j y - ' 2 0 .
MONITOR WARSZAWSKI.
z W A R SZA. W Y D N I A 9 M A R C A 182/i R O K U W E W T O R E K ..
D o s t r z e ż e n i a m e t e o r o l o g i c z n e w W a r s z a w i e .
Ciepłomierz li. Barometr. ll-r i a t r. Stan JSieha.
Dnia 5 Marca
Zrana . . . Popołudniu . W ie czorem .
Stopni zimna Stopni zimna Stopni zimna
— 10
— a
— 3
Cali »7 liniy 7,6
>, — 1 ' 6
1, — J ,3
P o łu d n io w o - z a c h o d n i P o łu d n io w y połu d n io w o -zach o d n i Po łu d nio w y połud niow o-z ach od ni
Słońce.
Słonce.
Chmurno.
6
/rana . . • Popołudniu . W ie czorem .
Stopni zimna Stopni Stopni zimna
— 3 0
— a
Cali 27 liniy 4 ,1
„ - 5.6
„ — 8,o
P o łu d n io w y polu d n ic w o-zacłiod n i Połu d niow o-zach od n i Połu d nio w o -zach o d n i
Sniég.
W ich er.
Chmurno.
7
Zrana . . • Popołudniu . W ieczorem .
Stopni zimna Stopni Stopni zimna
— 4 0
— 3
Cali »7 liniy 10,0
„ — ,, — >>,5
Zachodni połu dniowo-zach odni Zachodni p ó łn ocno-zachodni P o łu d n io w y połu dniowo-zachodni
Sło ń ce blade.
Słońce.
G w ia zd y.
W A R S Z A W A .
JCM. W . Xiąźe K onstanty pow ró
c ił w dobrem zd row iu , dnia w c z o ra j
szego w południe, z podróży do P e
tersburga.
_ Doszła wiadomość z W ilna iż tam/.e dnia 19. Lutego b. r. zszedł z tego świata w 7 1 , r. z• X.. Filip Nereusz GoltiTiski , P i- iar, Professor wysłużony Uniwersytetu W i leńskiego, Kawaler Orderu S. Anny II. klas- s y , maź zasłufony w O yczyzn ie przez swo- i e prac« nauczycielskie, i liczne dzieła li
terackie-
z P E T E R S B U R G A u ( a 3 ) L u t e g o . U r o c z y s t o ś ć z a ś lu b ie n ia J e g o C . M W . X i ę c i a M
i c h a ł ai Jćy C- M . W . X i ę ż n y H
e l e n yn a s tą p iła w P iątek d . li b . m . w K a p li c y p a ł a c o w e j u m y ś ln i e n a to p r z y g o t o w a n ć y .
J e g o C e s a r z o w i c z o w s k a M o ś ć W . X ż e K o n s t a n t y , p r z y b y ł d n i e m w p r z ó d z
W a r s z a w y ,i b y ł p r z y t o m n y o b r z ę d o w i .
W n ie d z ie lę z r a n a ( d n i a 1 0 ) d o s t o y - n i M a ł ż o n k o w i e p r z y j m o w a l i w p o k o - i a c h s w o i c h p o w i n s z o w a n i a z n a k o m i t y c h osó b p łc i o b o i ć y , w p o r z ą d k u n a - s t ę p u i ą c y m : 1) W y s o k i e g o D u c h o w i e ń s t w a ; » ) R a d y P a ń s t w a ; 3 ) S e n a t u ; 4 ) W y ż s z y c h O f f i c e r ó w g w a r d j i i w o y s k a ;
5 ) W i e l k i c h U r z ę d n i k ó w D w o r u ; 6) M n i e j s z y c h U r z ę d n i k ó w D w o r u ; 7) Se k r e t a r z ó w S t a n u i M in is t r a S e k r e t a r z a S t a n u K rólei-tw a P o l s k i e g o ; 8) S z a m b e l a n ó w , K a m m e r j u n k r ó w i in
n y c h o s ó b z n a c z n i e j s z y c h ; 9) C ia ła d y p l o m a t y c z n e g o ; 10) D a m c ia ła d y p l o m a t y c z n e g o ; 1 1 ) K r ó l o w y c h J m i i e t y i M i n g r e l i i ; l a ) D a m h o n o r o w y c h , 1 i n nych D a m z n a k o m i t y c h i X i c ż n ic z e k G e o r g i y s k i n h . ( Coris . lm p .)
— R a d c a S t a n u G le r s , p r a c u i ą c y w M i n i s t e r s t w i e S k a r b u , m i a n o w a n y z o s ta ł W i c e g u b e r n a t o r e m P o d o l s k i m .
z M O N A C H I U M a a L u t e g o . D n i a w c z o r a j s z e g o ó p ó ł d o 4 tey z r a n a z s z e d ł z t e g o św ia t a J. K . M. E u geniusz X z e d e Eeuc/itenberg l E ic h - sta ll , t k n i ę t y a p o p l e x y ą w 43 r . ż y c i a s w e g o .
z W I E D N I A 28 L u t e g o .
C e s a r z JM ść n a k a z a ł p r z y w d z i a n i e ż a ł o b y d w o r s k i e y s z e ś c iu t y g o d n i o w e y ,
% p o w o d u ś m ie r c i J K M . E u g en iu sza X c\a d e Leuchienberg i E ic h s ta lt •
z P A R Y Ż A a 4 L u t e g o .
