskiego , a do którey przyłączeni są Dyrektorowie handlu morskiego, Radcy layni Crull, Kaistr, Ikollej. Że zaś towa
rzystwo łoży znaczny kapitał w sposobie pożyczki, otrzyma przez to budowa dróg bitych znaczny popęd.
— D.a ułatwienia dokładney kontroli przy
chodu i odchodu poczty hstowey, wyszło rozporządzenie, iż postyhonowie wiozący tłumoczki opatrzeni bydź maią w zegary wzorowe, za pomocą których ginie różnica między zegarami mieyscowemi w różnych stacyach, która dotychczas nieraz przyczy
ną opóźnienia była.
z P A R Y Ż A 3o Marca.
Pan Lareveillere Lepaux d a w n y c z ło n ek zgrom adzenia Konsty tucy y u e g o , K o n w e n e y i n a ro d o w ey , i d y r e k to r y a tu w y k o n a w cz e g o , u m arł dnia w czoray sze- go w P aryżu maiąc lat 70. M ałe m ia ł znaczenie w z g ro m a d z e n iu k o n w e n e y i (gdzie w o to w a ł na śmierć Króla) i w d y r e k t o r i a c i e ; n a b y ł ty lk o dość smieszney sław y przez n o w ą rtligtią któnj c h cia ł zaprow ad zić w e Francy i pod im ieniem Teo-filantropów, a która ty lk o miała k il
k u zw o len u ikó w z bard zo ogran iczo n ą g ło w ą , w yu a la zcę iey w ystaw iła na pośm iech t po zysk ała m u n a zw isk o Małpy Machometa. G d y Bonaparte p o w ró cił z E giptu, Reveillere c h cia ł go z r o b ić sw o im Zeidem , lecz B onaparte zn ał t y lk o p raw o oręża , i od tego czasu R ev eillere p o w ró c ił do sw o iego u k r y - cia. — Nie z r o b ił maiątku na urzędach r e w o l u c y y n y c h , a gdy iego występki p o ró w n am y z bezinteressownością i s ł o dyczą obyczaiów , n o w y m ieć będziem
d ow ód , iakiem n ieb ezp ieczeń stw em iest dla z a p a lo n y ch u m y słó w ż y ć w czasach rewolucy i.
— P. Girardin w y s tę p o w a ł na d n iu a5. b. m. blisk o 20 razy na m ó w n ic ę i o św ia d c z y ł p o m ię d zy i n n e m i , i i n ie - masz żadney w oln ości gło so w an ia we F r a n c y i , albow iem zgro m ad zen ia w y b o rcze o d b y w a i) się pod strażą siły z b r o y n ć y , c z e g 'ib y w Anglii n ig d y nie- ścicrpiano. D z ie n n ik Etoile m ówi z te
g o p ow odu , źe P. Girardin iest A n g lo - manetn tak iak w szyscy liberaliści, i n a leżało m u p o ś w ię c ić ty lk o iednę z s w o ich m ów im p r o w iz a c y y n y c h , aby się przez c h w ilę nad tein z a s t a n o w i ł , że właśnie dla tego u nas w iększa ie it w i docznie w olność g ło so w an ia uiż w Anglii, że z b ro y n a s ł a za p e w n ia w szystk im w y b o r c o m ró w n ą o p ie k ę prawa.
— Jzba D e p u to w a n y c h ciągle się ie- szcze zaym tiie spraw dzeniem W y b o r ó w , z k tó ry ch żaden dotąd za n iew ażn y u z n a nym nic został. Z p o w o d u w n io sk u P. D u- d o n, i i P. Benjamin Constant, rodem S z w a y c a r , nie natu ralizow any ^ e F r a n c y i , nie ma prawa b y d ź D e p u to w a n y m , p o w stały m o cn e s p o r y ; nareszcie na wniosek P. La - Bourdonnaje odesłan o cały ten p rzed m io t d o roztrząśnienia we w szy stkich b ió ra c h , i d o w p ro w a d ze nia g o na ob rad y Izby po zupd nći!) iey urządzeniu.
— Na posied zeniu dnia ag obrała Izba D e p u to w a n y c h większością głosów K a n dydatam i do P r e zy d e n cy i PP. Ravel , Montmorency, de la Rigaudie ( nay star
szy w ie k ie m ), Cardonnel, Olltvier.
— W d n iu a6 b. m- d a ł K ró l p r y w a tne posłu ch an ie I’ . Vaulchier Jeneral- n e m u D y r e k t o r o w i K om or, m ia n o w a n e m u w m ie y sce P. Saint ‘ Cricq.
— Marszałek p o ln y Hrabia Clernont Lodere m ia n o w a n y ty tu la rn ym A d ju ta n - tem X ię c ia Rordeaux.
— P. Brown n o w y P o seł A m e ry k a ń ski p rze z n a c z o n y d o d w o r u n a s z e g o , p r z y b y ł d o Cherbourg. P. Petry nasz d a w n ie yszy Jeneralny K o n su l w A m e r y ce p ó ł n o c n ć y , ( w m ieysce którego P.
Durand Saint ¿indre został m ia n o w a n y ) p r z y b y ł z nim razem na K o r n e c i e Cy~
ane.
— K o m p a n ia maiąca rząd«.w» d o sta r
c z y ć K a p ita łó w na w y p ła tę o b lig a c y y w ieczy stych , składa się z trzech dom ów:
-
. 44
-i
P. Baring, Pojschihl i Lajitte• Pan La fitte iest w spółce z Panem Lapanouze ,
A. F. Haldimand s y n e m , Jonas Hager- tnan, J. A -Blanc Colin, i Ardouin Hubbard
z M A D R Y T U 18 Marca.
