Edward Sztafrowski
Posoborowe prawodawstwo
kościelne : 17. Orędzie o nawiązaniu stosunków między Kościołem
Zachodu i Kościołem Wschodu na rzecz przywrócenia jedności
wręczone w Konstantynopolu przez Ojca św. Pawła VI Patriarsze
Ekumenicznemu Athenagorasowi I
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 12/1-2, 330-334
1969
3 3 0 DOKUM ENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [ 5 8 ]
d e t a d d e x te ra m P atris, e t ite ru m v e n tu ru s est cu m g lo ria iu d ic a re vivos e t m o rtu o s, cuius reg n i n o n e r it fin is;
e t in S p iritu m S a n c tu m D o m in u m et v iv ifican tem , q u i ex P a tre F ilio q u e p ro c e d it; q u i cum P a tre e t F ilio sim ul a d o ra tu r e t c o n g lo rifica tu r q u i lo cu tu s est p e r P ro p h e ta s ; et. u n a m sa n c ta m c ath o lic am e t a p o sto licam E cclesiam . C o n fite o r u n u m b a p tism a in rem issio
n em p ecc ato ru m , e t ex p ecto re su rre c tio n em m o rtu o ru m , e t v ita m v e n tu ri saeculi. A m en.
F irm ite r q u o q u e a m p le c to r e t re tin e o o m n ia e t sin g u la q u a e c irc a d o c trin a m d e fid e e t m o rib u s ab E cclesia, sive sollem ni iu d icio d e fin ita sive o rd in ario a d se rta a c d e c la ra ta su n t, p r o u t ab ip sa p ro p o n u n tu r, p ra e se rtim e a q u ae re sp ic iu n t m y steriu m san ctae E cclesiae C h risti, eiusque S a c ra m e n ta et M issae S a crificiu m a tq u e P rim a tu m R o m an i
Pontificis.
w stał trzeciego d n ia, ja k o z n ajm ia P i
smo. I w stą p ił do n ie b a ; siedzi p o p r a w icy O jc a. I p o w tó rn ie p rzyjdzie w chw ale sądzić żyw ych i u m a rły c h : A kró lestw u Je g o nie będzie końca.
W ierzę w D u c h a Św iętego, P a n a i Oży- w iciela, k tó ry od O jc a i S y n a p o c h o dzi. K tó ry z O jc e m i S ynem w spólnie o d b iera uw ielb ien ie i chw ałę. K tó ry m ów ił przez P roroków . W ierzę w je d en , św ięty, pow szechny i apostolski K ościół. W y zn a ję je d e n ch rzest n a o d puszczenie grzechów . I oczekuję w skrzeszenia u m arły ch . I życia w iecz
nego w przyszłym świecie. A m en.
P rz y jm u ję rów nież i z m o cn y m p rz e k o n an iem z ach o w u ję w szystkie i p o szczególne p ra w d y , dotyczące n a u k i w ia ry i obyczajów a przez K ościół b ąd ź uroczyście ogłoszone b ą d ź zw yczajnym n a u czan ie m stw ierdzone i w y ja śn io ne — tak ja k są przez K ościół p rz e d staw iane, w szczególności zaś te, k tó re odnoszą się do ta je m n ic św iętego K o ś
cioła C hrystusow ego i jeg o S a k ra m e n tów, O fia ry M szy św. oraz P ry m a tu B iskupa R zym skiego.
17.