Dziennik E lo ile umieścił z Gazety M adryckićy z dnia 7 b. m. następuiaci
«'Odpowiedź Gazetom angielskim na stan
J J 1 J
m i L o u d y ń s k i e m i . Courier i Times z s z c z e g ó l n i e y s z y m p o w s t a ł y z a p a ł e m , j r z e c i w p o d a n i o m G a z e t y n a s z e j7, k t ó r e n i n ie y s z é m p o w t a r z a m y : że p r a w ie w s z y s t k i e o k o l i c e L i m a i n a j z a m o ż n i e y - sze p r o w i n e y e n a p o g r a n i c z u B u e n o s - A i r e s , w r z e c z y s a m é y h i s z p a ń s k i e m u R z ą d o w i p o d le g a ią . P ie r w s z y z p o m ie - n i o n y c h d z i e n n i k ó w , n ie m a i ą c co o d p o w i e d z i e ć n a o ś w i a d c z e n i e , w s z y s t k i e ie g o p o w y ż s z e k ł a m s t w a w j t j k a i ą c e , o d w o ł a ł s ię d o źró d eł na zupełną wiarę z a s lu -
g u i ą c y c h . S ą to b e z w ą t p i e n i a tez sa m e ź r ó d łu , z k t ó r y c h d z i e n n i k w s p o m n i o n y o d 10 m i e s i ę c y swe k ł a m s t w a c z e r p a . D z i e n n i k za ś Tim es m n i e m a ł, i ż z a ie- d n y m z a m a c h e m c a ł y s p ó r u k o ń c z y , g d y p o s t a w i , s łu sz n e d z ia ła n ie s w e g o r z ą d u , n a p r z e c i w n a s z e m u w r. >779 wiarołomnemu p o s t ę p o w a n i u w e w z g l ę d z ie p o w s t a ń c ó w o sa d A n g i e l s k i c h ( t e r a z S t a n ó w Z j e d n o c z o n y c h ). P r z y t o c z y m y tu r z e t e l n i e , t y l e k r o ć f a ł s z o w a n e w y p a d k i. W i a d o m o w s z y s t k i m , że K r ó l J e r z y III. d n ia 17 M a r c a 1 7 7 8 o ś w i a d c z y ł w P a r l a m e n c i e , iż p o s i ł k i p r z e z F r a n c y ą p o w s t a ń c o m p ó ł n o c n o - a m e r j - k a ń s k i m d o s t a r c z o n e , r ó ^ p i e iak t r a k tat h a n d l o w y p r z e z to ż M o c a r s t w o z n i e m i z a w a r t y , n a y m u i e y s z ć y n ie p o z w a la p r z e w ło k i w r o z p o c z ę c i u k r o k ó w n ie * p r z y ia c ie ls k ic h z F r a n c j ą . W i a d o m o ta k ż e z iak ą u s iln o ś e ią s t a r a ł się K a r o l III t ć y w o j n i e z a p o b i e d z ; o f i a r o w a ł n a t y c h m i a s t s w o ie p o ś r e d n i c t w o , k t ó r e p r z v i e t o ; o ś w i a d e z j ł iż w t e n c z a s d o p i e r o n i e p o d l e g ł o ś ć o sa d a n g ie ls k i c h u zn a , g d y toż z e s t r o n y r z ą d u A n g i e l s k i e g o n a s t ą p i ; n a k o n i e c o p a r ł się u s i l n j m n a l e g a n i o m d w o r u W e r s a l s k i e g o , k t ó r y na m o c y z w i ą z k u f a m i l i j n e g o ż ą d a ł o d H i
s z p a n ii z b r o y n e g o w d a n ia s i ę ; o d p o w i e d z ia ł K a r o l . III w ó w c z a s , źe « g d y b e z ie g o u c z e s t n i c t w a z a w a r to u k ł a d y ze S t a n a m i Z j e d n o c z o n e m i , z e r w a n o t ć m s a m e m w a r u n k i w s p o m n i o n e g o z w i ą zk u .» W ś r ó d n e g o c y a c y y r o k p r a w ic c a ły c i ą g n ą c y c h s i ę , d w ó r M a d r y c k i n i c z e g o n ie p o m in ą ł c o b y z g o d ę d o s k u tk u p i z y w i e ś d ź m o g ł o . J a k ż e A n g liia z a w d z i ę c z j ł a to p o s t ę p o w a n i e ? — lim e s n i e c h się p o s t a r a o M a n if e s t K a r o l a III z r. 1 7 7 9 d la p r z e k o n a n ia się, iak ą n a g r o d ę u z y s k a ł o tak s z l a c h e t n e p o s t ę p o w a nie. R z ą d W . B r y t a n i i r o z k a z a ł u d e r z y ć na w y s p y F i l i p i ń s k i e , a z d r u g i ć y st r o n y o s a d y n a s z e na d ie z io r e m N icaragua z b u r z y ć .
j J v i n u i i i v . 1 , « u ł * 1/ u r/i i i ) u i i i u u J
k o r z j.s ta ć z p o ś r e d n i c t w a K a r o l a 111 , b y ł b y z a p e w n e u n i k n ą ł s t r a t , ia k ie p o n i ó s ł w p o k o i u r. 178 3 z a w a r t y m . N i e c h Ti
mes p o w s t a n i e p r z e c i w r z e c z y w i s t y m t y ć h k l ę s k s p r a w c o m , p r z e c iw L o r d o w i N o r th , i t y m w s z y s t k i m k t ó r z y p r z e z o r n e r a d y L o r d a Chatam i E d m u n d a Burkę o d r z u c a l i . — Z w a ż m y te r a z , w p o r ó w n a n iu z tak o t w a r t ć m i r z e t e h ie m p o stę p o - w a n i e m H i s z p a n i i , ia k ie iest p o s t ę p o w a n i e i n n y c h n a r o d ó w , k t ó r e b e z n a y - m n i e y s z e y p r z y c z y n y m o c n e d a ły p o w o d y d o u s k a r ż a n i a się. P o c z ą w s z y o d g r a n i c F l o r y d y p r z e b i e ź m y n i e z m ie r n ą p r z e s t r z e ń aż do K a li f o r n i i , a w s z ę d z ie z n a y d z i e m y h a n i e b n e p o m n i k i , w s k a z u ją c e z ia k n a tę / .o n ć m u s i ł o w a n i e m s t a rali się c u d z o z i e m c y w z b u d z i ć p o w s t a n ie . C z y t a j m y o d 1 8 1 0 r. w j b i t e w ich d r u k a r n i a c h d z i e n n i k i i p is m a u lo tn e , u y - r a e m y t a m , ia k b e z m i a r y w i e l b i ą c p o w s ta ń c ó w , t ć m s a m e m s z k a l o w a ń n a R z ą d n a s z n ic o s z c z ę d z a li. P o r a c h u y m y o k r ę t y , k t ó r e z ic h p o r t ó w w t a m t e s t r o n y p o p ł y n ę ł y , a m o ż e l e d w i e ie d e n z n i c h się z n a j d z i e , k t ó r y b y z m y ś l o n y c h i z a t r w a z a i ą c j c h w i e ś c i r o ia lis to m n ie d o n o s i ł , i k t ó r j b y na o d w r ó t m e p r z y w o z i ł d o E u r o p y b a i e k o o d n i e s i o n y c h p r z e z p o w s t a ń c ó w z w y c i ę s t w a c h . O n e y - r z y j m y d z i a ł a , f l i n t j , p isto le ty , s ż a b le , k t ó r y m i p o w s t a ń c y w a l c z y l i , zrVayda się n a n ic h z n a k i o b c y c h f a b r y k z kló<
r y c h p o c h o d z ą . W e j d ź m y na o k r ę t y p o w s t a ń c ó w , a p o c z ą w s z y o d k a p i t a n a aż d o o s t a t n ie g o m a y t k a , c u d z o z i e m ć ó w z n a j d z i e m y , p o w i ę k s z e y c z ę ś c i n a r o d ó w , k t ó r e s ię u a s z e m i p r z y i a c i o ł m i n a z y w a - ią. G d j b y w o j ’ s k o r c w o h i c y o n i s t o w p r z e d n a m i p r z e c i ą g a ł o , w i d z i e l i b y ś m y całt; p*>łki z E u r o p e j s k i c h a w a n t u r n i k ó w z ło ż o n e . N i e c h p o w ie V en ezu ela , s k ą d p o c h o d z i ł o 8000 ż o ł n i e r z y , k t ó r y c h k o ś c i p o r ó w n i n a c h i e y r o z r z u c o n e , a z k t ó r y c h a n i i e d e n h i s z p a ń s k i ć y nie z n a ł m o w y . Pichtncha n i e c h w v i a w i , s k ą d p r z y b j ł y o w e d w a p ó ł k i , k tó r e a 4 M a i a 18 1 2 7 r o i a li s t a m i w a l c z j ł y , a z k t ó r y c h ż o ł n i e r z e w s z y s c y b e z w j i j l k u , o b c y m m ó w i l i i ę z y k i e m . S p u ś ć m y z a s ł o n ę n a te n o b r a z , b y ś m y h a n i e b n i e j s z y c h ie s z c z e p r z e d m i o t ó w n ie o d k ry li*
N i e ie st z a m i a r e m n a s z y m , n a s z a n o w a
n e p r z e z n a s R z ą d y , o z g w a ł c e n i e p r a w
n a r o d ó w ca łą z w a l a ć w i n ę ; p a d a o n a
n a o s o b y p r y w a t n e , k t ó r e z s w c y s t r o
n y s t a ły s ię o fia r ą p o d s t ę p n y c h a c h c i
w y c h s p e k u la n t ó w . P ad a r ó w n i e ż na
z ło ś l i w y c h i n i e c n y c h p i s a r k ó w , któ*
r y c h w z r u k tak z a ć m i o n y , iż 10,000 b i t n e g o w o y s k a w P e r u d o j r z e ć nie m o g ą . N ie c h te r a z Times z w a ż y to w s z y s t k o , i w y r z e k n i e , k t ó r e y s tr o n ie s ł u s z n o ś ć a k t ó r e y n i e r z e t e ln o ś ć p r z y p i s a ć n a le ż y .