K ról po lecił X ię c iu infantado aby m u p rzed staw ił C z ło n k ó w Kommissy'i w o y s k o w é y epuracyynéj która b ezstro n nie p o stęp o w a ć będzie* W ie lu Office- r ó w w y ż s z y c h , d y m is s y o n o w a n y c h po- części za swoie p o s t ę p o w a n ie , lub t r a k t o w a n y c h ieszcze su ro w iéy, mieli z a dać a b y ich staw ion o przed sąd w o- ien n y z ło ż o n y z Jenerałów.
— M a rk iz Almenara były M in ister K r ó la Józefa, p r z y w r ó c o n y iest d o w s z y stkich tytułów , zaszczytów i d e k o r a c y y ,
p o stan o w ien iem K ró le w s k ić m , które da- ie m u św iad ectw o c h w a le b n e g o z a c h o wania się-
— L is ty z O p o rto 5 G ru dn ia donoszą, że w ia d o m o ść o o k ro p n ć m żabciu w L iz b o n ie H rabiego de Loulé Szam- belana K r ó le w s k ie g o , w zbudziła w t e m mieście p o w szech n e o b u r z e n ie ; M a rg r a bia nie m ieszał się do żad n ego s t r o n n ictw a i znany b y ł lako zaufany p rzy- iaciel Króla. N a le ż a ł d o tych panów P o rtugalskich , k tó rz y sadząc że wszelki o p o r iest d arem n y połączyli się z F r a n c u z a m i ; lecz zawsze z godnością p o s tę p o w a ł.— P rzy k o ń c u w o y n y u dał się d o Rio-Jan eiro btagaiąc o p rzeb aczen ie K róla który g o do łaski p o w ró c ił; lecz n igd y nie m ieszał się do spraw p o li
ty cz n y c h . Jego zabicie u ważaią przeto iak o bezpośrednie u siłow anie przeciw K rólow i k o c h a n e m u i szan ow an em u p o w sz e c h n ie . W y p a d e k ten z r o b ił takie w z b u r z e n ie w Oparto że wiele o k rętó w o d p ły n ę ło nie d o p e łn iw sz y ł a d u n k u , lękaiąc się a b y iakie nie powstało za mieszanie. ( Mon, Par. )
— Vales - Reales które przed w yy- ściem d ek retu K ró lew sk iego tyczącego się w ie lk ié y X ie g i d łu g ó w , stały w dniu 9 tym na i5^, p o d n io sły się w d n iu i i,
d o 17.
— K ró l nakazał postan ow ien iem z dnia 10 b. m. dalsze p ro w a d ze n ie r o b o t o- k o ło k a n a łu Grenady, ro z p o cz ę te g o w
R o k u 1668.
z L O N D Y N U 17 Marca.
— W r o k u zeszłym In d ye w sc h o d n ie b a rd z o wiele ucierpiały. W wielu o k o licach plantacye Jndygo są zupełnie z n isz c z o n e , tak d a l e c e , iż ty lk o ~ z w y k łe g o p rzy c h o d u sp o d zie w a ć się m ożna.
S z k o d y te zrząd zo n e zostały przez w y lewy pow stałe z n a d z w y c z a j n y c h d e szczó w w L ip c u , które popustoszyjy wsie i pola. Przy k o ń c u Maia i na po- czątka C ze rw c a p a n o w a ły w Calcutta i na tam teyszych brzegach straszliwe w i c h r y , iak ich n ig d y ieszcze n iebyło. W i e le o krę tó w za to n ę ło ; m orze w ystąpiło i zalało kray w g łą b na 4 A n g ie l
skie w n iek tórych m ieyscach. M ie szk ań c y chron ili się gd zie ty lk o m o g l i , lecz z n iek tó rych w io sek ani ieden nieuszedł.
W ie le statków zapędziła w oda o kilka m il na ląd , a przestrzeń w yn osząca 80 d o 100 mil Angielskich równała się rno- , rzu. W szy stk o co się srogości wód o- p i e r a ł o , zostało zerwaném . Sześćset do S iedm iuset wiosek na p o łu d n ie od Con-
tai miało wraz z swem i m ieszkań cam i d o zn ać tego losu. Blisko 5,000 p o z o stałych m ieszkań ców zeb ra ło s i ę , iak ostatnie głoszą w iadomości , o k o ło ie- ziora Contai, gdzie prawie z głodu po- w ym ierali.
— Fregata T h e tis , k t ó r a , iak w i a d o m o , o d p ły n ę ła z Plymouth do M e x y k u przed pięcia miesiącami z trzem a k om - m issarzami przeznaczonem i d o Am eryki, p ow róciła do teg o ż p ortu dnia 16 b. m.
i od w io zła iednego K o m m issa rza Pana W a r d, który iak m ó w ią , w ażne z sobą p r z y w i ó z ł depesze.
— P o d ł u g n a jn o w s z y c h wiadomości z A m e r y k i P ółn ocn ey , m ia n o w a ł P r e z yd en t Pana Winian Edward , Ministrem p ełn o m o cn ym p rzy P ań stw ie M e x y k a ń - skićm.
Izb a niższa.