O R Ę D Z IE
o n aw ią za n iu sto su n k ó w m ięd zy K o ściołem Z achodu i K ościo łem W schodu na rzecz p rzy w ró cen ia jed n o ści w ręczo n e w K o n sta n ty n o p o lu przez O jca
św . P a w ła V I P a tria rsze E k u m en iczn em u A th en a g o ra so w i I L i t t e r a e
A S u m m o P o n tific e P au lo V I A th en a g o ra e I P a tria rch a e O ecu m en ico C on sta n tin o p o li tra d ita e, de in itis in te r E cclesia m O ccid en tis e t E cclesiam
O rien tis ra tio n ib u s u n ita tis r ed in teg ra tio n i foren d ae (A A S 59 (1967) 852— 854)
A n n o in e u n te , q u e m a fide a p p ella - M y , P aw el, B isku p K ościoła R z y m - vim us, q u e m q u e a d m em o riam m a rty - skiego i G łow a K o ścio ła K ato lick ieg o , rii a sanctis A postolis P e tro e t P a u lo m a ją c obow iązek — ze w zględu n a
ab h in c X I X saecu la fa c ti ce leb ra ri iussim us, N os P a u lu s R o m an a e E ccle
siae E p iscopus e t C a th o lica e E cclesiae C a p u t, cu i est s ta tu tu m in a n im o su a
ru m esse p a rtiu m o m n ia p ra e sta re , q u ae u n iv ersae sa n c ta eq u e C h risti E cclesiae p ro s in t, D ilectissim u m F ra tre m N os
tru m A th e n a g o ra m , A rch iep isco p u m
■orthodoxum C o n sta n tin o p o lita n u m eun-
■demque P a tria rc h a m o ecu m en icu m r e visentes, in cre d ib ili c u p id ita te ex ard e s
cim us illu d ta n d e m e ffectu m v id en d i
■quod C h ristu s su p p lica n d o im p lo ra v it:
.„U t sint u n u m , sicu t e t nos u n u m su
m us. E go in eis, e t tu in m e: u t sint c o n su m m ati in u n u m : e t co g n o scan t m u n d u s q u ia tu m e m isisti” 1.
Q u a e p ro fec to c u p id ita s cu m con- stan tissim a v o lu ta te N o s tra coniungi- tu r ea om nia, q u a n tu m p o terim u s, p e r
ficiendi, q u ae d iem m a tu ra re q u e a n t, q u o in te r E cclesiam O c c id e n tis e t E c clesiam O rie n tis e x p le ta com m u n io re d in te g re tu r: u t om nes nem pe chris- tia n i in e a u n ita te re c o m p o n a n tu r, ex
■qua possit E cclesia sig n ific an tiu s tes
ta ri, P a tre m in hasce te rra s F iliu m suum éam ob cau sam misisse, u t u n i
versi ho m in es in eodem C h risto filii D ei fiere n t, e t fra te rn o m o re in c a rita te e t p ace v iverent.
C u m p ersuasissim um sit N o b is: „n o n a liu d n o m en esse sub caelo d a tu m h o m in ib u s, in quo o p o rte a t nos salvos f ie r i” 2 q u o d q u e iisd em h o m in ib u s tr i
b u ere fra te rn ita te m p acem q u e possit, n u n tiu m p ro p te re a p ro n is a u rib u s a u dim us, q u e m Jo a n n e s, discip u lu s ille carissim us, a b E p h eso a d A siae E cc le sias m isit: „ Q u o d vid im u s e t au d iv i-
sw oją ro lę — zabiegać o wszystko, со m oże przynieść pożytek całem u K o ś
ciołow i, p o stanow iliśm y odw iedzić D ro giego B ra ta naszego A th en ag o rasa, P raw osław nego A rcy b isk u p a K o n s ta n - tynopolskiego, a z arazem P a tria rc h ę E k u m en iczn eg o — n a p o c zą tk u roku, k tó ry nazw aliśm y rokiem W ia ry i p o leciliśm y go obchodzić d la u p a m ię tn ie n ia m ęczeńskiej śm ierci św iętych A p o stołów P io tra i Paw ła. G d y to czynim y o g a rn ia N as gorące p ra g n ie n ie , ab y w reszcie u jrze ć spełnienie tego, o co C h ry stu s u silnie się m o d lił: „A by byli je d n o , ja k o i m y je d n o jesteśm y. J a w n ich , a T y we m nie, by byli w je d ności d o skonałym i i ab y św iat poznał, żeś T y m n ie p o sła ł” h
P ra g n ien ie to łączy się ze sta łą N a szą w olą, ab y w m ia rę m ożliw ości czy
nić to wszystko, co ' m oże przyspieszyć n ad ejście owego d n ia, gdy zostanie p rzy w ró co n a p e łn a w sp ó ln o ta m iędzy K ościołem Z a c h o d u i K ościołem W schodu. C hodzi m ianow icie o to, aby wszyscy ch rześcijan ie znaleźli się w ta kiej jed n o ści, k tó ra b y pozw oliła K o ś
ciołow i w sposób b ard ziej w y raźn y d a w ać św iadectw o, że O jc ie c w tym celu zesłał Sw ego S y n a n a ziem ię, ażeby wszyscy ludzie sta li się w C hrystusie synam i Bożymi i żyli jak b ra c ia w m i
łości i poko ju .