— P r e z y d e n t R a d y S ta n u i M in is t e r S k a r b u w y d a ł ( w w z g lę d z i e w y b o r ó w ) d o s w o ic h p o d w ł a d n y c h n a s t ę p u i ą c y o k ó ln ik
P a r y ż 10 S t y c z n ia i 8 a 4 -
« M o ś c i P a n ie ! G d y K r ó l J M ś ć , w k r ó t c e p o m i a n o w a n i u m n i e n a M i n is tr a S k a r b u n a k a z a ł z e b r a n ie k o lle - g ió w w y b o r c z y c h w D e p a r t a m e n ta c h p i e r w s z ć y ko le i , w s k a z a łe m n a c z e ln y m a g e n t o m m e g o w y d z i a ł u , a b y , ieżeli z e c h c ą p o z y s k a ć m o i e z a u f a n i e , p r z y k ł a d ali się w s z e l k i e m i s p o s o b a m i d o w y b r a n i a D e p u t o w a n y c h , k t ó r z y b y p ra- w e y m o n a r c h i i i i n s t y t u c y o m k tó r e n a m m o d r o ś ć K r ó l a n a d a ł a , isto tn ie p r z y c h y l n e m i b y l i ; w e z w a ł e m ich tak ż e , a b y w im ie n iu m o i ć m od s w o i c h p o d w ł a d n y c h t a k i e g o ż p r z y ł o ż e n i a się z a ż ą d a li. Z r o z u m i a n o p o r a d ę m o i ą , i z u k o n t e n t o w a n i e m o t r z y m a łe m ś w i a d e c t w o od w ł a d z p ie r w s z y c h d e p a r t a m e n t o w y c h , i/
u r z ę d n i c y z a le ż ą c y o d m o i e g o M in i s t e r s tw a p o tra fili d o p e ł n i ć s w o i c h o b o w i ą z k ó w i w k a ż d e m w y d a r z e n i u o k a z a li się g o d n y m i s ł u ż y ć K r ó l o w i , a
« T e r a z M o ś c i P a n ie , g d y n a s t ę p u ją p o w s z e c h n e w y b o r y w c a łe m k r ó l e s t w i e , m u s z e W P a n u z n o w u to ż s a m o p r z y p o m n i e ć , a b y ś sam p o w t ó r z y ł s ł o w a m o i e s w o im p o d w ł a d n y m , iż o- c z e k u i ę n o w y c h d o w o d ó w [g o r liw o ś c i o d w s z y s t k i c h u r z ę d n i k ó w s k a r b o w y c h . M o ż e n a y w i ę c ć y d o n ic h n a le ż y s ta ra n ie ( z w z g l ę d u n a n a t u r ę ich u r z ę d u ) , a b y n i s z c z y l i usiłowania z ł e j w oli i p r z y k ł a d a l i się d z ie ln ie d o z w y c ię s t w a z a s ad m o n a r c h i c z n y c h . N i e c h w ię c p r z y łą c z ą się d o o b r o ń c ó w t r o n u i p r a w o ś c i , n iec h r o z k r z e w i a i ą w s z ę d z ie p r z y w i ą z a n i e d o K r ó l a , u t r z y m u i ą u f n o ś ć w J e g o r z ą d z i e , u m a r z a ią o b a w y , n i s z c z ą p r z e s ą d y i b ł ę d y , a n a k o n ie c niech u p r z ą t a i ą u p r z e d z e n i a z a s z c z e p i o n e p r z e z b u r z y c i e l i i p o d ź e g a c z ó w d o n i e p o r z ą d k u . T y m s p o s o b e m w e s p r ą za- m i a r j ’ r z ą d u , s łu ż ą c s p r a w ie K r ó l a i O y - c z y z n y .
Pe>vny ie s te m , iż W P a n o d p o w i e s z m e m u o c z e k i w a n i u , i źe ie g o p o d w ł a d n i z e c h c ą g o r l iw ie p ó y ś d ź za ie g o p r z y k ł a d e m . W i a d o m o ie st tak im ia- k o i W P a n u , ile m o ż n a r a c h o w a ć na s p r a w i e d l i w o ś ć r z ą d u i z e c li c i e c ie ze w s z y s t k i c h s i ł w a s z y c h u t r z y m a ć i u s p r a w i e d l i w i ć d o b r e dla n i e g o c h ę c i.
P o z d r a w i a W P a o a p r z y c h y l n y m u Jó ze f V illele.
— N a s za t e r a ź n i e j s z a siła m o r s k a na m o r z u z a c h o d n i o - i n d j j s k ie m , s k ła d a się z 4 o k r ę t ó w l i n i o w y c h i z »3 fre g at.
__ N i e p o r z ą d n e ż y c i e i n i e s z c z ę ś li w a n a m i ę t n o ś ć g r y s p r o w a d z i ł y w ty c h d n i a c h p r z e d sąd k r y m i n a l n y c z te r e c h s t u d e n t ó w i a p li k a n t a p r a w n e g o , o b w i n i o n y c h o 26 k r a d z i e ż y d o w i e d z i o n y c h , a o 19, p r zy k t ó r y c h w s z e l k i e o k o l i c z n o ś c i r z u c a ł y w i n ę n a m ł o d z i e ń c ó w . Sąd s k a z a ł i e d n e g o na lat 10 a t rz e c h na lat 8 d o c i ę ż k i c h r o b ó t w k a j d a n a c h . Jeden z o s t a t n ic h u s ł y s z a w s z y ten w y r o k b j ł t k n i ę t y tak g w a ł t o w n ą s ł a b o ś c ią n e r w o w ą , iż ż a n d a r m o w i e m u s ie li g o z sali w y p r o w a d z i ć .
— Z a c n y A r c y b i s k u p z liourges w y r a ża się ( w s w o i e y o d e z w i e n a k a z u i ą c ć y
— 9-1 —
p u b l i c z n e m o d ł y na w j 'p r o s z e n i e s z c z ę ś l i w y c h w y b o r ó w ) iak n a s tę p u je : «Reli
g ia nie w d a ie się w r o z b i ó r i r o z t r z ą s a n ie p r z e d m i o t ó w u s t a l o n y c h s a n k c j ą z w ie r z c h n o ś c i: sta ra n ie w z n i e s ie n i a zasad b u d o w y P a ń s t w a z o s ta w ia o n a t y m , k t ó r y m n a s z P an i B ó g u d z i e li ł na to w ła d z j', k t ó r y c h o n m ą d r o ś cią sw oią n a p e ł n i a i s w o ić n i ś w ia t łe m ośw ieca.
L e c z R elig ii iest o b o w i ą z k i e m w p a i a ć lu d o m u s z a n o w a n i e i u fn o ś ć k u s w o i m w ł a d z o m , i m o d ł a m i s w o ie m i ś c ią g ać na n i c h ł a s k ę i b ł o g o s ł a w i e ń s t w o Nieba.