Lord John \Russel, z r o b ił w niosek d- 18 żądaiąc u ło żen ia adressu do K róla, z p ro źb ą , aby ro z k a z a ł z ło ż y ć izbie w s z y stkie p a p ie r y dotyczące iię ustąpienia z Hiszpanii w o ysk fra n cu zk ich .
U t r z y m y w a ł , że od czasów L u d w ik a X I V aż do naiazd u Hiszpanii przez Ro- napartego, p o lity ka angielska zawsze m ia
ła baczen ie aby F ran cu zi nie z a gn ie źd zi
li się w Hiszpanii. Z tern w s z y s t k ić m , dzisiay n a y w a ro w n ie ysz e tw ierd ze H is z panii znayduią się w r ę k u Fran cuzów . P ołożen ie Anglii iest n a zb yt u n iż a ią c e , i nadto się u p o k o r z y ła przed P rzy m ie rzem M o n arch ó w stałego lądu.
Szla ch etn y lord o zn a y m iw szy , że nie ma ż a d n e g o z a u fa n ia w o bietnicach d y p lom atyk i fran cu zkiey, ch w a lił k o n sty- tu cy ą K ortezów , a nagan iał o d e z w ę X cia A n g o u le m e ; z a k o ń c z y ł bard zo szczerćm wyznaniem:
«Gdyby H iszpania b y ła pozostała pod rządem r e w o l u c y y n y m , b y ł a b y s p r z y m ierzeńcem A n glii, lecz zostawszy z n o w u m on arch iczn ą, będ zie nieoddzielnym sp rzym ierzeń cem F ran cy i »
Sir R o b e rt W ilson, p o p a rł ten 'w n io
sek i zaięcie Hiszpanii zgorszen iem na
z w a ł ; lecz inna ok o liczn o ść nie m u ić y m u iest p rzy krą . Jest to p rzy b y c ie do Anglii Posła H iszpańskiego, który ma się p o ro zu m ie ć z K om m issarzam i p o w st a ń ców A m e r y k a ń s k ic h i u ło ż y ć plan po- i e d n a n ia , m aiąry zapew n ie półw yspie znaczne k o rzyści h an d lo w e , co Angliia za w ielką szk o d ę sw o ię u w ażać po w 111 na.
S ir Robert ffilso n d u c h o w ie ń s tw u F ran cu zk iem u przypisu ie naiechanie Hi
szpanii. T ę m o w ę którćy z n ieu k o n ten - towaniem s ł u c h a n o , z a k o ń c z y ł P. W il
son op ow ied zen iem sw o ich w y p ra w w o - ie n u ych ; z a słu ż y ł o n sobie niem i u wie lu m o n a rc h ó w na zaszczytne o zd o b y któ re m u dzisiay c iż M o n arch o w ie o d e brali. Ż a lił się także, że P an n om Wilson nie p o z w o lo n o od p łyn ąć z Calais aż p rze k o n a w szy się, że niemaią p rzy s o bie żad n ćy taieinnćy korresponden cyi przeciw n ey b e zp ie cze ń stw u kraiu.
P. Littleton o pierał się tem u w n io sk o wi. P r z e ł o ż y ł , iż Francya dopełniła w a r u n k ó w które Angliia p o ło ż y ła za zasa
dę sw o ie y neutralności , i że w^krótkim czasie za d o s y ć u cz y n i w aru n k o w i ew a- k u a c y i ; nie ma się w ięc czego obawiać.
R a d z ił zatćm a b y izba ośw iadczyła z a
dow olenie sw o ie z po stęp o w a n ia M i
nistrów.
P. Canning w m ow ie , z wielką uwa*
gą słu ch a n ey , w y ł o ż y ł pod iakiemi w a run kam i A nglia przystała z a ch o w a ć n e u tralność m ię d z y F ran cy ą a Hiszpanii,-).
P rze k o n a n y iest że F ran cya w szystkich dopełni, i że nie ma z am iaru stan ow czo z a jm o w a ć Hiszpanią.
Jeźli ta kraina n ied aw n o tak u d r ę c z o na n iezgod ą, d o d ał P. Canning, używ a jak ie g o k o lw ie k p o k o i u ; ieźh w niey u - stała w o y n a d o m o w a ; ieźli się n i e z g o dy u s p a k a ia ią , p o trzeba to p rzyp isać w pły w o w i i interessow aniu się Fran cu * zów.
N iem a p r z y k ła d u w H istoryi a b y tak p otężne w o y s k o , iakiem b y ło w o ysk o ir a n ć u z k ie , aby n aw et w o ysk o s p rz y m ie rz o n e ,-p rz e sz ło przez kray nie zrzą- w szy w nim szkód i nierządu.
Jed nozgodne oklaski powstały przy k o ń c u m o w y sz an o w n e g o Ministra.
W niosek Pana Littleton b e z g ło s o w a nia n iezm iern ą większością p rzy ię ty z o stał. ( Dr. BI.)
— P ro ie k t Kanclerza Izby S k a rb o w e y w zględem zniesienia trw aiącyeh ieszcze op łat celn ych (U nion D u ties) p o m ię dzy Irlan d yą i Anglią p rzy ię ty został na d n iu 18 b. m. w Izbie niższey.
— Dnia 24 b. m. p r z y p o m n ia ł L o r d ClifUen Izbie w y ż s z e y iż w ostatnim z e s zycie Edynburg/i Review w ystaw io n y iest dokładn ie ucisk iakim K o m pan ia W schodu io-Ind yy& ka gnębi naród przez ceny herbaty.
z B R U X E L L I 21 Marca.