P oniew aż jesteśm y głęboko przeko
nan i, że „n ie m a żad n eg o in n eg o im ie
n ia p o d niebem , w k tó ry m m ielibyśm y d o stą p ić z b aw ien ia” 2 i k tó re m ogłoby przynieść ludziom b ra te rstw o i pokój, d lateg o p iln ie w słu ch u jem y się w o rę dzie, jak ie J a n , ów najd ro ższy uczeń,
1 J n 17, 23.
2 C fr. A ct. 4, 12.
3 3 2 DOKUM ENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [ 6 0 ]
m us, a n n u n tia m u s vobis, u t e t vos so
c ie ta te m h a b e a tis n o b isc u m ; e t socie
tas n o stra sit cu m P a tre e t cu m Filio eius J e su C h risto ” 3.
Q u o d A postoli e t v id e ru n t, e t a u d ie r u n t e t n u n tia v e ru n t nobis, id em nobis D eu s p erm isit u t fid e a ccip erem u s. P er B ap tism u m „ en im nos u n u m sum us in C h risto J e s u ” 4. P ra e te re a „vi succes
sionis ap o sto licae, sa c erd o tiu m e t E u c h a ris tia nos a rc tiu s e tia m invicem c o n iu n g u n t” s. E te n im tam in tim a tam - q u e a rc a n a co m m u n io n e in te r nos co
p u la m u r, u t d o n a p a rtic ip a n te s a D eo E cclesiae suae im p e rtita cu m P a tre p e r F iliu m in S p iritu S a n c to so cietatem h ab eam u s. I n F ilio re ap se filii f a c t i 6, p a r ite r v e ra m .iraque ra tio n e a lio ru m h o m in u m fra tre s fa c ti sum us.
Q u o n ia m q u e in q u a lib e t E cclesia c u iu slib et loci h o c d ivini am oris effi
c itu r m y steriu m , n o n n e exinde lo cu tio n em illam tra la tic ia m re fe c ta m esse p u tem u s, ex q u a v a rio ru m loco ru m E cclesiae in te r se v e lu ti sorores a p p e l
la r i c o n su e v eru n t? 7 E iu sm o d i v id eli
cet sororis m ore n o stra e E cclesiae p er ea saecu la v ix eru n t, cu m u n a sim ul O e c u m e n ic a C o n cilia c eleb ra v e ru n t, q u ib u s p ro fid ei dep o sito adversus q u a m lib e t c o rru p tio n e m p ro p u g n a tu m
est.
Sed n u n c, p o st d iu tu rn a s u trim q u e o rtas dissensiones v a ria sq u e v o lu n tates, D e i b eneficio fit u t no strae E cclesiae se ite ru m sorores ag n o sc an t, nihil im p e d ie n tib u s d iffic u lta tib u s superiore
skierow ał z E fez u do K ościołów A zji:
„C ośm y w idzieli i słyszeli, to w a m gło
simy, abyście i w y m ieli z n a m i w spół
u czestnictw o i a b y nasze u czestnictw o było z O jc e m i S y n em jeg o Jezusem C h ry stu se m ” 3.
Co A postołow ie w idzieli i słyszeli i co n a m głosili, to Bóg dozw olił n am p rz y ją ć przez w iarę. Przez chrzest „b o w iem jesteśm y czymś jed n y m w Jezusie C h ry stu sie” 4. P o n a d to „ n a m ocy suk
cesji apostolskiej k a p ła ń stw o i E u c h a ry stia łączą nas w zajem n ie ze sobą jeszcze ściślej” 5. Jesteśm y złączeni ze sobą tak w e w n ę trz n ą i tak ta je m n ą w ięzią, że m a ją c u d z ia ł w d o b ra ch udzielonych przez B oga sw ojem u K o ś
ciołow i, p o sia d am y u czestnictw o z O j
cem przez S y n a w D u c h u Św iętym . Rzeczyw iście u czynieni w S y n u syna
m i 6, staliśm y się jednocześnie w spo
sób praw d ziw y i niezw ykły b ra ć m i in nych ludzi.
A poniew aż w k ażd y m K ościele lo
k a ln y m a k tu a liz u je się ta ta je m n ic a Bożej m iłości, to czyż nie w olno n am sądzić, że stą d się wzięło to m eta fo ryczne w yrażenie, k tó ry m różne m ie j
scowe K ościoły zw ykły się nazyw ać m iędzy sobą sio stram i? 7 T y m siostrza
nym sposobem żyły przez w ieki nasze K ościoły, gdy w spólnie od b y w ały So
b o ry Pow szechne, n a k tó ry ch b roniono sk a rb u w ia ry p rz ed jak im k o lw iek ska
żeniem .