R eligia n a p o m i n a l u d y , b y n ie p o d a w a ły te g o w w ą t p l i w o ś ć Ine p lu t mettre en problème ) c o nosi c e c h ę w ł a d z y b y po- słu sz n e m i b y ł y u s t a w o m k r a i o w y m , k t ó re o p i e k ę nad sp r a w ą w s z y s t k i c h p r z y ję ły ; n a k a z u i e o n a s ł u g o m s w o i m s tr z e d z
W i e r n y c h od f a ł s z y w y c h n a u k ludzi źle m y ś l ą c y c h , k t ó r e , iak t e g o s k u t k i d o w o d z ą , d o t e g o t y l k o z m i e r z a i ą , ab y z e r w a ć w ę z e ł z g o d y i ie d n o ś c i p o m i ę d z y oł tarze m i tro n e m . »
— J e n e r a ł P o r u c z n i k H r a b ia Guillem i- not w y i e d z i e z tąd w p r z y s z ł y m m i e s ią c u d o K o n s t a n t y n o p o l a n a o b ię cie u r z ę d u P o s ła p r zy w i e l k i ć y p o r c ie . Po
m i ę d z y o s o b a m i k tór e m u t o w a r z y s z y ć b e d a w y m ie n ia ła P. de St. Sauveur A d -
4i C J 4
.
j u n k t a w d e p a r t a m e n c i e S p r a w z a g r a n i c z n y c h , k t ó r y o d b j ł i u ż k i l k a m i s - s j y w L e w a n c i e a teraz W i c e K o n s u l e m d o K o n s t a n t j n o p o la m i a n o w a n y został.
— W y s z e d ł p o d ż a g le z firest 7 4 ro d z i a ło w y o k r ę t Trident na d. ić> b . m.
p o d d o w ó d z t w e m K a p ita u a M aurice dla p r z e w i e z i e n ia w o y s k a d o M artyniki. W t y m ż e s a m y m d n iu w y p ł y n ą ł z te g o p o r t u d o B r a z y li i B r y g Lancier p o d d o w ó d z t w e m H r a b i e g o Rossy K a p i t a n a fr e g a t to wego-
— K r ó l p o z w o l i ł K a r d y n a ł o w i A r c y b i s k u p o w i rf u l u z y p r z y ł ą c z y ć d o s w o ich i n n y c h t y t u ł ó w g o d n o ś ć O p a t a B a z y lik i S. S e b a s t ia n a w R z y m i e , n a d a n ą m u o d O y c a S. i a k o zn a k s z c z e g ó l - n i t y s z ć y p r z y c h y l n o ś c i i z a d o w o ln ie n ia Jeg o S.
— D n i a m i b . m. p r z y b j ł o z T u l u z y d o b a n k u f r a n c u z k i e g o 6 b r y k n a ł a d o w a n y c h w y b i t ć m z ł o t ć m i s r e b r e m w y - u o s z ą c ć m a 5 m i li o u ó w , k tór e p r z e z P.
liothsehild w t y m ż e b a n k u z ł o ż o n e z o stały.
z L O N D Y N U a o L u t e g o .
W y p r a w a p o d d o w ó d z t w e m K a p i t a n a P a r r y , m a iu ż o k p ł o p o ł o w y M aia w y y ś d ź p o d ża g le .
— R o z p o c z ę t o iu ż k o p a n i e w ł o ż y s k u T a m i z y na m i e y s c u w k t ó r ć m m a b y d ź w y s t a w i o n y n o w y m o s t L o n d y ń s k i . S z a l u p a d z i a ł o w a m a ią c a na s w y m p o k ł a d zie m a c h i n ę p a r o w ą iest b a r d z o c z y n na i o k a z u i e z a d z iw ia ią c ą siłę p a ry . W p r z e c i ą g u n ie c a łe y p ó ł g o d z i n y w y c i ą g n ię t o d o g ó r y w i n d ą n a k o r b a c h ż e l a z n y c h tyle p i a s k u i k a m i e n i , iż m o ; ż n a b y ł o n ie m i 3 całe b a r k i n a p e ł n i ć .
— N o w y s p o s ó b p o k r y w a n i a o k r ę t ó w m ie d z ią , b ę d z ie d z iś w P o r t s m o u t h d o ś w i a d c z a n y na w i e l u o k r ę ta c h w o i e n - n y c h w p r z y t o m n o ś c i P. Humphry Davy.
Pod k a ż d y m r o g i e m b l a c h y m i e d z i a n é y p r z y m o c o w a n a iest b la s z k a c y n o w a , a b y za p o m o c ą o d j e m n é y e l e k t r y c z n o ś c i o- c h r o n i ć m i e d ź o d n i s z c z ą c e g o d z ia ła n ia soli.
— D on Pedro p r z y o b i e c a ł w o d e z w i e s w o i ć y z d n ia 16 L is t o p a d a r. z. K o n -
s t y l i i c r ą dla B r a z j l c z y k ó w a dnia 17 G r u d n i a o g ł o s i ł ią w R i o - J a n e i r o . T,i- sty z t e y s t o li c y p isa ne d o n o s z ą , iż o - g ło s z e n i e k o n s t y t u c j i o b i e c a n e y p r z e z C e s ar z a p o ł ą c z y ł o w s z y s t k i e u m y s ł y i z a s p o k o i ł o g ł o w y z a p a lo n e . P o d ł u g w i a d o m y c h ie y a r t y k u ł ó w , c ia ło p r a w o d a w c z e z ł o ż o n e iest -¿d w ó ch I z b , z k t ó r y c h iedna iest cz a s o w a a d r u g a d o ż y w o t n a ; o statn ia iest isto tn ie I z b ą T a r ó w , k t ó r e y lic z b a w y n o s i p o ł o w ę c z ł o n k ó w d r u g i e y Iz b y . C z ł o n k ó w t y c h m i a - u u ie K r ó l z p o t r o y n ć y lis ty k a n d y d a tów p o d a w a n ć y s o b ie p r z e z r o z m a i t e p r o w i n c j e p a ń s tw a. C e s a r z zo s ta w ił so b ie p r a w o n a d a w a n ia t j t u ł ó w s z l a c h e c t w a , z w o ł j Fw a n ia i o d r o c z e n i a ciała p r a w o d a w c z e g o o r a z r o z w i ą z a n i a d r u g i e y T/.by.
Będą z g r o m a d z e n i a p r o w i n c y y n e z ł o ż o n e z 21 c z ł o n k ó w w w ie lk ic h p r o w in - c y a c h a z i 3 w m a ł y c h . U s t a n o w i o n y b ę d z i e Sąd p r z y s i ę g ł y c h p o u c h w a l e n i u k o d e x u k r i m i n a l n e g o . K o n s t y t u c y a d o z w a l a w y k o n y w a n i a o b r z ą d k ó w w s z e l kim w y z n a n i o m c h r z e ś c i a ń s k i m ; lecz R elig ia R z y m s k o K a to lic k a u z n a n a iest za R eligią S tanu .