C h o c ia ż zdaieka , n aśladu iem y A n g li
ków, rozciągaiąc nasze p an ow an ie nad X iążęta m i azyaty ck iem i. K rólestw o tak lu d n e iak H o la n d y a , ze stanu h o łd o w - nictwa przeszło zupełnie pod w ład zę n a szą. Jest to kró le stw o Palem bang, na w ysp ie Sumatra, od którego iużeśmy d a- wniey oderw ali w y s p ę Banca posiada- iącą n a j b o g a t s z e ko p aln ie c y n y na c a ł y m świecie.
T o podd an ie się, b a rd zo c ie k a w e dla badaczów historyi n arod ów , za tw ie r d z o ne zostało o d ezw ą Sułtana Palembang - w yd an ą w sku tku u m o w y zaw artey m ię dzy tym X ię c ie m i K o m m issarzem JKM.
K róla N id erla n d ó w . U m ie szczam y ią w piśmie naszem:
Tłumaczenie odezwy Serie Padocka, Sułtana llntoc - Achmat - Naj'am - Ocdien , Sułtana Palembang.
Wszystkim którzy to czytać bę<la, po
zdrowienie.
Stosownie do umów wzaiemnie z do
brej woli zawartych między llzadem ni
derlandzkim w Jndyach i nami Sułtanem Palembang, dla polepszenia losu naszego i poddanych naszych, bezpośrednią admi
nistrative państwa Palembang i caley iego ludności, trudnie się będą urzędnicy mia
nowani przez rząd Niderlandów.
My Sułtan zasiadać będziemy w trybunale któryj będzie sadził sprawy cywilne , a spra
wy duchowne rozstrzygać będzie Pangerang Panghoebre, podług alkoranu: odwołanie do nas nastąpić może. Policya i skarb zupełnie będą pod zarządzeniem repre
zentanta rządu Niderlandów.
My Sułtan odbierać będziem względy i uszanowanie , do któregośmy nawykli, i mieć będziem czynny udział w Iliadzie kraiu.
Bez odpoczynku poświęcać się będziemy wykonaniu urządzeń i rozkazów rządu Ni
derlandzkiego.
Obowiazaliśmy się utrzymać i e , i w tym celu nakazuiemy wszystkim Priays, mantries , i mieszkańcom krain, posłuszeństwo r o z kazom reprezentanta rządu Niderlandów.
Rząd Niderlandów zabezpieczył nasze dochody, iakotez dochody Priays i mantries;
od tego czasu nie będziem sami nakła
dali podatków, ani nie będziem naka
zywali usług.
Potrzeba aby wszyscy naczelnicy ludno
ści zdali rachunek reprezentantowi rządu Niderlandów , ze wszystkich Piagems u- dzielonych przez nas lub przez innych
Xia/at Palembangu.
— Zadamy aby to nastąpiło w iak naykrót- szym czasie , i aby niezwłocznie udali się do reprezentanta rządu Niderlandów , dla powzięcia rozkazów względem nich i dal
szego wykonywania swoich obowiązków.
A b y , ile tylko można , upowszechnić naszą odezwę będzie ona czytana i przy
bita w mieyscach stosownych, a kopie iey rozesłanie będą po krain.
' Dan w Palembang, pod Naszą wielka pieczęcią w poniedziałek i i radge r. 1238.
— Dziennik Brn xelski dołącza n a s tę p ujące szczegóły Rząd N iderland ów z a p e w n iw s z y ro c zn y dochód sułtanow i Pa
l e m b a n g , i m aiąc na celu pom yślność k rain, zniósł s/.arwarki iakoteż podatki znane pod nazw isk iem P a dja k i P a g ia- ekon i t cł. k a żd e m u dano p raw o r o z rząd zan ia swoią własnością i d o ch o d e m i n ie w o ln o u rz ę d n ik o m m ie j s c o w y m ża- d n ey od tego żąd ać op łaty . Rząd Ni
derlan dów , w dow ód troskliwości o y c o w - skiey o d o b ro m ieszkań ców , ogłosił, źe w szelkie to w ary p rzyp ro w ad zo n e do m a
g azy n ó w W Jawa afbo Faleinbang, podług bieżącey ceny o p łacon e będą.
( D z. Sp.) z A U G S B U R G A i8 Marca.
T u t e j s z a gazeta p o w szech n a umieściła następuiący list z F ran k fu rtu pod dniem 5 b. m.
« W E poce w luórey nam przeszłość tak obfite źródło dośw iadczeń nastręcza, a d om y sły o przyszłości są nieprzebrane, k rótk ie r o z w in ię c ie w id o k ó w o han dlu w o g ó ln o ści, u dzielon ych nam w piśmie z L iverp ool, tern interesow nieyszem b ę dzie z a p e w n e , ze nas stawi w punkcie, 7. którego ten przed m iot n ayd o k ład n ićy r o zw a ża n y m b y d ź może. Liverpool do u w a g p o d o b n y c h naywłaściw szćm iest m i e j s c e m , iako miasto han dlem w ca- ł e y Anglii n a y z n a k o m it s z e , m iasto, któ
re w e d łu g p e w n y c h w n iosków nie d łu go stolicę p rzew y ższy . W o yn a m orska od ib o 3 do 1^09, m ów i pismo w spo- m n io n e , a b a rd zie y następne systema k o n tyn en ta ln e o d 1810 d o 1 8 13, z n i szczyły zupełnie handel stałego lądu E u ro p y. D łu g ie i nieszczęśliwe w o yn y p o m n o ż y ły w p o czą tk u , lecz zatkały n a stępnie w szystkie źródła przem ysłu. Od 1816 do 1818 r o k u b y ł czas zn ako m ity z iednćy strony m nóstw em w y p r a w m o r skich , z d ru gićy walką p rzem y słu w u c y w ilizo w a n y c h n a r o d a c h ; lecz w tein w szystkiem więcey sław y niż korzyści zyskano. N a k o n ie c od 1819 do i8a3 k a pitaliści zup ełn ie han dlu tow aram i z a niechali, sp ek u lacyo m w interessach s k a r b o w y c h państw całkiem się poświęcaiąc.