Lecz obecnie, po dłu g im okresie spo
rów i niep o ro zu m ień , n aro sły ch po jed -
3 1 Jo , 1, 3.
4 C fr. G al. 3, 28
5 C fr. D ecr. de oecum enism o U n ita tis red in teg ra tio , η. 15.
« C fr. 1 Jo . 3, 1— 2.
7 C fr. D ecret. D e oecum enism o U n ita tis re d in teg ra tio , η. 14.
[61]
tein p o re in te r nos ortis. C h risto Je su nos illu m in a n te, facile an im a d v e rtim u s q u a n to p e re o p o rte a t, his victis d iffi
c u lta tib u s, eo p e rv en ire u t com m unio, q u ae u tra m q u e p a rte m dev in cit, q u a e q u e iam tam est ferax , c u m u la ta p er- fe ctaq u e ev ad a t. C u m a u te m u trim q u e p ro fite a tu r „ fu n d a m e n ta lia d o g m ata c h ris tia n ae fid ei de T r in ita te e t de V e rb o D ei, ex M a ria V irg in e in ca r- n a to , in C onciliis O ecu m en icis in O rie n te c eleb ratis d e fin ita ” 8, e t v e ra S a c ra m e n ta e t S a c e rd o tiu m h iera rch i- cu m h a b ea m u s, in p rim is opus est u t, u t fid ei san ctae servientes n o stra e, ope
ra m fra te rn a m co n feram u s ut, u n a sim ul viis id o n eis e t p ro g re d ie n tib u s inventis, in v ita E cc le sia ru m n o stra ru m c o m m u n io n em illam , q u ae, quam vis im p e rfec ta,''ia m viget, foveam us e t effi
ciam us.
D e in d e opus est u t ab u tra q u e p a rte , p e r m u tu a co m m ercia, sive sa cerd o tu m c o n fo rm atio n i, sive c h ris tia n i p o p u li v itae e t in s titu tio n i excolendae e x p li
c atio r, a ltio r, a p tio rq u e d e tu r opera.
O p u s tu m est u t p e r sin cera de re th eo lo g ica co llo q u ia, q u ae fr a te r n a ca
rita s p a ra v e rit, quam v is leg itim ae m a n e a n t d iv ersitates q u o d a ttin e t a d li- cip lin am , a d th eologiam , in te r nos ta- tu rg iam , a d v ita m sp iritu a lem , a d dis- m en noscam us e t o b se rv e m u s9, usque a d eum finem , d u m in p e rsp icu a sin- c eraq u e confessione cuiusvis rev ela ta e v e ritatis consentiam us. U t a u te m com m u n io et u n ita s re d in g re tu r a tq u e ser
v e tu r, diligentissim e c av en d u m est, ne
nej i d ru g iej stro n ie, dzięki Bożej ła skaw ości dzieje się że nasze K ościoły u z n a ją się znow u za siostry, m im o p rze
szkód p o w stały ch m iędzy n a m i w p o p rz ed n ich czasach. O św ieceni p rzez J e zusa C h ry stu sa łatw o d o strzeg am y n a g ląc ą p o trz e b ę przezw yciężenia ty ch przeszkód i d o p ro w a d ze n ia do tego, ab y o siągnęła d o sk o n ałą p e łn ię więź, k tó ra łączy obydw ie strony, a k tó ra już teraz je s t tak ow ocna. P oniew aż z je d nej i d ru g iej stro n y w y zn ajem y „ p o d staw ow e d o g m a ty chrześcijańskiej w ia ry o T ró jc y Św iętej i o Słow ie Bożym, k tó re przyj ęło ciało z M a ry i D iew icy — określone n a so borach pow szechnych, k tó re o dbyły się n a W schodzie” 8, p o n iew aż p o sia d a m y praw d ziw e s a k ra m e n ty i h iera rc h ic zn e k a p ła ń stw o : jes t rzeczą n a pierw szym m iejscu konieczną, abyśm y w służbie naszej św iętej w iary, po b ra te rsk u , razem troszczyli się i w sp ó łp raco w ali n a d w spólnym z n ale
zieniem o d p o w ied n ic h d ró g d la sto p niow ego ro z w ija n ia , p o p ie ra n ia i re a li
zo w an ia w życiu naszych K ościołów tej w spólnoty, k tó ra , chociaż niedo sk o n ała, ju ż istnieje.