— P o d a n o iu ż P a r la m e n to w i b u d ż e t w o y s k a . M in i s t r o w i e żą d a ią 73 ,o 4 i l u dzi z k t ó r y c h 2 2 ,0 1 9 m aią b y d ź u ż y t e w W . B r y t a n ii, 20229 w J r la n d y i 3 0 ,7 9 3 za o b r ę b e m p o ł ą c z o n y c h k ró le s tw , ( n ie h e z ą c w to 20,000 lu d z i w s ł u ż b ie k o m p a n ii W s c h o d n i o - J n d y y s k ić y ). W tę lic z b ę w c h o d z i 5 n o w y c h p ó łk o w N r o 95 d o 99 , k t ó r e t y l k o 3 , 25 o lud zi w y n o s z ą . *1
— P o m i ę d z y 3 o c z ło n k a m i o p p o z y c y i , g ło s u ią c e m i na o s t a t n i ć m p o s i e d z e n i u , n i c p r ż y m a w i a ią c się b y n a y m n i e y , za mo- cyą L o r d a N u g e n t , z n a j d o w a ł się tak/e Robert JVdson. Courier b ie r z e z tego po- h o p d o p o d z i w i e n i a s w o i e g o , iż Sir Robert ( ieźli m u ie s z c z e z g r z e c z n o ś c i te n t y t u ł z o s t a w i ć n a le ż y ) p o p r z e s t a ł na m i l c z ą c ć m g ł o s o w a n i u ; s p o d z i e w a n o się p o n i m iż z ło ż y cały plik z a w i e - r a i ą c y ie g o p o c h o d y i a k o k a p ra la m i- lic y i w V ig o , i e g o o d e z w y d o P o r t u g a l c z y k ó w i ie g o c z y n y z k o n s t y t u c y o -
nistam i h i s z p a ń s k i e m i ; n a d e w s z j s t k o zaś s p o d z i e w a n o się od n i e g o w i a d o m o ści o t a i e m n y c h p r z y c z y n a c h k tó r e z r z ą d z i ł y z w y c i ę s t w o F r a n c u z ó w i z n i w e c z e nie z a m i a r ó w Roberta i c a ł e y r a d y k a l - n ć y b a n d y z g o s p o d y s t a re g o m iasta.
— W n i o s k i P a r l a m e n t o w e P a n a Hume
( w z g l ę d e m w o l n e g o w y w ę d r o w a n i a a r
t y s t ó w ) m a ią na celu w a ż n e z m i a n y w
h a n d l o w y m i r ę k o d z i e l n i c z y m s y s t e m a -
cie W . B r y t a n ii, ¿ a ł u i e m y że P. H us-
kisson tak m o c n o w s p a r ł tę m o c y ą .
S p o d z i e w a m y się i e d u a k ż e , że ią nie u p o
w a ż n i K o m i t e t i ż e iey n ie p r z y y m ą
o b ie iz b y p a r la m e n t u . T e n i e b e z p i e c z n e
n o w o ś c i , tak iak w s z y s t k i e p r oie k ta t e -
g o c z e s n e y e k o n o m i i p o lit y c z n e j', b i o r ą
s w ó y p o c z ą t e k z z a s ad y o g ó l n e y , że c z ł o
w i e k m a p r aw o u ż y w a ć s w e g o p r z e
m y s ł u i talen tó w tam , g d z ie dla sie b ie
n a j w i ę k s z ą k o r z j ś ć u p a tr u ie - T e y z a
s a d y z a p r z e c z y ć n ie m o ż n a , le c z z a s to
s o w a n i e ie y iest s z k o d l i w e i m y l n e ;
p o n i e w a ż k o n i e c z n e u k ł a d y , p r a w a , o b o
w i ą z k i i p o w in n oś ci w y k s z t a ł c o n e g o t o
w a r z y s t w a , c o c h w i l a n i e z b y t ą p r z e
s z k o d ę z a ł o ż y ć i e y m o g ą . Jak ż a d e n
c z ł o w i e k , nie mo/.e u ż y w a ć p r a w s w o
ich i k o r z y s t a ć z e s w e g o p r z e m y s ł u z e
s z k o d ą i n n y c h , tak p o d o b n i e ż n ie m a
b y d ź d o z w o l o n e u ż y w a n i e praw p r z> -
—
95
—r o d z o n y c h , w k a ż d y m p r z y p a d k u , g d z ie to u ż y c i e s z k o d z i sp ra w ie p o w s z e c h n e y i d o b r u o g ó l n e m u . Jeźli o g r a n i c z e n i e p r a w p r z y r o d z o n y c h , n ie t y l k o iest siu- s z n e m , lecz n a w e t n ie u c liro n n e iff dla o p i e k i o s o b i s t y c h i n t e r r e s ó w , t y m s łu - s z n ie y s z e i p o t r z e b n i e y s z e są o g r a n i czenia, m aią ce n a c e lu o p i e k ę p r a w to
w a r z y s t w a .
Z a p y ta n ia w ięc ty c z ą c e g o się E m i g r a c j i a r t y s t ó w i w y p r o w a d z e n i a m a c h i n za g r a n i c ę , n ie p o tr z e b a r o z tr z ą s a ć p o d ł u g o g ó l n ć y z a s a d y , le c z p o d ł u g ie g o s z c z e g ó l n e j ’ z a le t y ; n i e ze w z g l ę d u s t o s u n k ó w z o so b is te m i in teress a m i, le cz p o d łu g in t e r e s s ó w K r a i u , i s u m i e n n i e m n i e m a m y , ż e ł a t w o d o w ie ś d ź m o ż n a iż w y p r o w a d z e n i e m a c h i n i e m i g r a c y a a r t y s t ó w b a r d z o iest s z k o d l i w a h a n d l o w e m u i r o l n i c z e m u p r z e m y s ł o w i n a r o d u . ^ Sun.)
— Z żalem w i d z i m y że m n i e y r o z s ą d n i p r z y ia c ie le u w o ln ie n ia M u r z y n ó w , w w i e lu m ie y s c a c h k r ó le s tw a z w o ł u i ą z g r o m a d z e n i a p u b lic z n e , w c e lu p r z e d s t a w ie n ia p e t y c j i d o p a r l a m e n t u o z n ie sien ie n ie w o li. T e ś r o d k i z ł y s k u te k p r z y n i e ś ć m o g ą . D z i e w i ę ć d z ie s ią ty c h c z ę ś c i o só b n a te z g r o m a d z e n i a z w o ł y w a n y c h , nie m a ż a d n e g o w y o b r a ż e n ia o sta n ie o b e c n y m n i e w o l n i k ó w w o s a d a c h , i o s p o s o b a c h p o le p s z e n ia ich b y t u . — P o w o d u i e n ie m i u c z u c i e l u d z k o śc i ; lecz r z e c z y tak w a ż n e n ie n a l e ż y r o z t r z ą s a ć n ie p o s ia d a ią c w i a d o mości m i e y s c o w y c h , n ie z n a ią c p r a w w ła s n o ś c i i b e z p i e c z e ń s t w a o s ó b m ie - s z k a ią c y c h w o s a d a c h . K a ż d y u c z c i w y c z ł o w i e k p o w in ie n ż ą d a ć z n i e s i e n i a n i e w o l i m u r z y n ó w , lecz s y s t e m a t o d d a w n a z a p r o w a d z o n y , nie ł a t w o m o ż n a z m i e n i ć i i n n y m le p s z y m z a s tą p ić . S ł y s z e liś m y z iak ą o s tro ż n o ś c ią K r ó l w t y m w z g lę d z i e z d a n ie s w o ie o ś w ia d c z y ł. S p r a w a m u r z y n ó w iest p r z e d m io t e m u w a g i p r a w o d a w c ó w , c z y l i ż m o ż e b y d ź w l e p s z y m r ę k u ? N a s z ć m w ię c z d a n ie m , z g r o m a d z e n i a p u b l i c z n e w t y m w z g l ę d z ie w c a le są n i e p o t r z e b n e . (Courier.)