T ym czasem p rze m y sł E u ro p eysk ich na-
r o d ó w o lb rz y m im krok iem postępował.
Anglia w tym w z glę d zie celnie ; m a c h i ny które iuż pfz«d p ięciu laty za d o skon ałe u w a ż a n o , są dziś z niepodobn ą do w iary d o k ład n o ścią u d o s k o n a lo n e , lub też zastąpione n o w e m i w y n a l a z kami. F r a n c j a d o w io d ła , iż wielkie we w szy stk im ro d z a iu w yd a ie geniusze , a z m a ł j m nader w yiątk iem , iuż ićy się teraz pierw szeń stw o w C h e m ii d o r z e m iosł zastósow an ćy należy. N ie m c y i S z w a y c a r y a z chwalebni} w ytrwałością walczą z przeszk od am i , iakie w p o z b y ciu tow arów i u bieg an iu się sąsiadów iia- trafiaią. Rossy a o k r y ła Się ręko d zieln ia- mi. P ołu d n io w a E u ro p a w ię c e y potrze- b uie niż wydaie. Z szlachetną dumą wskaztuą nam Stany Z je d n o czo n e n ie -, s ly c h a n y w zro st lu d n o ś c i, r o ln ic t w a , r ę k o d z ie ł i żeg lu gi. W sch o d n ie Ind ye przez n iezliczone skarby s w y c h płodów i w yro b ó w , będ ą zawsze w porów n an iu do E u ro p y tem, czem iest żelazny garnek do clinianeffo. f5 O A ntylle u bożeią , a duchJ 1 f iaki się m ięd zy czarnym i iey m ie s z k a ń cami w y k a z u i e , nie m oże p o d w y ż s z e nia wartości plantacyy ro k o w a ć. G d y zaś na kardynaln e zasady han dlu r ó ż n y c h narodów o czy zw rócim y, tedy u j rzym y, dzięki dośw iad czen iu, że w y o b r a żenia o d o s o b n ie ń , coraz d zieln ość swoię
tracij. Anglia doświadozeńsza od sw y ch są
siadów, daie w tym w zględzie przykład roztropn ey p o w o ln o ś c i, z któ re y n i e ch yb n ie k o rzyści odniesie.»
__ Gazeta w ych od ząca w Kolonii u m i e ściła n a stę p u ią cy artykuł: — «Stosunki czasowe bardziey teraz niż kied y wyma- gaią ścisłey karności w s z k o ł a c h , aby d u c h rozwiązłey w oln ości wzrastaiącey młodzieży p o w ś c ią g n ą ć , i w cześn ie ią p rzj z w j c z a i a ć do posłuszeń stw a i u le głości p r a w o m , przez któ re to p r z y m ioty stawszy się kied yś o b y w a t e l a m i, p om ogą do u twierdzenia b ezp ieczeń stw a i pomyślności kraiu. Im cel ten w y ciąga ś c iśle jsze go d o z o ru m ło d zie ży zg ro m ad zo n ey w sz k o łac h , i im bard ziey dozór ten ro zciągać się także po w in ien na postępow anie m ło d zie ży za szkołami, tćm m uićy m o że b y d z u sk u te c z n io n y m przez sam ego ty lk o p rze ło żo n e g o szkoły, i tem w ięk szy w kład a obow iązek na w szystkich n a u c z y c ie l i, aby zm ie- rzaiące do tego czyn ności m ięd zy siebie tak podzielili , iżby iedność zasad k a r ności szkoln ćy u trzy m a n ą była. T y m celem u sta n o w io n o iuż w w ielu g im n a z j a c h p r o w m c y y In sp ek to ró w klass, z których ka żd y tw o rzy p u n k t połączenia karności dla p ew n ćy klassy czyli o d d z ia ł u , a In sp ektorow ie maią z n o w u m i ę d zy sob.| p u n k t połączenia w D y r e k to rz e szkoły.»
z R Z Y M U 20 Marca.
Nieszczęśliwy przypadek zasmucił Angli
ków mieszkaiących w Rzymie. Panna Bat
hurst\ synowicą Lotda Bathurst ministra osad W. Brytanii, przeieżdżała się konno z kilkoma osobami nad brzegiem Tybru niedaleko Ponte-M ole, Jey koń cofnął się 1 wpadł w Tyber razem z tą nieszczęśliwą 'osobą;
daremne były wszelkie usiłowania; dotąd nawet iey ciała niewydobyto.
— Donoszą z Neapolu iż żołnierze woy- ska pkupacyynego u/.yci są do prac nad upiększeniem okolic , a za to otrzymu-
ią podwóyuą racyą żywności. Maią tl*
kończyć drogę przed lótu laty rozpo- czętą , lecz potem porzuconą , przeciuaiącą górę Pausilippo i prowadząca do Pozzuo- l o , nienaruszaiąc grotty Lukullusa. Rząd przeznaczył na tę budowę 26,oooDukatów.