N a stę p n ie , przez w za je m n e k o n ta k ty k a żd a ze stro n w in n a się zająć, w spo
sób b ard ziej system atyczny, w łaściw y i głębszy, czy to fo rm a c ją k a p łan ó w , czy to k ształto w an iem św iadom ości i sty lu życia lu d u chrześcijańskiego.
C h o d zi też o to, abyśm y przez rzeteln y d ialo g teologiczny, o p a rty n a b ra tn ie j m iłości, w zajem n ie się p o zn ali i szano
w ali, p rzy zac h o w an iu u p ra w n io n ej ró żn o ro d n o ści w litu rg ii, w życiu du-
8 D ecr. de oecum enism o U n ita tis red in teg ra tio , η. 14.
9 C fr. D ecr. de oecum enism o U n ita tis re d in teg ra tio , nn. 14— 17.
3 3 4 DOKUM ENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [62]
„ q u id u ltr a im p o n a tu r... oneris q u am h a e c necessaria ” 10.
Ita q u e sim ul spe e t c a rita te m oti, sim ul assid u a p re c a tio n e subnixi, si
m u l d e n iq u e u n icu m illu d necessa
riu m 11 e x o p ta n tes, c u i c e te ra o m n ia s u b ic ia n tu r o p o rte t, ite r n o stru m n o n ta n tu m pergem us, sed e tia m in te n d e m us, in no m in e D em in i.
D ie X X V m . Iu lii a n n o D o m in i M C M L X V II.
chow ym , w k arn o ści k ościelnej, w teo logii 9. A celem naszym będzie osią
gnięcie zgodności w jasn y m i szczerym w y zn an iu każdej p ra w d y ob jaw io n ej.
A le żeby p rzy w ró cić i zachow ać łącz
ność i jed n o ść n ależy b a rd zo p iln ie u w ażać a b y „n ie n a k ła d a ć żad n eg o cię
ż a ru n a d to , co je s t k o n ieczn e” 10.
D la te g o też z n a d z ie ją i m iłością, w sp arci n ieu s ta n n ą m o d litw ą, będziem y dąży ć do tego, co je d y n ie konieczne i czem u wszystko in n e n ależy p o d p o rządkow ać. Po tej drodze nie tylko b ę
dziem y kroczyć, ale n a w e t k ro k u p rzy spieszać, w im ię Pańskie.
D n ia 25 lip c a 1967 r.
18.
W S P Ó L N A D E K L A R A C JA
pap. P a w ła V I ł A th en a g o ra sa I P a tria r ch y E k u m en iczn ego p u b liczn ie o d czy ta n a p rzez J. E. J a n a W illeb ra n d s’a (28 p a źd ziern ik a 1967 r.)
S ek reta rza J e d n o śc i C h rześcijan D E C L A R A T IO C O M M U N IS
P a u li P a p a e V I e t A th en a g o ra e I P a tria rch a e O ecu m en ici, a E xc. m o P. D. Ioan n e W illeb ran d e, ab a ctis S ecretario ad u n ita tem C hristianorum
fo v en d a m , p u b lice lecta (59 (1967) 1054— 1055)
L e P ape P aul V I et le P atriarche O e cu m én iq u e A th e n a g o ra s I re n d e n t g râce d an s l’E sp rit S a in t à D ieu , a u te u r e t c o n so m m a teu r de to u te oeuvre bonne, de ce q u ’il le u r a p erm is de se re n c o n tre r en co re u n e fois d an s la sain te ville de R o m e, a fin de p rie r ensem ble avec les E vêq u es d u S ynode d e l ’Eglise c ath o liq u e ro m ain e et avec
P apież P aw eł V I i P atriarcha E k u m e n ic z n y A th e n a g o ra s I s k ła d a ją dzię
k i w D u c h u Św iętym B ogu — spraw cy i w ykonaw cy każdego dob reg o dzieła, że pozw olił im n a jeszcze je d n o sp o t
k an ie w Św iętym m ieście R zym ie, aby m o d lić się w spólnie z B isk u p am i Sy
n o d u K o ścio ła R zym sko-katolickiego o raz z w iern y m lu d e m tego m iasta,
10 C fr. A ct. 15, 2 8 ; D ecr. de oecum enism o U n ita tis re d in teg ra tio , η. 18.
11 C fr. L uc. 10, 42.