— W Jzbie niższey zażądał P. Maberly dnia i3 aby udzielona była wiadomość' o
•czystych i ogniowych dochodach Jrlamlyi od 5 Stycznia 1791 aż do roku Zjednocze
nia , z kosztami przychodu, stanem długu publicznego , i z rocznym etatem. Zadał także podohney wiadomości od teyze e p o ki aż do ustanowienia skarbu A^ighi i Jr- landyi. T ę propozycyą przyięto,
P. Canning w yraził swóy żal iź się na wczorayszey sessyi nie znaydowul , gdy Żą
dano, aby Izbie złożony został ogólny w y kaz biletów bankowych w obiegu będących.
Utrzyniuie że Izba niema prawa zadać wyiawienia czynności banku tak iak nie ma prawa rozkazać k u p c o w i , aby iey zło żył swoie książki handlowe. Nakoniec m o
że o św ia d czyć, i* wszystkie bilety banko
w e w obiegu b ę d ą c e , wynoszą przeszło dwadzieścia milionów F . szterlingów.
P. G renjcll o św ia d c zy ł, iż test przeko
nany przeciw nie , że Bank , iako publi
czna ustanowa , powinien zdawać rachun
ki Parlamentowi i że stosownie do tego , u czyn i szczególny wniosek dnia jystego tego miesiąca.
i*. Western żąda wn>esienia proiektu do
prawa, maiącego na celu porównanie
sadów przysięgłych w Hrabstwach z sadami w stolicy. Dotąd wymagaią p o nich tak znacznego maiątku grun tow ego, że zn a czna czyść obywateli wyłączona iest od urzędu do którego wszelkie inne posiada przymioty.
P, P e e l ( Minister spraw wewnętrznych) ośw iadczył, ze się nie sprzeciwia roztrza- śnięciu tego b i l u , lecz uważa ten przed
miot iako niezmiernie nie prawny. R ozu miał źe nayrostropniey będ zie, odesłać go do komitetu. T o zdanie przyięła Jzba.
P. Martin doradzał wniesienie bilu , któ
ryby rozciągnął opiekę p ra w a , od kom
w ołów i b a r a n ó w , do wszystkich zwierząt.
Byłoby przyzwoitą dla ludzkości rzeczą, położyć koniec okrucieństwom wywieranym częstokroć przeciw psom i kotom. Szano
wny członek o św ia d c zy ł, że widział ludzi lak dzikich, iż oblewali psów wodą wrzaca, a nawet witryolem. Artykuł nowego b ilu, powiększyłby karę na tych którzy źle się obchodzą z końmi 1 z w ie rz ę ta m i, um ie
szczając takowe postępki w rzędzie p rze
winień. C zyliż to dostateczna iest, mówił P. Marten, kara 5 fun: szterl-- opłaty i trzech miesięczne więzienie na ludzi Którzy, iak sam w idziałem , konie ciągną na zarzace się węgle i pieką ie na wolnym ogniu. I z ba postanowiła bill ten wziaść bod r o z wagę.
P. Martin zapowiedział ta k ż e , iż ułożył drugi bil wyłącznie przeciw bitwom nie
dźw iedzi i innych dzikich zwierząt.
Minister spraw wewnętrznych, oddał spra
wiedliwość uczuciu ludzkości szanownego członka, oświadczył że popierać będzie bill za zwierzętami domowemi, lecz co się tycze drugiego, uczyni! uwagę, że wprzód niżeli odeyntiemy ludowi ten rodzay zaba
wy, powinny wyższe stany dadź przykład i wyrzec się zabaw podpadaiących z a rzutowi okrucieństwa, lakoto: polowania i rybołowstwa, gdzie okrucieństwo łąc zy się z zdrada.
c
z M A D R Y T U i 5 L u t e g o .
K r ó l w y d a ł d e k r e t n a k a z u i ą c y z a ł o ż e n ie w ie lk ie y d ro g i b i t e y z M a d r y t u d o M allagi p r z e z K a r o lin ę i G r a n a d ę Z b r o d n i a r z e s k a z a n i n a g a l e r y są p r z e zn a c z e n i d o te y p r a c y .
•— N a s t ę p u i ą c y w y k a z m o ż e d a ć w y o b r a ż e n i e p o d z i a ł u f r a n c u z k ie g o w o y - s k a o k u p a c y y n e g o i a k i w d n iu 10 b. m.
n a s ti j p i ł: D y w ity a Madrycka-, w M a d r y cie a P ó łk i s t r z e lc ó w k o n n y c h , 4 p ó łk i p ie c h o t y lin., i ie d e u P ó ł k w A randa nie*
d a le k o M a d r y t u ; D y wizy a K a d jx k a : w K a d y x i e a P ó ł k i s tr z e lc ó w , 1 p ó łk l e k k ie y p i e c h o t y i l\ p ó łk i p i e c h o t y l i n i o w c y . D y w iz ja w yższego E bro •. w B u r- g o s i V i t to r ia p o 1 p ó łk u s tr z e lc ó w k o n n y c h , w Sanlona i St. Sebastian p o 1 p ó lk u l e k k i e y p i e c h o t y , w T o lo z ie , Pam- p e lu n ie i V i t t o r i a p o 1 p ó ł k u p i e c h o t y lin io w e y . D y w iz ja Katalońska : w Bar- c e llo n ie sto i 1 p ó ł k s t r z e lc ó w k o n . , ie - d e n p ó łk h u z a r ó w , 1 p ó łk l e k k i e y a 3
p ó łk i l i n i o w ć y p i e c h o t y , w F i g u e r a s 1 p ó łk p i e c h o t y l in i o w c y . Z g a r n i z o n o w e g o w o y s k a b y ł o : w M a d r y c i e 1 p ó łk g w a r d y i S z w a y c a r s k i e y , a w m ias ta c h A a rta g en ie, B adajoz i Corunna p o ie- d n y m p ó łk u p i e c h o t y l in i o w e y .
z B A R C E L L O N Y 3 i S ty c z n ia . T u t e j s z a Junta h a n d lo w a o d e b r a ł a n a - s t ę p u i ą c e u r z ę d o w e w ia d o m o ś c i: J e n e - r a ln y K a p i t a n w o y s k a i k r ó le s tw a W a le it - c y i d o n o s i p o d d n i e m a/t b. m. iż na d n i u i i o t r z y m a ł o d R z ą d u w A li k a n te d e p e s z e n a s tę p u ią c e y treści: D n i a 19 z a w i n ą ł tu w i e c z o r e m s z w e d z k i o k r ę t JSordpolen i o ś w i a d c z y ł w s w o i e m p o d a n iu J u n c ie z d r o w i a iż o d c z t e r e c h d n i o p u ś c i ł A l g i e r , ż e d n ia 10 w y p o w i e d z i a ną z o s ta ła w o y n a H is z p a n ii , ż e k o n s u l o p u ś c i ł to m i a s t o , ż e a lg ie r s k a e s k a d r a z ł o ż o n a z .5 f r e g a t , ie d n e y b r y g a n t y n y i le s z c z e i e d n e g o o k r ę t u w o i e n n e g o w y szła p o d ża g le , i że d w i e f r e g a t y w k r ó t ce za n i e m i w y p ł y n ą . L u b o t y l k o to d o n i e s i e n ie ie st r ę k o y m i ą p e w n o ś c i te g o z d a rz e n ia , p r z e c ie ż w i a d o m o ś ć o n ie m u d z ie lo n a zo s ta ła w d ł u ż b r z e g ó w , i p r z e słano s t o s o w n y r a p p o r t K r ó l o w i Jm ci za p o ś r e d n i c t w e m M in is t r a w o y n y .
z H A M B U R G A 3 i S t y c z n ia .