C H R Y S T I A N I A .
Pisma publiczne pod dniem 27 Lutego b. r. donoszą z Chrystyanii, ie Król kazał przedłożyć seymowi proiekt do uregulowa
nia wydatków kraiowych na trzy lata na
stępne, poczynaiąc od 1. Lipca 1824, 1 w e
zwał go aby dał swe zdanie względem po*
datków.
Roczny dochód i wydatek wyrachowany iest iak następuie: Talary Sr.
Pobor w srebrze : Cło 392,000 Wpływ procentów z części poży
czki braci Beneck zostawioney
osobom prywatnym 45i00°
437,000 Wydatek w srebrze: i procenta
od długów kraiowych i zagra
nicznych i rozłączenie kassy
wdów w Danii 271,466-14
A zatem pnzostaie w srebrze 165,533-46 Pobor w papierach: cło, ieże-
li żadna odmiana niezaydzie i,^5o,o36 Wydatek , licząc doń 35,000
na koszta kopalni w Königsberg,600,000
na Etat woyskowy 209,000
na marynarkę, czyni i , 8 3 i , 5 2 I
a zatem niedostaie 81,18,^. ial.
które można uzupełnić podwyższywszy cło od kawy, tabaki, wina i wódek winnych.
z A L E X .A N D R Y I 12 G ru dn ia.
Niedawno zakupił Basza znaciną liczbę europeyskich okrętów i bryg amerykański za 27,000 hiszpańskich piastrów. Zaku
pił także wszystkie statki które mu nastrę
czono , a które iako/.kolwiek były zdatne do służby woyskowey i zapłacił za nie od 14tu do 28U1 tysięcy piastrów.
W IADOMOŚCI LITE
RACKIE.
Morale de la Bible par J. B. C. Chaud.
2 Vol. avec le texte latin en regard.
M oralność Biblii przez Pana J. B. C.
Chaud.
(•?. D z i e n n i k a Annales tie la Littérature e t tier Arts*.)
Dzieło to, w dwóch toinach in octavo z textem łacińskim po iednćy stro
n ie, nie mogło wyyśdż w okolicznościach szczęśliwszych. W czasie, w którym sekta- rze fałszywcy filozofii usiłuią podkopywać zasady wiary, należy ludziom hogoboynym zniweczać ich zamachy. P. Chaud nie za
wiódł się w swoićy nadziei; iego dzieło przyięte zostało z uwielbieniem od wszy
stkich osób u c z c i w y c h ; wszystkie pisma pe
riodyczne rozsądne, i rozszerzeniu zdro- vycli n a u k sprzyiaiące, doniosły od dawna o nlćin z należną pochwałą.
Moralność B iblii, iak oznacza t y t u ł, iest zbiorem zdań, niaxym i przykazań wziętych
¿ Biblii, uporządkowanych niateryami w ta-
! kim sposobie, że wszystko, co się iedne- go przedmiotu dotyczę , znaleść można w j iednym/.e rozdziale. Co więcey, ze Autor wybieralne niieysa z Pisma Świętego , umiał ie położyć w takim szy k u , iz. śluzą iedne drugim za ogniwo rozumowania i okazuią.
widoczny związek , iaki istnieie we wszy
stkich częściach nauki duchen! Boskim na- tclmioney. l'an Chaud nicprzestał na ta
ko wćm ułożeniu Xięgi moralności, lecz d o
wodzi ieszcze iż ta moralność, tak dosko
nała, nie mogła bydź tylko dziełem samego BOGA. Na czele znayduie się wstęp a w nim dokładny wywód prawd R e ligii, które mu mógłby służyć tytuł: Apologin chrysty- (imunu. Ten wstęp dzieli się na trzy czę
ści : pierwsza poświęcona iest wykładowi dowodów istności BOGA i nieśmiertelności duszy, dogmatów wspólnych całemu Chrze- sciaństwu ; — druga mówi o rozmaitych na kuli ziemskiey obrzędach i wyznaniach , o bałwochwalstwie i machometanizmie, o Ju
daizmie ; od tego naturalnie przechodzi do Chrystjanizmu, względem którego Judaizm był tylko przygotowaniem i figurą, i któ
rego szczegółowey rozwadze część trzecia iest poświęcona. — Ta częśc trzecia rozbie
ra wszczególności wyższość nad temi Reli
gii Chrześciańskiey.
Pan Chaud okazał rzadki talent krótko
ści przy iasnein tłumaczeniu się, i w ma
łym nader zakresie [ biorąc na uwagę roz
ległość przedmiotu ) umiał obiąć naywa- żnieysze części Pisma Świętego i zadziwia- iącą rozliczność materyi. Jego wstęp iest w istocie obrazem wystawiaiącym dzieie Re
ligii od początku świata aż do dni naszych.
Znayduią się w nim światłe rosprawy o gló- wnieyszych zagadnieniach krytyki świętej’.
A r gumenta naypozornieysze niedowiarków zwycięzko tain są zbiiane ; żaden dowód, od iakiegokolwiek z nayslawnieyszych o- brońców przytoczony, nie iest pominięty;
znayduiemy tam nareszcie wiele innych przez Autora dołączonych, które możnaby uważać za nowe. S ło w em , te prolegome
na moralności Dibliyney zawieraia wiele ważnych miejsc przytaczanych iuż cząstko
wo w pismach peryodycznycb. Takiemi są:
o godności człowieka ‘ władzach duszy, — Charakter życia J E Z U S A C H R YST U SA
tozmowa o niepoięciu tajemnic; tnissye; — ułamek o śmierci Ludwika X F I \ ■— obraz Macbometa; — i t. p.
Co do stylu, widzimy w nim wszystkie przymioty znakomitego pisarza uksztalcone- go dobretni w zoram i, to iest: znayduiemy w nim poprawność, iasnośc, szlachetność i wytworność. Na dowód naszego twierdze
nia przytaczamy tu krótki o Zbawicielu wy- iątek, który wybieramy dla tego umyślnie, iż niebyt w żadnym dzienniku położony.
,, JEZUS CHR YST U S nie iest otoczony tym blaskiem wielkości i władzy który u- wodzi lud pospolity; iego okazałość, in
nego wcale rodzaiu, oświeca tych tylko co szukaią skarbów tmdrości. Jeso skro-
• • i
nie mc iest ozdobione korona i miecz nie błyszczy w iego ręku. Syn człowieka nie przyszedł po to , aby mu usługiwano, lec z aby sam służył 1 ażeby wylaniem krwi swoiey zapewnił zbawienie wielu. (1) Ten król dobroci i sprawiedliwości iest ubogi, bez znaczenia, bez władzy; wystawiony na złość lu d zi, znosi ich pogardę, ich sprzeczności , ich obelgi. Nie mylmy się na tem pozornein uniżeniu JEZUSA C H R Y S T U S A które mięsza poiętność naszę, bo ieżeli iest słabym podług ciała, ieżcli nieo- debrał w udziale darów świata, iakże za to iest potężnym wedle d u s z y , iak bogatym, iak silnym w darach miłosierdzia , ła
skawości i miłości ! Zszedłszy na ziemię dla pokazania ludziom , iak iriaią zrzucic iarzmo namiętności , nieprzestaie na nau
czaniu ich cnoty, ale im ieszczę ukazuie żywy iey wykład w postępowaniu swoiein ; iest razem ich prawodawcą i w zorem , i zniewala ich umysł równie uczynkami iako i nauką. Móglżeby kto bez rozrzewnie
nia czytać przecujowne dzieie życia Zba
wiciela ? któryż c z ło w ie k , nie zupełnie ieszcze zepsuty, mógłby patrzeć się na tyle doskonałości, a niezwrocje razem sku-
1) M a tt. X X . »8.
tocznéy na Samego siebie uwagi ? -— W sa- inćy rzeczy, bezinteresowność 1 ubóstwo JEZUSA C H R YST U SA czyliż nie są oskar
żeniem naszéy niepohamowanéy chuci bo
gacenia się? iego wstrzemiezliwośd i czy- stose czyliż nie potępiaią naszéy rozwio- łłosci? iego cierpliWośc i słodycz czyliż nie iest wyrzutem naszéy zawziętości i sze
mrania , iego pokora uniżeniem naszéy d u my i zarozumiałości, iego nakoniec. nie
winność straszliwym na nasze nierządy wy
rokiem ? — Kiedy JESUS naucza tłumy ludu, nie szuka bynaymniéy powabów ani wytworności wymowy; Jego prawdy, proste i z siebie zniewałaiące , nie potrze- buią żadney powierzchownéy okrasy; mó
wi bez sztuki lecz z powagą, która wszystko podbiia pod moc słowa Jego;
iakaś skryta siła działa na dusze tych któ rzy go sluchaią ; Jego moralność, tak w y soka iz uczonych i mędrców zadziwia, iest razem pełną czuléy prostoty, przekonywa umysły naypospobtsze i trafia do serc nay- mnićy oświeconych.”
Druk i ozdoby Edycyi moralności B i
blii, nic dożyczenia niezostawiaią. Należy to powiedzieć na pochwałę drukarni Pana Lebel, Drukarza królewskiego, któremu iesteśmy winni piękne wydanie Dzieł Bos
sue ta.
Pan Chaud zachęcony dobrem przyie- ciem od publiczności, wydał iuż dwie Edycye poprawne Dzieła swoiego w skró
ceniu zastósowanem do użytku klass szkol
nych.
Jedna z tych edycyy ( przeznaczona dla naukowych Instytutów) iest połacinie i no
si tytułî Ethica saciat sive lectiones prac- ticae e sa cris B‘ bl‘ ls deprornptae ; Druga po fiancuzku , z tytułem : Cours de mora
le , tiré des saintes écritures. Każdy oddział przedaie się po 2 franki w Paryżu.
B o x e r y.