Gazety tuteysze zawieraią następuiący A r t y k u ł : — J. A. Rnmos N o b re, sprawuia- ey interessa N. Króla P ortugalskiego, po-
1
chney że Król JMC, Portugalii , Brazylii i A l g a r w i i , nie uzna i niedopełni bynay- mnićy um ow y i warunków któreby Rząd istnieiucy teraz de fa c to w Rio- Janeiro z a warł w celu zaciągnięcia p ożyczki, i że Król JMC. każdą ugodę tego rodzaiu , na ia kieykolwiek by się ona rekoymi lub hÿ potece zas ad za ła , za nieważną, i nie była uważać będzie. T en że sam Sprawuiacy in
teressa uwiadamia prócz tego: że drzewo Fernam bouc , piasek złoty i drogie kamie
nie w Brazylii, są przedmioty należące w y łącznie do K oron y Portugalskićy , i że J. K Mość upominać się o nie b ę d z i e , gdyby ie sprzedano nie w imieniu , lub nie na ra
chunek Jego Rządu. Należy przeto u w a
żać za nieprawny każdy Ko »trakt pożyczki , w ktorymby dawano w zastaw przedmio
ty będące własnością korony i należące do J. l i. Mości.
z W Ł O C I I i 4 L u t e g o .
Diano di Roma z d. 7 L u te g o , uskarża się na nieznośne mrozy w Rzym ie panuią- ce; okoliczne góry wysoko śniegiem w pierwszych dniach tego miesiąca pokryte były , ostry wiatr północny p o w iew ał, a Termometr Rćaumura o 5 godzinie rano na półtora stopnia pod punkt marznienia o-1 padł.
— Przeieżdzał przez R zym X iąże Casse- ro przeznaczony do Madrytu na Posła od dworu Neapolitańskiego.
O d B R Z E G Ó W N E K A R U a i L u t e g o . Listy z Lewantu donoszą obszernićy o nowych nieporozumieniach zaszłych po
między Persyą i Porta, podług wiadomo
ści z Alexandryi i innych stanowisk E gip tu.
Nieporozumienia te przypisuią nieprzyia- znemu postępowaniu Baszy Bagdadu, któ
ry woyska perskie w e zw a ł do ustąpienia z wszystkich prowincyy tureckich , ieszcze*
nim pokóy przez obadwa mocarstwa został ratyłikowany. G dy Persowie niechcieli za- dosyć uczyn ić temu wezwaniu , napadł na nich Basza i do cofnięcia się przymusił.
Skoro wiadomość o tein doszła do dworu w Teheran, żądano od Porty iak nayciężsie- go zadość uczynienia. Odpowiedź D y w a nu niebyła ieszcze wiadoma. Rozszerzyła się wieść, iż Szach żądał wydania Baszy i wzbraniał się ratyfikować traktat zawarty w E rzerum , dopóki żądanie iego skutku
nie otrzyma. (i,, d. B.)
z F R A N K F U R T U a a L u t e g o .
W tey chwili odebraliśmy dziennik !e Spectateur Oriental dochodzący do j 5 . Sty
cznia. Zbiia on wieść o wyładowaniu G re
ków do Scio , umieszczona w Gazecie P o- wszechnćy , i w dzienniku Constitutionnel, równie iako i wyładowanie do Mytyleny o- głoszone w Gazecie N orym bergskićy, zbiia nakoniec i wzięcie Caristo , które Odysse- usz miał zd o b yć szturmem 12.. G ru d n ia, iak to twierdziła Gazeta powszechna.
W IAD OM O ŚCI L IT E RACKIE.
S zko ła dla d z ie c i ubogich cu d zoziem ców w Petersburgu.
C e s a r z A L E X A N D E R n asz p r a w d z i
wy O y c i e c , k t ó r y w s z ę d z ie b ł o g o s ł a w i e ń
s t w o r o s p o ś c i e r a g d z i e k o l w i e k w z r o k
s w ó y o b r ó c i , n ie t y l k o p l a n s z k o ł y t ć y
z a t w i e r d z i ć r a c z y ł , ale n a d to p i e c t y s i ę c y
r u b li n a r a z ł a s k a w i e d a r o w a ł , p r ó c z
t e g o t r z y t y s ią c e r u b l i c o r o k , to i e s t :
na p e n s y ą d la d o z o r c y s z k o ł y a o o o , dla
N a u c z y c i e l a 1000 r u b li . W z ó r s z c z o
d r o b l i w o ś c i M o n a r c h y , m n ó s t w o i n n y c h
o s ó b n a ś la d o w a ło . D n i a 17 P a ź d z i e r n i -
u b o l e w a ł t y l k o , \i n i e m ó g ł ‘ prfcyiąć w s z y s t k i c h d z i e c i , k t ó r y c h się r o d z i ce zg ło s ili. W r o k u 1 8 2 1 b y ł o d z i e c i u t r z y m y w a n y c h k o s z t e m t o w a r z y s tw a 260. Z t y c h l\i o d d a n o na n a u k ę r z e m io s ł. T e r a z iest w in s ty t u c ie 5 o d z i e w c z ą t , i 5 o c h ł o p c ó w ; m i ę d z y n i e m i i / j 9 N ie m c ó w , a 3 A n g l i k ó w , 12 S z w e d ó w , 9 F i n l a n d c z y k ó w , 3 W ł o c h ó w , 2 F r a n c u z ó w i 2 ż y d ó w ;| 11 d z ie c i w szk o le t é y s a m é y całe w y c h o w a n i e o d e b r a ć maią^ p ró c e t e g o , i e d n e g o w z i ą ł d o d o m u r z e c z y w i s t y R a d c a S t a n u W i l s o n , a i 3 ie g o s z a n o w n y O y c i e c . — R o z k ła d N a u k w ty m s p o s o b ie u r z ą d z o n y : D z i e w c z ę t a r a n o u czą sic c z y t a ć i p is a ć , po o b i e d z i e z a y m u i ą się r ę c z n e m i r o b o t a m i ic h s t a n o w i p r z y z w o i t y m i . C h ł o p c y u c z ą się c z y t a ć , p isa ć i r a c h o w a ć . K s z t a ł cą się p o w ię fc sz ć y części n a r z e m i e ś l n ik ó w . Z a s a d y m o r a ln o ś c i c z e r p a ią z E w a n g ie lii, k s ią ż k i d o t e g o c e lu n a y u ż y - te c z n ie y s z é y . K t o o p o ż y t k u t e g o z b a w i e n n e g o in s ty t u tu p r z e k o n a ć się p r a g n i e , n i e c h g o w g m lz in a c h n a u k i r a n o m i ę d z y 9 i 1 2 , p o p o ł u d n i u m i ę d z y 2 i 5 o d w ie d z i. U m i e s z c z o n y iest w d o m u R a d c y N a d w o r n e g o Kussowni kowa n a d M o y k ą , n a p r z e c i w C h r a p o - w i c k i e g o m o s t u .
( Oteczest. Zctp.)
R E N.