Nie daw n o o d b y ła się w L o n d y n ie dla w p ra w y w alka na k u ł a k i, za opłaty wniy- s c ia , na korzyse irlandzk iego b oxera Langem , k tó ry lu b o w walce z A n g ie l skim b o x e re m Spring p o k o n a n y z o s ta ł, ch lu b n e tediiak od obudvvu stron swćy o d w agi i ziin u ćy k r w i u z y s k a ł św iade
ctwo. W p o d o b n y ch utarczkach w a l czący maią wyściełane r ę k a w ic z k i , aby sku tki u derzeń iak o żko lw iek zła g o d zić ; nadto nie idzie im wtenczas o dokucze- uic p rzeciw n ikow i, ale raczéy o sztuczne, piękne ugod zenie. T a k o w e ćw iczen ia idbyw aią się w sali p rze zn aczo n ćy dla Professorów na wykład teo rety czn y sztu ki kułakowania. W w sp o m n io n ćm w y - żćy ć w ic z e n iu w y s tą p ił zn a c z n y szereg b o x e rô w , parami iedni po dru gich. Z a po w ied zian o także n a d z i e ń 18 M a r c a , walkę b o x e r a Stockm ann z b o x e re m M yr- thenzw eig ( c z ę s to bowiem b o x e ro w ie przybieraią szczególne im io n a , a p o spolicie w o ien n e ). W k o ń c u Langan w y z w a ł d o walki k a ż d e g o b o xera, któ - ryby ty lk o śmiał sobie p r zy w ła s z cz a ć ty tuł zapaśnika ( c h am p io n ) angielskiego;
( s ła w n y , lecz iuż w latach’podeszły b o x e r C rib b , u ż y w a ieszcze tego ty tu łu h o n o r o w e g o , lecz należy się on z u p e łn ie S p rin go w i p rze ciw n ik o w i L a n g a n a ) , n a grod ę od 3oo d o 1000 funt. Slerl. o z n a c z y ł dla z w y c ię z c y na podłodze z balów . tiayn ieb esp ieczm eyszćy w alce). N ikt iednak nic w ystą p ił dla przyięcia w yzw a
nia.
R O Z M A I T O Ś C I ,
— W Królewcu, w dawnym iednym kla
sztorze, odkryto w r. zeszłym kronikę Wi- ganda z Marburga , która dotąd za zupeł
nie zatracona uważana była. Jest ona bar
dzo ważna do dawnych dzieiów litewskich.
Popług rządowych spisów wynosiła lu
dność Neapolu z końcem r. i8a3. 346,676 dusz prócz Cudzoziemcu w ; wzrosła ona p/rez rok ieden o 11.960 osób.
* Wynalazcą Componium ( o którem w pi
śmie naszem wspomnieliśmy) iest Niemiec W in k el, rodem z Lippstadt w Westfalii, odkupili od nie go ten Instrument dway kup
cy francuzcy za 5o,ooo franków. Gra on dotychczas następuiące sztuki : Uwerturę do Rossiniego opeiy Sroka złodziey; Notturno Spohra; i marsz N. Cesarza Alexandra przez Moschelesa.
Pixis , który bawi teraz w Paryżu , chcąc przewyższyć innych artystów , kazał sobie sprowadzić z Wiednia Fortepiano roboty Gia/a , które mocą i pięknością tonu prze
chodzi wszelkie tego rodzaiu instrumenta znayduiące się w Paryżu.
Do Paryża nadeszły wiadomości o w y
prawie morskiey pod dowództwem Kapita
na Duperre. Są one z Maia r. i8a3. i za
wieraia w sobie interessuiące szczegóły o postrzezeniach żeglarskich i magnetycznych, i o odkryciu czterech nowych wysp, któ
rym dano nazwiska Clermont-Tonnerre, Lus- tanges , A Ugier, Frecinet\ składaią częśc A r chipelagi Niebezpiecznego, zamieszkane sa od ludzi nadzwyczaynie boiażliwych, z któ - remi Kapitan nie mógł mieć żadnych sto
sunków.
Przykra pora r o k u , przymusiła go do spiesznego opuszczenia tych wysp; udał się do Otaiti, i postrzegł tam szczęśliwe zmiany w obyczaiach tey wyspy, od czasu zaprowadzenia Religii chrześciiańikiey. W przeciągu lat kilku, razein z bałwochwal
stwem , ustało wielożeństwo, ofiary z ludzi, zabóystwo dzieci i t. d. Nowy chrześci- anie z naywiększą gorliwością wypelniaia przepisy wiary. Ogłosili się niepodległenó Anglii; wszyscy umieią czytać i pisać; ma
ią Drukarnią która ich i przyległe wyspy w potrzebne zaopatruie książki. Bandera Otaicka iest czerwona z gwiazdą we środ
ku.
— Inżynier angielski imieniem Perkins wynalazł sposób użycia pary z wody wrza- cey zamiast prochu w nabiianiu karabinów i arm at; kilkokrotne doświadczenia d o wiodły, źe fuzya tym sposobem nabita dwa razy daley niesie. Wynalazek ten szczegól- niey możnaby zastosować do marynarki, gdzie armaty stale są osadzone na okręcie.
— Angielskie pismo Indo-Chinese-Gleaner przypomina iak ważną iest rzeczą staranie, by więcey Europeyczykow niż dotąd uczy
ło się gruntownie iezyka Chińskiego, przea sam wzgląd na rozszerzenie wiadomości ludzkich, korzystaiąc z obszerney, osobliwie dawnieyszey literatury tego narodu i z iego stanu obecnego. Dotychczas bardzo mało zważano na ważną okoliczność , iż czwar
ta czcść rodu ludzkiego tnówi ięzykiem Chiń
skim.
— PP. Van Houten i Cp wynalazcy papie
ru ze mchu wodnego w Roterdamie, otrzy
mali przywiley wyrabiania przez lat 10 w kraiu Niderlandzkim tegoż papieru, uzna
nego za nieprzenikliwy , niepodległy zepsu
ciu , trwały i zapobiegający próchnieniu drzewa. Jest to przedmiot nader ważny dla budowli morskich i dziel hidraulicznych j wyrabiaią go wynalazcy w grubości i wiel
kości rozmaitey.