Jedna z G a z e t p o ł u d n i o w y c h N iem iec p o d a ie n a s t e p u i ą c e d o k ł a d n e s z c z e g ó ły 0 ź r ó d ł a c h R e n u . N a w s c h o d n i ć y s t r o n ie g ó r y S. G o t a r d a w S z w a y c a r y i , w ś r ó d s z c z e lin S i x i n a d u n u , p o g r u n c i e s k a lis t y m , z s z u m e m s p a d a R e n , iak g w a ł t o w n y le c z w s z ę d z ie p r z e z r o c z y s t y p o t o k , i 3 d o i 5 stóp s z e r o k i. Rhein de Jom a n a z y w a iij g o m i e s z k a ń c y d o l i n y T a w e c z . M n ó s t w o s t r u m y k ó w bez n a z w is k a d o d a ie m u w o d y , p r z e d z łą c z e n ie m się ie g o z p o t o k i e m Rhein d ' Ur- sera, k t ó r e g o k r y s z t a ło w e w o d y z l e w e g o b r z e g u d o Rhein de Toma w p a dają. P r z y Ghidmut ( cz yt. S z a m u t ) p od a6* a a 1 W sc h o d n ié y d łu g . a Zjo° 3 g 1 pół
n o c n e j s z e r o k : , p o ł ą c z o n e str u m ie n ie ( n i e k i e d y w k s ią ż k a c h i n a m a p p a c h n i e w ł a ś c i w i e n i ż s z y m R e n e m z w a n e ) , g ł ó w n ą są r z e k ą d o li n y T a w e c z , c h o ć 1 tu i e s z c z e p o d o b n i e y s z e p o t o k o w i z s z u m e m p o r o z r z u c o n y c h n a d n i e i e g o k a m ie n ia c h s p a d a j ą c e m u , a k t ó r y d o p ie r o o d t ą d w k i e r u n k u p ó łn o c n o w s c h o * d u i m p ł y n i e , l ic z n e w sie b ie s t r u m y k i i p o t o k i z a b ie r a ią c . S z e ś ć z n ic h w ła s u c m i o d z n a c z o n e są i m i o n a m i , a te są , z p r a w ć y s t r o n y : R h e i n de M agels, R h e i n d e G o n e r a , R h e i n d e M i l a ; z l e w é y s t r o n y : R h e i n d’ N a lp s , R h e i n d e la val G ie r m ( D ż y r m ) , R h e i n d e S tr a e m ( S t r i m ). W o d y R e n u z w i ę k s z a i i ,853
w p a d a j ą c y c h d o ń w a ż n i e y s z y c h p o t o k ó w lu b r z e k ; g ł ę b o k o ś ć n i c i e d n o s t a y - n a , p r z y D ü sseld o rf n a y w ię k s/.a 5 t stóp w y n o s i ; n a y w i ę k s z ą s z e r o k o ś ć p r z y Neuenburgu d o 3 o o o s tó p podaią.
E ssa i critique sur C histoire de Charles V II. i t. d. U w a g i k r y t y c z n e n a d h i- s t o r y ą K arola F i l , A g n ieszk i S o r e l , i Joanny d ' A r c , z p o rtr e ta m i i f a c sim ile i c h p i s m a p r z e z P. D e lo r t , z n a p ise m :
Prawda iest duszą Historyi.
P. Delort czerpa przedmioty do dziel s w oich , zawsze z dzieiów narodowych. Po*
muaża to iego zasługi w oazach współziom -
szczający a u to ró w , naznaczy P. Delort za
szczytne mieysce pomiędzy tem i, którzy się wsławili 'przez badania równie zaymuiące iak użyteczne.
A utor nasz tknięty nieprawdziwością hi
storyków tegoczesnych , w z i ą ł sobie za p o w in n o ś ć , wystawić czyny podług nieza
przeczonych dowodów. W idząc że klęski rewolucyi rozproszyły, lub zniszczyły , nay- większą część dawnych Kronik historyi naszéy, a przekonany że w IViezy L on dyńskie) znayduią się szacowne do dzieiów naszych pomniki , odkrył P. D elort mnó
stwo wiarogodnych pism , które zniszczyły błędy, iakich się dopuścili Autorowie pi
szący o Karolu VII.
Praca tn wymagała długich i trudnych poszukiwań. W ięc tćm zaszczytnieyszą iest dla nowego historyka i nadaie mu podwóy- ne praw o do wdzięczności współziomków.
Francya na początku panowania Karola VII. niezliczone przewidywała nieszczę
ścia. Groźny Regent Henryka VI. liczył iuż Francya w liczbie prow incyy angielskich, a Monarcha iéy co chwila obawiał się utra
cenia korony.
Od epoki Wstąpienia na tron Karola , za
czyna historyk pracę s w o i ę , przechodzi panowanie tego wspaniałego M o n a r c h y , a żywa i świetna wyobraźnia iego1 nigdy nie wstępuia w scieszki błędu i fałszywego smaku.
Lecz ponieważ chwała tego pięknego pa
nowania , iest po większćy części dziełem Kobiet, i ten zaszczyt wyłącznie się im należy ; więc P. Delort szczególniej imał na c e l u , dać n»m poznać bohaterki które ie wsławiły ; naypięknieyszy zapewne złożył im h o ł d , przypominaiąc, że Monarchią * - padku tak b lis k ą , ocaliło ich szlachetne natchnienie.
Przed rozpoczęciem opowiadania , dow o- wodzi : że Agnieszka Sorel nie znała Joan
ny d ' A re i że dopiero po zgonie zacnćy bohaterki okáZálá się u dworu. Z tego twierdzenia sprawdzonego naywaźniejszem i d o w o d a m i, w y n i k a , że cnotliw a Marya d 'A n jo u odwiodła Króla od zamysłu schro
nienia się aż do granic państw a, i że o- na to , nie zaś Agnieszka , zrodziła w ie
go sercu szlachetną chęć odzyskania w y dartych prowincyy.
,, W téy to E p o c e , m ówi a u t o r , gdy Francya stroskana , była polem bitwy , m ie j- scem okropn ości, okrucieństw , powstał ie- den z tych nadzwyczaynych g ie n i u s z ó w , które Opatrzność zsyła dla obudzenia szlachetn iejszych uczuć w sercach W ładców, wyrwania ich z miękkości i utwierdzenia chwiciącego się tronu. “
Nie można było świetnieyszym sposobem wystawić przybycia Joanny d A rc. Lecz nie dosyć na t ć m , że tćy wspaniałomyślnćy Dziewicy złożył A utor hołd u w ie lb ie n ia , zniewaga iéy w yrządzon a nie uszła iego pamięci ; szlachetny Historyk narodową o- żywiony sława, naysprawiedliwiéy i naysił- niéy razem , powstał na takie osławienie cnoty. „ Nie przestają , m o w i , d ziw ić się gicniuszowi Woltera; w yznaym y śmiało , ze zhańbił swoie pióro wszystkiemi niegodzi- w o ś c ia m i, których sie dopuścił przeciw Rycerce czystéy i odwaznéy , która p rz y wróciła K oronę Królom naszym , a może i nam wszystkim piękne Imie Francuzów. “
Nie będziemy się wiçcéy rozw odzili nad tém znakomitem d z ie łe m ; poszukiw ać go będa wszyscy prawdy przyiaciele ; szczu
płość mieysca przymusza nas do za k o ń czenia naszego rozbioru. Dodamy ieszcze, Że stjl P. Delort iest iasny , świetny i c z y sty ; i że iego sposób pisania historyi i opierania się zawsze na niezaprzeczonych dowodach , zapewnia mu znakomite mieysce między dzieiopisami naszemi.
( Mon. Par. }
—
